FONTI PER LA STORIA DELLA LIGURIA X I Libri Iurium della Repubblica di Genova Vol. I/3 a cura di Dino Puncuh REGIONE LIGURIA – ASSESSORATO ALLA CULTURA SOCIETÀ LIGURE DI STORIA PATRIA Genova 1998 I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA In questa sede, pur rinviando alle conclusioni cui è pervenuta Antonella Rovere nel volume introduttivo, soprattutto per quanto attiene all’opera editoriale dei notai Attone Piacentino e Simone Donati, destinatari del mandato del 1229, oltre ad emendare alcune inesattezze od omissioni, inevitabili quando si lavora, come abbiamo fatto per l’introduzione generale, su microfilms 2, ci soffermeremo sull’apporto di Lantelmo, in particolare sui documenti da lui tratti da cartulari notarili o da libri “ufficiali” (consulatus, iteragentium, potestatie) del comune di Genova. È già stata ampiamente segnalata, nell’introduzione generale, la particolare attenzione dimostrata dai redattori del liber del 1229 agli antigrafi, gran ——————— 1 Dubbi in tal senso sono stati manifestati in passato (v. Introduzione, p. 9, nota 4), alimentati anche in noi dalla stessa documentazione: v. ad esempio, l’annotazione scripta est in registro Lantelmi dell’originale del n. 536, che tuttavia continuiamo a ritenere riferibile, piuttosto che ad una nuova redazione, ai fascicoli separati, successivamente rilegati in unico volume. Per le vicende di questo registro rinviamo al cap. III del volume introduttivo. 2 Oltre a qualche errore nell’elencazione dei documenti a seconda della loro tradizione (numero di originali, copie autentiche o semplici), ne riscontriamo altri nello schema generale, per il cui rispetto, reso opportuno per i necessari e frequenti rinvii, siamo ricorsi in qualche caso a separare, con una numerazione subalterna, due atti, contrassegnati da un solo numero nello schema (v. il caso del n. 355 del volume precedente), in altri a dover porre un documento sotto due numeri accostati (v. nn. 608-609 di questo volume). Altro caso da segnalare, addebitabile sia all’uso dei più moderni strumenti informatici, sia alla fretta con la quale si è proceduto alla redazione dello schema generale, è quello del notaio Lanfranco, regalis aule notarius (nn. 537, 538, 540, 541, 557), che nello stesso schema è stato trasformato in Lanfrancus Regalis. Ancora, ai nn. 615, 616, segnalati dalla Rovere (Introduzione, p. 50, nota 27) come integrazioni apportate a Vetustior da Nicolò di San Lorenzo, aggiungiamo il n. 479, come, del resto, già appariva dallo schema generale. – V – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Se la presenza di sigilli o bullae, alcune delle quali segnalate come auree, in privilegi papali, imperiali, regii, principeschi o signorili appare naturale, mentre sporadica è la presenza esclusiva di sigilli comunali 10, qualche curiosità suscitano i documenti convalidati con sistema promiscuo, sul quale non ci permettiamo di avanzare alcuna ipotesi, stante la limitatezza della documentazione; merita invece segnalare l’uso tardo della carta partita, sia pur in combinazione con altri sistemi autenticatori, attestato ancora nel 1233 11, laddove quello esclusivo si arresta al secolo XII. A proposito di quest’ultimo, lo stesso Lantelmo mostra qualche incertezza nella descrizione dell’antigrafo – al quale non sembra riconoscere la caratteristica dell’originalità o perlomeno dell’autenticità, generalmente privilegiata rispetto alla ——————— 3 Nn. 364, 368, 370, 372, 373, 379, 380, 385, 386, 392, 413, 414, 422-428, 430, 433-435, 441, 445, 446, 457, 469-472, 476, 486-492, 503, 507, 516-519, 522, 524, 525, 536-538, 540, 541, 547, 548, 556-559, 567, 585-587, 589-592, 594, 596, 604, 610, 611, 614, 623, 625, 642. Appare curioso che Simone Donati non trascriva la completio di notai genovesi (nn. 368, 370, 372, 373), mentre riproduce fedelmente quella di notai forestieri, sia pur accompagnata dal sigillo (n. 375). A proposito del n. 392 Attone Piacentino si preoccupa di segnalare la mancanza del sigillo, pur preannunciato nella formula corroborativa. 4 Nn. 280-292, 294-298, 300, 301, 303-309, 330, 332-350, 353, 354, 359, 360, 365, 367, 374, 390, 391, 401, 410-412, 416, 651. 5 Nn. 356-358, 369, 375-378, 382-384, 393-397, 402-405, 617-622, 624, 652. 6 Nn. 293, 299, 302, 310, 331, 371, 420, 421, 450, 452-455, 462, 473, 560, 561. Si segnala che gli originali conservati dei nn. 302 e 452 sono convalidati anche col sistema della carta partita, non denunciato nell’apografo di Lantelmo. 7 Nn. 355, 407, 408, 429, 440, 461, 465, 466. 8 Nn. 361, 362, 366, 419, 562-564, 647. 9 Nn. 398-400, 463, 464. 10 Nn. 374 (Montpellier), 410-412 (Genova), 452 (Genova e Portomaurizio), 651 (non descritto, ma probabilmente di Alessandria). 11 N. 310. – VI – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Analoga cautela, ma forse è solo incertezza se non trascuratezza, egli dimostra anche in presenza di copie autentiche 15: se talvolta 16 parrebbe disponibile a riconoscere il carattere di autenticità (ab autentico, ab autentico instrumento) ai suoi antigrafi, in altri momenti preferisce ricorrere a definizioni più generiche e sfumate (de quodam alio exemplo 17, ex quodam pergameno 18, hec exempla superius designata 19), richiamando, ma non costantemente 20, sia l’antigrafo della copia, sia il mandato rilasciato al suo redattore, sempre, tranne in un caso 21, esplicitamente nominato. Per altri testi, la cui natura non gli appariva chiara, egli si limita ad annotare di aver tratto la copia ora de quodam pergameno o papiro 22, ora di aver esemplato secundum quod in eo (un antigrafo non definito tipologicamente) continebatur 23, ora, infine, de quodam exemplo scripto manu..., ma, ut dicebatur 24. ——————— 12 Fa eccezione un solo documento il n. 361: ab autentica et originali scriptura. 13 Nn. 361, 362, 366, 419, 647. 14 N. 419, da noi impropriamente definito copia semplice. 15 Nn. 443, 467, 468, 510, 515, 565, 574-580, 582, 583, 613, 648, 650. 16 Nn. 467, 510, 468, 648. 17 Nn. 443, 650. 18 Nn. 515, 565, 582, 583. 19 Nn. 574-580. 20 Nn. 574-580, 648, 650. 21 N. 613, ove Lantelmo, dovendo trascrivere una copia, priva di signum, frettolosamente autenticata dal suo redattore (Ego Nicolosus notarius ... hanc factam per manum ... sicut eam scriptam inveni ...), si limita a denunciare che hoc exemplum ... extraxi et exemplavi de quodam pergameno secundum quod in eo vidi et legi .... 22 Nn. 497, 593. 23 N. 535. 24 N. 363. – VII – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA A differenza dei suoi predecessori, Attone Piacentino e Simone Dona- ti, che avevano lavorato solo su originali, Lantelmo ricorre abbondantemente anche ad estrazioni da cartulari notarili, suscitando in noi non pochi dubbi sulla natura delle sue operazioni. Nuovi originali o, più semplicemente, copie autentiche di imbreviature? Se in precedenza avevamo optato per la prima risposta 26, ora la campionatura più ampia 27 ci ha indotto a propendere per la seconda soluzione 28: la forma oggettiva di molti documenti, la mancanza dell’invocazione, verbale o simbolica nel protocollo, l’anomala collocazione dei nomi dei testimoni in apertura, anziché a conclusione, datazioni anomale, se non mancanti, riportate spesso pedissequamente nella stessa forma tipica dei manuali o cartulari, sono tutti elementi riconducibili alla prassi costantemente osservata nella tenuta dei protocolli notarili piuttosto che alla redazione in mundum. Anche in questi casi le formule autenticatorie di Lantelmo offrono un ampio ventaglio di formule: se le più semplici fanno riferimento al cartulario, foliatio sive cartulario, cui si aggiunge in qualche caso instrumentorum, in altre egli denuncia la derivazione de quodam papiro sive cartulario imbreviaturarum o imbreviationum, de qua- dam scriptura manu..., de quadam imbreviatura scripta in quadam papiro, de quodam quaterno 29. L’indicazione costante dei nomi dei titolari del cartulario (Guglielmo Cafaraina, Bonvassallo e Guglielmo Caligepalio, Marchisio ——————— 25 Cfr. introduzione, p. 54, nota 44; le copie semplici corrispondono ai nn. 311-329 (per i quali valgono le osservazioni ivi espresse), 351, 381, 388, 389, 409, 415, 417, 431, 432, 436-439, 442, 444, 451, 493, 505, 506, 549-552, 612, 615, 616. Va comunque osservato che il n. 351 è denunciato da Nicolò di San Lorenzo come tratto genericamente de registro comunis, mentre i nn. 615 e 616 sono stati inseriti in Vetustior, in copia semplice, dallo stesso Nicolò. 26 Nn. 418, 448. 27 Nn. 418, 447-449, 456, 458, 459, 474, 475, 479-485, 494, 495, 498-502, 508, 509, 511, 512, 520, 521, 527-529, 534, 553-555, 539, 542, 566, 584, 588, 598-603, 605-609, 649. 28 Ne deriva il dovere di rettificare in tal senso quanto detto a suo tempo a proposito dell’antigrafo di Lantelmo a proposito dei nn. 265, 418 e 449. 29 A dimostrazione della varietà delle espressioni adottate da Lantelmo valga il n. 456, da lui estratto de foliacio sive cartulario imbreviationum Bonivassalli Caligepalii, quod exemplum fecit et testavit coram partibus ut eius littera edocebat. – VIII – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA A questo punto, mentre osserviamo che Lantelmo definisce sempre come exemplum la propria redazione in registro, sia che derivi dagli originali, sia da cartulari comunali o notarili, il che, con l’aggiunta dalle nostre osservazioni precedenti, dimostrerebbe inequivocabilmente che egli ha coscienza di redigere sempre delle copie, ci sorge il sospetto, alimentato anche dal- l’ampio ventaglio di definizione degli antigrafi, che se probabilmente non era ancora ben definita per la coscienza dei contemporanei una precisa distinzione tra acta (cartulari comunali, comunque denominati) e instrumenta (notarili), sicuramente nella prassi ordinaria i due generi di documenti (atti ufficiali e atti privati) potevano ancora coesistere negli stessi registri. Non è solo un caso se nessuno dei notai che abbiamo ricordato figura tra i nomi dei titolari dei cartulari notarili superstiti 33; forse i loro atti, proprio perché ——————— 30 V. il testo alla nota precedente. 31 de quodam foliacio o cartulario quod dicebatur esse scriptum manu: cfr. nn. 501, 502, 508, 509, 511, 512, 520, 521; fa eccezione il solo antigrafo del n. 584, che parrebbe, se non si tratta di un’omissione di Lantelmo, sicuramente identificato come appartenente allo stesso Marchisio. 32 ex cartulario iteragantium ... prout in quadam scriptura in eodem scripta manu Bonivassalli Caligepalii (n. 496); ab autentico cartulario comunis facto in consulatu ... ex quadam scriptura in eodem cartulario manu Marchisii notarii facta (nn. 513, 514); de quadam scriptura manu Ogerii Panis facta in cartulario potestatie ... (n. 523); ex cartulario Granarie de Pinasca facto in potestatia ... (n. 526) dove l’accenno alla podesteria indurrebbe a collocarlo tra i cartulari comunali; de quodam manuali comunis Ianue, scripto manu Granarii de Pinasca, ma (v. anche nota 31) secundum quod Obertus de Langasco et Madius scriba notarii asserebant in potestatia ... (n. 569). 33 Cfr. Cartolari notarili genovesi, a cura di G. COSTAMAGNA, in Pubblicazioni degli Archivi di Stato, XXII, XLI, Roma 1956-1961, II, pp. 55-165. – IX – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Resta infine il problema di alcuni documenti che figurano in Vetustior in doppia redazione. A parte il n. 592, interrotto, che ripete il 589, forse per errore – si spiegherebbe così l’interruzione –, alcune ripetizioni parrebbero addebitabili al ricorso di Nicolò di San Lorenzo a due diverse tradizioni del suo antigrafo: sono i casi dei nn. 643, 644, 646, redatti da Tommaso di San Lorenzo con mandato del 1236, che corrispondono rispettivamente ai nn. 586, 577, 580, scritti in registro da Lantelmo con mandato del 1233; o quelli dei nn. 604 e 613, riprodotti entrambi da quest’ultimo, col medesimo mandato del 1234, il primo da un originale, il secondo da una copia autentica; così pure, ma ora si tratta di operazioni dello stesso Nicolò, alcune coppie di documenti (42, 381; 43, 525; 265, 539), le prime delle quali, in copia semplice, dal perduto registro iniziato nel XII secolo 34, le seconde da copie autentiche di imbreviatura 35 realizzate da Lantelmo in quello del 1229-1236. A semplici errori di Attone Piacentino, che però potrebbe aver avuto a disposizione più esemplari del medesimo documento, sarebbero invece dovute le duplicazioni dei nn. 340, 385, 391, ripetuti rispettivamente ai nn. 341, 387 e 406 36, la prima volta con mandato del 1229, la seconda del 1233; analogamente si comporta Lantelmo che riproduce un medesimo documento ora con mandato del 1233 (n. 527), ora del 1234 (n. 649). Per quanto riguarda le norme di edizione rinviamo sia al volume introduttivo sia a quelli precedenti, con l’avvertenza che in quest’ultimo abbiamo proceduto più spesso a caute emendazioni, soprattutto dei passi che avrebbero potuto compromettere la comprensibilità del testo. Infine, con sentimenti di affettuosa gratitudine, il curatore ricorda la preziosa collaborazione fornitagli, oltreché da Antonella Rovere che, come ——————— 34 Sul quale v. introduzione, cap. II. 35 A proposito del n. 265 v. sopra, nota 28. 36 Quest’ultimo però, pur sicuramente derivato dal registro sul quale aveva lavorato lo stesso Attone, in copia semplice, in quanto privo di autentica notarile: omissione casuale o deliberata, forse in presenza di un antigrafo di dubbia tradizione? – X – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA FONTI MANOSCRITTE CITATE IN FORMA ABBREVIATA Vetustior = A.S.G. (Archivio di Stato di Genova), Libri iurium, I, Vetustior. Settimo = A.S.G., Libri iurium, VII. Liber A = Biblioteca Universitaria di Genova, Libri iurium, I, ms. B.IX.2. Duplicatum = A.S.G., Duplicatum, mbr. LXXXVI. Liber di Gavi = Archivio di Stato di Torino, Paesi per A e B, Genova G, mazzo 5, n. 1. Liber crucis = Archivio di Stato di Alessandria, Archivio storico del Comune, serie IV, n. 4302. BIBLIOGRAFIA Annali = Annali genovesi di Caffaro e de’ suoi continuatori, a cura di L. T. BELGRANO e C. IMPERIALE DI SANT’ANGELO, in Fonti per la storia d’Italia, nn. 11-14 bis, Roma 1890-1929. BARONI = Gli atti del comune di Milano nel secolo XIII, a cura di M. F. BARONI, I: 1217-1250, Milano 1976. BERTANO = A. BERTANO, La storia di Cuneo nel Medioevo (1198-1382), Cuneo 1898. BÖHMER = J. F. BÖHMER, Regesta chronologico-diplomatica regum atque imperatorum Romanorum, Frankfurt am Main 1831. BOSSOLA = A. BOSSOLA, Una convenzione fra la città di Genova e il Marchese di Massa, in « Rivista di Storia, Arte, Archeologia della Provincia di Alessandria », XI/VI (1902). – XI – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA no 1909. CANALE = M.G. CANALE, Storia civile commerciale letteraria dei genovesi dalle origini all’anno 1797, Genova 1844-1849. Chartarum = Chartarum, in Historiae Patriae Monumenta, I, VI, Torino 1836-1853. Codice diplomatico = Codice diplomatico della Repubblica di Genova, a cura di C. IMPERIALE DI SANT’ANGELO, in Fonti per la storia d’Italia, nn. 77, 79, 89, Roma 1936-1942. Dell’antichità = Dell’antichità e nobiltà della famiglia de’ signori di Passano, Torino, Pizzamiglio, 1616. DELLA TORRE = R. DELLA TORRE, Controversiae Finarienses adversus senatorem Lagunam; Cyrologia, Genova [1642]. DESIMONI, Documenti = C. DESIMONI, Documenti ed estratti di documenti per la storia di Gavi, Alessandria 1896. Dianensium conventiones = Dianensium conventiones cum Genuensibus contractae, immunitates, privilegia ac alia publica monumenta, Genova 1584. Documenti = Documenti concernenti la causa delle quattro gabelle vertente tra l’Eccelentissima Camera della Ser.ma Repubblica di Genova e la Mag.ca comunità di San Remo, Piacenza 1731. FERRETTO, Documenti = A. FERRETTO, Documenti intorno alle relazioni fra Alba e Genova (1141-1270), in Biblioteca della Società Storica Subalpina, XXIII, Pinerolo 1906. FERRETTO, Documenti genovesi = A. FERRETTO, Documenti genovesi di Novi e Valle Scrivia, Ibidem, LI, LII, Pinerolo 1909-1910. GABOTTO = E. GABOTTO, Chartarium Dertonense ed altri documenti del comune di Tortona (934-1346), Ibidem, XXXI, Pinerolo 1909. GANDOGLIA = B. GANDOGLIA, La città di Noli, Savona 1885. GANDOLFO = A. GANDOLFO, Oneglia. Dall’origine alle relazioni contratte colla Casa di Savoia, Oneglia 1906. GASPAROLO = F. GASPAROLO, Cartario Alessandrino fino al 1300, in Bi blioteca della Società Storica Subalpina, CXIII, CXV, CXVII, Torino 1928-1930. – XII – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA GORRINI = G. GORRINI, Documenti sulle relazioni fra Voghera e Genova (960-1325), in Biblioteca della Società Storica Subalpina, XLVIII, Pinerolo 1908. Introduzione = I libri iurium della Repubblica di Genova, Introduzione, a cura di D. PUNCUH e A. ROVERE, Genova-Roma 1992 (Fonti per la storia della Liguria, I; Pubblicazioni degli Archivi di Stato, Fonti, XII). Liber crucis = Codex qui Liber crucis nuncupatur, a cura di F. GASPAROLO, in Biblioteca dell’Accademia storico-giuridica, IX, Roma 1889. Liber iurium = Liber iurium Reipublicae Genuensis, in Historiae Patriae Monumenta, VII, IX, Torino 1854-1857. LISCIANDRELLI = P. LISCIANDRELLI, Trattati e negoziazioni politiche della Repubblica di Genova (958-1797), Regesti, in « Atti della Società Ligure di Storia Patria », n.s., I (1960). MELA = A. MELA, Famiglie illustri di Diano Castello, Alba [1974]. Memorie = Memorie risguardanti la superiorità imperiale sopra le città di Genova e di San Remo come pure sopra tutta la Liguria, Ratisbona 1769. MOLINA = G. ARDESCO MOLINA, Notizie storico-profane della città di Asti, Asti 1774-1776. MORIONDO = G.B. MORIONDO, Monumenta Aquensia, Torino 17891790. Mostra storica = Mostra storica del notariato medievale ligure, a cura di G. COSTAMAGNA e D. PUNCUH, in « Atti della Società Ligure di Storia Pa tria », n.s., IV/1 (1964). NOBERASCO = F. NOBERASCO, Le pergamene dell’Archivio Comunale di Savona, parte seconda, vol. III, in « Atti della R. Deputazione di Storia Patria per la Liguria. Sezione di Savona », XXII (1940). OLCESE = G. OLCESE, Storia di Recco, Genova 1896. OLIVIERI = A. OLIVIERI, Carte e cronache manoscritte per la storia genovese esistenti nella biblioteca della R. Università Ligure, Genova 1855. OLIVIERI, Serie dei consoli = A. OLIVIERI, Serie dei consoli del comune di Genova, in « Atti della Società Ligure di Storia Patria », I (1858). – XIII – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ROCCATAGLIATA, in « Atti e Memorie della Società Savonese di Storia Patria », n.s., XVI-XVII (1982-1983). PESCE = A. PESCE, Cenni sulla condizione giuridica e politica di Ovada dal secolo X al XV, in « Bollettino Storico Bibliografico Subalpino », XII (1907). POGGI = V. POGGI, Series rectorum Reipublicae Genuensis, in Historiae Patriae Monumenta, XVIII, Torino 1901. POGGI, Cronotassi = V. POGGI, Cronotassi dei principali magistrati che res sero e amministrarono il comune di Savona dalle origini alla perdita della sua autonomia, in « Miscellanea di Storia Italiana », s. III, X (1906). PUNCUH = D. PUNCUH, Liber privilegiorum Ecclesiae Ianuensis, Genova 1962. RAINERI = L. RAINERI, Storia della Liguria, Oneglia 1859. I Registri della catena = I Registri della catena del comune di Savona, a cura di M. NOCERA, F. PERASSO, D. PUNCUH, A. ROVERE, in « Atti della Società Ligure di Storia Patria », n.s., XXVI (1986); anche in « Atti e Memorie della Società Savonese di Storia Patria », n.s., XXI-XXIII (1986-1987) e Pubblicazioni degli Archivi di Stato. Fonti, IX-X, Roma 1986. ROSSI, Sanremo = G. ROSSI, Storia della città di Sanremo, Sanremo 1867. ROVERE = A. ROVERE, Privilegi ed immunità dei marchesi di Gavi: un « Liber » del XIV secolo, in Studi e documenti di storia ligure in onore di Don Luigi Alfonso per il suo 85° genetliaco (« Atti della Società Ligure di Storia Patria », n.s., XXXVI/2, 1996). SAN QUINTINO = G. DI SAN QUINTINO, Osservazioni critiche sopra alcuni particolari della storia del Piemonte e della Liguria nei secoli XI e XII, in « Memorie della Reale Accademia delle Scienze di Torino, Scienze morali, storiche e filologiche », s. II, XIII (1853). SCHIAVINA = G. SCHIAVINA, Annales Alexandrini, in Historiae Patria Mo numenta, XI, Torino, 1863. TOMAINI = P. TOMAINI, Brugnato città abbaziale e vescovile. Documenti e notizie, Città di Castello 1957. VITALE = V. VITALE, Il comune del podestà a Genova, Milano-Napoli 1951. – XIV – I Libri Iurium della Repubblica di Genova V E T U S T I O R I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1199, ottobre 16, Genova Gaufrido, Rainaldo Sofredo e Rainaldo Enrico, consoli di San Remo, si impegnano ad osservare la convenzione imposta dal comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 130 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 372 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 130 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 130 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Infra in CXXXIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 461. C’ fa parte di un gruppo di documenti (nn. 450, 463, 465), così autenticati a c. 373 v.: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hec exempla extraxi et exemplavi de registro veteri comunis Ianue scripto manu Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loysio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°I°, indictione XIII, die XX iunii ». E d i z i o n e: Documenti, p. 3; Memorie, n. 7; Liber iurium, I, n. 431; Codice diplomatico, III, n. 66. R e g e s t o: ROSSI, Sanremo, p. 318; GANDOLFO, p. 29. Conventio Sancti Romuli. • In nomine Domini amen. Nos consules Sancti Romuli Gaufridus, Rainaldus Sefredus et Rainaldus Henricus promittimus et convenimus vobis domino Bertrami Christiano, Ianuensium potestati, Nicole Mallono, Symoni de Camilla, Ingoni Longo et Oberto Maloaucello atque Belmusto Lercario rectoribus, pro vobis et socio vestro Manfredo Piccamilio rectore, nomine et vice comunis Ianue stipulantibus, et promittimus insuper vobis quod illud idem a sociis nostris consulibus Bonifacio Arçhimbaldo, Comperato Gambatorta et Raficoto vicecomite promitti per omnia et conveniri faciemus speciali misso nostro illuc propterea destinato quod nos consules – 3 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a per mare et terram et collectas pro posse nostro et specialiter pro guardia castri b Bonifacii in ordinatione potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint in regimine civitatis c. § Deveta omnia que potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint fecerint faciemus et nos consules Sancti Romuli vel potestas seu consules qui pro tempore in Sancto Romulo fuerint ea et tenebimus firma et inconcussa sicut ipsa potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint propriis litteris vel nuncio nobis mandaverint. § Si vero aliquis de districtu nostro in devetum ipsum ceciderit, capiemus nos consules seu potestas vel consules Sancti Romuli qui pro tempore fuerint pecuniam illius et in virtute potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint d tantum ex ea mittemus nos consules vel potestas seu consules Sancti Romuli qui pro tempore fuerint quantum fuerit devetum ipsum, id est pena ipsius deveti, et insuper vindictam in eum faciemus nos consules vel potestas seu consules Sancti Romuli qui pro tempore fuerint sicut potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint in cives suos facere tenebuntur. § Lignum de Sancto Romulo non ibit in pelagus ultra Sardineam aut ultra Barchinoniam a kalendis aprilis usque kalendas octubris nisi prius venerit in portum Ianue et ex eo portu non exierit quin primo nauclerii, participes, marinarii et omnes qui in lignum ipsum ire debebunt in ordinatione potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint expediantur e et in eundem portum ad discarricandum redibit nisi potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint licentia remanserit. § Si forte aliquis de Sancto Romulo lignum, nisi ut supra dictum est, quod absit, duxerit, nos consules stabimus inde vel potestas seu consules Sancti Romuli qui pro tempore fuerint in ordinatione et precepto potestatis f Ianue vel consulum comunis qui pro tempore fuerint. § In legationibus quas potestas vel consules comunis Ianue g qui pro tempore fuerint de cetero fecerunt h pro comuni utilitate nos consules expendemus vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et populus Sancti Romuli pro libris nostris sicut Ianuenses in predictis legationibus expenderint. § Pactum aliquod cum aliqua persona de cetero non faciemus consules i seu potestas aut consules qui j pro tempore fuerint sive populus Sancti Romuli in quo predicta conventio per omnia non salvetur et non exceptetur. § Ianuensibus et hominibus k eorum districtus de hominibus nostris seu districtu nostro conquerentibus nos consules faciemus vel potestas seu – 4 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA l exaudiemus atque executioni mandabimus nec ipsorum litteras, nuncios et precepta sub aliqua fraude suscipere et videre differemus vel vitabimus nos consules vel potestas seu consules Sancti Romuli qui pro tempore fuerint. § Si de contractis et conventionibus factis extra Ianuam inter Ianuenses et Sancti Romulenses discordia emerserit et specialiter dictum fuerit quod Ianue debeat inde recognosci m et iudicari, Ianue cognoscatur et iudicetur, alioquin actor forum rei sequatur, excepto de eo quod acciderit postquam de terra mota fuerit navis que si Ianuam venerit, Ianue et si Sanctum Romulum iverit, Sancto Romulo cognoscatur. § Universos euntes et redeuntes per partes nostras, terra vel mari, qui Ianuam iverint vel de Ianua redierint aut venerint, et specialiter illos qui cartam securitatis vel fidutiam potestatis seu consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint habebunt, salvabimus et non offendemus in personis et rebus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et totus populus Sancti Romuli nisi ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Galeam vel aliquod lignum cursale armari infra fines nostros vel de parti- bus nostris et districtu exire non n permittemus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint in Sancto Romulo quin primo comitus vel comiti, nauclerii et ceteri qui in ipsis lignis potestatem habebunt iurent et securitatem prestent de nulla offensione facienda in Ianuensem aliquem / (c. 131 r.) vel homines de districtu Ianue aut in aliquem de amiciciis Ianue qui nobis de pace observanda teneatur per conventionem vel pacem cum ipsis Ianuensibus factam aut in aliquem vel aliquos qui Ianuam vadant vel in- de exeant, excepto in armis et vianda et sarcia prout moris est cursalium et tunc moderate et sine fraude eis necessaria. § Lignum cursale non recipie– 5 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA o cassabimus et inde prorsus eos absolvimus p qui nobis exinde tenentur et ab eis adinvicem absolutionem accipiemus nec postea in ipsam vel similem intrabimus. § Nullum forestatum vel bandiçatum per potestatem seu consules comunis qui pro tempore fuerint in tota nostra iurisdictione recipimus q pro stallo facto, id est ad habitandum, nos consules vel potestas seu consules Sancti Romuli qui pro tempore fuerint, immo, si contigerit aliquem eorum apud nos seu districtum nostrum venire et morari, si per potestatem vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint inde commoniti erimus litteris vel nuncio, infra triduum ipsum vel ipsos bona fide de districtu nostro expellemus nec postea nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint in Sancto Romulo ipsum vel ipsos recipiemus. § Guerram vivam contra omnes homines faciemus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et totus populus Sancti Romuli in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint et specialiter contra Vintimilienses nec mercatum eis dabimus nec dari faciemus nec consentiemus. § Hanc totam conventionem iurabit potestas vel consules Sancti Romuli qui pro tempore fuerint in uno- quoque anno et centracus in parlamento super animam populi Sancti Romuli firmam et inconcussam tenere et observare et nullo modo contravenire. De quinque vero in quinque annis renovabuntur per omnia huius conventionis sacramenta per potestatem seu consules qui tunc fuerint consiliatores et totum populum Sancti Romuli ab annis XV usque in LXXa si tamen per potestatem seu consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint requisitum fuerit et nisi eorum licentia remanserit. Iurarunt insuper prenominati consules hanc totam conventionem bona fide facere iurare per alios socios suos consules et omnes consiliarios suos atque universum populum Sancti Romuli ab annis quindecim usque in septuaginta. § Si vero aliquis Sancti Romulensis contra pactum istud venerit vel fecerit, nos consules vel potestas seu consules Sancti Romuli qui pro tempore fuerint faciemus inde vindictam in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. Actum Ianue, in capitulo, presentibus Rollando Belmusto, Ingone de Galiana, Ansaldo Guaraco et Bertoloto scriba, ad hoc testibus convocatis, anno dominice nativitatis millesimo centesimo nonagesimo nono, indictione secunda, XVI° die octubris. – 6 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA r sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girardo, propria manu subscripsi. Erat quoque in eodem exemplo medium alphabetum per quod videbatur esse divisum ab alio exemplo, licet in eo nulla fiat mentio de alio exemplo, forma cuius alfabeti talis est: (CP) a Nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca ostem et cavalcatam per mare et per terram etc. b castri: portus in C’ c in regimine civitatis: om. C’ d qui pro tempore fuerint: in C’ nel margine interno e in C corretto su expendantur f potestatis: ti in sopralinea in C g Ianue comunis in C’ h fecerint in C’ i faciemus nos consules in C’ j qui: om. C k hominibus eorum: om. C l suscipiemus, audiemus et in C’ m cognosci in C’ n districtu exire et districtu non in C’ o factam vel aliquo loco in C’ p absolvemus in C’ q recipiemus in C’ r vel: ac in C’. 451 <1217>, Sanremo I consoli e gli uomini di Sanremo, esplicitamente indicati, promettono a Barotio de Bulgo e a Guglielmo Lercarius, rappresentanti del comune di Genova, di estendere l’eventuale assoluzione di alcuni accusati di omicidio anche ai loro garanti. Contestualmente Rafficoto e Vouçicantum prendono in custodia la torre di Sanremo. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 131 r., da copia semplice in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 131 r., da B; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 131 r., da C. – 7 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . Per le autentiche di C e D v. n. 461. Per la datazione occorre fare riferimento al podestà di Genova (POGGI, col. 999) e all’annotazione di Iacopo Doria (v. nota c). E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 529. R e g e s t o: ROSSI, Sanremo, p. 319. Promissio quam consules et homines Sancti Romuli fecerunt comuni Ianue. Nos Anfossus, Otto Rafficota et Raimundus Granella, consules Sancti Romuli, et nos Obertus Falexanus a, Segner Baldiçonus de Arestolo, Willelmus Perana, Richerius, Bonifatius Rigueça, Aicardus Ratius, Otto Botellus, Morenus Castiolus, Willelmus Beniaminus, Willelmus Filosa, Ugo Buscarinus, Onradus Taxus, Fulco Friconus, // Archimbaldus, Symon Ottonis magistri, Fulco Bissia, Otto Buscarinus, Otto Bevinus, Ugo Carolfus, Guillelmus Astexana, Nicola Spana, Aldericus, Ambo Nuvelanus, Willelmus Buscarinus, Willelmus Moriel, Ugo Elena, // Raimundus Sala, B. pelliparius, Obertus Maimonus, Willelmus Beçonus, Obertus Salanius, Bobonus de Costa, Raimundus de Brelio, Lanterius, Petrus Sauseramus, Iacobus Ambrosius, Ardicio Arcilia, Obertus Crosetus, Gofredus, // Raimundus Gattus, Rainaldus Francigena, Ugo Rubeus, Obertus Grana, Nioreger, Ansermus Gurrenguisus, Petrus de Brelio, Fulco Rubeus, Drumadinus, Willelmus de Mora, Obertus Nuvelonus, Obertus Panicia, / (c. 131 v.) Willelmus Feltrerius, Caceta, Almannus, Fulco Bosus, Fulco Çhibolla, Raimundus Colerius, Raimundus Aianna, Obertus Blancus, Fulco Fugacia, Bonuspatus Paulengus, Montenarius Beatricis, Rubaldus Palma, Rainaldus Rossus, Drunantus, Fulco Gattus, Obertus Paulengus, Ansermus Grecus, Bonavia de Costa, Obertus Cobertus, Raimundus Drumalis, Manfredus de Marina, Iordanus de Porta Bosadra, Obertus Famaldus, Otto presbiter, Silvester, Robertus Gaiolus, // Willelmus Grillus, Ugo Peire, Fuserius, Willelmus Buronus, Willelmus Monaca, Otto Falexanus, Vassallus Crispus, Otto Curlator, Raimundus Pontius, G. Infernus, Gardionus, Willelmus Conradus, Fulco Nuelonus, Fulco Buscarinus, Willelmus Pilus, Alcherius, Baldoinus Çurra, Obertus Canevarius, Gandulfus Curvaschinus, Rainaldus Bobonus, Fulco Boleus, Willelmus Bosus, Porrus, Willelmus Raimbaldus, Otto Gattus, // Paterna de Celiana, Willelmus Starellus, Otto Beregola, Petrus Aloica, Rusticus, Nicola Astexana, Nicola Crocolinus, Compagnus, Baudus Vetulus, Willelmus Turensa, Willelmus de Marca, Rigue – 8 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Eodem die et in eodem loco et eadem hora. Rafficotus fuit confessus se in custodia recepisse turrim positam in sumitate Sancti Romuli, in qua ipse et Philipus de Galafis et filie de Benenca partem habent a Barotio de Burgo, milite Ianuensium potestatis, et Willelmo Lercario, nomine comunis Ianue, in presentia et voluntate ipsius Philipi, promittens quod nulla iniuria seu violentia vel damnum fiet alicui persone de ipsa turri seu occasione ipsius turris in rebus nec in personis neque lapides proicientur ex ea usque per totum tempus pot(estatie) domini Oberti Boccafolis et si contrafactum fuerit, penam librarum CCC vobis promisit et specialiter turrim prefatam ultra penam determinatam vobis pignori obligavit tali pacto quod ipsa turris debeat irrui et comuni applicari si comuni placuerit et pro his omnibus observandis universa bona etc. Testes Iacobus Ambrosius, Raimundus Granella et Affossus. Eodem die et hora et eodem modo confessus fuit Vouçicantum se in custodia suscepisse a B(arotio) et W(illelmo) turrim positam per b apparam turris supradicte et eodem pacto de voluntate Raimundi Canis, participis ipsius turris, et Fulconis Pugnatoris. Actum ante domum Willelmi – 9 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c. a I nomi che seguono sono disposti in colonna; due trattini indicano la fine di ogni colonna b per: ripetuto in C c nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: M°CC°XVII°. 452 1200, gennaio 24, Genova Daniele di Oneglia, console di Portomaurizio, si impegna ad osservare la convenzione imposta dal comune di Genova. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 357. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 131 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 131 v., da B; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 131 v., da C. Nel verso di A la seguente annotazione del secolo XIII: « R(egistratum) »; nel margine esterno di D, di mano di Iacopo Doria: « Post istam conventionem factam emimus postea dictum locum, infra in CXXXXIIIIa, CXXXXVIa, unde non habet plus locum ista conventio, CXXXXVIIa, CXXXXVIIIa ». A è convalidato col sistema della « carta partita »; nella plica restano i fori per due sigilli pendenti deperditi. Per le autentiche di C e D v. n. 461. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 432; RAINERI, p. 237; Codice diplomatico, III, n. 67. R e g e s t o: GANDOLFO, p. 30. Conventio Portusmauritii. • Ego Daniel de Unegia, consul Portusmauritii, destinatus pro comuni a sociis meis consulibus Portusmauritii et pro comuni Portusmauricii, promitto et convenio vobis domino Bertrami Christiano, Ianuensium potestati, atque rectoribus Oberto Malocello, Belmusto Lercario et Symoni de Camilla, pro vobis et sociis vestris Nicola a Mallono, Ingone Longo et Manfredo Picamilio, nomine et vice b comunis Ianue stipulantibus, et promitto insuper vobis quod illud idem a sociis meis consulibus promitti per omnia et conveniri faciam speciali misso vestro illuc propterea destinato quod nos – 10 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c pro tempore fuerint fecerint faciemus et nos consules vel potestas seu consules Portusmauritii qui pro tempore fuerint ea et tenebimus firma et inconcussa sicut ipsa potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint propriis litteris suis vel nuncio nobis mandaverint. § Si vero aliquis de districtu nostro in devetum ipsum ceciderit, capiemus nos consules seu / (c. 132 r.) potestas vel consules Portusmauritii qui pro tempore fuerint pecuniam illius et in virtute potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint tantum ex ea mittemus nos consules vel potestas seu consules Portusmauritii qui pro tempore fuerint quantum fuerit devetum ipsum, id est pena ipsius deveti et insuper vindictam in eum faciemus nos consules vel potestas seu consules Portusmauritii qui pro tempore fuerint sicut potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint in cives suos facere tenebuntur. § Lignum de Portumauritii non ibit in pelagus ultra Sardiniam aut ultra Barchinoniam a kalendis aprilis usque kalendas octubris nisi prius venerit in portum Ianue et ex eo portu non exiverit quin primo nauclerii, participes, marinarii et omnes qui in lignum ipsum ire debebunt in ordinatione potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint expediantur et in eundem portum ad discarricandum redibit nisi potestatis seu consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint licentia remanserit. § Si forte aliquis de Portumauritii lignum nisi ut supra dictum est, quod absit, duxerit, nos consules stabimus vel d potestas seu consules Portusmauritii qui pro tempore fuerint in ordinatione et precepto potestatis Ianue vel consulum comunis qui pro tempore fuerint. § In legationibus quas potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint de cetero fecerint pro comuni utilitate nos consules expendemus vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et populus Portusmauritii pro libris nostris sicut Ianuenses in predictis legationibus expendunt e. § Pactum aliquod cum aliqua persona de cetero non faciemus nos consules seu potestas aut consules qui pro tempore fuerint sive populus Portusmauritii in quo predicta conventio per omnia non salvetur et non exceptetur et si contrafecerimus vel contrafactum f fuerit, nos de pacto illo quam cito poterimus bona fide exiemus. § Ianuensibus et hominibus eorum districtus de homi – 11 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA g voluerint contra ipsum vel ipsos quorum predicta bona extiterint. § Litteras, nuncios et precepta potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint bona fide et sine fraude suscipiemus, audiemus et exaudiemus atque executioni mandabimus nec ipsorum litteras, nuncios et precepta sub aliqua fraude suscipere et videre differemus vel vitabimus nos consules vel potestas seu consules Portusmauritii qui pro tempore fuerint. § Si de contractibus et conventionibus factis extra Ianuam inter Ianuensem et illum de Portumauritii discordia emerserit et specialiter dictum fuerit quod Ianue debeat inde cognosci et iudicari, Ianue cognoscatur et iudicetur, alioquin actor forum rei sequatur, excepto de eo quod acciderit postquam de terra mota fuerit navis que si Ianuam venerit, Ianue et si Portummauritii h iverit, Portumauritii cognoscatur. § Universos euntes et redeuntes per partes nostras, terra vel mari, qui Ianuam iverint vel de Ianua redierint aut venerint et specialiter illos qui cartam securitatis vel fiduciam potestatis seu consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint habebunt, salvabimus et non offendemus in personis et rebus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et totus populus Portusmauritii nisi ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Galeam vel aliquod lignum cursale armari infra fines nostros vel de partibus nostris et districtu exire non permittemus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint in Portumauritio quin primo comitus vel comiti, nauclerii et ceteri qui in ipsis lignis potestatem habebunt iurent et securitatem prestent de nulla offensione facienda in Ianuensem aliquem vel homines de districtu Ianue aut aliquem de amiciciis Ianue qui nobis de pace observanda teneantur i per conventionem vel pacem ipsis j Ianuensibus factam aut in aliquem vel aliquos qui Ianuam vadant vel inde exeant, excepto in armis, vianda et sartia prout moris est cursalium et tunc moderate et sine – 12 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA k nos consules seu l potestas seu consules Portusmauritii qui pro tempore fuerint nisi mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Rassam vel iuram cum aliqua persona de riveria vel aliquo loco factam cassabimus et inde prorsus eos absolvemus qui nobis exinde tenentur et ab eis absolutionem adinvicem accipiemus nec postea in ipsam vel similem intrabimus. Nullum forestatum vel bandiçatum per potestatem seu consules comunis qui pro tempore fuerint in tota nostra iurisdictione recipiemus pro stallo facto, id est ad habitandum nos consules vel potestas seu consules Portusmauritii qui pro tempore fuerint, immo si contingerit m aliquem eorum apud nos seu districtum nostrum venire et morari, si per potestatem vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint inde commoniti erimus litteris vel nuncio, infra triduum ipsum vel ipsos bona fide de districtu nostro expellemus nec postea nos vel n potestas seu consules qui pro tempore in Portumauritio fuerint ipsum vel ipsos recipiemus. § Guerram vivam contra omnes homines faciemus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et totus populus Portusmauritii in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint et specialiter contra Vintimilienses nec mercatum eis dabimus nec dari faciemus nec consentiemus. § Hanc totam / (c. 132 v.) conventionem iurabit potestas seu consules Portusmauritii qui pro tempore fuerint in unoquoque anno et centracus in parlamento super animam populi Portusmauritii firmam et inconcussam tenere et observare et nullo modo contravenire. § De quinque vero in quinque annis renovabuntur per omnia huius conventionis sacramenta per potestatem seu consules qui tunc fuerint, consiliatores o et totum populum Portusmauritii ab annis quindecim usque in septuaginta, si tamen per potestatem vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint requisitum fuerit et nisi eorum licentia remanserit. § Iuravit insuper prenominatus consul hanc to- tam conventionem bona fide facere iurare per alios socios suos consules et omnes consiliarios suos atque universum populum Portusmauricii ab annis XV usque in septuaginta. § Et Ansaldus de Portumauritii tunc iuravit ibidem. § Si vero aliquis Portusmauritii contra pactum istud venerit vel fecerit, nos consules vel potestas seu consules Portusmauritii qui pro tempore fuerint faciemus inde vindictam in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. Actum Ianue, in ecclesia Beati Laurentii, presentibus Bignoto de Çuminasco causidico, Opiçone de Sauro clavigero, Fulcone de Castro, Raimundo de Fressia, Rubeo de Volta, – 13 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum ab autentico et originali Danielis de Unegia, consulis Portusmauricii, destinati pro comuni a sociis suis consulibus Portusmauritii, duobus cereis sigillis sigillato, unum quorum erat sigillum comunis Ianue habens intus formam griffi sculptam tenentis inter pedes aquila et ***, cuius littere circumscripte discerni non poterant ad legendum propter nimiam vetustatem, in altero vero videbatur esse formam p cuiusdam militis sedentis in equo, cuius circumscriptio nullo modo legi poterat cum sit aliquantulum fractum et consumptum circa propter nimiam vetustatem, prout in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis Girardini, propria subscripsi. a In C segue espunto Malla b et vice: ripetuto in C c comunis Ianue qui in A d stabimus inde vel in A e expenderint in A f factum in A g suo proprio quicquid in A h Portummaricii in A; Portusmauritii in C i teneatur in A j pacem cum ipsis in A k non recipiemus: ripetuto in C l vel in A m contigerit in A n nos consules vel in A o consiliatore in C p formam: così C. 453 1199, settembre 20 e 24, Diano Oberto Melegoso e Ottone iudex, consoli di Diano, si impegnano ad osservare la convenzione imposta dal comune di Genova, successivamente approvata dagli altri consoli, in publico parlamento. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 348. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 132 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 361 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 132 v., daC; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 132 v., da D. – 14 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA A è convalidato col sistema della « carta partita »; nella plica restano i fori, con nastri di seta rosa per due sigilli pendenti deperditi. Per le autentiche di C e D v. n. 461. C’ fa parte di un gruppo di documenti (nn. 453, 474, 480-485, 492), così autenticati a c. 365 r.: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hec exempla extraxi et exemplavi ex registro veteri comunis Ianue scripto manu Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loysio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°I°, indictione XIII, die XX iunii ». E d i z i o n e: Dianensium conventiones, p. 15; Liber iurium, I, n. 429; Codice diplomatico, III, n. 64. R e g e s t o: GANDOLFO, p. 29. Conventio Diani. • In nomine Domini amen. Nos Dianensium consules Obertus Melegosus et Otto iudex promittimus et convenimus pro comuni nostro vobis domino Beltrami Christiano, Ianuensium potestati et vobis Nicole Malono, Ingoni Longo, Symoni de Camilla et Belmusto Lercario rectoribus, pro vobis et sociis vestris Oberto Malocello et Manfredo Picamilio, nomine et vice comunis Ianue stipulantibus, et quod illud idem per omnia promitti et conveniri faciemus speciali a misso vestro illuc propterea destinato a sociis nostris consulibus Bartolomeo de Paiario, Willelmo Sacherio, Bonovillano de Bullito et Rubaldo de Borello, quod nos consules faciemus seu potestas vel consules Diani qui pro tempore fuerint et populus Diani ab hac die in antea ostem et cavalcatam b per mare et terram et collectas pro posse nostro et specialiter pro guardia portus Bonifacii in ordinatione potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint in regimine civitatis. § De- veta c omnia que potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint fecerint ea d et tenebimus firma et inconcussa sicut ipsa potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint propriis litteris suis vel nuncio nobis mandaverint. § Si vero aliquis de districtu in e devetum ipsum ceciderit, capiemus nos consules vel f potestas vel consules Diani qui pro tempore fuerint pecuniam illius et in virtute potestatis vel consulum co– 15 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA g fuerint sicut potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint in cives suos facere h tenebuntur. § In legationibus i quas potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint de cetero fecerint pro comuni utilitate nos consules expendemus vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et populus Diani pro libris nostris sicut Ianuenses in predictis legationibus expenderint. § Pactum aliquod cum aliqua persona de cetero non faciemus nos consules seu potestas qui pro tempore fuerint sive populus Diani in quo predicta conventio per omnia non salvetur et exceptetur j et si contrafecerimus vel factum fuerit, nos de pacto illo quam cito poterimus bona fide exiemus. § Ianuensibus et hominibus eorum districtus de hominibus nostris seu de districtu nostro conquerentibus nos consules faciemus vel potestas seu consules Diani qui pro tempore fuerint iusticiam secundum bonos k usus infra dies quadraginta continuos post factam reclamationem nisi quantum licentia conquerentis aut testium seu dilatione remanserit. § Si bona alicuius Dianensis vel l aliquorum laudata fuerint et in solutum data per potestatem vel consoles m Diani qui pro tempore fuerint alicui Ianuensi vel n aliquibus seu de districtu Ianue, potestas vel consules qui o pro tempore fuerint et populus Diani per bonam fidem adiuvabunt ipsum Ianuensem vel ipsos seu de districtu Ianue bona ipsa tenere et manutenere et inde facere prout de suo proprio quicquid voluerint contra ipsum vel ipsos quorum predicta bona extiterint. § Litteras p, nuncios et precepta potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint bona fide et sine fraude suscipiemus, audiemus et exaudiemus aut executioni mandabimus nec ipso- rum litteras, nuncios et precepta sub aliqua fraude suscipere et videre differemus vel / (c. 133 r.) vitabimus nos consules vel potestas seu consules Diani qui pro tempore fuerint. § Si de contractibus et conventionibus factis extra Ianuam inter Ianuensem et Dianensem discordia emerserit et specialiter dictum fuerit quod Ianue debeat inde recognosci q et iudicari, Ianue cognoscatur et iudicetur, alioquin actor forum rei sequatur, excepto de eo quod acciderit postquam de terra mota fuerit navis que si Ianuam venerit, Ianue et si Dianum venerit r, Diani cognoscatur. § Universos euntes et redeuntes per partes nostras, terra vel mari, qui Ianuam iverint s vel de Ianua redierint aut venerint et specialiter illos qui cartam securitatis vel fidutiam – 16 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA t vel aliquod lignum cursale armari infra fines nostros vel de partibus nostris et districtu exire u non permittemus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint in Diano quin primo comitus vel comiti, nauclerii et ceteri qui in ipsis lignis potestatem habebunt iurent et securitatem prestent de nulla offensione facienda in Ianuensem aliquem vel homines de districtu Ianue aut aliquem de amiciciis Ianue qui nobis de pace observanda teneatur per conventionem vel pacem cum ipsis Ianuensibus factam aut aliquem v vel aliquos qui Ianuam vadant vel inde exeant, excepto in armis, vianda et sartia prout moris est cursalium et tunc moderate et sine fraude eis necessaria. § Lignum cursale non recipiemus nos consules vel potestas seu consules Diani qui pro tempore fuerint nisi mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Rassam vel iuram cum aliqua persona de riveria vel aliquo loco factam cassabimus et inde prorsus eos absolvemus qui nobis exinde tenentur et ab eis absolutionem adinvicem accipiemus nec postea in ipsam vel similem intrabimus. § Nullum forestatum vel bandiçatum per potestatem seu consules comunis qui pro tempore fuerint in tota nostra iurisdictione recipiemus pro stallo facto, id est ad habitandum, nos consules vel potestas seu consules Diani qui pro tempore fuerint, immo si contigerit aliquem eorum apud nos seu districtum nostrum venire et morari, si per potestatem vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint inde commoniti erimus litteris vel nuncio, infra triduum ipsum vel ipsos bona fide de districtu nostro expellemus nec postea nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore in Diano fuerint ipsum vel ipsos recipiemus. § Guerram vivam contra omnes homines faciemus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et totus populus Diani in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint et specialiter contra Vintimilienses nec mercatum eis dabimus nec dari faciemus nec consentiemus. § Hanc totam conventionem iurabit potestas seu consules Diani qui pro tempore fuerint in unoquoque anno super w animam populi Diani firmam x et inconcussam tenere et observare et nullo modo contravenire. § De quinque vero in quinque annis renovabuntur per omnia huius conventionis sacramenta per potestatem seu consules qui tunc fuerint, consiliatores et to – 17 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a si tamen per potestatem vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint requisitum fuerit et nisi eorum licentia remanserit. § Iurarunt insuper prenominati consules hanc totam conventionem bona fide facere iurare per alios socios nostros consules et omnes consiliarios suos atque universum populum Diani ab annis XV usque in LXXa. § Si vero aliquis Dianensis contra pactum istud fecerit vel venerit, nos consules vel potestas seu consules Diani qui pro tempore fuerint faciemus inde vindictam in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. Actum Ianue, in capitulo. Testes convocati fuerunt ad hoc Porconus, consul placitorum, Nicola de Maraboto, Willelmus Pancinus, Otto Gontardus, Otto Ususmaris, Paganus Hugonis de Volta quondam y, Donumdei Camergi, Opiço de Sauri, Willelmus Provincialis, Tomas Cigala et Oglerius Panis. Anno dominice nativitatis millesimo centesimo nonagesimo nono, indictione prima, vigesimo die septembris. § Hanc totam conventionem apud Dianum promiserunt insuper et convenerunt per omnia pro comuni suo atque iuramento firmarunt Bartolomeus de Paiario, Willelmus Sacherius, Rubaldus de Borello et Bonusvillanus de Bullito, consules Diani, Ingoni Longo rectori, misso specialiter propterea illuc a potestate Ianue et sociis suis rectoribus in Diano, in publico parlamento, testibus ad hoc convocatis Arnaldo iudice, Aicardo Tiburio, Gandulfo de Guilia, Ansaldo Guapello, Odone Lormanno, Roderico, Odetione, Balditione z de Alentino, Girardo de Lacu, Ans(aldo) aa de Sicca, Ans(elmo) aa de Servo, Aicardo Cavarunco et aliis quampluribus, vigesimo quarto die septembris. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum ab autentico Dianensium consulum, duobus cereis sigillis munimine sigillato, unum quorum erat sigillum comunis Ianue, in quo erat sculptum bb quedam forma grifi inter pedes tenentis aquilam et vulpem, cuius littere propter nimiam vetustatem circumscripte multum bene legi non poterant, in altero vero videbatur esse forma cc cuiusdam aquile, cuius circumscriptio discerni non poterat multum bene, prout in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto preter punctum vel litteram, titulum seu sillabam, et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis Girardini, propria manu subscripsi. Erat quoque in eo medium – 18 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (CP) a speciali: in C la seconda i in sopralinea b nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca tenetur facere hostem et cavalcatam c nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca tenetur servare deveta d fecerint faciemus et nos consules vel potestas seu consules Diani qui pro tempore fuerint ea in A, C’ e districtu nostro in in A, C’ f seu in A, C’ g in C segue espunto Diani h facere: ripetuto in C i nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca tenetur facere expensas legationum j et non exceptetur in A, C’ k secundum leges et bonos in A l Dianensis vel alicuius Dianensis vel in C’ m consules in A, C’ n in C segue espunto Ianuen o consules Diani qui in C’ p nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca litteras et numptios et precepta comunis Ianue tenetur exaudire q cognosci in A, C’ r iverit in A s venerint in C’ t quoque: om. A, C’ u exire et districtu in C’ v aut in aliquem in A w anno et centracus in parlamento super in A, C’ x firmiter in C’ y quondam Hugonis de Volta in A z Baldone in A aa scioglimento da A bb sculptum: così C, C’ cc formam in C. 454 1199, settembre 29, Oneglia I consoli di Oneglia si impegnano ad osservare la convenzione imposta dal comune di Genova. O r i g i n a l e [A], Biblioteca Universitaria di Genova, D.VIII.1/9. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 133 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 360 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 133 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 133 v., da D. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Infra in CXXXVI in fine »; in quello di D, della stessa mano: « Infra in CXXXVIa, CXXXXVa, CXXXXVIa ». A è autenticato col sistema della « carta partita ». Per le autentiche di C e D v. n. 461. C’ è così autenticata: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hoc exemplum extraxi et exemplavi de registro veteri comunis Ianue in quo scriptum fuit manu dicti Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sil – 19 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA E d i z i o n e: Chartarum, II, n. 1698; Liber iurium, I, n. 430; GANDOLFO, p. 30; Codice diplomatico, III, n. 65. R e g e s t o: OLIVIERI, p. 232. Conventio Unegie. • In nomine Domini amen. Nos Galafius Astexianus, Willelmus Xamus et Comparaldus, consules Unegie, promittimus et convenimus tibi Ingoni Longo, rectori comunis Ianue, misso propterea et destinato a domino Beltrame Christiano, Ianuensium potestate et sociis tuis a rectoribus Nicola Mallono, Oberto Malocello, Belmusto Lercario, Symone de Camilla et Manfredo Picamilio, nomine et vice comunis Ianue stipulanti, quod nos consules faciemus seu potestas vel consules Unegie qui pro tempore fuerint et totus populus Unegie ab hac die b in antea ostem et cavalcatam c per mare et terram et collectas pro posse nostro et specialiter pro guardia portus Bonifacii in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint in regimine civitatis. § Deveta omnia que potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint fecerint d faciemus et nos consules vel potestas seu consules Unegie qui pro tempore fuerint ea et tenebimus firma et inconcussa sicut ipsa potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint propriis litteris suis vel nuncio nobis mandaverint. § Si vero aliquis de districtu e nostro in devetum ipsum ceciderit, capiemus nos consules seu potestas vel consules Unegie qui pro tempore fuerint pecuniam illius et in virtute potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint tantum ex ea mittemus nos consules vel potestas seu consules Unegie qui pro tempore fuerint quantum fuerit devetum ipsum, id est pena ipsius deveti, et vindictam in eum faciemus nos consules vel potestas seu consules Unegie qui pro tempore fuerint sicut potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint in cives suos facere tenebuntur. § In legationibus quas potestas seu f consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint de cetero fecerint pro comuni utilitate nos consules expendemus vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et populus Unegie pro libris nostris sicut Ianuenses in predictis legationibus expenderint. § Pactum aliquod cum aliqua persona de cetero non faciemus nos consules seu potestas qui pro tempore fuerint seu populus Unegie in quo – 20 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA g et iudicari, Ianue cognoscatur et iudicetur, alioquin actor forum rei sequatur, excepto de eo quod acciderit postquam de terra mota fuerit navis que si Ianuam venerit, Ianue et si Unegiam iverit, Unegie cognoscatur. § Universos euntes et redeuntes per partes nostras, terra vel mari, qui Ianuam iverint vel de Ianua redierint aut venerint et specialiter illos qui cartam securitatis vel fiduciam potestatis seu consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint habebunt, salvabimus et non offendemus in personis et rebus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et totus populus Unegie nisi h in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Galeam vel aliquod lignum cursale armari infra fines nostros vel de partibus nostris et districtu exire non permittemus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint in Unegia quin primo comitus vel comiti, nauclerii et ceteri i qui in ipsis lignis potestatem habebunt iurent et securitatem prestent de nulla offensione facienda in Ianuensem aliquem vel homines de districtu Ianue aut aliquem de amiciciis Ianue qui nobis de pace observanda teneatur per conventionem vel pacem cum ipsis Ianuensibus fac – 21 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA j ipsum vel ipsos recipiemus. § Guerram k vivam contra omnes homines faciemus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et totus populus Unegie in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint et specialiter contra Vintimilienses nec mercatum eis dabimus nec dari faciemus nec consentiemus. § Si vero aliquis Unegiensis contra pactum istud fecerit vel venerit, nos consules vel potestas seu consules Unegien(sium) l qui pro tempore fuerint faciemus inde vindictam in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Hanc totam conventionem iurabit potestas seu consules Unegie qui pro tempore fuerint in unoquoque anno et centracus in parlamento super animam populi Unegie firmam et inconcussam tenere et observare m et nullo modo contravenire. § De quinque in quinque annis renovabuntur per omnia huius conventionis sacramenta per potestatem seu consules qui tunc fuerint, consiliatores et totum populum Unegie ab annis quindecim usque in septuaginta, si tamen per potestatem vel consules comunis Ianue requisitum fuerit et nisi eorum licentia remanserit. Actum est hoc et iuratum a predictis consulibus Unegie in n publico parlamento, in ecclesia Sancte Marie de Unegia, coram domino Truco, Albinganensi episcopo, magistro Iohanne, Bartolomeo Longo de Albingana, Trancherio Alavenne de Albingana, Daniele de Portumauricio, Willelmo Petia et o Vermilio de Castro, ad hoc testibus convocatis atque – 22 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico consulum Unegie, Ianuensis sigilli munimine sigillato, prout in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum, absque mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçoni de Girardo, propria manu subscripsi. Erat enim in eodem autentico medium alphabetum p per quod videbatur esse divisum ab alio exemplo, forma cuius talis est: (CP) a tuis: eius in C’ b die: om. A c nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) quod homines Unelie tenentur facere hostem et cavalcatam et solvere colectas et mandatum comunis d fecerint: om. C e in C segue espunto Ianue f vel in A, C’ g debeat inde cognosci in A h mihi in C i ceteris in C j in Unegia fuerint in A k guerram: ripetuto da mano trecentesca nel margine esterno di C’ l Unegie in A m et observare: ripetuto in A n Unegie et populo Unegie in: in A o de in C p alpabetum in C. 455 1199, settembre 19 e 29, Genova e Lingueglia Amico Raffano, console di Lingueglia, alla presenza e per volontà di Bonifacio Quaranta, signore del luogo, si impegna ad osservare la convenzione imposta dal comune di Genova, successivamente approvata dagli altri consoli, in publico parlamento. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 134 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 368 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 134 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 134 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Infra in CXXXVa, CXXXXVIa, CXXXXVIIa, CXXXXVIIIa ». In quello inferiore albero genealogico dei signori di Quaranta: v. introduzione, cap. V. – 23 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 428; Codice diplomatico, III, n. 63. R e g e s t o: GANDOLFO, p. 29. Conventio Venguilie. • In nomine Domini amen. Ego Amicus Raffanus, consul de Venguilia, in presentia et voluntate Bonifacii de Quadraginta, domini nostri, vassalli comunis Ianue, promitto et convenio vobis domino Bertrami Christiano, Ianuensium potestati, Symoni de Camilla et Belmusto Lercario rectoribus, pro vobis et sotiis vestris Nicola Mallono, Ingone Longo, Oberto Malo- cello et Manfredo Picamilio rectoribus, nomine et vice comunis Ianue stipulantibus, quod illud idem per omnia promitti et conveniri faciam vestro speciali misso illuc propterea destinato a sociis meis consulibus Arnaldo Buelde, Gandulfo de Petra et Balditione de Plano, quod ego et ipsi socii mei consules faciemus seu consules vel potestas Vinguilie qui pro tempore fuerint et totus populus Vinguilie ab hac die in antea ostem et cavalcatam per mare et terram et collectas pro posse nostro et specialiter pro guardia portus Bonifacii in ordinatione potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint in regimine civitatis. § Deveta omnia que potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint fecerint faciemus et nos consules vel potestas seu consules Vinguilie qui pro tempore fuerint ea et tenebimus firma et inconcussa sicut ipsa potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint propriis litteris suis vel nuncio nobis mandaverint. § Si vero aliquis de districtu nostro in devetum ipsum ceciderit, capiemus nos consules seu potestas vel consules Vinguilie qui pro tempore fuerint pecuniam illius et in virtute potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint tantum ex ea mittemus nos consules vel potestas seu consules Vinguilie qui pro tempore fuerint quantum fuerit devetum ipsum, id est pena ipsius deveti, et vindictam in eum faciemus nos consules vel potestas seu consules Vinguilie qui pro tempore fuerint sicut potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint in cives suos facere tenebuntur. § In legationibus a quas potestas vel consules comunis Ianue qui – 24 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b potestas qui pro tempore fuerint seu populus Vinguilie in quo predicta conventio per omnia non salvetur et non exceptetur et si contrafecerimus vel factum fuerit, nos de pacto illo quam cito poterimus bona fide exiemus. § Ianuensibus et hominibus eorum districtus de hominibus nostris seu de districtu nostro conquerentibus nos consules faciemus vel potestas seu consules Vinguilie qui pro tempore fuerint iusticiam secundum leges et bonos usus infra dies quadraginta continuos post factam reclamationem nisi quantum licentia conquerentis aut testium seu legittima dilatione remanserit. § Si bona alicuius Venguiliensis vel aliquorum laudata fuerint et in solutum data per consules vel potestatem vel consules Vinguilie qui pro tempore fuerint alicui Ianuensi vel aliquibus seu de districtu Ianue, potestas vel consules qui pro tempore fuerint et populus Vinguilie per bonam fidem adiuvabunt ipsum Ianuensem vel ipsos seu de districtu Ianue ipsa bona / (c. 134 v.) tenere et manutenere et inde facere prout de suo proprio quicquid voluerit contra ipsum vel ipsos quorum predicta bona extiterint. § Litteras, nuntios et precepta potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint bona fide et sine fraude suscipiemus, audiemus et exaudiemus atque executioni mandabimus nec ipsorum litteras, nuncios et precepta sub aliqua fraude suscipere et videre differemus vel vitabimus nos consules vel potestas seu consules Vinguilie qui pro tempore fuerint. § Si de contractibus et conventionibus factis extra c Ianuam inter Ianuensem et Vinguiliensem discordia emerserit et specialiter dictum fuerit quod Ianue debeat inde cognosci et iudicari, Ianue cognoscatur et iudicetur, alioquin actor forum rei sequatur excepto de eo quod acciderit postquam de terra mota fuerit navis que si Ianuam venerit, Ianue et si Vinguiliam iverit, Vinguilie cognoscatur. § Universos euntes et redeuntes per partes nostras, terra vel mari, qui Ianuam iverint vel de Ianua redierint aut venerint et specialiter illos qui cartam securitatis vel fiduciam potestatis seu consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint habebunt, salvabimus et non offendemus in personis et rebus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et totus populus Vinguilie nisi ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Galeam vel aliquod lignum cursale armari infra fines nostros vel de partibus nostris et districtu – 25 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d permittemus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint in Vinguilia quin primo comitus vel comiti, nauclerii et ceteri qui in ipsis lignis potestatem habebunt iurent et securitatem prestent de nulla offensione facienda in Ianuensem aliquem vel homines de districtu Ianue aut in aliquem de amiciciis Ianue qui nobis de pace observanda teneatur e per conventionem vel pacem cum ipsis Ianuensibus factam aut in aliquem vel f aliquos qui Ianuam vadant vel inde exeant, excepto in armis et vianda et sartia prout moris est cursalium et tunc moderate et sine fraude eis necessaria. § Lignum cursale non recipiemus nos consules vel potestas seu consules Vinguilie qui pro tempore fuerint nisi mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Rassam vel iuram cum aliqua persona de riveria vel aliquo loco factam cassabimus et inde prorsus eos absolvemus qui nobis exinde tenentur et ab eis absolutionem accipiemus adinvicem g nec postea in ipsam vel similem intrabimus. § Nullum forestatum vel bandiçatum per potestatem seu consules comunis qui pro tempore fuerint in tota nostra iurisdictione recipiemus pro stallo facto, id est ad habitandum, nos consules vel potestas seu consules Vinguilie qui pro tempore fuerint, immo si contigerit aliquem eorum apud nos seu districtum nostrum venire et morari, si per potestatem vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint inde commoniti erimus litteris vel nuncio, infra triduum ipsum vel ipsos bona fide de districtu nostro expellemus nec postea nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint in Vinguilia ipsum vel ipsos recipiemus. § Guerram vivam contra omnes homines faciemus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et totus populus Vinguilie in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint et specialiter contra Vintimilienses nec mercatum eis dabimus nec dari faciemus nec consentiemus. § Hanc to- tam conventionem iurabit potestas seu consules Vinguilie qui pro tempore fuerint in unoquoque anno et centracus in parlamento super animam populi Vinguilie firmam et inconcussam tenere et observare et nullo modo contra- venire. § De quinque vero in quinque annis renovabuntur per omnia huius conventionis sacramenta per potestatem seu consules qui tunc fuerint, consiliatores et totum populum Vinguilie ab annis XV usque in LXXa, si per potestatem tamen vel h consules comunis Ianue requisitum fuerit et nisi eorum licentia remanserit. § Iuravit insuper prenominatus consul hanc totam conventionem bona fide facere iurare per alios socios suos consules et omnes consiliatores suos atque universum populum Vinguilie ab annis XV – 26 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a. § Si vero aliquis Vinguiliensis contra pactum istud fecerit vel venerit i, nos consules vel potestas aut j consules Vinguilie qui pro tempore fuerint faciemus inde vindictam in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Actum Ianue, in domo potestatis, coram Bignoto causidico, Vasallo Baccono, Vivaldo Grasso, Guillelmo Vicario et Bonagente, ad hoc testibus convocatis, anno dominice nativitatis millesimo centesimo nonagesimo nono, indictione prima, nono decimo die septembris. § Hanc totam conventionem apud Vinguiliam promiserunt insuper et convenerunt per omnia pro comuni suo atque iuramento firmarunt Arnaldus Bialde, Galdulfus de Pereta et Baldicio de Plano, consules Vinguilie, Ingoni Longo, rectori specialiter propterea a potestate Ianue et sociis suis rectoribus illuc destinato per nuncium ipsius rectoris Ing(onis) Long(i) k Oliverium notarium, quem misit ad hec sacramenta ab eis recipienda, in Venguilia ante ecclesiam Sancte Marie, in publico parlamento, testibus ad hoc convocatis Vassallo preposito, Aicardo de Paragio, Guillelmo de Nigro, Aldeprando l et pluribus aliis, XXVIIII die septembris. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum ab autentico Amici Raffani, consulis Venguilie, sigilli Ianuensis munimine sigillato, prout in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girardo, propria manu subscripsi. Erat enim in eodem autentico medium alfabetum per quod videbatur esse divisum ab alio exemplo, licet in eo nulla de ipso mencio fiat m, forma cuius talis est: (CP) a Nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) ad que tenentur homines Linguilie comuni Ianue b vel in C’ c contractibus factis et conventionibus extra in C’ d nostris exire et districtu non in C’ e teneatur: om. C f in aliquem vel: om. C’ g adinvicem accipiemus in C’ h si tamen per potestatem vel in C’ i venerit vel fecerit in C’ j seu in C’ k Longo in C’ l Nigro et Aldeprando in C’ m fiat mencio in C’. – 27 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1233, settembre 12, Genova Anselmo di Lingueglia, anche a nome di suo padre Bonifacio e del consanguineo Giacomo di Casanova, stipula una convenzione col comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 135 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 369 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 135 r., da C; c o p i a autentica del 1513 [D’], A.S.G., Archivio Segreto, n. 351, da C’; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 135 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXXXIIIIa, infra in CXXXXVIa ». La pergamena di D’ contiene anche il n. 457. Per le autentiche di C e D v. n. 461; per quella di C’ v. n. 455; l’autentica di D’, riferita anche al n. 457, è la seguente: « • MDXIII, die XVI novembris. Transcriptum est ut supra de libris privilegiorum excelsi comunis Genue, repositis in archivo publico penes me cancellarium infrascriptum, dicti archivii custodem, ad instantiam Berthoni de Urmea, tamquam sindici comunis Linguilie. Hieronymus Logia cancellarius ». E d i z i o n e: Chartarum, II, n. 1824; Liber iurium, I, n. 712. Conventio dominorum de Vinguilia facta tempore domini Pegoloti, tunc potestatis Ianue a. Ego Anselmus de Linguilia, pro me et domino Bonifacio, patre meo, et pro Iacobo de Casanova, consanguineo meo, promitto et convenio vobis domino Pegoloto Ugueçonis de Girardino, Ianuensium potestati, recipienti nomine et vice comunis Ianue, quod de cetero in perpetuum pater meus dictus et ego et successores nostri expendemus in collectis comunis Ianue pro libris septingentis quinquaginta ianuinorum pro castris, villis et hominibus infrascriptis, videlicet pro castro Velego cum castellania et pro Monte Calvo et pro Condegna et pro Casanova cum castellania et pro Podio Buterio et pro Garlanda cum castellania et pro eo quod habemus in valle Vellomi et pro eo quod habemus in Andoria et Castellanello b et valle Andorie et pro – 28 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c Linguilie et Castellarii tam pro ipsis terris quam pro d hominibus. Item promitto me facturum et curaturum quod Iacobus de Casanova de cetero in perpetuum ipse et successores eius expendent in collectis comunis Ianue pro libris CCL pro castro Maremi et castellania et pro eo quod habet in Linguilia et Castellario et valle Andorie tam pro ipsis terris quam hominibus. Item promitto et convenio quod si comune Ianue fecerit exercitum vel cavalcatam per terram, facient homines nostri e et patris mei de dictis locis nostris exercitum et cavalcatam et ibunt et stabunt in eo exercitu vel cavalcata sicut ceteri de riveria qui facient exercitum et cavalcatam pro comuni Ianue et unus ex nobis ibit in exercitum vel cavalcatam et si ire non poterit, mittet pro se ydoneum cambium et quod faciam et curabo quod Iacobus de Casanova per se et homines suos de dictis locis suis similiter facient. Item promitto et convenio quod si comune Ianue fecerit armamentum galearum decem, dabimus pater meus et ego et Iacobus de Casanova in eo homines septem ad expensas nostras et si plus armaverit ad eandem rationem et si minus usque in sex per f eandem rationem et a sex infra nichil, salvo quod si nos vel Iacobus dictus pro aliqua possessione dictarum deberemus expendere in Albingana, quod per predicta non fieret in eo preiudicium. Item promitto et convenio quod homines rectores omnium locorum predictorum tam patris mei quam dicti Iacobi iurabunt annuatim deveta generalia comunis Ianue et specialiter de facto salis in voluntate comunis Ianue vel eius missi. Item promitto quod per me et patrem meum g et successores nostros et me facturum quod per ipsum Iacobum et successores eius faciemus et fiet ratio in Ianua civibus tantum ibi habitantibus super contractibus et obligationibus futuris et nascituris tantum et de contractis in Ianua factis hinc retro. Insuper promitto quod aliquem forestatum per comune Ianue non receptabimus nec ipse Iacobus in dictis locis nec receptari permittemus. Item concedo et faciam et curabo quod pater meus et dictus Iacobus concedent comuni Ianue quod ipsum comune possit hominibus ipsorum locorum h banna imponere et exigere si contra predicta vel aliquod predictorum fecerint. Predicta omnia pro me et dicto nomine et singula promitto et convenio vobis potestati predicte, pro comuni Ianue recipienti, attendere et observare et observari facere per patrem meum et – 29 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA i pro predictis omnibus et singulis observandis bona mea habita et habenda vobis, pro comuni Ianue recipienti, pignori obligo et ut supra per omnia continetur iuro tactis evangeliis attendere et observare et non contravenire. Ad hec nos dictus Pegolotus, Ian(ue) j potestas, nomine et vice comunis Ianue et de voluntate consiliatorum Ianue more solito per cornu et campanam convocatorum et insuper hominum duodecim per compagnam et eo- rum consensu et autoritate, recipimus k te Anselmum et Bonifacium patrem tuum et heredes vestros et dictum Iacobum et eius heredes in cives Ianue ita quod non teneamini facere rationem in Ianua nisi civibus Ianue tantum ibi habitantibus super contractibus et obligationibus tantum futuris et nascituris et de contractibus in Ianua factis hinc retro. Item promittimus tibi, pro te et dicto patre tuo et pro l dicto Iacobo, quod ultra quam dictum est comune Ianue vel aliquis pro comuni non petet vel exiget in dictis terris et hominibus m contra voluntatem vestram et heredum vestrorum, salvis devetis generalibus comunis Ianue et salvo quod non debeat ibi aliquis forestatus per comune Ianue receptari et salvo quod comune Ianue possit hominibus ipsorum locorum banna imponere et exigere si contra predicta vel aliquod predictorum fecerint. Item promittimus tibi pro te et dicto nomine quod comune Ianue destruet bona fide rassas et iuras presentes et futuras hominum ipsorum locorum et regimina presentia et futura facta et facienda per ipsos homines inter eos que facere non consueverunt. Item promittimus quod comune Ianue non manutenebit ipsos homines vel aliquem n ex eis contra vos supradictos vel heredes vestros. Item promittimus quod si homines ipsorum locorum vel aliqui ex eis vellent esse rebelles his que per te superius promissa sunt comuni Ianue, quod comune Ianue dabit fortiam ad ipsos homines ad predicta facienda compellendos. Predicta omnia et singula, pro comuni Ianue et nomine comunis Ianue, promittimus tibi, tuo nomine et nomine patris tui et nomine suprascripti Iacobi et heredum vestrorum, attendere et observare et non contravenire de beneplacito et auctoritate dicti consilii Ianue et insuper hominum duodecim per compagnam et sub obligatione bonorum ipsius comunis. Actum Ianue, in domo illorum de Volta. Testes Ansaldus Fallamonica, Bonusvassallus Sardena, Manuel Aurie, Sorleonus Piper, Ansaldus Mallonus, Porchetus Streiaporcus, Iohannes – 30 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guiliençono, / (c. 135 v.) iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de foliatio sive cartulario imbreviationum domini Bonivassalli Caligepallii, quod exemplum fecit et testavit coram partibus ut eius littera edocebat, secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione ditionum vel sensus et ad ipsum corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a facta-Ianue: om. C’ b et in Castellanello in C’; nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca Lavina c conventiones in C’ d pro: om. C’; nel margine esterno di B’ la seguente annotazione trecentesca domini de Linguilia tenent Vellagum, Montem Calvum, Condegnum, Casanovam, Buterium, Garlendam, Leronum, Callium et Insulam, Stallanellum (depennato), Linguilliam, Castellarium, Maremum. Marchiones Cravexane tenent Rocham, Vesalegum. Comiti Vintimilii tenent Lavinam e nostri: mei in C’ f per: ad in C’ g meum: om. C’ h locorum ipsorum in C’ i in C segue espunto quod j scioglimento da C’ k recipiendi in C l pro: om. C m homines in C n aliquos in C’. 457 1233, ottobre 4, Albenga Bonifacio di Lingueglia ratifica la convenzione di cui al n. 456. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 135 v., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 370 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 135 v., da C; c o p i a autentica del 1513 [D’], A.S.G., Archivio Segreto, n. 351, da C’; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 135 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXXXIIIIa, infra in CXXXXVIa ». La pergamena di D’ comprende anche il n. 456. – 31 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 715. Ratificatio conventionis Anselmi de Vinguilia per Bonifacium patrem suum a. • In nomine Domini. Coram domino Pegoloto Ugueçoni de Girard( inis), Ianuensium potestate, et testibus infrascriptis, dominus Bonifacius de Vinguilia ratificavit, approbavit et confirmavit conventionem et pacta quam et que dominus Anselmus de Vinguilia, eius filius, fecit et habuit cum comune Ianue, promittens eidem domino Pegoloto, stipulanti nomine et vice comunis Ianue, et iurans, tactis sacrosanctis evangeliis, predicta omnia et singula omni tempore rata, firma et illibata habere et tenere et nullo tempore in aliquo contravenire, sub ypotheca et obligatione omnium bonorum suorum. Testes dominus Bulboninus, Henricus b Ansaldi de Nigro et dominus Fulco Çacaria Ian(uenses). Actum Albingane, in curia domini episcopi, sub ulmo, anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo tricesimo tercio, indictione VI, die IIIIa octubris, inter primam et terciam. (S.T.) Ego Iacobus Quartani quondam filius notarius rogatus scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, precepto domini Willelmi de Guilliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, Ianuensium potestatis, ut supra continetur transcripsi et exemplavi et propria manu subscripsi. a conventionis-suum: om. C’ b Bulboninus dominus Henricus in C’. 458 1191, luglio 18 o 19, Genova Gandolfo Alaxie e il consanguineo Giacomo Oberto prestano giuramento di fedeltà al comune di Genova per la loro parte di Lingueglia, ricevendone l’investitura. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 135 v., da copia autentica d’imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 370 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 135 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 135 v., da D. – 32 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Fidelitas quam Gandulfus Alaxie fecit comuni Ianue pro parte quam habebat in Vinguilia a. Testes Rubaldus Detesalve, Bissacinus b, Otto Guaracus, Fulco de Guisulfo, Oglerius de Pallo et Willelmus Muscetus. Ego Gandulfus Alaxie de Albingana iuro ad sancta Dei evangelia quod de cetero ero verax et fidelis comuni Ianue sicut bonus vassallus domino suo. Non ero in facto vel consensu ullo modo quod comune Ianue perdat terram vel honorem de his que habet vel de cetero habebit et si ullo modo cognovero qui contrafacere vellet, id per bonam fidem disturbabo. Quod si disturbare nequivero, per bonam fidem id notificabo quam citius potero rectori et potestati Ianue et consulibus qui pro tempore fuerint. Hanc fidelitatem iuro pro parte mea Vinguilie, quam de cetero per comune Ianue recognoscere et tenere debeo in feudum. Simili modo per omnia iuravit c Iacobus Obertus, consanguineus eius. Incontinenti dominus Manegoldus, Ian(uensis) civitatis consul et potestas, tam Gandulfum quam Obertum investivit de parte quam habent in Vinguilia, quam de cetero per comune Ianue recognoscere et tenere debent in feudum. Actum Ianue, in domo quondam Capitis Galli que est iuxta palacium domini archiepiscopi, MCLXXXXI, indictione VIIIa, XVIIIIa d die iulii. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum ex imbreviario Guillelmi Caligepallii extraxi et exemplavi prout in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(inis), propria manu subscripsi. a Fidelitas Gandulfi Alaxie de Albingana de parte quam habet in Venguilia in C’ b Bissacius in C’ c iuravit per omnia in C’ d XVIII in C’. – 33 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1191, luglio 18 o 19, Genova Anselmo Oberto di Albenga, Raimondo Fulchius, Bonsignore di Lingueglia e suo fratello Oberto prestano giuramento di fedeltà al comune di Genova per la loro parte di Lingueglia, ricevendone l’investitura. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 135 v., da copia autentica d’imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 370 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 135 v. da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 135 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXXXIIIIa, infra in CXXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 461; per quella di C’ v. n. 455. Per l’oscillazione della data del giorno v. n. 458. E d i z i o n e: Liber iurium, II, n. 17. Fidelitas Ansermi Oberti de Albingana, Raimundi Fulchi, Bonisenioris de Vinguilia quam fecerunt comuni Ianue a. Eodem die et loco. Coram Oberto Garofano, Iordano Merenda, Oliverio Collo, Ansaldo de Roperga, Iohanne cintrago et Bonoinfante Pelato, ad hoc testibus convocatis, Ansermus Obertus de Albingana, Raimundus Fulchius, Bonussegnor de Vinguilia et Obertus frater eius iuraverunt fidelitatem comuni Ianue pro parte sua Vinguilie, quam de cetero per comune Ianue tenere debent in feudum, per omnia simili modo ut Gandulfus Adalaxie de Albingana supra iuravit. Incontinenti Rollandus de Carmadino consul investivit eos de mandato domini Manegoldi potestatis de parte sua Venguilie, quam deinceps per comune Ianue in feudum recognoscere et tenere debent in feudum et ob hoc specialiter fidelitatem iurarunt. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum ex imbreviario instrumentorum Willelmi Caligepallii extraxi et per omnia exemplavi prout in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum, absque diminutione, corruptione b dictionum – 34 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a quam-Ianue: om. C’ che però lo sostituisce con et Oberti fratris eius b corruptione: om. C’. 460 1232, aprile 22, Genova Giovanni da Gallarate, giudice del podestà di Genova nella causa d’appello vertente tra il comune di Genova, da una parte, Bonifacio di Lingueglia e Giacomo di Casanova, dall’altra, per i diritti feudali sul castello di Castellaro, seguendo l’inserto parere del giurisperito Tommaso de Foa e di Giacomo de Ginamis, entrambi cittadini parmensi, pronunzia sentenza avversa al Comune, pur limitando alcune pretese dei signori di Lingueglia. Inserti sentenza di primo grado del 1231, e atti relativi ad un primo appello. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 136 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 135 v., daC; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 135 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXXXIIIIa, infra in CXXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 461. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 692. De lite et controversia que vertebatur inter Bonifacium de Linguilia, ex una parte, et syndicum comunis Ianue, ex altera, occasione castri Castellarii. Ianue, in palatio Fornariorum, presentibus et testibus convocatis Bonovassallo Caligepallii, Lantelmo guardatore, Willelmo Rubeo de Fontona, dominus Iohannes de Gallerate, domini Pagani de Petrasancta, Ianuensium potestatis, iudex et assessor, sequens et approbans consilium Tomasii de Froa iuris periti et Iacobi de Ginamis, civium et natione Parmen(sium), super lite et controversia que vertebatur inter Bonifacium de Linguilia, nomine suo pro quinque partibus et nomine Iacobi de Casanova, cuius procu – 35 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Viro provido et discreto domino Iohanni de Gallerate, domini Pagani de Petrasancta, Ianuensium potestatis, iudici et assessori a, Thomasius de Froa iuris professor et Iacobus et b Ginammis, cives et natione Parmen(ses), salutem et cepti regiminis exitum gloriosum. Ex tenore litterarum vestre providentie percepimus nos acta et allegationes et rationes cuiusdam cause vertentis inter Bonifacium de Linguilia et Iacobum de Casanova, ex una parte, et comune Ianue sive syndicum comunis, ex altera, per spiritualem personam nobis transmissa ut super eis unum consilium clarum et apertum vobis impendere deberemus. Quibus omnibus consideratis, habita etiam super his plena c deliberatione, solum Deum habentes pro oculis, absque prolixitate verborum, vobis ita duximus respondendum. Quia putamus comune Ianue et syndicum ipsius comunis, nomine comunis eiusdem, esse in causa condemnationis et condemnari debere Bonifacio de Linguilia, suo nomine pro quinque partibus et nomine Iacobi de Casanova cuius procurator est pro sexta, in omnibus que petita sunt et que in designatione et determinatione eorum continetur secundum formam petitionis eorum preterquam de uno faxe palee pro unoquoque foco et de una albergaria honorifica annuatim, de quibus non intelligimus esse probatum eos solitos esse habere ab hominibus de Castellario singulis annis prout in designatione et determinatione continentur. Quod autem ideo factum est quoniam cum Bonifacius de Linguilia, suo nomine pro quinque partibus et nomine Iacobi de Casanova cuius procurator est pro sexta, agit contra comune Ianue et contra syndicum defendentem ipsum comune in hunc modum: Bonifacius de Linguilia, suo nomine pro quinque partibus et nomine Iacobi de Casanova cuius procurator est pro sexta, agit contra comune Ianue et contra syndicum defendentem ipsum comune et petit a comuni et a syndico, suo predicto nomine, ut dictum comune et syndicus pro ipso comuni inducant ipsum Bonifacium et Iacobum pro dictis partibus in vacuam possessionem vel quasi iurisdictionis et districtus et contilis et rationum omnium que soliti sunt habere et tenere hinc retro pro dictis partibus dominus Bonifacius et Iacobus in castro Castellarii et hominibus eiusdem et pertinentiis et fidelitatibus hominum dicti loci et ipsos inductos deinceps patiantur comune et syndicus pro dictis partibus exercere et uti in predictis – 36 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d comuni predicti Bonifacius et Iacobus, nomine recti et gentilis feudi et in feudo gentili et recto, investiti fuerunt de iurisdictione, districtu et contili et rationibus omnibus que soliti erant habere et tenere hinc retro in castro Castellarii, hominibus eiusdem et pertinentiis et fidelitatibus hominum dicti loci, ad que facienda dictum comune et syndicus dicti comunis tenentur. Quare agit et petit ut supra et omni iure et ponit in libris C ianuinorum pro pignore bandi. Ea vero que soliti sunt habere et tenere Bonifacius dictus et Iacobus pro dictis partibus in dicto castro et pertinentiis et hominibus et rationes quas soliti sunt habere in predictis sunt hec, scilicet fidelitates et exercitum et cavalcatam hominum existentium in dicto loco pro tempore. Item vindictam omnium maleficiorum et placita, contilia scilicet homicidii, adulterii, periurii et furti et contile et segnoriam dictorum hominum et loci et facultatem percipiendi et compellendi ipsos homines tribus diebus in anno quibus vellent ut venirent coram ipsis ad placitandum in agendo et defendendo et in eorum sententiis, bannis et mulctis et vindictis obtemperando et sine eo- rum licentia non recedendi et causas propositas coram eis in illis tribus die- bus in anno postea diffinire et audire quando vellent et executioni mandare et banna et mulctas imponere ipsis hominibus et ab eis exigere et facere fieri duella inter ipsos homines pro maleficiis ubi vellent et diffinire super eis et banna et mulctas propterea imponere et exigere pro libido et compellere partem que duellum amitteret stare de persona et rebus in mercede eorum et penas et mulctas pro invasionibus imponere ipsis hominibus et exigere pro libido et gastaldum sive gastaldos ibidem imponere et habere pro custodiendis et percipiendis rationibus et conditionibus suis et compellere eos pro maleficiis ad mandata eorum iurando et fideiussores dandos et pignora pro libido et bandire sive forestare ipsos pro maleficiis et capere et compellere eosdem homines ad dandum eis annuatim pro dictis partibus pro quolibet foco quartinum unum frumenti et minam unam avene et faxem unum palee et albergariam unam honorifice in anno per diem unam per omnes homines dicti loci et compellere consules in dicto loco pro tempore existentes iurare eis annuatim salvare et manifestare. Ante litem contestatam et pignus bandi datum dicit et opponit Paganus, syndicus pro comuni, quod peticio quam dominus Bonifacius pro se et Iacobo facit est obscura et perfanctoria et inepta concepta, quare dicit se – 37 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA In nomine Domini amen. Super questione que vertitur inter Bonifatium de Linguilia, pro se et Iacobo de Casanova cuius procurator est, ex una parte, et Paganum de Cucurno, syndicum comunis Ianue, et ipsum comune Ianue, ex alia, cuius peticio talis est: « Bonifatius de Linguilia, suo nomine pro quinque partibus et nomine Iacobi de Casanova » et cetera que in ipsa peticione / (c. 136 v.) continentur, ego Guido Catanius, domini Ugolini Rubei, Ianuensium potestatis, iudex assessor, consilio sapientum, dico et pronuncio ut comune Ianue et syndicus nomine comunis condempnetur ipsis agentibus ut inducat ipsos agentes pro partibus petitis in quasi possessione, prestando solummodo pacientiam de quatuor causis contilibus, scilicet de causa homicidii et causam periurii, adulterii et furti et de omni iuridisctione et vindicta per quem cause explicari consueverunt et ut ipsi agentes possint in quolibet in tribus diebus in quibus manent ibidem curiam tenere et compellere homines illius loci coram se venire et stare ipsis tribus diebus et de omnibus lamentationibus factis coram ipsis agentibus vel eorum vicariis in dictis tribus diebus possint ipsi agentes per totum annum audire et diffinire et executioni mandare et ea facere sine quibus cause ille explicari non possunt et ut dicti agentes habeant fidelitates hominum dicti quantum ad supradicta sibi conservanda ita quod comune Ianue de cetero non impediat ipsos agentes eis uti, salvo quod per predicta non fiat preiudicium hominibus dicti loci ab inductione vacue possessionis. Ceterorum que in peticione continentur dico comune esse absolvendum et syndicum pro comuni, salvo iure dictis agentibus si quod habent contra predictos homines Castellarii et salvo iure ipsis agentibus talia e petitione si quod habent contra comune. A gravamine cuius sententie Paganus de Cugurno, syndicus comunis, appellavit et Bonifacius de Linguilia appellavit similiter a gravamine pro se et Iacobo cuius procurator est. Quorum appellatione acta omnia dicte cause ad Ugonem de Camodeia, Willelmum Butium, cives Novarienses et iudices, ——————— 1 Podestà nel 1231: POGGI, col. 1011. – 38 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA In nomine domini nostri Iesu Christi amen, qui terribilis est in consilii< s> super filios hominum et de cuius vultu iudicium nostrum prodeat et oculi nostri videant equitatem. Nos Ugo de Camodeia et Willelmus Butius, cives Novarienses et iudices, tale damus consilium super causa que vertitur inter Bonifacium de Linguilia, suo nomine et Iacobi de Casanova, ex una parte, et Paganum, syndicum comunis Ianue, nomine ipsius comunis, ex altera. Super eo quod petunt ab ipso comuni sive syndico nomine comunis ut dictum comune et syndicum pro ipso comune inducant ipsum Bonifacium pro quinque partibus et Iacobum pro sexta in vacuam possessionem vel quasi iurisdictionis et districtus et contilis et rationum omnium que soliti sunt habere et tenere hinc retro pro dictis partibus ipsi Bonifacius et Iacobus in castro Castellarii et hominibus eiusdem et pertinentiis et in fidelitatibus hominum dicti loci et ut ipsos inductos de ipsis deinceps paciantur comune et syndicum pro dictis partibus exercere et uti predictis et percipere et habere prout in peticione designatum est, visis et cognitis rationibus et iuribus utriusque partis et diligenter inspectis, videlicet quod predictus syndicus, nomine ipsius comunis et per eum, ipsum comune condempnetur Bonifacio suo nomine et Iacobi supradicti pro suprascriptis partibus ut inducant ipsos Bonifacium et Iacobum in vacuam possessionem vel quasi predictarum rerum petitarum et ut patiantur syndicus et comune predictos Bonifacium et Iacobum exercere et uti predictis rebus petitis et designatis ab eisdem Bonifacio et Iacobo, hoc ideo quia constat predictos Bonifacium et Iacobum predicta habuisse et tenuisse per longa tempora et exercuisse in predicto loco, castro et pertinentiis et in hominibus in feudum per marchiones Cravexane antequam ab eisdem marchionibus comune Ianue emeret et quia comune Ianue emit a marchionibus, salvo feudo domini Bonifacii et Iacobi quod tenebant ab avo eorum in Castellario et eius pertinentiis et Evigia, et quia comune Ianue illius feudi iura tantum competentia marchioni et ipsos vassallos emit a marchionibus et quia comune Ianue post comperam factam investivit predictum Bonifacium et Iacobum nomine recti et gentilis feudi de omnibus rebus mobilibus et immobilibus, iurisdictione et districtu et contili et rationibus que soliti erant habere et tenere hinc retro in rebus et hominibus, fidelitatibus et aliis pro marchione in castro Castellarii et loco et in villa Evigie et pertinentiis et hominibus ipsorum locorum ita ut haberent – 39 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Et quia hanc investituram fecit potestas Ianue in pleno consilio et de consensu, a gravamine vero cuius sententie appellavit Obertus Passius, nunc syndicus comunis comunis Ianue et fuerunt acta omnia ipsius cause transmissa per eius appellationem a spirituali persona ad supradictos Thomasium et Iacobum qui suum supradictum consilium iam dicto Iohanni de Gallerate miserunt. Qui dominus Iohannes, illud sequens et approbans, dixit et pronunciavit ut supra, presente Oberto Passio, syndico comunis, et Ricobono iudice, nuncio Ottonis Cilii Blanchi, procuratoris Bonifacii et Iacobi predictorum. Anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo tricesimo secundo, indictione IIIIa, die XXII aprilis. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Uguetionis de Girardinis, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de cartulario facto in consulatu domini Iohanni de Gallerate, iudicis et assessoris domini Pagani de Petrasancta, tunc temporis civitatis Ianue potestatis, secundum quod in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. a Corretto su iudicis et assessoris b et: così C c segue espunto consideratione d segue espunto e e talia: così C. 461 1202, marzo 18, Genova I rappresentanti della valli Arroscia, di Andora e di Oneglia e di altre valli e castelli della Riviera di Ponente stipulano una convenzione col comune di Genova. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2722/5. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 136 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, – 40 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 358 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 136 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 136 v., da D. Nel verso di A la seguente annotazione del secolo XIII: « R(egistratum) »; nel margine esterno di C, di mano di Iacopo Doria: « Supra in CXXXIII »; in quello di C’, di mano trecentesca: « Nota omnia ista: conventio hominum valis Arocie, valis Andorie, valis Unegie, valis Petrelate, valis Rezi et vallis Naesini et hominum castrorum qui in ipsis vallibus sunt, videlicet castri Ortus Veteris, Rivernate, Untii, Aquile, Roche Corvarie, Verraxen, Lothethi, Peornaxi, Allavine, Reçi, Castri Blanchi, Cartam, Andorie, Stalaneli, Unegie, Bestagni, Gaçegi, Mortarosi, Mari, Cunei et Troiole »; in quello di D, di mano del Doria: « Supra in CXXXIIIa, infra in CXXXXVa, CXXXXVIa ». A, che presenta ampie rosicature nel margine destro, con perdita di testo, è convalidato anche col sistema della « carta partita »; manca la plica, ma resta un foro che denuncerebbe la probabile esistenza di un sigillo pendente deperdito, non denunciato nell’autentica della copia in registro del 1233. C’ fa parte di un gruppo di documenti (nn. 461, 477, 478), così autenticati a c. 360 r.: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hec exempla extraxi et exemplavi ex registro veteri comunis Ianue, in quo scripta fuerunt manu Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loysio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°I°, indictione XIII, die XX iunii ». D è così autenticata: « (S.T.) Ego Guillelmus de Sancto Georgio, sacri Imperii notarius, transcripsi et exemplificavi ut supra de auctentico et registro comunis Ianue scripto manu Bertholoti notarii et rescripto manu Lantermi predicti ac exemplificato manu magistri Nicolosi de Sancto Laurentio notarii, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, de mandato domini Guidoti de Rodobio, Ianuensis civitatis potestatis, testibus infrascriptis videlicet Rubeo de Orto, magistro Alberto de Casali et Ianuino Osbergerio, scribis comunis Ianue, M°CC°LXVII, die VIII novembris, Xe indictionis ». E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 444; GANDOLFO, p. 38; Codice diplomatico, III, n. 81. R e g e s t o: LISCIANDRELLI, n. 179. Conventio hominum vallis Arotie, vallis Unegie a et vallis Andorie et quorundam aliorum castrorum et villarum facta comuni Ianue b. • Nos Ogerius Burgarus, Abbus Maçalis, Aicardus Mantel et Sicardus Lantelmus, consules, Enricus de Petralata et Balduinus de Plebe, missi hominum iure vallis Arotie et c vallis Andorie, / (c. 137 r.) vallis Unegie, vallis Petrelate, vallis Reçi et vallis Naesini, pro nobis et universis hominibus et habitatoribus ipsorum d vallium et castrorum que in ipsis vallibus sunt, scilicet castri Ortus Veteris, Rivernate, Untii, Aquile, Roche Corvarie, Verraxen, Lothethi, Peornaxi, Allavine, Reçi, Castri Blanchi, Cartam, Andorie, – 41 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e Ianuam deferri ullo modo. § Si comune Ianue fecerit ostem vel cavalcatam, per bonam fidem dabimus ipso f exercitui mercatum grani et blave et victualium. § Quotiens per potestatem vel consules comunis Ianue inde commoniti erimus faciemus per comune nostris expensis exercitum et ostem per totum comitatum Vintimilii et marchiam Albingane et episcopatum Saone in mandato et ordinatione ipsorum consulum vel potestatum. § Si comune Ianue faciet ostem a Gavi et Palodo usque Portumveneris per districtum Ianue, comprehensis ipsis locis, habebimus in ipsa oste nostris expensis arcatores centum qui stabunt in ipsa oste tamdiu quod oste Ianue ibi steterit secundum mandatum et ordinationem potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Si aliqua civitas, episcopus vel persona de riveria et comitatu appellabit homines de iura prescriptarum g vallium et castrorum vel aliquem ex ipsis de aliquo, nos inde faciemus ei iusticiam in curia h Ianue. § Ad custodiam portus Bonifacii i dabimus omni anno nostris expensis, in ordinatione potestatis et consulum comunis Ianue, ultra hoc quod ibi dant et soliti sunt dare illi de Andoria et Unegia homines duos. § Si potestas vel consules comunis Ianue pecierint a nobis consilium nostrum, melius consilium per bonam fidem eis dare tenebimur et credentias quas nobis dixerint in credentiis tenebimus secundum suam ordinationem. § Omni anno, in festo beati Iohannis Baptiste j, in signum devotionis et fidelitatis, mittemus per missum nostrum et dabimus ecclesie Sancti Laurentii cereum unum cere de libris viginti quinque k. § Non faciemus conventionem vel iuram cum aliquo loco vel terra vel cum aliquibus personis in qua non salvemus et exceptemus conventionem et promissionem prescriptam totam et si fecerimus conventionem vel iuram cum aliquo vel aliquibus l hominibus, ipsi erunt simili modo districti erga comune Ianue quemadmodum et m nos et c si fuerit de – 42 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA n. § Predictam conventionem et promissionem iuramus observare et o iurari faciemus per omnes homines de prescriptis vallibus et castris et pertinenciis ab annis XV usque in LXXta et de quinque in quinque annis renovari hec iura- menta si inde per potestatem et consules comunis Ianue fuerimus requisiti. § Hec omnia facimus et convenimus, salvis drictis et iusticiis nostrorum dominorum ita tamen quod propterea vel eorum mandato contra conventionem et promissionem prescriptam venire in p aliquo facere non possimus. ..q Nos Guifreotus Grasellus, Dei gratia Ianuensium potestas, pro comuni Ianue, promittimus vobis consulibus et missis prescriptis, pro vobis et omnibus habitatoribus prescriptarum vallium et castrorum, quod ab hodie in antea salvabimus vos et custodiemus in personis et rebus, terra et mari et aqua in posse et districtu nostro. § Concedimus vobis et damus ad kalendas augusti nundinam unam ad Andoriam et alteram in festo Omnium Sanctorum ad Unegiam ita quod si discordia emergeret inter aliquos, ad ipsas nundinas iusticia inde cognoscatur et diffiniatur per eos qui a civitate Ianue in eis fuerint constituti, in quibus nundinis mensure et pondera civitatis esse debeant et currere sicut in aliis nundinis comitatus et riverie. § Si aliquis de comitatu Vintimilii, de marchia Albingane et episcopatu Saone vellet vos vel aliquem de prescriptis vallibus et castris fortiare r de aliquo contra ius, debetis appellare ad curiam Ianue de iusticia inde in curia Ianue facienda. Nos vero eos qui voluerint fortiare s, ut dictum est, commonebimus ut Ianuam veniant ad suam iusticiam consequendam et si vitaverint consequi inde iusticiam in curia h Ian(uensi) t, defendemus vos per bonam fidem et manutenebimus in iusticia vestra. § Concedimus quoque vobis ut deinceps possitis comperare Ianue et exinde u extrahere ad vestrum usum mercationes vobis necessarias, salvis drictis civitatis et civium. § Hec omnia vobis promittimus et concedimus, salvis conventionibus et iuramentis qui- bus tenemur alicui vel aliquibus. Acta sunt hec Ianue, feliciter, in publico parlamento ubi prefati consules et missi iuraverunt ut supra et cintracus Ianue similiter in anima populi Ianue hic observanda iuravit, in quo parlamento receperunt insignam comunis Ianue qua appareat v eos gratiam civitatis plenarie meruisse. Testes Nicola Leccanoce et Çacharias de Castro, consules placitorum, Rubaldus Detesalve, Oberto Bolleto, Rogerio de Maraboto, Willelmo Pecia, Marino Ceba et w ceteri de contione. Anno dominice nativitatis M°CC° secundo, indictione IIIIa, die XVIII x marcii. – 43 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico et originali instrumento manu Bertoloti Alberti notarii scripto, Ianuensis sigilli munimine sigillato, prout in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto preter litteram y vel sillabam, titulum seu punctum, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(o), civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi. Erat quoque in ipso instrumento medium alfabetum per quod videbatur esse divisum ab alio exemplo, licet nulla fiat mentio in eo de alio instrumento, forma cuius alfabeti talis est: (CP) (S.T.) Ego magister Nicolaus de Sancto Laurentio, sacri palacii notarius, transcripsi et exemplificavi ut supra ab illis que Lantelmus sumpsit ab autenticis et origina
  • bus scriptis per diversas manus notariorum, ut supra in subscript(ione) eorum continetur et per manum eiusdem Lantelmi in registro comunis scripta sunt, nichil addito vel dempto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto plus minusve seu causa abreviationis aut protensionis litterarum, sententia in aliquo non mutata, precepto tamen domini Henrici Confalonerii, potestatis Ianue, M°CC°LIII°, indictione XI, die prima octubris, presentibus testibus Rufino de Ast iudice et Oberto de Langasco scriba, in quorum presentia statuit et laudavit quod hec eandem vim et fortiam habeant cum original(ibus). a vallis Unegie: in sopralinea in C; in D aggiunto da Iacopo Doria; om. C’ b facta- Ianue: om. C’ c et: om. C’ d ipsarum in A e prohibebimus in A f ipso: così A, C, C’ g prescriptorum in A h curiam in C i nel margine esterno di C e D No(ta) j nel margine esterno di D No(ta) k viginti et quinque in C’ l aliquibus: om. A m et: om. A n qui fuerint pro tempore in A, C’ o observare et: ripetuto in C’ p venire vel in in A; nel margine esterno di D Supra in CXXXIIIIa, CXXXVIa q • : om. C’ r fortiorare in A s voluerint vos fortiorare in A; fortiorare in C’ t scioglimento da A u inde in A v apparet in C’ w Ceba et Oberto Ceba et in A x decimo octavo die in A, C’ y preter forte litteram in C’. – 44 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1199, settembre 19 e 23, Genova e Albenga Odo Malasementis, Oberto Lavanino e Ogerio de Mari, consoli di Albenga, si impegnano ad osservare la convenzione imposta dal comune di Genova, successivamente approvata dagli altri consoli di Albenga in publico parlamento. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 137 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 351 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 137 v., daC; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 137 v., da D; c o p i a autentica [E’], A.S.G., membr. I, c. 93 r., da C’, probabilmente attraverso altra copia autentica in registro. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXXXIa, infra CXXXVIII ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; C’ fa parte di un gruppo di documenti (nn. 251 - v. errata corrige al volume I/1 - 462, 720), così autenticati a c. 354 v.: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, suprascripta instrumenta de factis et conventionibus Albingane extraxi et exemplavi de registro veteri comunis Ianue sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loysio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°I°, indictione XIII, die XX iunii ». E’, redatto nel cosidetto “Libro del pedaggetto” (per la cui autentica globale v. n. 362) fa parte di un gruppo di documenti (nn. 251, dove questo testimone non è segnalato, e 720) relativi ad Albenga, così autenticati in precedenza: « Extractum est ut supra de registro comunis Ianue per me Galeotum de Liturfis notarium infrascriptum. (S.P.) Galeotus de Liturfis notarius ». E d i z i o n e: DELLA TORRE, p.16; Liber iurium, I, n. 427; Codice diplomatico, III, n. 62. R e g e s t o: GANDOLFO, p. 28. Conventio Albingane facta cum comuni Ianue tempore domini Bertrami Christiani, potestatis Ianue a. • In nomine Domini amen. Nos consules Albingane Odo Malasementis, Obertus Lavaninus et Oglerius de Mari promittimus et convenimus pro comuni nostro vobis domino Bertramo Christiano, Ianuensium pote– 45 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b ab hac die in antea ostem et cavalcatam c per mare et terram et collectas pro posse nostro et specialiter pro guardia portus Bonifacii in ordinatione potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint in regimine civitatis. § Deveta omnia que potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint fecerint faciemus et nos consules vel potestas seu consules Albingane qui pro tempore fuerint ea et tenebimus firma et inconcussa si- cut ipsa potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint propriis litteris suis vel nuncio nobis mandaverint. § Si vero aliquis de districtu nostro in devetum ipsum ceciderit, capiemus nos consules seu potestas vel consules Albingane qui pro tempore fuerint pecuniam illius et in virtute potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint tantum ex ea mittemus nos consules vel potestas seu consules Albingane qui pro tempore fuerint sicut potestas seu consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint in cives suos facere tenebuntur. § Lignum de Albingana non ibit in pelagus ultra Sardiniam aut ultra Barchinoniam a kalendis aprilis usque kalendas octubris nisi prius venerit in portum Ianue et ex eo portu non exierit quin primo nauclerii, participes, marinarii et omnes qui in lignum ipsum ire debebunt in ordinatione potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint expediantur et in eundem portum ad discaricandum redibit nisi potestatis seu consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint licentia remanserit. § Si forte aliquis Albinganensis lignum nisi ut supra dictum est, quod absit, duxerit, nos consules stabimus inde vel potestas seu consules Albingane qui pro tempore fuerint in ordinatione et precepto potestatis Ianue vel consulum comunis qui pro tempore fuerint. § In legationibus d quas potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint de cetero fecerint pro comuni voluntate nos consules expendemus vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et populus Albingane pro libris nostris sicut Ianuenses in predictis legationibus expenderint. § Pactum aliquod cum aliqua persona de cetero non faciemus nos consules seu potestas aut consules – 46 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e nostris seu de districtu nostro conquerentibus nos consules faciemus vel potestas seu consules Albingane qui pro tempore fuerint iusticiam secundum leges et bonos usus infra dies XLa continuos post factam reclamationem nisi quantum licentia conquerentis aut testium seu legittima dilatione remanserit. § Si bona alicuius Albinganensis vel aliquorum laudata fuerint et / (c. 138 r.) in solutum data per potestatem vel consules Albingane qui pro tempore fuerint alicui Ianuensi vel aliquibus seu de districtu Ianue, potestas vel consules qui pro tempore fuerint et populus Albingane per bonam fidem adiuvabunt ipsum Ianuensem vel ipsos seu de districtu Ianue bona ipsa tenere et manutenere et inde facere prout de suo proprio quicquid f voluerit contra ipsum vel ipsos quorum predicta bona extiterint. § Litteras, nuncios et precepta potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint bona fide et sine fraude suscipiemus, audiemus et exaudiemus atque executioni mandabimus nec ipsorum litteras, nuncios et precepta sub aliqua fraude suscipere et videre differemus vel vitabimus nos consules vel potestas seu consules Albingane qui pro tempore fuerint. § Si de contractibus et conventionibus factis extra Ianuam inter Ianuensem et Albinganensem discordia emerserit et specialiter dictum fuerit quod Ianue debeat inde recognosci et iudicari, Ianue cognoscatur et iudicetur, alioquin actor forum rei sequatur excepto de eo quod acciderit postquam de terra mota fuerit navis que si Ianuam venerit, Ianue et si Albinganam iverit, Albingane cognoscatur. § Universos euntes et redeuntes per partes nostras, terra vel mari, qui Ianuam iverint vel de Ianua redierint aut venerint et specialiter illos qui cartam securitatis vel fidutiam potestatis seu consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint habebunt, salvabimus et non offendemus in personis et rebus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et totus g populus Albingane nisi in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Galeam vel aliquod lignum cursale armari infra fines nostros vel de partibus nostris et districtu exire non permittemus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint in Albingana quin primo comitus vel comiti, nauclerii et ceteri qui in ipsis lignis potestatem habebunt et h iurent et securitatem prestent de nulla offensione facien – 47 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA i eis necessaria. § Lignum cursale non recipiemus nos consules vel potestas seu consules Albingane qui pro tempore fuerint nisi mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Rassam vel iuram cum aliqua persona de riveria vel loco aliquo factam cassabimus et inde prorsus eos absolvemus qui nobis exinde tenentur et ab eis absolutionem adinvicem accipiemus nec postea in ipsam vel similem intrabimus. § Nullum forestatum vel bandiçatum per potestatem seu consules comunis qui pro tempore fuerint in totam nostram iurisdictionem recipiemus pro stallo facto, id est ad habitandum, nos consules vel potestas seu consules Albingane qui pro tempore fuerint, immo si contingerit aliquem eorum apud nos seu districtum nostrum venire et morari, si per potestatem vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint inde commoniti erimus litteris j vel nuncio, infra triduum ipsum vel ipsos bona fide de districtu nostro expellemus nec postea nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore in Albingana fuerint ipsum vel ipsos recipiemus. § Guerram vivam contra omnes homines faciemus nos consules vel potestas seu consules qui pro tempore fuerint et totus populus Albingane in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint et specialiter contra Vintimilienses nec mercatum eis dabimus nec dari faciemus nec consentiemus. § Hanc totam conventionem iurabit potestas seu consules Albingane qui pro tempore fuerint in uno- quoque anno et centracus in parlamento super animam populi Albingane firmam et inconcussam tenere et observare et nullo modo contravenire. De quinque vero in quinque annis renovabuntur per omnia huius conventionis sacramenta per potestatem seu consules qui tunc fuerint, consiliatores et totum populum Albingane ab annis XV usque in LXXa si tamen per potestatem vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint requisitum fuerit k et nisi eorum licentia remanserit. Iurarunt insuper prenominati consules hanc totam conventionem bona fide iurare facere l per alios duos socios consules et omnes consiliarios suos atque universum populum Albingane ab annis XV usque in LXXa. § Si vero aliquis Albinganensis contra pactum istud venerit vel fecerit, nos consules vel potestas – 48 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Hanc totam conventionem apud Albinganam promiserunt insuper et convenerunt per omnia pro comuni suo atque iuramento firmarunt Obertus Agacia et Obertus Bassus, consules Albingane, Ingoni Longo, rectori misso specialiter propterea illuc a potestate Ianue et sociis suis rectoribus, in ecclesia Sancti Michaelis, in publico parlamento, testibus ad hoc convocatis Rubaldo Cigognardo, Daniele Pisano, Willelmo Badapitio, Augusto, Rubaldo Predo, Arnaldo Solimano, Willelmo Leone et aliis quampluribus, die iovis, XXIII die septembris. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico consulum Albingane duorum sigillorum cereorum munimine sigillato, unum quorum erat Ianuense sigillum, alterum vero erat m cum forma militis super equo sedentis, cuius circumscriptio legi non poterat, prout in eo vidi et legi transcripsi et per omnia / (c. 138 v.) exemplavi, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girardo, propria manu subscripsi. Erat quoque in eodem autentico medium alphabetum per quod videbatur esse divisum ab alio exemplo, licet in eo de alio exemplo nulla fiat mentio. (CP) a facta-Ianue: om. C’ b scioglimento da C’ c nel margine esterno di C’ la seguente annotazione quattrocentesca Nota tenetur facere exercitum et collectas pro posse d nel margine esterno di C’ la seguente annotazione quattrocentesca quod conferre debeat legationibus comunis Genue e in C’ segue depennato de hominibus f quicqui in C’ g totus: in C segno abbreviativo improprio sulla u h et: om. C’ i fraude: om. C j litteris: ripetuto in C’ k fuerit requisitum in C’ l facere iurare in C‘ m erat: om. C’. – 49 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1206, agosto 28, Albenga Il marchese Bonifacio di Clavesana cede al comune di Albenga la metà pro indiviso dei diritti che gli competono sul castello di Rocca Corvara. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 358. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 138 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 371 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 138 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 138 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXXXIa, infra CXXXXVIIIIa ». A è convalidato anche col sistema della « carta partita ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 450. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 481. Donatio et cessio quam fecit dominus marchio Bonifatius de Cravexana consulibus Albingane de medietate pro indiviso totius contilis et iurisdictionis Roche Corvarie a. (S.T.) IN NOmine Domini amen. Dominus Bonifacius, marchio de Cravexana, in publica contione Albingane, donationis nomine dedit et concessit consulibus Albingane, scilicet Oberto Basso, Bartolomeo Longo, Caro de Mari, Trancherio de Alavenna et Rubaldo Cuignardo b, nomine comunis Albingane, medietatem pro indiviso totius contilis et iurisdictionis de Rocha Corvaria et eius castellanie atque hominum ibi existentium et totius castellanie atque hominum que vel qui ibi c erunt et stabunt pro tempore ita quod de cetero comune Albingane valeat uti ad proprium de ipso contili et iurisdictione sine contradictione dicti Bonifacii marchionis suorumque d heredum et quod possit deinde ex illis hominibus e ibi existentibus et castello atque fortiis et castellania et hominibus ibi habitantibus quotienscumque voluerit facere guerram et pacem et treuguam contra omnes homines preter contra dictum Bonifacium marchionem eiusque here – 50 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f, corporaliter tradidisse et quandocumque aliquid de predictis teneret de ipsa medietate pro indiviso constituit se predicto g comuni Albingane, renunciando illi legi h dicenti quod donatio non valeret i ultra quingentos j soldos absque insinuatione. Quam autem donationem firmam et illibatam in perpetuo tenere et nullo modo contravenire per se suosque heredes k dictis consulibus, nomine comunis Albingane stipulantibus l, promisit, quod si non fecerit, nomine pene libras quinquecentum ianuinorum eis consulibus, nomine comunis Albingane, dare spopondit, remanente firma et immutabili iam dicta donatione. Insuper promisit et convenit m dictus Bonifacius marchio quod in voluntate consulum vel potestatis qui vel que pro tempore fuerint in Albingana homines in dicto monte seu castello aut castellania existentes dicto comuni Albingane fidelitatem fieri faciet, ut mos est vassallorum facere suis dominis n, dum tamen fidelitatem non facerent contra dictum Bonifacium marchionem nec eius heredes nisi ipse Bonifacius marchio vel eius heres o ius quod ibi constituitur, ut dictum est, comuni Albingane vellet auferre vel impedire; eodem modo debent dicti homines fidelitatem similem facere dicto Bonifacio marchioni nisi comune Albingane vellet auferre vel impedire dicto Bonifacio marchioni vel eius heredibus aliam medietatem pro indiviso contilis et iurisdictionis dicti montis et castelli et castellarie p et hominum ibi existentium. Item convenit et promisit dictus Bonifacius marchio iam dictis consulibus, nomine comunis Albingane, quod de dicto monte seu castro vel castellania vel hominibus ibi existentibus guerram non faciet comuni Albingane nisi comune Albingane suam partem inde vellet ei auferre; econtra et comune Albingane convenit et promisit dicto Bonifacio marchioni observare eodem modo nisi Bonifacius marchio a comuni Albingane suam partem inde vellet auferre. Et si ipse Bonifacius marchio vel heres eius istud q castrum amitteret, quod Deus avertat, quod comune Albingane bona fide iuvabit ipsum ei ad recuperandum; similiter et si comune Albingane amitteret eam partem suam, convenit et promisit dictus Bonifacius predictis consulibus, nomine comunis Albingane, bona fide ipsi comuni ad recuperandum deficiente omni fraude. Preterea dictus Bonifacius marchio convenit et promisit prenominatis consulibus, nomine comunis Albingane, quod nullam forciam seu vim per se neque per alium hominum hominibus r Albingane faciet ut montarent in dicto monte nec ibi incastellarent nec in eius – 51 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA s voluntate et con- sensu dominorum suorum. Et si contrafaceret in aliquo de predictis, nomine t comunis Albingane dictis consulibus nomine pene libras u quinque centum ianuinorum dare promisit. Cui donationi et traditioni et conventis Bonifacius de Linguilia concessit et autriavit. Et si quod in v his w habebat x, domino Bonifacio marchioni remisit ut dictam donationem ad proprium comuni Albingane facere posset, conveniendo et promittendo dictis consulibus, nomine comunis Albingane, ipsam donationem et conventionem firmam et ratam perpetuo habere et nullo modo contravenire. Nam et taliter, ut dictum est, duo instrumenta unius tenoris ab utraque parte fieri fuerunt iussa. Actum in civitate Albingane, feliciter, anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo sexto, V kalendas septembris, indictione IX. Testes Obertus Lavagninus, Raimundus Carlus, Willelmus Baapitius, Oglerius Caçolinus, Rubaldus Pixavinus et multi alii. (S.T.) Ego Guilielmus, notarius sacri palatii, rogatus scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico et originali instrumento domini / (c. 139 r.) Bonifacii, marchionis de Cravexana, manu Willelmi notarii scripto prout in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto preter y forte litteram vel sillabam, titulum seu punctum z et absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girardo, propria manu subscripsi. Erat quoque in eodem autentico medium alphabetum per quod videbatur aa esse divisum ab alio exemplo, licet in eo nulla de alio fiat mentio, forma cuius alphabeti talis est: (CP) a Donatio-Corvarie: om. C’ b Cungnardo in C’ c qui homines ibi in A, C’ d suorumque: que in sopralinea in C; suorum in C’ e illis omnibus hominibus in A f Albingane: ripetuto in C’ g se tenere predicto in A h legi illi in A, C’ i valet in A j quintos in A k heredes: homines in C l stipulanti in A m convenit et promisit in A, C’ n dominis suis in C’ o heredes in A p castellanie in C’ q illud in A r hominibus hominum in A, C’ s facere in C t nomines in C u librarum in C v quod ius in in A, C’ w his: in C corretto su eis x habet in C y preter: nisi in C’ z littera vel sillaba, titulo seu puncto in C’ aa videbitur in C. – 52 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1206, agosto 28, Albenga I consoli di Albenga investono feudatario nomine il marchese Bonifacio di Clavesana della metà pro indiviso dei diritti sul castello di Rocca Corvara di cui al n. 463. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 358. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 139 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 371 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 139 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 139 r., da D. Nel verso di A la seguente annotazione: « R(egistratum) »; nel margine esterno di D , di mano di Iacopo Doria: « Supra in XXXXIa, infra CCXXXIa ». A è convalidato anche col sistema della « carta partita ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 450. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 482. Qualiter consules Albingane investierunt dominum Bonifacium marchionem a nomine feudi de tota illa medietate quam dictus dominus donavit comuni Albingane ut supra b. (S.T.) In publica concione .. Albingane. Bartolomeus Longus, Obertus Bassus, Carlus de Mari, Trencherius de Alavenna et Rubaldus Guignardus, consules Albingane civitatis, nomine comunis Albingane, consensu et voluntate omnium Albinganensium consiliariorum vel maioris partis, feudatario nomine investiverunt dominum Bonifacium de Vinguilia in se suosque heredes de tota illa medietate quam dominus Bonifacius, marchio de Cravexana, comuni Albingane donavit occasione montis Roche Corvarie seu eius castellanie atque hominum ibi pro tempore existentium, prout dictum est in instrumento inde facto manu publica Guillelmi Rapalli notarii 1, ita quod de cetero ipsam medietatem pro comuni Albingane in perpetuo per se ——————— 1 V. n. 463. – 53 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c, eidem d Bonifacio hanc donationem firmam et illibatam in perpetuo habere et non contravenire. Et si ipse e, quod Deus avertat, eam amitteret, quod comune Albingane iuvabit illam ei bona fide ad recuperandum. Hec autem fecerunt predicti consules salvo eo ut de ipso castro et castellania et fortiis et hominibus pro tempore ibi existentibus comune Albingane possit facere pacem, treuguam et guerram contra omnes homines preter contra dominum Bonifacium, marchionem de Cravexana, vel eius heredes nisi quando ipse Bonifacius marchio vellet auferre comuni Albingane f suam partem et quod comune Albingane et divisum ibi possit habere semper reductum quocienscumque sibi necesse fuerit et quod ipse Bonifacius nec alia persona pro eo ipsum montem seu castrum vel fortias comuni Albingane vetabit guarnitum neque disguarnitum quando comune Albingane illud habere vellet ex g comune h Albingane contra dictum Bonifacium marchionem inde guerriare vellet et salvo eo quod de ratione seu i iurisdictione hominum Albingane ibi separatim habentium a comuni in feudo nichil habere debet nisi specialiter eorum voluntate. Nam et ibidem ad presens incontinenti pro ipsa investitura atque feudo iam dictus Bonifacius de Vinguilia fidelitatem comuni Albingane fecit, iuramento corporaliter a se prestito ut mos est vassallorum suis dominis facere, promittendo prefatis consulibus, nomine comunis Albingane, ipsum castrum seu montem et eius fortias et castellaniam reddere et dare comuni Albingane quandocumque voluerit guarnitum et disguarnitum et non vetare per se nec j per alium preter si de eo comune vellet guerriare dictum Bonifacium marchionem et quod inde cum hominibus ibi pro tempore existentibus contra omnes homines, preter contra predictum k marchionem, faciet in voluntate comunis Albingane guerram et l treuguam pro posse et quod non vetabit ibi reductum comuni Albingane nec diviso, sed eos ibi salvabit et custodiet pro posse nec ipsum castrum vel forcias marchioni, si de eo vellet guerriare contra comune Albingane, modo aliquo deliberabit nec rationes et iurisdictiones hominum Albingane ibi habentium separatim m a comuni eis auferet, absque eo- rum voluntate nec vim seu forciam hominibus hominum Albingane faciet standi nec incastellandi in eo sine voluntate dominorum suorum et si contrafaceret ut supra legitur n, nomine pene libras quingentas ianuinorum, – 54 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA o Albingane volentium hec sunt ista: Bonussenior, Henrigotius, Obertus Lavagninus, Rubaldus Bassus, Anfossius Barliterius, Raimundus Carlus, Obertus Aimericus, Gandulfus p de Alaxia, Oglerius Caçolinus, Rubaldus Garroxius, Ogerius Baapitius. Nomina vero volentium hec sunt: Ascherius Malasemença, Arnaldus Gatus, Leo Cuignardus, Obertus Lamfredus. Actum in civitate Albingane, feliciter, anno dominice incarnationis millesimo CC°VI°, V kalendas septembris, indictione IX. Testes Rubaldus Pixavinus, Raimundus Lavagninus, Oddo Bassus, Guillelmus Guascus, Petrus de Taurino et multi alii rogati. (S.T.) Ego Guilielmus, notarius sacri palatii, rogatus scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico et originali instrumento continenti quod consules Albingane nomine feudi investiverunt dominum Bonifacium de Linguilia de tota illa medietate quam dominus Bonifacius, marchio de Cravexana, comuni Albingane donavit, manu Willelmi notarii scripto prout in eo vidi et legi / (c. 139 v.) transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum et hoc absque ulla diminutione, mutatione, corruptione q dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçoni de Girardo, propria manu subscripsi. Erat autem in eodem autentico medium alphabetum per quod videbatur esse divisum ab alio exemplo, licet in eo nulla fiat mentio de altero, cuius forma talis est: (CP) a In D, di mano di Iacopo Doria de Linguilia su marchionem depennato b Feudum Bonifacii de Venguilia de dicto castro in C’ c promittendo, nomine comunis Albingane in A d ei in A, C’ e ipsam in C’ f Ianue in C g integrazione da A; in C’ et *** h comune: om. C’ i sive in C’ j neque in A k dictum in C’ l guerram et pacem et in A m separatim: e in sopralinea in C n legitur: om. C’ o consiliariorum in A p Aimericus, Tedisius, Aicardus Secodinus, Arnaldus Solimanus, Guillelmus Aimericus, Gandulfus in A q mutatione seu corruptione in C’. – 55 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1202, aprile 19, Genova Rubaldo Pelato e Guglielmo Bindello, consoli di Noli, si impegnano, anche per il collega Corrado Cornabarla, ad osservare la convenzione imposta dal comune di Genova. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 354. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 139 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 342 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 139 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 139 v., da D. Nel verso di A la seguente annotazione: « R(egistratum) »; nel margine esterno di D di mano di Iacopo Doria: « Supra in XXIIIa » e « Item M°CC°XXVII, tempore domini Laçarii habuerunt aliam conventionem, die XXIII iunii que est scripta in quodam foliacio Bonivassalli Caligepalii ut dicitur ». A, che presenta ampie rosicature sul lato destro con perdita di testo, è convalidato anche col sistema della « carta partita »; sulla plica, a sinistra, resta un foro con nastro di seta rosa per un sigillo pendente deperdito. Per le autentiche di C e D v. n. 614. C’ è così autenticata: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hoc exemplum extraxi et exemplavi ex registro veteri comunis Ianue in quo scriptum fuit manu dicti Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loysio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°I°, indictione XIII, die XX iunii ». E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 445; GANDOGLIA, p. 341; Codice diplomatico, III, n. 82. Conventio Naulensium facta cum comuni Ianue tempore domini Guifreoti Grasselli, potestatis Ianue a. In nomine Domini amen. Nos consules Nauli Rubaldus Pellatius et Willelmus Bindellus, pro nobis et Conrado Cornabarla, socio nostro consule per quem hec eadem promitti et conveniri faciemus speciali misso comunis Ianue illuc propterea destinato, convenimus et promittimus pro comuni de – 56 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b, gratuita voluntate et non coacti, vobis domino Conrado, iudici et vicario domini Guifreoti Grasselli, Dei gratia Ian(uensis) c potestatis, atque consulibus placitorum Oberto Porro, Ottoni Peçullo, Bartolomeo Domusculte et Symoni Pignolo, pro vobis et iam dicta potestate et pro comuni Ianue et nomine comunis Ianue stipulantibus, quod nos et potestas et consules Nauli qui pro tempore fuerint et populus ab d hac die in antea faciemus ostem et cavalcatam e per mare et terram et collectas pro posse nostro et specialiter pro guardia portus Bonifacii in ordinatione potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint in regimine civitatis. § Deveta omnia que potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint fecerint f faciemus et nos consules vel potestas seu consules Nauli qui pro tempore fuerint in regimine Nauli ea et tenebimus firma et inconcussa sicut ipsa potestas vel consules propriis litteris suis vel nuncio nobis mandaverint. Si vero aliquis de districtu nostro in devetum ipsum ceciderit, capiemus nos vel consules seu potestas Nauli qui pro tempore fuerint pecuniam illius et in virtute potestatis vel consulum comunis Ianue tantum ex ea mittemus quantum fuerit devetum ipsum id est pena ipsius deveti et in- super vindictam in eum faciemus sicut potestas vel consules comunis Ianue in cives suos facere tenebuntur g. § Lignum de Naulo b non ibit in pelagus ultra Sardineam aut Barchinoniam a kalendis aprilis usque kalendas octubris nisi prius venerit in portum Ianue et ex eo portu non exierit quin primo nauclerii, participes, marinarii et omnes qui in lignum ipsum ire debebunt in ordinatione potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint expediantur et in eundem portum ad discaricandum redibit nisi h potestatis vel i consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint licentia remanserit. § Si forte aliquis Naulensis lignum nisi ut supra dictum est, quod absit, duxerit, nos consules stabimus in j ordinatione et precepto potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § In legationibus k quas potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint de cetero fecerint pro comuni utilitate nos et potestas vel consules Nauli qui pro tempore fuerint et populus Nauli expendemus in eis pro libris nostris sicut Ianuenses in legationibus ipsis expenderint. § Pactum aliquod cum aliqua persona de cetero non faciemus nos vel potestas seu l consules Nauli qui pro tempore fuerint vel populus Nauli in quo predicta conventio per omnia non salvetur et non exceptetur et si contrafecerimus vel factum fuerit, nos de pacto illo quam cito poterimus bona fide exiemus. Ianuensibus et hominibus eorum districtus de hominibus nostris seu de districtu nostro conque – 57 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA m, nuncios et precepta potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint bona fide et sine fraude suscipiemus, audiemus et exaudiemus atque executioni mandabimus nec ipsorum litteras, nuncios et precepta sub aliqua fraude suscipere et videre differemus vel vitabimus nos vel potestas seu consules Nauli qui pro tempore fuerint. § Si de contractibus et conventionibus factis extra Ianuam inter Ianuensem et Naulensem discordia emerserit et specialiter dictum fuerit quod Ianue debeat inde recognosci n et iudicari, Ianue cognoscatur et iudicetur, alioquin actor forum rei sequatur excepto de eo quod acciderit post- quam de terra mota fuerit navis que si Ianuam venerit, Ianue et si Naulam venerit, Naule cognoscatur. § Universos euntes et redeuntes per partes nostras, terra vel mari, qui Ianuam venerint o vel de Ianua redierint aut venerint et specialiter illos qui cartam securitatis vel fiduciam potestatis seu consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint / (c. 140 r.) habebunt salvabimus et non offendemus in personis et rebus nos vel potestas seu consules Nauli qui pro tempore fuerint et populus Nauli nisi ordinatione vel mandato potestatis vel consulum comunis Ianue. § Galeam vel aliquod lignum cur- sale infra fines nostros armari et de partibus nostris et districtu exire non permittemus nos vel potestas aut p consules Nauli qui pro tempore fuerint quin primo comitus vel comiti, nauclerii et ceteri qui in ipsis lignis potestatem habebunt iurent et securitatem prestent de nulla offensione facienda in Ianuensem aliquem vel homines districtus Ianue aut in aliquem de amiciciis Ianue qui nobis de pace observanda teneatur per conventionem et pacem cum ipsis Ianuensibus factam aut in aliquem vel aliquos qui Ianuam vadant aut inde exeant, excepto in armis, vianda et sartia prout moris est cursalium et tunc moderate et sine fraude eis necessaria. Lignum cursale non recipiemus nos vel potestas seu consules Nauli qui pro tempore fuerint nisi mandato et ordinatione potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro – 58 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA q seu districtum nostrum venire et morari, si per potestatem vel consules comunis Ianue inde commoniti erimus litteris vel nuncio, infra triduum r ipsum vel ipsos bona fide de districtu nostro expellemus nec postea ipsum vel ipsos recipiemus. § Treuguam s, guerram vivam contra omnes homines faciemus nos et potestas seu consules Nauli et populus Naul(ensis) c qui pro tempore fuerint in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. Hanc totam conventionem iurabit potestas seu consules Nauli qui pro tempore fuerint in unoquoque anno et cintracus in parlamento super animam populi Naulensis firmam et inconcussam tenere et observare et nullo modo contravenire. § De quinque vero in quinque annis renovabuntur per omnia huius conventionis sacramenta per potestatem vel consules qui tunc fuerint, consiliatores et totum populum Naul(ensem) c ab annis quindecim usque in septuaginta si tamen per potestatem vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint fuerit t requisitum et nisi eorum licentia remanserit. § Si vero aliquis Naulensis contra pactum istud venerit vel fecerit, nos consules u vel potestas Nauli qui pro tempore fuerint faciemus inde vindictam in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. Iurarunt insuper prenominati consules hanc totam conventionem et quod per bonam fidem eam per socium suum consulem Cunradum Cornabarlam et omnes consiliatores v suos et w per universum populum Naulensem ab annis quindecim usque in septuaginta eam x iurare facient. Acta sunt hec Ianue, in capitulo, in pleno consilio, anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo secundo, indictione quarta, XVIIII die aprilis. Iuraverunt y quoque iam dictam conventionem Naulenses qui cum iam dictis consulibus erant, scilicet Secundus, scriba Nauli, Meçarla z de Naula, Burgarus Asalitus, Amatamal, Bonusvassallus Magnonus, Leonus de Naula et Ferrum de Naula. (S.T.) Ego Bertolotus Alberti, notarius sacri Imperii, hanc conventionem scripsi. – 59 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA aa sculptam, cuius circumscriptio legi non poterat, prout bb in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girardo, propria manu subscripsi. Erat quoque in eodem autentico medium alphabetum per quod videbatur esse divisum ab alio exemplo, licet in eo nulla fiat mencio de alio exemplo, forma cuius alphabeti talis est: (CP) a Conventio-Ianue: om. C’ b Naula in A, C’ c scioglimento da A, C’ d populus Nauli ab in A e nel margine esterno di C’ la seguente annotazione tre-quattrocentesca tenetur facere hostem et cavalcatam ac collectas pro posse in A f fecerint: om. C g tenebitur in A, C’ h redibit et nisi in C’ i seu in A j stabimus inde in in A, C’ k nel margine esterno di C’ la seguente annotazione quattrocentesca tenentur in legationibus l vel in C’ m nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca De precepto etc. n cognosci in A, C’ o venerit in C p vel in A, C’ q ipsos: nos in A r in C segue espunto vel s treuguam: om. C’ t fuerint in C; ***in A u nos vel consules in C’ v consciliarios in A w et: om. C x eam: om. C’ y iurarunt in A z Meçarola in A aa turribus: ripetuto in C’ bb sicut in C’. 466 1202, aprile, Genova Ugo del Carretto, podestà di Savona, si impegna ad osservare la convenzione imposta dal comune di Genova. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2722/6; o r i g i n a l e [A’], Archivio di Stato di Savona, Pergamene, n. III/6. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 140 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 335 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 140 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 140 r., da D. – 60 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA A e A’ sono convalidati anche col sistema della « carta partita »; nella plica di entrambe le pergamene restano i fori, con nastri di seta rosa, per due sigilli pendenti deperditi. Per le autentiche di C e D v. n. 614. L’autentica di C’, a c. 339 r., riferibile anche al n. 717, è la seguente: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, has conventiones Saone extraxi et exemplavi de registro veteri comunis Ianue sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loysio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, millesimo ducentesimo (così) CCC°I°, indictione tercia decima, die XX iunii ». E d i z i o n e: DELLA TORRE, p. 39; Liber iurium, I, n. 446; Codice diplomatico, III, n. 82; Pergamene, n. 63. R e g e s t o: NOBERASCO, p. 226; LISCIANDRELLI, n. 180; Mostra storica, p. 267 (con facsimile dell’originale genovese). Conventio facta inter comune Ianue et comune Saone tempore domini Guifreoti Grasselli, potestatis Ianue a. • In nomine Domini amen. Nos Hugo de Carreto, filius domini Ottonis, marchionis de Carreto, Saonensium / (c. 140 v.) potestas, pro comuni Saone et nomine ipsius comunis, convenimus et promittimus vobis domino Guifreoto Grassello, Dei gratia Ianuensium potestati, pro comuni Ianue et vice ipsius comunis stipulanti, quod nos et potestas Saone et consules qui pro tempore fuerint in regimine civitatis Saone et populus Saone ab hac die in antea faciemus ostem et cavalcatam per mare et terram et collectas pro posse nostro et specialiter pro guardia portus Bonifacii in ordinatione potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint in regimine civitatis. § Deveta omnia que potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint fecerint faciemus et nos potestas vel b consules seu c pot( estates) d Saone qui pro tempore fuerint ea et tenebimus firma e et inconcussa sicut ipsa potestas vel consules comunis Ianue propriis f litteris suis vel nuncio nobis mandaverint. Si vero g aliquis de districtu nostro in ipsum devetum h ceciderit, nos vel pot(estates) i seu consules Saone qui pro tempore fuerint capiemus j pecuniam illius et in virtute potestatis vel consulum comunis Ianue tantum ex ea mittemus quantum k fuerit devetum ipsum, id est pena ipsius deveti, et insuper vindictam in eum faciemus nos vel l pot( estates) m seu consules Saone qui pro tempore fuerint sicut potestas vel consules comunis Ianue in cives suos facere tenebuntur. § Lignum de Saona – 61 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA n quin primo nauclerii, participes, marinarii et omnes qui in lignum ipsum ire debebunt in ordinatione potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint expediantur et in eundem portum ad discaricandum redibit nisi potestatis seu o consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint licentia remanserit. § Si forte p aliquis Saonensis lignum nisi ut supra dictum est, quod absit, duxerit, nos et q potestas seu o consules Saone qui pro tempore fuerint stabimus inde in ordinatione et precepto potestatis vel r consulum comunis Ianue s qui pro tempore fuerint. § In legationibus quas potestas vel consules comunis Ianue de t cetero fecerint u pro comuni utilitate nos et potestas et v consules Saone w qui pro tempore fuerint et populus Saone pro libris nostris x sicut Ianuenses in predictis legationibus expenderint expendemus y. Pactum aliquod cum aliqua persona de cetero non faciemus nos vel l potestas seu o consules Saone qui pro tempore fuerint z sive aa populus Saone in quo predicta conventio per omnia non salvetur et exceptetur bb et si contrafecerimus vel factum fuerit, nos de pacto illo quam cito poterimus bona fide exiemus. § Ianuensibus et hominibus eorum districtus de hominibus nostris conquerentibus cc nos vel l potestas seu o consules Saone qui pro tempore fuerint faciemus dd iusticiam secundum leges et bonos usus infra XLa dies ee continuos post factam reclamationem nisi quantum licentia conquerentis aut testium seu legittima dilatione remanserit. Si bona alicuius Saonensis vel aliquorum laudata fuerint et in solutum data per potestatem vel ff consules Saone qui pro tempore fuerint z alicui Ianuensi vel aliquibus seu de districtu Ianue, potestas vel consules Saone qui pro tempore fuerint et populus Saone per bonam fidem adiuvabunt ipsum Ianuensem vel ipsos gg seu de districtu Ianue bona ipsa tenere et manutenere et inde fa- cere prout de suo proprio quicquid voluerit contra ipsum vel ipsos quorum predicta bona extiterint. § Litteras hh, nuncios et precepta potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint bona fide et ii sine fraude suscipiemus, audiemus et exaudiemus atque executioni mandabimus nec ipso- rum litteras, nuncios et precepta sub aliqua fraude suscipere et videre differemus vel vitabimus nos vel l potestas seu consules Saone qui pro tempore fuerint. § Si jj de contractibus hh et conventionibus factis extra Ianuam inter Ianuensem et Saonensem discordia emerserit et specialiter dictum fuerit quod Ianue debeat inde cognosci et iudicari, Ianue cognoscatur et iudicetur, alioquin actor forum rei sequatur, excepto de eo quod acciderit postquam – 62 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA l consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint habebunt salvabimus et non offendemus in personis et v rebus nisi in ordinatione kk et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Galeam hh vel aliquod lignum cur- sale armari infra fines nostros vel de partibus nostris et districtu exire non permittemus nos vel consules seu potestas Saone qui ll pro tempore fuerint quin mm primo comitus vel comiti, nauclerii et ceteri qui in ipsis lignis potestatem habebunt iurent et securitatem prestent de nulla offensione facienda in Ianuensem aliquem vel homines de districtu nn Ianue aut in aliquem de amiciciis Ianue qui nobis de pace observanda teneatur per conventionem vel pacem cum ipsis Ianuensibus factam aut in aliquem vel aliquos qui Ianuam vadant vel inde exeant, excepto in armis, vianda et sartia prout moris est cursalium et tunc moderate et sine fraude eis necessaria. Lignum cursale non recipiemus nos vel potestas seu consules Saone qui pro tempore fuerint nisi mandato oo potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Rassam vel iuram cum aliqua persona de riveria vel aliquo loco pp factam cassabimus qq et inde prorsus eos absolvemus qui nobis exinde tenentur et ab eis absolutionem adinvicem accipiemus nec postea in ipsam vel similem intrabimus. § Nullum forestatum rr vel bandiçatum per potestatem vel l consules comunis Ianue s qui pro tempore fuerint in tota nostra iurisdictione recipiemus pro stallo facto, id est ad habitandum, immo ss si contingeret tt aliquem eorum apud nos seu districtum nostrum venire et morari, si per potestatem vel consules comunis Ianue inde uu commoniti erimus litteris vel nuncio, infra triduum ipsum vel ipsos bona fide de districtu nostro expellemus nec postea nos consules seu potestas Saone qui ll pro tempore fuerint ipsum vv vel ipsos recipiemus. § Guerram vivam contra omnes homines faciemus nos potestas ww vel consules Saone xx qui pro tempore fuerint et totus populus in yy ordinatione / (c. 141 r.) et mandato zz potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. § Hanc totam conventionem iurabit potestas vel consules Saone qui pro tempore fuerint in uno- quoque anno et cintracus in parlamento super animam populi Saone firmam et inconcussam tenere et observare et nullo modo contravenire. De quinque vero in quinque annis renovabuntur per omnia huius conventionis sacramenta per potestatem seu consules comunis Saone ab qui tunc fuerint ac, – 63 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ad ab annis XV usque in ae LXXa si tamen per potestatem vel consules comunis Ianue fuerit requisitum et nisi af eorum licentia remanserit. Si vero aliquis Saonensis contra pactum istud venerit vel fecerit, nos vel potestas seu consules Saone ag qui pro tempore fuerint faciemus inde vindictam in ordinatione et mandato potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. Iuravit insuper prenominata Saon(ensis) ad potestas hanc totam conventionem et quod bona fide per ah consiliarios suos atque universum populum Saon(e) ad ab annis XV usque in LXXa . Iurarunt etiam predictam conventionem Raimundus de Alba, iudex predicte potestatis, Arditio Natalengus, Bonavita de Rustico, Rubaldus Buccaordei, Ansaldus Caracapa, Willelmus Formica et Willelmus Guercius Saonensis. Actum Ianue, in capitulo, in consilio, presentia ai potestatis domini Guifreoti Grasselli aj et consulum placitorum Oberti ak Porci, Iohannis Stralerie, Nicole Lecanuptias, Phylippi Cavarunchi et Symonis Pignoli atque testibus Idone de Carmadino, Enrico de Nigro, Belmusto Lercario, Nicola Mallono, Rogerio Elye, Nicola Barbavaria et ceteri de consilio, anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo secundo, indictione quarta, mense aprilis. (S.T.) Ego Bertolotus Alberti, notarius sacri Imperii, hanc conventionem scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico et originali instrumento Hugonis de Carreto, filii domini Ottonis, marchionis de Carreto, Saonensium potestatis, manu Bertoloti Alberti notarii scripto, duobus cereis sigillis sigillato, unum quorum videbatur esse Ianuense sigillum, alterum discerni non poterat quod sigillum esset propter nimiam vetustatem consumptum, tamen in eo videbatur quedam aquile forma intus sculpta nec eius circumscriptio legi poterat, sicut in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo vel al puncto et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, precepto domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(inis), propria manu subscripsi. Erat quoque in eodem autentico medium alphabetum per quod videbatur esse divisum ab alio exemplo, licet in eodem nulla de alio fiat mentio, forma cuius alphabeti talis est: (CP) – 64 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Conventio Saonensium in C’ b vel: et in A’ c seu: om. A’ d scioglimento da A; om. A’; potestas in C’ e fuerint et tenebimus ea firma in A’ f Ianue qui pro tempore fuerint propriis in A’ g nel margine interno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) mandaverit h devetum ipsum in A, A’, C’ i scioglimento da A; potestas in A’ j capiemus: om. A’ k Ianue qui pro tempore fuerint tantum ex ea mittemus nos potestas seu consules Saone qui pro tempore fuerint quantum in A’ l vel: om. A’ m scioglimento da A; potestas in A’, C’ n exierit in A’ o vel in A’ p forte: vero in A’; nel margine inter- no di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) precepta q et: om. A’ r potestatis Ianue vel in A’ s Ianue: om. A’ t Ianue qui pro tempore fuerint de in A’ u fecerint de cetero in C’ v et: vel in A’ w Saone: om. A’ x nostris: ripetuto in C y expendemus: om. A’ z qui-fuerint: om. A’ aa seu in A’ bb et non exceptetur in A’ cc nostris seu de districtu nostro conquerentibus in A’ dd faciemus: om. A’ ee dies XL in A, A’, C’ ff seu in C’ gg ipsos vel Ianuensem in A’ hh nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) ii et: in sopralinea in C jj potestas Saone vel qui pro tempore fuerint consules Saone si in A’ kk rebus nos vel consules qui pro tempore fuerint et populus Saone nisi ordinatione in A’ ll nos vel potestas seu consules qui in A’ mm fuerint in Saona quin in A’ nn de districtu: districtus in A’ oo nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) mandato pp loco aliquo in A’ qq factam et cassabimus in C’ rr nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca aliter est provisum per sequentem conventionem ss habitandum nos vel potestas vel consules Saone qui pro tempore fuerint immo in A’ tt contigerit in A, A’ uu Ianue qui pro tempore fuerint inde in A’ vv fuerint in Saona ipsum in A’ ww nos et potestas in A, C’ xx nos potestas et consules seu potestates Saone in A’ yy populus Saone in in A zz nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca et mandato ab comunis Saone: om. A’ ac tunc (om. C’) pro tempore fuerint in A, C’ ad scioglimento da A, A’ ae in: om. C’ af Ianue qui pro tempore fuerint requisitum fuerit nisi in A’ ag vel consules seu potestas Saone in A’ ah per: om. C’ ai consilio in presentia in A’ aj Grasselli: om. A’ ak placitorum Ottonis Peçulli, Oberti in A’ al seu in C’. 467 1218, aprile 14, Savona Pietro, vescovo di Savona, contrae un debito di 300 lire di genovini nei confronti del comune di Savona per restaurare il castello di Spotorno, concedendone l’uso al Comune in tempo di guerra, a condizione che gli uomini di Spotorno non siano gravati dall’imposizione di nuovi tributi. C o p i a semplice [B], Archivio di Stato di Savona, Registri della catena, I, c. 30 r.; c o p i a autentica [C], Vetustior, c. 141 r., probabilmente da copia autentica di altro esemplare – 65 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXVa, infra in CXXXXIIa ». È probabile che l’autentica della copia in registro del 1233 apposta al n. 468 sia riferibile anche a questo documento; per quelle di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 534; I registri della catena, I, n. 108. R e g e s t o: POGGI, Cronotassi, p. 348. Mutuum factum per dominum Petrum, episcopum Saonensem, nomine ipsius episcopatus. (S.T.) Anno Domini millesimo ducentesimo decimo octavo, inditione sexta, die sabbati XIIII intrantis aprilis. In presentia testium infrascriptorum fuit confessus dominus Petrus, episcopus Sagone, se mutuo accepisse, nomine episcopatus Sagone et pro utilitate ipsius episcopatus, a domino Montenario de Guechis, potestate Sagone, nomine comunis Saone, libras a CCC ianuinorum et specialiter pro altando castro Spolturni, renuntians exceptioni non numerate pecunie et hoc fuit confessus presentibus et volentibus et ei consentientibus domino Gregorio, preposito ecclesie Sancte Marie de Castello de Sagona, et presente domino archipresbitero b et domino Gregorio c de Papia et domino Rubaldo presbitero et domino Ottone de Cherio et magistro Enrico de Cario, canonicis predicte ecclesie Sancte Marie de Sagona, quos denarios ei stipulanti, nomine dicti comunis, vel d certo nuncio dicti comunis dare e et solvere promisit quandocumque fuerit ipsius voluntas vel alterius qui pro tempore sit in regimine civitatis Sagone. Et insuper promisit ei, stipulanti nomine dicti comunis, quod concedet ei precario et omnibus aliis qui pro tempore fuerint pro comuni Sagone hinc inde in perpetuum quod ipsi habeant et habere possint castrum Spolturni munitum et scaritum f ita quod dictum comune et omnes qui g fuerint pro ipso comuni possint se adiuvare contra omnes personas cum quibus comune Saone hinc inde guerram habebit semper cum fuerit voluntas ipsius domini Montenarii et aliorum qui de cetero h fuerint in regimine civitatis Saone, eo salvo quod proinde comune Saone vel alius pro ipso comuni ab hominibus de Spolturno proinde nullam aliam exactionem petere debeat vel possit et semper cum comune Saone de guerra venerit ad pacem libere et quiete dictum castrum remaneat episcopo et Ecclesie Saonensi. Et sicut dictum est supra promisit observare in perpetuum per se et successores i suos ipsi domino Montanario – 66 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA j ipsi domino Montenario, nomine dicti comunis, pignori obligavit, presentibus et volentibus et consentientibus canonicis predictis. Et versa vice dominus Montenarius, nomine dicti comunis, per se et per omnes alios qui pro tempore fuerint pro dicto comuni, promisit ipsi domino Petro, stipulanti nomine dicti episcopatus, observare in perpetuum de dicto castro et de hominibus k eius sicut dictum est supra et pro his omnia bona dicti comunis, nomine ipsius comunis, ipsi domino Petro, nomine dicti episcopatus, pignori obligavit. Et sunt inde duo instrumenta unius tenoris. Actum fuit hoc in Saona, in palacio ipsius episcopi. Interfuerunt testes Truchus de Trucho, Bonusiohannes Masconus, Bonusiohannes Iolta, Detesalvus Taconus, dominus Raimundus l iudex comunis Saone, dominus Albertinus, miles / (c. 141 v.) dicti domini Montenarii. Ego Ambrosius, notarius sacri palatii, hanc cartam abreviatam per manum Uberti de Mercato notarii, precepto domini Oberti Paxii, iudicis domini Iohannis Spinole, Saonensium potestatis, extraxi et sic scripsi m. a Saone et de communis (così) Saone libras in B b domino Petro archipresbitero in B c Gregorio: Georgio in B d comunis dare vel in B e dare: om. B f scaritum: non munitum in B g qui: om. B h in C segue espunto fient i se et per successores in B j dicte episcopate in B; archiepatus in C k hominibus: omnibus in C l Raimundinus in B m Ego-scripsi: om. B. 468 1218, ottobre 9, Savona Pietro, vescovo di Savona, contrae un debito di 300 lire di genovini nei confronti del comune di Savona per restaurare il castello di Spotorno alle stesse condizioni di cui al n. 467. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 141 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 141 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 141 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXVa, infra in CXXXXIIa ». – 67 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 546. R e g e s t o: POGGI, Cronotassi, p. 349. Mutuum factum per dominum Petrum, episcopum Saonensem, nomine ipsius comunis. (S.T.) Anno Domini millesimo ducentesimo decimo octavo, indictione sexta, die martis VIIII intrantis octubris. In presentia testium infrascriptorum dominus Petrus, Saonensis episcopus, presentibus et volentibus et consentientibus domino Gregorio preposito et domino Petro archipresbitero et domino Rubaldo preposito a et magistro Henrico de Cario, canonicis ecclesie Sancte Marie de Castello de Saona, fuit confessus se mutuo accepisse, nomine ipsius episcopatus et pro utilitate ipsius episcopatus et specialiter pro aptando castro Spolturni, a domino Montenario de Guetiis, potestate Saone, nomine comunis Saone et de denariis ipsius comunis, libras CCC Ian(uensis) monete, renuntians exceptioni non numerate pecunie, quos denarios ei, stipulanti nomine dicti comunis, vel certo nuncio dicti comunis dare et solvere promisit quando fuerit voluntas ipsius domini Montenarii vel alterius qui pro tempore fuerit in regimine civitatis Saone et proinde confirmavit ei, nomine dicti comunis, concessionem et promissionem concessionis quam fecit dicto domino Montenario, nomine dicti comunis, de castro et de villa Spolturni vel hominibus quando accepit ab eo seu confessus fuit accepisse alias libras CCC de denariis dicti comunis pro aptando dicto castro, ut continetur in carta inde facta a me Uberto notario, hoc eodem anno, die sabbati XIIII intrantis aprilis 1. Et fuit confessus quod omnes istas libras CCC et alias predictas libras CCC expendiderat in aptando dicto castro et loco Spolturni ad utilitatem et pro utilitate dicti episcopatus et predicti canonici, pro ipso episcopo et pro capitulo Saonensis ecclesie et nomine ipsius episcopatus et ipsius capituli, obligaverunt pignori proinde ipsi domino Montenario, nomine dicti comunis, omnia bona dicti episcopatus habita et habenda et promiserunt ipsi domino Montenario, stipulanti nomine comunis, quod facient ita quod archiepiscopus Mediolani ea que in hoc instrumento et in alio de aliis libris CCC continentur per omnia confirmabit et quod dabit licentiam dicto episcopo quod ipse pro dictis libris DC ——————— 1 V. n. 467. – 68 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Ego Ambrosius, notarius sacri palatii, hanc cartam abreviatam per manum Uberti de Mercato notarii, precepto domini Oberti Paxii, iudicis domini Iohannis Spinole, Saonensium potestatis, de cartulario extraxi et sic scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico scripto manu Ambrosii notarii quod extraxit ex imbreviatura Uberti de Mercato sicut in eo vidi et legi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto preter punctum vel litteram, titulum vel sillabam et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(inis), propria manu subscripsi. a preposito: così C per presbitero 469 1219, marzo 8, Savona Pietro, vescovo di Savona, contrae un debito di 200 lire di genovini nei confronti del comune di Savona per restaurare il castello di Spotorno alle stesse condizioni di cui al n. 467. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 141 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 141 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 141 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXVa, infra in CXXXXIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. – 69 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . R e g e s t o: POGGI, Cronotassi, p. 350. De mutuo facto per dominum Petrum, episcopum Saonensem. (S.T.) Anno Domini millesimo ducentesimo nono decimo, indictione VIIa, die octavo martii. Presentia testium infrascriptorum fuit confessus dominus Petrus, episcopus Saone, se recepisse mutuo, nomine episcopatus Saone et pro utilitate ipsius episcopatus, a domino Montenario de Gueciis, potestate Saone, nomine ipsius comunis et de denariis comunis Saone, libras ducentas ianuinorum et specialiter pro aptando castro Spolturni, renuntians exceptioni non numerate pecunie et hoc fuit confessus presentibus et volentibus et ei consentientibus domino Henrico archidiacono, domino Gregorio preposito, presbitero Henrico de Treisio et Ottone de Laveis cantore, Rubaldo presbitero, Ottone de Cairo, canonicis ecclesie Sancte Marie de Saone. Quos denarios ei, stipulanti nomine dictis comunis, dare vel certo nuncio dicti comunis et solvere promisit quandocumque fuerit ipsius voluntas vel alterius qui pro tempore sit in regimine civitatis Saone. Et insuper promisit ei, stipulanti nomine dicti comunis, quod concedet ei pro comuni Saone precario et omnibus aliis qui pro tempore fuerint in regimine civitatis Saone pro comuni Saone hinc inde in perpetuum ita quod ipsi habeant et habere possint castrum Spolturni munitum et scaritum ita quod dictum comune et omnes qui fuerint pro dicto comuni possint se adiuvare contra omnes personas cum quibus comune Saone hinc inde guerram habebit semper cum fuerit voluntas ipsius domini Montenarii et aliorum qui de cetero fuerint in regimine civitatis Saone, nomine ipsius comunis, eo salvo quod proinde comune Saone vel alius pro ipso comuni ab hominibus de Spolturno proinde nullam aliam exactionem petere debeat vel possit et semper cum comune Saone de guerra venerit ad pacem libere et quiete dictum castrum remaneat episcopo et ecclesie Saone. Et sicut est dictum supra promisit observare in perpetuum per se et successores suos ipsi domino Montenario et omnibus aliis qui pro tempore fuerint in regimine civitatis Saone pro dicto comuni et hec fecit presentibus et volentibus et consentientibus canonicis / (c. 142 r.) predictis qui pro predictis attendendis dicto potestati, nomine dicti comunis, omnia bona dicti episcopatus pignori obligaverunt. Et versa vice dominus Montenarius predictus, nomine dicti comunis et vice dicti comunis, per se et per omnes alios qui pro tempore fuerint in regimine civitatis Saone, promisit ipsi domino Petro, stipulanti nomine dicti episcopatus, – 70 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Ego Phylipus de Scarmundia, palat(inus) notarius, interfui et scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico et originali instrumento manu Phylipi de Scarmundia notarii scripto si- cut in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto et hoc absque ulla mutatione, corruptione se diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum a, iussu domini Pegoloti, dicti Ianuensium potestatis, propria manu subscripsi. a Corretto su corroborandus 470 1225, gennaio 29, Savona Alberto, vescovo di Savona, contrae un debito di 100 lire di genovini nei confronti del comune di Savona per varie esigenze dell’episcopato ed in particolare per le spese connesse alla causa vertente tra lo stesso episcopato ed il comune di Noli. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 142 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 142 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 142 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXVa, infra in CCXXVIIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 616. R e g e s t o: POGGI, Cronotassi, p. 355. – 71 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Anno Domini millesimo ducentesimo XXV°, inditione XIII, die XXVIIII mensis ianuarii. Confessus fuit dominus Albertus, episcopus Sao- n(e), se recepisse et habuisse mutuo, nomine episcopatus Saon(e) et pro ipso episcopatu, libras centum ianuinorum a Petro de Tebaldo et Iohanne Vacca et Arnaldo Iolta et Lanfranco Gloria et Vivaldo Capitemallei, consulibus Saone, nomine comunis Saone et vice, renuntians exceptioni non numerate pecunie et non tradite. Quos denarios promisit dictis consulibus, stipulantibus nomine dicti comunis et vice, reddere et consignare et solvere infra tres menses postquam denunciatum fuerit ab ipsis consulibus, nomine dicti comunis et vice, vel ab illis qui fuerint pro tempore in regimine civitatis Saone vel ab alio pro ipso comuni habendi ipsos denarios, quod si non fecerit, eis, stipulantibus nomine dicti comunis et vice, penam, nomine dicti episcopatus, dare et solvere promisit et insuper restituere omnes expensas que facte fuerint ultra dictos tres menses pro dictis denariis petendis vel exigendis et habendis, credendo inde illos qui [ipsas] facerent in eorum verbo, absque iuramento et testibus. Et pro his omnibus et singulis observandis eis, stipulantibus nomine dicti comunis et vice, obligavit pignori omnia bona dicti episcopatus et fuit confessus se dictam pecuniam accepisse pro utilitate dicti episcopatus quia erat magna necessitas dicto episcopatui habendi ipsam pecuniam pro utilitatibus maximis ipsius episcopatus et maxi- me pro expendendis ipsis in causa que vertebatur inter ipsum episcopatum et comune Nauli et quod non poterant fieri expense in causa ipsa pro dicto episcopatu absque ipsa pecunia. Et hec omnia fecit dictus episcopus volentibus et presentibus et sibi consentientibus domino Henrico, archidiacono Saon(e), et domino Gregorio, preposito Saon(e), et domino Rubaldo et domino Georgio et domino Odone et domino Bernardo, canonicis Saon(e), qui fuerunt confessi dictum dominum Albertum accepisse dictam pecuniam pro dictis utilitatibus et causa predicta. Actum Saone, in palatio episcopi. Testes interfuerunt Carbo iudex, Obesalvus a Taconus, Baldus de Cafara et Willelmus de Loterio. Ego Guillelmus Saonensis, notarius sacri palatii, his interfui et rogatus ita scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico et originali instrumento manu Guillelmi Saonensis notarii scripto sicut in – 72 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a Obesalvus: così C per Detesalvus 471 1227, dicembre 1, Savona Il comune di Savona cede per 900 lire al comune di Genova i crediti vantati nei confronti del vescovo di Savona di cui ai nn. 467-470. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 142 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 142 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 142 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXVa, infra in CCXXVIIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. L’indizione non coincide col millesimo. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 633. R e g e s t o: POGGI, Cronotassi, p. 368. Venditio et cessio iurium et actionum que et quas habet comune Saone contra episcopum Saone seu episcopatum Saone. • Nos Obertus Passius, iudex et vicarius domini Iohannis Spinole, potestatis Saone, et infrascripti consiliarii Saone, vocati ad consilium more solito ipsius civitatis Sagone, vendimus, cedimus et tradimus tibi Iohanni Streiaporco, ex octo nobilibus comunis Ianue, nomine ipsius comunis ementi, omnia iura, rationes et actiones reales et personales, utiles et directas que et quas habemus pro comuni Sagone vel comune Sagone habet contra episcopum et episcopatum Sagone et eorum bona occasione librarum noningentarum denariorum ianuinorum quas ab ipso episcopo sive episcopatu Saone recipere et habere debemus pro comuni Saone et ipsum comune – 73 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a in quam occasione predicte sortis, de quibus libris noningentis dominus Petrus, quondam episcopus Sagone, recepit et confessus fuit b se recepisse mutuo, nomine episcopatus Sagone et pro utilitate / (c. 142 v.) ipsius episcopatus, a domino Montenario de Gueciis, potestate Sagone, nomine ipsius comunis et de terris c ipsius comunis, libras CC ut in instrumento inde facto M°CC°XVIIII°, indictione VIIa, die VIII° marcii 1, manibus Phylippi de Scarmundia notarii continetur, de quibus accepit dictus dominus Petrus, quondam episcopus Sagone, et confessus fuit recepisse dicto nomine a dicto domino Montenario de Gueciis, potestate Sagone, nomine comunis Sagone, libras sexcentas ianuinorum, ut in duobus instrumentis abreviatis manibus quondam Uberti de Mercato notarii, uno currente M°CC°XVIII°, indictione VIa, die martis VIIII intrantis octubris 2, et alio eodem currente millesimo et indictione, die sabbati XIIII intrantis aprilis 3, et factis manibus Ambrosii notarii, ut in fine dictorum duorum instrumentorum continetur, et de quibus accepit et confessus fuit accepisse mutuo dominus Albertus, episcopus Saone, libras C ianuinorum a Petro de Tebaldo et Iohanne Vacca et Arnaldo Iolta et Lanfranco Gloria et Vivaldo Capitemallii, consulibus Sagone, nomine comunis Sagone et vice, ut in instrumento inde facto manibus Willelmi Saonensis notarii, currente M°CC°XXIIII°, indictione XIIa, die XXVIIII mensis ianuarii 4 continetur, finito precio librarum novingentarum eiusdem monete, quas a comuni Ianue accepisse confitemur et quas libras novingentas d accepimus pro utilitate comunis Saone et specialiter pro solvendo debito unciarum auri centum septuaginta et unam quod comune Saone dare debet Amico Turchio sive Bonifacio eius filio et pro debito in quo tenebatur dictum comune Sagone Ingoni de Grimaldo et pro aliis debitis et aliis necessariis expensis dicti comunis Saone faciendis et persolvendis ad habendum, tenendum et quicquid exinde comune Ianue voluerit faciendum iure proprietario et titulo emptionis sine omni nostra et dicti comunis Saone et omnium personarum pro nobis et ipsi e comuni contradictione. Quam venditionem de cetero tibi sive comuni Ianue, cuius nomine comperasti, non impedire neque subtrahere promittimus, nomine dicti comunis Saone, immo legittime defendere et ——————— 1 V. n. 469. 3 V. n. 467. 2 V. n. 468. 4 V. n. 470. – 74 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f. Possessionem quoque vel quasi de predictis libris novemgentis et instrumenta inde facta manibus notariorum supradictorum tibi tradidisse confitemur et in te transferimus et in veritate transtulisse confitemur et iura omnia in te, nomine et vice comunis Ianue recipiente, mandamus et cedimus et de eo quod plus valet tibi puram donationem facimus, abrenuntiantes legi deceptionis dupli et ultra. De precio vero nos pro nobis et comune Sagone, nomine eiusdem comunis, quietos et solutos vocamus et exceptioni non tradite pecunie vel non soluti precii abrenuntiamus et omni alii auxilio legis, capituli et statuti seu consuetudinis quo vel qua contravenire possemus vel comune Saone seu aliquis pro ipso comuni contravenire posset. Nomina autem consiliatorum sunt hec: Petrus de Tebaldo, Montenarius de Guasco, Rainaldus Beaqua, Lanfrancus Gloria, Willelmus Saragus, Baldoinus Masconus, Oglerius Beliame, Willelmus Buccanigra, Bonusiohannes Iolta, Arditionus de Trucho, Baldo g Macia, Ido Sinistrarius, Iacobus Croçolinus, Bissacia Xandalengus, Iohannes Vacca. Testes Nicolaus Spinola et Ambrosius scriba. Actum in capitulo Sagone, anno dominice nativitatis millesimo CC°XXVII°, indictione XIIIIa, die prima decembris, circa terciam. (S.T.) Ego Symon Spaerius notarius rogatus scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico et originali instrumento manu Symonis Spaerii notarii scripto sicut in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto et hoc absque ulla diminutione, mutatione vel corruptione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti, predicti Ianuensium potestatis, propria manu subscripsi. a interre: così C; è possibile che qui manchi qualcosa b fuit in C c terris: così C per denariis d corretto su novingentes e ipsi: così C f obligamus: a in sopralinea g Baldo: l in sopralinea. – 75 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1228, agosto 23, Cortemiglia Armano, preposito della chiesa di San Donato di Genova, giudice delegato dal papa Gregorio IX, e Nicola Lercarius, giudice subdelegato da Ugo, magiscola della cattedrale di Genova, altro giudice delegato dal papa, in assenza del preposito della stessa Cattedrale, terzo giudice nella causa vertante tra il comune di Genova e il vescovo di Savona, emettono sentenza di scomunica nei confronti di quest’ultimo, contumace nonostante tre convocazioni rispettivamente a Varazze, Novi e Cortemiglia. Allegati diversi atti della causa. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 142 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 142 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 142 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXVa, infra in CCXXVIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 667. R e g e s t o: POGGI, Cronotassi, p. 369. Sententia lata inter commune Ianue, ex una parte, et episcopum Saone, ex altera. In Christi nomine amen. Nos Armannus, Sancti Donati Ianuensis prepositus, iudex delegatus domini pape, et Nicola Lercarius, canonicus Sancte Marie de Vineis, subdelegatus magiscole Ianuensis, delegati domini pape, sicut apparet ex forma instrumentorum inferius notatorum et rescripti domini pape in causa que vertitur vel verti speratur inter commune Ianue, ex una parte, et episcopum Saone, ex altera, cum ipse episcopus pluries citatus fuerit, demum peremptorie apud Novas, sicut apparet per publicum instrumentum factum per manum mei Iohannis Bergam(ensis) notarii quod inferius annotatur, et tunc non venit per se nec per sufficientem responsalem, sed quemdam nuncium misit tantum ad appellandum, quam adpellationem non admiserunt magiscola Ianuensis et eis a coniudex tanquam ineptam, si- cut apparet per publicum instrumentum factum per manum Bergamen(sis) – 76 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b obedientia humilibus si inobedientia non noceret contumacibus iuxta canonicas sanctiones, quare nos predicti iudices, apud Curtemiliam constituti in termino statuto peremptorio, dictum episcopum perquiri fecimus pluries diligenter et post terminum peremptorium sequenti die post vesperas expectavimus et expectari fecimus, syndico comunis Ianue, domino Pagano de Cucurno iudice, qui coram nobis constitutus instanter petebat c ut dictum episcopum in expensis legitime factis apud Novas et apud Curtemiliam condemnaremus et contra eum de iure procederemus. Unde nos iam dicti iudices, repleta supradicti episcopi absentia, per Dei presentiam, tanquam filii obedie(ntes) parati sumus tantam inobedientiam et contemptum ulcisci, maxime apostolica dicente scriptura « Qui vos spernit me spernit » 1 etc., suspensa questione de expensis, dictum episcopum quod d inviti dicimus tanquam contumacem et inobedientem, auctoritate domini pape qua fungimur in hac parte, secundum iura canonica ipsum excomunicamus et eum de cetero precipimus ab omnibus tanquam excomunicatum vitari donec in tanta contumacia et contemptu existente mandatis ecclesie periverit reverenter. Actum apud Curtemiliam, anno dominice nativitatis M°CC° vigesimo octavo, inditione XV, die XXIII augusti, post vesperas. Interfuerunt testes Bonifacius, filius Willelmi gastaldi, Arnaldus Punctus, Enricus de Çigio, Ansermus de Pratis et alii multi. Instrumenta commissionis magistri Hugonis sunt hec: Nos magister Hugo, magiscola Ianuensis, domini pape delegatus una cum preposito Sancti Donati in questione que vertitur inter comune Ianue et episcopum Saone super possessionibus et rebus aliis, qui terminum con——————— 1 Luc. 10.16. – 77 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Item nos magister Hugo, magiscola Ianuensis, domini pape delegatus in questione que vertitur inter comune Ianue, ab una parte, et episcopum Saon(e), ex altera, super possessionibus et rebus aliis, commissa nobis et preposito Sancti Donati et preposito Ianuensi, nunc absentis e in ultramarinis partibus, quia propter debilitatem persone nostre predicte cause examini et discutioni comode interesse non possumus, vices nostras committimus Nicole Lercario, canonico Sancte Marie de Vineis, reservata nobis sententia diffinitiva, dantes ei liberam potestatem facere omnia que nos presentes fa- cere possemus. Actum Ianue, in claustro Sancti Laurentii, die XXVII augusti, ante terciam. Testes etc. Instrumenta citationis dicti episcopi primo apud Novas, secundo apud Curtimiliam hec sunt: Venerabili in Christo patri et domino Alberto, Dei gratia Saonensi episcopo, multimoda honestate conspicuo, magister Hugo, magiscola Ianuensis, et Armannus, prepositus Sancti Donati, domini pape iudices delegati, salutem et sinceram in Domino caritatem. A memoria nostra non excidit nec a vestra credimus excidisse qualiter per litteras nostras vos citavimus ut certa die et termino per vos seu responsalem vestrum ad nostram presentiam Varaçinem veniretis, potestati et comuni Ianue vel eorum syndico de iusticia responsuri et in ipsis litteris inseri fecimus domini pape rescriptum. Vos autem nec venistis nec nuncium aliquem destinastis. Cum igitur instent potestas et comune Ianue ut in iusticia procedamus et nos ius eis nec debemus nec possumus denegare, iterato vobis peremptorio iniungendo mandamus, auctoritate domini pape qua fungimur in hac parte, quatenus decima die ab harum representatione per vos seu nuncium vestrum sufficienter instructum apud Novas ad nostram presentiam veniatis, qui locus Novarum distat spacio miliariis IIIIor sive quinque a Gavio, facturi et recepturi omnem plenitudinem rationis, alioquin noveritis quod in iudicio procedemus sicut de iure poterimus. Vestram autem responsionem nobis per latorem presen – 78 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Item venerabili in Christo patri et domino Alberto, Dei gratia Saonensi episcopo, magister Hugo magiscola et Armanus, prepositi f Sancti Donati, domini pape delegati, salutem et sinceram in Domino caritatem. A memoria nostra non credimus excidisse qualiter vos ad presentiam nostram citavimus apud Varaginem, cui citationi inseri fecimus domini pape rescripti exemplum, responsuri comuni Ianue sicut iuris ratio postularet. Secundo vos vocavimus certa die apud Novas, prefingendo peremptorio vobis ut per vos personaliter vel procuratorem sufficienter instructum illuc ad presentiam nostram accederetis. Vos autem in termino predicto non venistis nec procuratorem sufficienter instructum mittere procurastis sed destinastis procuratorem vestrum tantum ad appellandum, illudendo nobis et iurisdictioni nostre in contemptum nostrum immo domini pape iuxta illud « Qui vos spernit me spernit » 1 et « qui vos tangit tangit pupillam oculi mei » 2. Quia vero debitores sumus in iusticia facienda iuxta mandatum apostolicum nobis destinatum, optantes plus de misericordia quam de rigore reddere novissimo iudicio rationem, iterato presentium significatione vobis mandamus peremptorie quatinus die X post presentationem presentium litterarum apud Curtimilium ad presentiam nostram accederetis per vos vel per procuratorem sufficienter instructum, responsuri comuni Ianue de iusticia sicut ius et ratio postulabunt, alioquin noveritis quod abinde quamquam inviti in iudicio procedemus quantum de iure poterimus. Quas litteras duobus sillis sigillatas Andreas de Laude, civis Mediol(ani), ex parte predictorum iudicum presentavit dicto episcopo die XIII augusti, post nonam. Testes etc. Item instrumentum procurationis quod fecit episcopus Saone presbitero Phylipo Novariensi, quem destinavit apud Novas tantum ad appellandum tale est: / (c. 143 v.) Anno a nativitate Domini M°CC°XXVIII°, indictione prima, sexta die exeunte iulio. Dominus Albertus, Saonensis episcopus, constituit dominum presbiterum Filipum Sancti Ambrosii Novarien(sis) suum nuncium, auctorem, syndicum et procuratorem super eo videlicet quod citatus est a magistro Hugone magiscola et a domino Armanno, preposito Sancti Donati Ia ——————— 1 Luc. 10.16. 2 Zach. 2.8. – 79 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Rescriptum domini pape hoc est: Gregorius episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis maioris ecclesie et sancti Donati prepositis .. et magistro Hugoni Ianuensi salutem et apostolicam benedictionem. Conquesti sunt nobis potestas et comune Ianue quod venerabilis frater noster .. Saonensis episcopus super quibusdam possessionibus et rebus aliis iniuriantur eisdem. Ideoque discretioni vestre per apostolica scripta mandamus quatinus partibus convocatis audiatis cau sam et appellatione remota fine debito terminetis, facientes quod decreveritis auctoritate nostra firmiter observari. Testes autem etc. Item aliud instrumentum: Nos magister Hugo magiscola, domini pape iudex delegatus, et presbiter Willelmus, canonicus Sancti Donati, subdelegatus Armanni, prepositi Sancti Donati Ianuensis, iudicis delegati domini pape, viso intrumento quod produxit presbiter Filippus procurationis sue, comunicato super consilio, pronunciamus nullius esse momenti et nichil valere. Quare eum non admisimus quia sufficiens procurator non erat. Actum apud Novas, in ecclesia Sancti Petri, die XXVI iulii. Testes etc. (S.T.) Ego magister Iohannes, sacri palatii et Ian(uensis) notarius, de mandato predictorum iudicum tradidi et scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum extraxi et exemplavi de quodam bergameno manu magistri Iohannis notarii scripto sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(inis), civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi. a eis: così C per eius b prodeesset: così C c petebat: così C per petente d quod: così C e absentis: così C f prepositi: così C. – 80 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1192, dicembre 17, Genova Il marchese Bonifacio di Clavesana stipula una convenzione col comune di Genova. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 346. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 143 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 365 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 143 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 143 v., da D. Nel verso di A la seguente annotazione: « R(egistratum) »; nel margine esterno di D, di mano di Iacopo Doria: « Infra in cartis quinque sequentibus de eadem materia et in CCLVII ». Nel margine inferiore albero genealogico dei marchesi di Clavesana: v. introduzione, cap. V. A è convalidato col sistema della « carta partita »; nessuna traccia dei sigilli rilevati dall’autentica alla copia in registro del 1233; la plica parrebbe essere stata tagliata. Per le autentiche di C e D v. n. 614. L’autentica di C’, a c. 367 r., riferibile anche al n. 475, è la seguente: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hec exempla marchionum de Cravexana extraxi et exemplavi de registro veteri comunis Ianue scripto manu Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loysio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, millesimo trecentesimo primo, indictione XIII, die XX iunii ». Per l’indicazione del mese privilegiamo quella fornita da A. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 404; RAINERI, p. 233; Codice diplomatico, III, n. 27. R e g e s t o: MELA, p. 8. Conventio et promissio quam fecit Bonifacius, marchio Cravexane, comuni Ianue a. • Ego Bonifacius, marchio de Cravexana, per me et heredes meos, promitto et convenio vobis consulibus comunis Ianue, Willelmo Burono, Oglerio Vento, Idoni Picio, Bisatie et Oberto Ususmaris, recipientibus pro comuni Ianue, salvare et defendere universos Ianuenses et de districtu Ianue in personis et rebus, terra et aqua et in toto posse et forcia mea et ubi– 81 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b Albingane, a Petra videlicet usque aquam Armeani, et ab eis omnem vim et iniuriam propulsare tenebor. Quotiens comune Ianue ostem vel cavalcatam fecerit a portu Monachi usque Portam Bertramem ibo in ostem et cavalcatam in c ordinatione consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint cum militibus quatuor et archatoribus quinquaginta meis expensis per totam marcham meam, ultra vero ad expensas comunis viande dumtaxat et restitutionem perditarum. Si aliquis Ianuensis vel de districtu Ianue ante me lamentationem fecerit d, rationem ei facere tenebor et complere infra proximos XLa dies post factam reclamationem e nisi quantum licentia reclamantis aut per dilationem legittime datam remanserit. Deveta omnia que consules comunis Ianue fecerint firma et inconcussa observare tenebor et per homines meos illibata faciam inviolabiliter observari. Stratas omnes terre et maris et per eas euntes et redeuntes salvabo et defendam et per homines meos salvari faciam et defendi. Nullum lignum cursale in toto posse et forcia mea armabo vel armari concedam nisi in ordinatione et beneplacito consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint et si quis forte contrafacere presumpserit, faciam inde vindictam in ordinatione consulum comunis Ianue. Universos homines de marcha Albingane et de locis illis qui sunt prope mare per miliaria quinque faciam iurare in ordinatione consulum comunis Ianue de hiis omnibus observandis pro mandato et ordinatione consulum comunis et f de oste et cavalcata facienda et fodro annuatim solvendo et de non facienda iura aut rassa vel conspiratione cum aliquo vel aliquibus habitantibus a Ianua usque portum Monachi et specialiter homines Albingane, Andorie, Servi, Diani, Portusmauricii, Castellarii, Tabie et Dulcedi. Quandocumque fodrum fecero super Albinganenses, medietatem dabo consulibus comunis g Ianue de fodro illo bona fide. De aliis vero nominatis locis de marcha terciam partem totius fodri ipsis consulibus vel misso eorum h dabo et consignabo ita quod liceat ipsis consulibus nuncium suum habere pro colligenda et retinenda parte comunis Ianue. Si vero discordia fuerit inter nos de colligendo fodro et aliquid inde per me collectum fuerit, partem que comuni Ianue contingerit ipsis consulibus vel eorum certo misso dabo vel dari faciam. Predicta omnia per me et meos heredes vobis consulibus comunis Ianue pro comuni promitto i et iuro, tactis sacrosanctis evangeliis, rata et inconcussa in perpetuum observare et si contrafecero j, penam mille marcharum argenti vobis stipulantibus promitto ita quod pena commissa k et exacta nichilomi – 82 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA bona l habita et habenda vobis pignori obligo. / (c. 144 r.) Conventio et promissio m facta per comune n Ianue Bonifacio, marchioni de Cravexana, de dando sibi auxilium et iuvamen o. • Nos Ian(ue) p consules de comuni Willelmus Buronus, Oglerius Ventus, Ido Pitius, Bisatius et Obertus Ususmaris promittimus et convenimus pro comuni Ianue vobis Bonifacio, marchioni de Cravexana, et heredibus vestris quod comune Ianue conferet et adiuvabit vos bona fide cum fortia sua que ad hoc sufficiens videbitur ad habendas et manutenendas rationes et usantias vestras quas habetis in marcha Albingane, a Petra videlicet usque aquam Armeani et per miliaria quinque longe a mare, et ad fodrum colligendum secundum quod vobiscum fuerint concordati consules qui pro tempore fuerint, quod si forte invicem non poteritis concordare sicut infra scriptum est, videlicet in Albingana libras CC, in Andoria libras quadraginta, in Servo libras quadraginta, in Diano libras centum, in Portumauricio libras ducentum, in Castellario libras XX, in Tabia libras XL q et r in Dulcedo libras triginta, si aliquis locus de marcha vobis et nobis forte rebellis existere voluerit de his predictis observandis et invicem fuerimus concordati de loco illo ad planum mittendo, conferemus vobis cum fortia nostra ad illud negotium sufficiente ad locum illum ad planum mittendum et ad fortiam destruendam nisi in beneplacito nostro forte satisfecerint. Item promittimus vos adiuvare per bonam fidem contra universos homines de marcha ad rat(iones) et usantias vestras habendas et manutenendas. Non concedimus s quod aliquis locus de marcha t faciat iuram vel rassam aut conspirationem cum aliqua vel aliquibus personis habitantibus a Ianua usque portum Mona- chi. Predicta omnia per nos et comune Ianue promittimus vobis et iuramus, tactis sacrosanctis evangeliis, rata et inconcussa in perpetuum observare et si contrafactum fuerit, penam mille marcharum argenti vobis stipulantibus promittimus ita quod pena predicta commissa et exacta nichilominus pre- dicta omnia firma et illibata permaneant. Pro qua pena omnia bona comunis habita et habenda vobis pignori obligamus. Acta sunt hec Ianue, in capitulo, per Bonifacium marchionem et iurata et u predictos consules comunis Ianue, presentibus Bonifacio de Quaranta, Morando de Asta, Willelmo Bocca, Ansaldo Sardena, Iohanne Cintraci et Oglerio Pane, qui hanc conventionem scripsit mandato ipsorum, anno dominice nativitatis millesimo centesimo nonagesimo v secundo, indictione X, septimo decimo die novembris w. Et hec omnia supradicta ut maiorem optineant firmitatem faciemus scribi in – 83 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico domini Bonifacii, marchionis de Cravexana, duobus cereis sigillis x sigillato, unum quorum erat sigillum Ian(ue) p civitatis, alterum vero cuius sit discerni non potest, sicut in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto preter sillabam vel litteram y, titulum seu punctum et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti, Ian(uensis) civitatis potestatis, propria manu z subscripsi. Erat quoque in eodem autentico medium alphabetum per quod videbatur esse divisum ab alio exemplo licet in eo nulla de alio fiat mentio, tenor cuius alphabeti talis est: (CP) a In D solamente Conventio cui Iacopo Doria ha aggiunto marchionum de Cravexana; b marchiam in C’ c cavalcatam illam in in A; nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca hostem et cavalcatam. No(ta) quod marchiones Cravexane tenentur facere hostem et cavalcatam ad mandatum comunis d fecerit: om. C’ e lamentationem in A f comunis Ianue et in A, C’ g comunis: om. C’ h eorum misso in A, C’ i comuni Ianue promitto in A j contrafecerimus in A, C’ k pena predicta commissa in A l bona mea in A m promissio et conventio in C’ n comune: consules comunis in C’ o nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria Supra in CXXXXIIIa p scioglimento da C’ q quinquaginta in A r et: om. C’ s concedemus in A, C’ t marcha: in C corretto su marchia u capitulo et iurata per Bonifacium marchionem et in A, C’ v nanagesimo in C w decembris in A x sigillis: in C ripetuto y litteram vel sillabam in C’ z manu: om. C. 474 1228, giugno 1, Genova Oddone e Bonifacio Tagliaferro, marchesi di Clavesana, vendono al comune di Genova le località di Diano, Portomaurizio, Castellaro (eccettuati i diritti che su di esso competono a Bonifacio di Lingueglia e a Giacomo di Casanova), Taggia, San Giorgio, Dolcedo e vallate relative, contro una rendita annua di 250 lire di genovini. – 84 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel verso di B la seguente annotazione del secolo XIII: « R(egistratum) »; nel margine esterno di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in CXXXIa, supra in CXXXXIIa, infra in CXXXXVIa, CXXXXVIIa, CXXXXVIIIa ». B è così autenticata: « (S.T.) Ego Symon Donati notarius transcripsi et exemplificavi hanc cartam ab autentico et originali abreviato per manum Bonivassalli Caligepallii notarii quo pariter continetur, nichil addito vel dempto excepto forte littera vel sillaba, titulum seu punctum, iussu et auctoritate domini Spini de Sorexina, Ianuensium potestatis, anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo trigesimo, indictione secunda, mense februarii ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 453. Riteniamo di dover correggere la data del mese sulla base di B e del n. 492; d’altra parte tutti i documenti relativi alla questione appartengono ai primi giorni di giugno: v. nn. 480, 481, 483, 485-492. E d i z i o n e: Chartarum, II, n. 1803; Liber iurium, I, n. 657; RAINERI, p. 248 (parziale). Venditio castri et loci et ville Diani, Portusmauritii et aliorum castrorum infrascriptorum facta per dominum Bonfacium Taiaferrum domino Guifredo de Pirovano, potestati Ian(ue) pro comuni Ianue a. Nos b Oddo et Bonifacius Taiaferrum, marchiones Cravexane, vendimus vobis domino Guifredo de Pirovano, potestati Ianue, recipienti nomine et vice comunis Ianue, castrum c, locum et villam Diani et castrum et locum et villam Portusmauricii et castrum et locum et villam Castellarii et castrum et d locum et villam Tabie et villam e Sancti Georgii et locum et villam Dulceti et quicquid f habemus in ipsa valle Dulceti et Sancti Georgii et quicquid avus noster tempore mortis in ipsa valle habebat g, nichil in nobis retento. Predicta omnia vobis domino Guifredo de Pirovano, recipienti nomine et vice dicti comunis, vendimus cum omnibus pertinentiis et districtu et iurisdictione et mero imperio et segnoria omnium suprascriptorum castrorum et d locorum et villarum et hominum ipsorum locorum atque vassallorum nostrorum existentium in dictis locis, videlicet cum iurisdictione et mero imperio, districtu, contili et segnoria que nobis competunt et etiam que competierunt quondam Bonifacio avo nostro in dictis locis tempore mortis, nichil in nobis inde retento et cum omni iure nobis vel alicui nostrum competenti in ipsis castris, locis, villis, domibus, terris et hominibus, portibus, aquis h, litoribus, pedagiis, pascuis, venationibus, piscationibus, nemoribus, aquariciis et rupis. Insuper terras omnes, domos et possessiones, cultas et – 85 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA i, villis, domibus et pertinentiis et districtu eorum et in hominibus et vassallis j existentibus in illis locis tempore mortis dicti Bonifacii marchionis. Insuper titulo venditionis vobis domino Guifredo suprascripto, recipienti nomine comunis Ianue, cedimus omnia iura, rationes et actiones reales et personales, utiles et directas que et quas habemus et nobis competunt in dictis castris, locis, villis, domibus, terris, hominibus et vasallis j, ripis, portibus k, aquis, pascuis, piscationibus et pertinentiis et districtu et segnoria et iurisdictione supradictorum omnium castrorum, locorum, villa- rum, terrarum et hominum et vassallorum. Et de predictis omnibus vos l dominum Guifredum, nomine comunis Ianue recipientem m, et ipsum comune facimus procuratorem n ut in rem dicti comunis. Dominium et quasi possessionem et quasi de predictis omnibus vobis domino Guifredo, recipienti nomine et vice comunis Ianue, tradidisse confitemur et de predictis omnibus nos possessores et quasi constituimus pro comuni Ianue a vobis domino Guifredo pro comuni Ianue precario possidere o et quasi de predictis rogando, dantes licentiam et potestatem vobis pro comuni intrandi p et accipiendi vestra auctoritate possessionem et quasi omnium suprascriptorum. Predicta omnia vendimus et cedimus vobis pro comuni ut supra, finito precio librarum ducentum quinquaginta denariorum ian(uinorum) annuatim de cetero in perpetuum prestandarum a comuni Ianue nobis et heredibus nostris, de quo precio fidem habemus comuni Ianue et vobis domino Guifredo pro ipso comuni. Et si plus valent predicta dicto precio, vobis pro comuni Ianue mera donatione donamus, abrenunciantes legi facte super deceptione ultra dimidiam iusti precii. Predicta omnia facimus et vendimus vobis ut supra, salvis rebus propriis hominum, salvo q feudo domini Bonifacii de Vinguilia et Iacobi de Casanova quod tenebant ab avo nostro Bonifacio in Castellario et eius pertinentiis et Evigi r, cuius feudi iura nobis competentia et ipsorum vassallorum vobis vendimus et cedimus ut supra, et alia- rum ecclesiarum ubicumque existentium et ecclesiarum existentium in ipsis castris s et que res extant t predictorum hominum et ecclesiarum tempore mortis domini Bonifacii avi nostrorum u Odonis et Taliaferri, de quibus vobis nichil nisi v iura que in ipsis habemus. Predicta itaque castra, loca et d domos et terras, districtum, segnoriam, iurisdictionem omnem et imperium – 86 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d villarum, domorum et d terrarum et cetera alia suprascripta nobis competentia vel avo nostro tempore mortis sicut superius determinatum est, preter nominatim w exceptata, promittimus vobis domino Guifredo, recipienti et stipulanti nomine comunis Ianue, et ipsi comuni Ianue x legitime defendere et auctoriçare ab omni persona et universitate, quod si non y fecerimus aut facere neglexerimus, promittimus vobis pro comuni Ianue dare duplum nomine pene de quanto evictum esset secundum quod tempore evictionis illud evictum valuerit. Pro pena et predictis omnibus observandis omnia bona nostra vobis domino Guifredo, pro comuni Ianue recipienti, pignori obligamus et specialiter castrum, villam, districtum et iurisdictionem Andorie z et hominum Andorie aa et castrum et d locum et villam et iurisdictionem Stallanelli et hominum Stallanelli et specialiter ius et nomen quod habemus et habere debemus contra dictum comune occasione dicti precii. Item hoc acto inter nos et vos dominum Guifredum pro comuni Ianue in ingressu contractus quod ipsum comune habeat et habere debeat exercitum et cavalcatam hominum Andorie et districtus et Stallanelli bb et dictrictus secundum quod alia loca de riperia a Capite Fari versus Vintimilium comuni Ianue fecerint exercitum et cavalcatam vel per comune Ianue eis locis impositum fuerit ad faciendum ostem et cavalcatam. Item hoc acto in ingressu contractus quod comune Ianue habere et facere possit in Andoriam cc et pertinentiis cabellam salis sine contradictione alicuius si voluerit et si cabella salis fuerit per comune Ianue in Andoria vel pertinenciis, quod homines dictorum locorum Andorie et Stallanelli possint habere salem de ipsa cabella secundum quod aliis personis vendetur dd et si cabella ibi non fuerit per comune Ianue, possint habere salem homines ipsorum duorum locorum in quolibet loco de riperia per ee cabellatores salis venderetur, eo acto expressim quod nos marchiones non possemus facere cabellam salis in Andoria vel pertinentiis nec habere ibidem vel alius pro nobis. Item hoc acto in ingressu contractus quod homines dictorum locorum dacitam portus Bonifacii z annuatim dare debeant comuni Ianue libras septem, scilicet annuatim. Item hoc acto in ingressu contractus quod dicti marchiones non percipient nec colligent nec colligi permittent in dictis duobus locis nec in pertinenciis pedagium aliquod sive malacoltam ff vel dacitam ab aliquibus transeuntibus vel bestiis per ipsa loca vel districtum sive pro rebus inde delatis preter ab illis personis cum quibus habent conventionem accipiendi et nisi ab illis a quibus vel de quorum terris antiqua consuetudine accipere consueverunt vel eorum ante – 87 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA gg neque manutenere contra ipsos marchiones vel eorum heredes homines dictorum duorum locorum. Et eo hh modo marchiones ipsi vel aliquis suorum hominum non debet iurare gg neque manutenere contra comune Ianue homines dictorum locorum et castrorum que dicti marchiones supra vendiderunt comuni Ianue. Et eo acto in ingressu contractus quod homines dictorum duorum locorum ii observare debeant et pena eis imponi ad observanda deveta facta per mare per comune Ianue secundum quod aliquis jj de riveria fuerit iniunctum a comuni Ianue. Item hoc acto in ingressu contractus quod homines Stallanelli habentes terras proprias in posse Diani valeant suas proprias bestias in ipsis suis terris propriis apascare et eas laborare et gaudere, pro quibus terris expendere non debeant in dacitis sive collectis nisi secundum quod homines Diani de suis terris per libram expenderint. Insuper hoc acto in ingressu contractus quod comune Ianue non debeat habere in dictis locis, scilicet Andorie et Stallanelli, ultra predicta nec in hominibus et posse ipsorum locorum ultra pre- dicta kk et a sacramentis prestitis ab hominibus ipsorum locorum potestas eos absolvit pro comuni Ianue. Insuper convenimus et promittimus vobis domino Guifredo, recipienti nomine comunis Ianue, quod de predictis vel alio ll predictorum que vobis vendimus nullam fecimus infeudationem vel mm alienationem nn in aliquam aliam personam vel universitatem et ita verum esse iuramus et attendere predicta omnia bona fide et non contravenire, faciens hec oo ego Bonifacius consilio et voluntate Bonifacii de Vinguilia et Rubaldi de Garexio, consiliatorum meorum, quos meos propinquos pp et vicinos in hoc casu appello. Ad hec predictus Oddo promisit et convenit domino Guifredo, recipienti nomine comunis Ianue, se facturum / (c. 145 r.) et curaturum sic quod Mabilia eius uxor, in presentia et autoritate ipsius, omnibus predictis consentiet et abrenuntiabit syndico comunis Ianue, recipienti pro ipso comuni, omnia iura que habet vel sibi competunt vel competere possent in dictis hominibus qq venditis comunis rr Ianue et specialiter iuri ypothecarum et insuper abrenuntiabit ss, certiorata auxilio Velleiani senatus consulti et autentice « Si qua mulier », faciens hec consilio propinquorum vel vicinorum eius et quod iurabit ut supra si minor est. Non intelligatur in hac venditione fuisse actum de turri Tabie et domo que est prope turrim nec de aliqua terra que nobis pervenerit post mortem avi nostri successione vel maleficio ab aliqua speciali persona dictorum locorum que terra per nos data sit tt vel remisa ad uu habendum et tenendum ante per annum – 88 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA vv secundum usum et ww tenorem ceterorum hominum xx dictorum locorum, sed quicquid iuris in ipsis habemus cedimus vobis domino Guifredo predicto, recipienti nomine comunis Ianue. Item promittimus quod yy dabimus et cedemus vobis pro comuni Ianue omnia iura si qua habemus in Petralata Superana et Subtana zz et pertinentiis et hominibus et vassallis quandocumque facietis nobis dare licentiam ab Oberto de Petralata et Girbaldo de predictis faciendis absolvit ab de sacramento quod eis fecimus. Et inde duo instrumenta unius tenoris fieri rogaverunt ac. Actum Ianue, in domo Fornariorum, in pleno consilio. Testes Ricobonus iudex, Opiço Tartaro, Willelmus Pictavinus et Ugo cancellarius. Prima die iulii, inter nonam et vesperas, anno dominice nativitatis M°CC°XXVIII°, ind(ictione) XV ad. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis), civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de folliatio sive cartulario imbreviationum domini Bonivassalli Caligepalii scribe secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil ae addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. a Venditio Diani, Portusmauritii, Castellarii, Tabie et quorumdam locorum circumstantium in C’, nel cui margine esterno, di altra mano, trecentesca, la seguente annotazione No(ta) emptionem factam per comune Ianue de pluribus castris inter que castrum Castellarii est et locum et vilam Sancti Georgii et locum Dulceti b In nomine Domini amen. Nos in B c in C’ segue depennato et d et: om. B e Tabie et locum et villam in B, C’ f Georgii cum pertinentiis, podium et locum Sancti Georgii et villam Dulceti cum pertinentiis Dulceti et quicquid in B g mortis in ipsis vallibus tempore mortis habebat in B h portibus (portubus in C’), ripis, aquis in B, C’ i castris, locis in B j vasallis: sa in sopralinea in C; vallis in C’ k portubus in C’ l vos: ripetuto in C’ m recipientem nomine comunis Ianue in B, C’ n procuratores in B o precario possidere: precariam possessionem in B, C’ p comuni Ianue intrandi in B q hominum et ecclesiarum existentium in ipsis castris et aliarum ecclesiarum ubique existentium et salvo in B r pertinentiis et in Evigi in C’ s et aliarum-castris: om. B t extant: erant in B u nostri in C’ v nichil vendimus nisi in B w nominata in B x Ianue: om. B y non: contra in B z nel margine esterno di D la seguente annotazione No(ta) aa hominum Andorie: om. C’ bb nel margine esterno di C’ la seguente annotazione tre-quattrocentesca No(ta) de castro Stalanelli cc Andoriam: così B, C dd venderetur in B ee riperia secundum quod aliis personis de riperia per in B ff malatoltam in B gg iuvare: iurare in C, C’ hh eodem in B – 89 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA locorum duorum in C’ jj aliquis: aliis locis in B kk nec in hominibus-predicta: om. C’ ll alio: ab aliquo in B; aliquo in C’ mm vel: nec in B nn in C corretto su alienanationem oo hec: om. C’ pp propinquos meos in B qq hominibus: omnibus in B rr comuni in B, C’ ss abrenuntiat in C; renuntiat in C’ tt data sit: om. C’ uu data vel remissa sit ad in B; remisa sit ad in C’ vv in Saona: iret Saonam in B; *** in Saonam in C’ ww et: om. C xx secundum usum tenute terrarum hominum in B yy pro- mittimus vobis quod in B zz nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria de Petralata ab absolvi in C’ ac rogaverunt: preceperunt in B ad Anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo vigesimo octavo, in[dictione decima], prima die iunii (probabilmente corretto su iulii), inter nonam et vesperas in B ae nichil: nisi in C. 475 1233, settembre 16, Genova Bonifacio Tagliaferro e Bonifacio figlio di Oddone, marchesi di Clavesana, anche a nome dei fratelli del secondo, stipulano una convenzione col comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 145 r., da copia autentica di imbreviatura in registro del 1234; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 366 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 145 r., da C; c o p i a autentica del sec. XV [D’], Archivio Pallavicini di Genova, Rezzo, n. 40/2, da C’; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 145 r., da D.’ Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria. « Hic debet poni promissio facta eisdem que incipit Nos Gifredus de Pirovano, in folio CXLVI »; in quello di C’ la seguente annotazione trecentesca: « No(ta) quod tenentur facere marchiones Clavexane »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Quere infra in folio CXXXXVI, tali signo et pone hic » e « Supra in CXXXXIIIa ». La pergamena di D’ contiene anche il n. 480. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 473. D’ è così autenticata: « Transumptum est ut supra fideliter legitur de registro secundo comunis Ianue reposito penes me notarium infrascriptum et cancellarium. Nicolaus de Credentia, notarius et cancellarius ac custos privilegiorum comunis Ianue ». E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 713. Conventio Bonifacii Taliaferri et aliorum marchionum Cravexane facta tempore domini Pegoloti, potestatis Ianue a. – 90 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b quondam domini Oddonis, marchionis Cravexane, scilicet Manuellus et Petrinus, per nos et successores nostros et dictorum minorum fratrum c dicti Bonifacii, filii quondam dicti Oddonis, promittimus et convenimus vobis domino Pegoloto Ugutionis de Girard(ino) d, Ian(uensium) potestati, recipienti nomine et vice comunis Ianue, quod de cetero in perpetuum nos et successores nostri et dictorum minorum, pro quibus promittimus, expendemus in collectis comunis Ianue pro libris MM ianuinorum de tota terra quam habemus et dicti minores a iugo versus e mare et nominatim de castro Truchi f et castellanie g eius et de castro Roche Corvarie pro dimidia et castellania eius et de Carterio et castellania eius et de Castello Blancho et Çucharello h et Cocano et castellaniis eorum et de castro Stallanelli et Andorie et castellaniis eorum tam pro ipsis terris quam pro hominibus eorum. Item promittimus et convenimus vobis dicto nomine quod si comune fecerit exercitum vel cavalcatam per terram, facient i homines nostri de dictis locis exercitum et cavalcatam et ibunt et stabunt in eo exercitu vel cavalcata sicut ceteri de riveria qui faciant exercitum et cavalcatam pro comuni Ianue et unus ex nobis marchionibus ibit et erit in eo exercitu vel cavalcata et si ire non poterit, mittet pro se ydoneum cambium j. Item promittimus et convenimus vobis dicto nomine quod si comune Ianue fecerit armamentum galearum decem, dabimus in eo homines quindecim ad nostras expensas et si plus armaverit ad eandem rationem et si minus, usque in sex k per eandem rationem et a sex infra nichil et hec dicimus salvis conventionibus Andorie et Stallanelli, factis a me Bonifacio Taliaferro et Oddone quondam fratre meo cum comuni Ianue ut in carta inde facta continetur per manum Bonivassalli Caligepalii notarii currente M°CC°XXVIII°, indictione XV, die prima iulii 1, salvo quod si pro aliqua possessione dictarum debemus expendere in Albingana, quod per predicta non fiat in eo l preiudicium. Item promittimus et convenimus dicto nomine quod omnes rectores omnium locorum predictorum iurabunt annuatim deveta generalia comunis Ianue et specialiter de facto salis in voluntate comunis Ianue vel eius missi. Insuper promittimus quod per nos et successores nostros faciemus ratio ——————— 1 V. n. 474 e le osservazioni relative alla data del mese. – 91 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA m tantum et de contractibus in Ianua factis hinc retro. Insuper promittimus dicto nomine quod aliquem forestatum per comune Ianue non recipiemus in dictis locis nec receptari permittemus. Item concedimus comuni Ianue quod ipsum possit hominibus ipsorum locorum banna imponere et exigere si contra predicta vel aliquod predictorum fecerint. Predicta omnia pro nobis et dicto nomine promittimus et convenimus vobis potestati predicte, pro comuni Ianue recipienti, et singula attendere et observare et observari facere per nos et successores nostros in perpetuum. Et promittimus nos facturos et curaturos quod alii filii dicti quondam Oddonis, fratris mei Bonifacii Taliaferri et patris mei Bonifacii minoris, predicta omnia observabunt et quod inde simili modo se obligabunt cum pervenerint ad etatem in qua se obligare possint et quisque nostrum se obligat in solidum, renuntians epistule divi Adriani et beneficio nove constitutionis de duobus reis et pro predictis omnibus observandis et singulis n omnia bona nostra habita et habenda vobis, pro comuni Ianue recipienti, pignori obligamus et ut supra per omnia continetur iuramus, tactis evangeliis, attendere et observare et non contravenire. Ad hec nos dictus Pegolotus, Ian(uensium) potestas, nomine et vice comunis Ianue, de voluntate consiliatorum Ianue, more solito per cornu et campanam convocatorum, et hominum o duodecim per compagnam et eorum consensu et auctoritate, recipimus vos Bonifacium Taliaferrum et Bonifacium vestrum nepotem et ceteros fratres dicti Bonifacii minoris, marchiones Cravexane, in cives Ianue et heredes vestros ita quod non teneamini rationem facere in Ianua nisi civibus Ianue tantum ibi habitantibus super contractibus et obligationibus tantum futuris et nascituris et de contractibus in Ianua factis hinc retro. Item promittimus et convenimus vobis, / (c. 145 v.) pro comuni Ianue, quod ultra quam dictum est comune Ianue vel aliquis pro comuni Ianue p non petet vel exiget in dictis terris et hominibus contra voluntatem vestram et heredum vestrorum, salvis devetis generalibus comunis Ianue et salvo quod non debeat ibi aliquis forestatus per comune Ianue receptari et salvo quod comune Ianue possit hominibus ipsorum locorum banna imponere et exigere si contra predicta vel aliquod predictorum fecerint q. Item promittimus vobis pro comuni Ianue et nomine comunis quod comune Ianue destruet bona fide rassas et iuras presentes et futuras hominum ipsorum loco- rum et regimina presentia et futura facta et facienda per ipsos homines inter – 92 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA r facere non consueverunt et illud regimen quod faceret comunitas Andorie contra id quod concessisset alicui ex dominis suis per cartam. Item promittimus vobis quod comune Ianue non manutenebit ipsos homines vel aliquos ex eis contra vos marchiones vel vestros heredes. Item promittimus vobis quod si homines ipsorum locorum vel aliqui ex eis vellent esse rebelles his que per vos superius promissa sunt comuni Ianue, quod comune Ianue dabit fortiam ad ipsos homines ad predicta facienda compellendos. Predicta et s singula, pro comuni et nomine comunis Ianue, promittimus vobis pro vobis et dicto nomine et pro heredibus vestris attendere et observare et non contravenire et t beneplacito et auctoritate dicti consilii Ianue et insuper hominum duodecim per compagnam et sub obligatione bonorum ipsius comunis. Actum Ianue, in domo illorum de Volta. Testes Ansaldus Fallamonica, Bon(usvassallus) Sardena, Manuel Aurie et u Sorleonus Piper, Ansaldus Mallonus, Porchetus Streiaporcus, Iohannes Guercius et Ansaldus Bulletus, Willelmus Pictavinus et Ricobonus iudex. XVI° die septembris, inter nonam et vesperas, millesimo CC°XXX°III°, indictione quinta. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guilliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de foliatio sive cartulario imbreviationum domini Bonivassalli Caligepalii notarii secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a Conventio marchionum de Cravexana in C’ b Bonifacii filii dicti in C’ c fratres in C’ d scioglimento da C’ e usque in C’ f Teuchi in C’ g castellania in C’ h nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) de castro Çucarello et Stalaneli i terram et facient in C’ j cambium: om. C’ k in C’ segue espunto e depennato ad l in eo: om. C’ m futuris et nascituris in C’ n et singulis observandis in C’ o convocatorum et insuper hominum in C’ p Ianue: om. C’ q fecerint vel aliquod predictorum in C’ r que in C’ s predicta omnia et in C’ t et: de in C’ u et: om. C’. – 93 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1232, agosto 15 o 16, Sospello I consoli di Sospello promettono a Giovanni Streiaporco, podestà di Ventimiglia, di demolire le mura di detto luogo se richiesto dal comune di Genova, purché non a spese della loro comunità. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 145 v., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 389 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 145 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 145 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XVIIIa, infra in CCXXXXa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 431. Per l’oscillazione della data del giorno cfr. le divergenti lezioni di C e C’. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 696. De Cyspitello a. In nomine Domini. In pleno parlamento congregato in prato de Topia, Rainaldus Breienascus, Fulcho Guasbertus et Willelmus Gandulfus, consules Cispitelli, nomine comunis Cyspitelli et voluntate omnium qui ad dictum parlamentum convenerant, promiserunt et convenerunt domino Iohanni Streiaporco, potestati Vintimilii, nomine comunis Ianue, diruere vel dirui facere seu permittere dirui muros omnes qui sunt circa b villam de Cyspitello quandocumque placuerit comuni Ianue vel eius nuncio, salvo eo quod non teneantur homines de Cispitello nec debeant dictos muros diruere vel facere dirui suis expensis et sic iuravit ad sancta Dei evangelia cintracus dicti loci in anima omnium c qui erant ad dictum parlamentum predicta attendere et non contrafacere voluntate ipsorum. Actum in prato de Topica quod fuit uxoris Fulconis Torcati, M°CC°XXX°II°, indictione V, die XV d augusti. Testes archipresbiter Cyspitelli, Willelmus de Castrono et Raimundus Saxus. (S.T.) Ego Guillelmus de Statione, sacri palatii notarius, rogatus scripsi. – 94 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e exemplavi ab autentico et originali instrumento manu Willelmi de Statione notarii secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. a In D segue, di mano di Iacopo Doria qui est in comitatu Vintimilii b circa: om. C’ c omnium: eorum in C’ d XVI in C’ e et: om. C. 477 <1204>, agosto 7 Guiffredotto Grassello, podestà di Genova, impone alle comunità delle valli Arroscia, di Oneglia e di Andora le condizioni di pace. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 145 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1235; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 359 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 145 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 145 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXXXIIIa, CXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 461. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo al n. 478, riferibile anche a questo documento. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 471; RAINERI, p. 245; GANDOLFO, p. 40. De facto vallis Arotie a. Hec sunt precepta et ordinamenta que dominus Guifreotus, Ian(uensium) potestas, fecit illis de riveria et illis de iura vallis Arotie, VII augusti b. Nos Guifreotus Grassellus, Dei gratia Ian(uensis) civitatis potestas, statuimus, ordinamus et sub omni debito iuramenti firmiter iniungentes precipimus civitatibus, locis et hominibus de riveria et illis de iura et valle Arotie et valle Unegie et valle Andorie quod de cetero firmam pacem inter – 95 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (c. 146 r.) civitatis vel loci qui contrafecerint persolvat comuni Ianue libras M Ian(uensis) monete. Singularis vero persona contrafaciens persolvat prefato comuni libras centum si persona tantum habeat valens, si vero persona non c erit sufficiens ad predictam penam solvendam, comune sue civitatis vel sui loci eam solvere teneatur nisi infra mensem personam ipsius d consignaverit comuni Ianue apud civitatem Ianue et nichilominus predicta pax et finis in perpetuum observetur. Item statuimus et ordinamus et sub omni debito iuramenti firmiter iniungentes precipimus ut homines predictarum civitatum et locorum, tam de riveria quam de vallibus Arotie, Unegie et Andorie, et e integraliter persolvant et exhibeant episcopo Albinganensi, ecclesie Albingane et aliis ecclesiis et dominis marchioni Bonifacio, comitibus de Vintimilio, Bonifacio de Vinguilia et militibus et aliis hominibus de Albingana et dominis de Petralata iura et rationes et redditus et prestationes et consuetudines suas quas ei debent et antiquitus dare consueverunt. Item specialiter statuimus quod predicti homines predictarum civitatum et predictorum locorum guerram faciant hominibus de Triola et nullum mercatum eis prebeant nec suum accipiant nec eos in locis predictis recipiant. Et si aliquis de rebus eorum habere poterit, capiat et nullam restaurationem de cetero faciat et hec observentur quousque predicti homines de Triola nobis satisfecerint congruenter et ad nostram redierint voluntatem. Item statuimus ut homines de iura et valle Arotie et valle Unegie et valle Andorie usque ad dies XV restituant hominibus de Diano et aliis pecora et caseos que eis abstulerunt vel que in terra sua reperiuntur vel extimationem eorum que consumpta sunt. Item statuimus et firmiter precipimus ut homines de iura usque sanctum Michaelem proximum persolvant Sygembaldo Aurie id quod ei convenerunt et dare promiserunt pro feudo sue potestatie. Item statuimus quod consules civitatum et locorum predictorum hec nostra statuta ad noticiam suorum hominum bona fide faciant pervenire et ut omnia nostra precepta ab omnibus custodiantur et inviolata serventur hec vobis iniungi– 96 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f vel potestas seu consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint. a In D segue, di mano di Iacopo Doria valis Unegie, valis Amdorie b VII augusti: om. C’ c non: om. C’ d ipsius: in C posto dopo consignaverit con segno di richiamo e et: om. C’ f faciemus in C’. 478 <1204>, agosto 7 Guiffredotto Grassello, podestà di Genova, dispone che le comunità della Riviera di Ponente debbano aiutarsi reciprocamente ove qualcuna di esse venga minacciata dagli uomini delle valli Arroscia e di Oneglia o comunque da altre comunità montane, imponendo ad alcune di queste ultime pene pecuniarie. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 146 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1235; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 359 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 146 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 146 r., da D. Nel margine esterno di D le seguenti annotazioni di Iacopo Doria: « Supra in CXXXIIIa, CXXXVa » e « M°CC°XXXIIII, die XV decembris et die XX eiusdem mensis potestas Ianue fecit plura precepta et ordinamenta hominibus de iura, prout continetur in manuali magistri Bartholomei notarii et non sunt in registro ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 461. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 470; RAINERI, p. 243. Nos Guifreotus Grassellus, Dei gratia Ian(uensis) civitatis potestas, statuimus, ordinamus et sub omni debito iuramenti firmiter iniungentes precipimus vobis hominibus de Albingana, Andora, Servo, Diano, Unelia, Portumauricio, Vinguilia, Tabia, Castellario, Sancto Romulo, Vintimilio et de aliis locis de riveria, tam pro comuni civitatum et locorum vestrorum quam pro diviso, ut si aliqua fuerint offensa a facta in rebus vel personis vel guerra mota alicui civitati et locorum vestrorum vel singulari persone de vestris locis ab hominibus iure vallis Arotie et vallis Unelie vel ab aliis de montaneis partibus que sunt ultra riveriam versus alpes Lombardie, quod – 97 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b libras M denariorum ianuinorum, medietatem comuni Ianue, aliam vero medietatem illi civitati vel loco cui auxilium suum dare recusabit. Hec omnia vobis iniungimus, salvis ceteris preceptis c et ordinamentis que vobis facere vellemus vel potestas seu consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint. Predicta statuit eis et precepit sub debito iuramenti et securitate obsidum quod infrascriptam pecuniam dare debeant infrascripta loca usque ad festum sancti Michaelis d proximum: Petralata Superana libras CL, Petralata Subterana li- bras C, Maurum libras CCL, Montaroso libras CC, Bestagna libras CC, vallis Andorie libras C. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Petri de Andalo, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de cartulario comunis facto in potestatia domini Guifreoti Grasselli e, currente M°CC°IIII°, secundum quod in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, sententia non mutata et ad ipsum corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi f. a offensa fuerit in C’ b pene seu banni in C’ c preceptis: in C la seconda p in sopralinea d nel margine esterno di D No(ta) e nel margine esterno di D Iacopo Doria ha aggiunto, con segno di richiamo, manu Granarii notarii f scripsi in C. 479 1233, dicembre 26, Albenga Giacomo di Casanova promette a Enrico figlio di Ansaldo di Negro, podestà d’Albenga, che agisce per conto del comune di Genova, di versare in collectis comunis Ianue la somma di 250 lire per castelli, proprietà e diritti da lui detenuti nella Riviera di Ponente, ratificando nel contempo la convenzione di cui al n. 456. – 98 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel verso di A la seguente annotazione: « R(egistratum) »; nel margine esterno di C, di mano di Iacopo Doria: « Infra in CXXXXVIIa ». Altra annotazione nel margine inferiore, della stessa mano: « Hic debet poni eadem de Casanova quam fecit Marchisius Cavallus ». C è così autenticata: « (S.T.) Ego Guillelmus de Sancto Georgio, sacri Imperii, notarius, transcripsi et exemplificavi ut supra de auctentico registro comunis Ianue scripto et exemplificato ex cartulario quondam Marchisii Cavalli notarii, rescripto et exemplificato manu magistri Nicolosi de Sancto Laurentio notarii, nichil addito vel dempto nisi forte littera, sillaba, titulo seu puncto, de mandato domini Guidoti de Rodobio, Ianuensis civitatis potestatis, presentibus testibus Rubeo de Orto, magistro Alberto de Casali et Ianuino Osbergerio, scribis comunis, M°CC°LXVII, die VIII novembris, Xe indictionis ». C’ è così autenticata: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hoc exemplum extraxi et exemplavi ex registro comunis Ianue in quo scriptum fuit et exemplatum manu magistri Nicolai de Sancto Laurentio ex cartulario Marchisii Caballi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loysio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°I°, indictione XIII, die XX iunii ». E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 724. Promissio Iacobi de Casanova a. Ego Iacobus de Casanova promitto et convenio vobis domino Enrico Ansaldi de Nigro, Albing(anensium) potestati, recipienti nomine comunis b Ianue, servare ipsi comuni Ianue conventiones infrascriptas, videlicet promitto vobis, recipienti nomine dicti comunis Ianue c, expendere in collectis eiusdem comunis pro d libris ducentis quinquaginta pro castro Marithimi et castellania e et pro eo quod habeo in Linguilia et Castellario f et valle Andorie tam pro ipsis terris quam hominibus. Item ratifico et affirmo per omnia conventionem et g promissionem factam h inter Anselmum de Linguilia, pro se et patre suo et pro me, et i dominum Pegolotum Ugueçonis de Girard( inis), potestatem Ianue, nomine et vice ipsius j comunis Ianue, et prout in ipsa conventione continetur quantum ad me pertinet promitto attendere et observare et non contravenire k sub pena que in ipsa conventione continetur et obligatione bonorum l meorum. Et ut supra dictum est iuro, tactis sanctis evangeliis, bona fide attendere et m observare et non contravenire. Actum n in castro Albingane, millesimo o ducentesimo tricesimo quarto, indictione – 99 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA p. / (c. 146 v.) (S.T.) Ego magister Nicolaus de Sancto Laurentio, sacri palacii notarius, transcripsi et exemplavi hec ut supra ex cartulario quondam Marchisii Caballi notarii, nichil addito vel dempto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto plus minusve seu causa abreviationis aut protensionis litterarum, sententia in aliquo non mutata, precepto tamen domini Iacobi de Airald( inis), iudicis et assessoris domini Redulfi de Graidano, potestatis Ianue, millesimo CC°LIIII°, indictione XI, die tercia madii, presentibus Willelmo de Varagine, scriba comunis, et Nicolao Spaerio notario, in quorum presentia statuit et laudavit quod hoc eandem vim et fortiam habeat ac si dictus Marchisius propria manu scripsisset q. a De Iacobo de Casanova in C’ b recipienti hanc promissionem nomine et vice comunis in A c promitto-Ianue: om. A d collectis comunis Ianue pro in A e castellanie in A’ f Castellario et Linguilia in C’ g conventionem et conventiones et in A h promissiones factas in A i Linguilia nomine suo et patris sui et nomine meo et in A j et vice ipsius: om. A k attendere, complere et observare et in nullo contravenire in A l continetur et sub obligatione omnium bonorum in A m fide sine fraude attendere, complere et in A n contravenire in aliquo. Actum in A o Albingane, anno dominice nativitatis millesimo in A p in A segue (S.T.) Ego Marchisius Caballus notarius rogatus scripsi q (S.T.)-scripsisset: om. C’. 480 <1228, giugno 1, Genova> Goffredo di Pirovano, podestà di Genova, e il consiglio del Comune si impegnano a versare annualmente ai marchesi di Clavesana la somma di lire 250, a seguito della cessione allo stesso Comune delle località di cui al n. 474, e ad inserire tale obbligo negli statuti. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 146 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 364 r., dalla stessa fonte; c o p i a au – 100 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA La pergamena di D’ contiene anche il n. 475. Nel margine esterno di D le seguenti annotazioni di Iacopo Doria: « Supra in CXXXIa, CXXXIIa, supra in CXXXXIIIIa. Ponatur supra in folio CXXXXV, tali signo » e « Infra in CCLVII ». Per l’autentica della copia in registro del 1233 v. n. 485; per quelle di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e D’ v. rispettivamente nn. 453 e 475. Per la datazione v. n. 474. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 658; RAINERI, p. 248. Hec est promissio facta Oddoni et Bonifacio Taliaferro, marchionibus de Crevexana a, de dando eis annuatim libras CCL pro precio et causa vendicionis quam fecerunt predicti marchiones comuni Ianue, Diani, Portusmauricii et aliorum infrascriptorum b. Nos Guifredus de Pirovano, Ianuensis civitatis potestas, et in presentia et voluntate consiliatorum nostrorum campane et hominum IIIIor per compagnam ad consilium ipsum per cintracum, cornu et campanam more solito congregatorum, et ipsi consiliatores, nomine et vice civitatis et comunis Ianue, promittimus et convenimus vobis Oddoni et Bonifacio Taiaferro, marchionibus de Cravexana, dare et solvere in kalendis iunii proxime venturis et de cetero ad dictum terminum vel usque dies sex proxime sequentes annuatim in perpetuum libras CCL ianuinorum vestrisque heredibus masculis et feminis vel eorum certo misso pro precio et causa venditionis quas c vos marchiones nobis, recipienti nomine et vice comunis Ianue, fecistis de castro et villa Diani et Portumauritii et Castellarii, Tabie, de Sancto Georgio et Dulcedi et de ceteris prout in carta inde facta per manum Bonivassalli Caligepallii continetur 1, tali modo quod predicta pecunie quantitas non possit nec debeat vobis marchionibus d saxiri vel impediri in Ianua vel in posse Ianue occasione alicuius debiti persone cui aliquid dare vel facere teneamini, alioquin penam dupli vobis marchionibus solvere promittimus quotiens contrafactum fuerit e, rato manente pacto, et omnes expensas restituere quas vos vel nuncius vester a termino ultra pro predicta pecunia exigenda, eundo, stando in Ianua feceritis, credendo inde vestro simplici ver ——————— 1 V. n. 474. – 101 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f expensis quam pro sorte vobis pignori obligamus, renuntiantes, nomine et vice comunis Ianue predicti g, cuilibet legum auxilio et specialiter privilegio fori, taliter ut predictum comune Ianue coram iudice seculari possit conveniri. Hoc h acto expressim inter nos i quod teneamini apponere in statutis j civitatis Ianue et compagne, super quibus iurabunt annuatim potestas seu consules comunis Ianue pro tempore venientes, quod quilibet eorum teneatur expressim sine tenoris vinculo iuramenti, sine eo quod licentiam sive dilationem a consiliariis vel quovis alio modo valeat exinde impetrare omnia et singula prescripta et infrascripta observare predictis marchionibus eorumque heredibus masculis et feminis et quod teneatur quilibet potestas vel rector sive consules comunis Ianue annuatim facere iurare emendatoribus capitulorum sive statutorum civitatis Ianue si fuerint quod ipsi predictum capitulum sive statutum confirmabunt nec aliquod aliud facient huic contrarium in toto vel in parte. Si autem aliquo casu vel errore vel ex certa scientia aliquod huic contrarium in toto vel in parte fieret ordinamentum quod contra hoc factum esset, nullatenus teneretur. Omnia autem et singula prescripta iuravit Vassallus guardator in anima consiliatorum infrascriptorum k, licentia inde sibi data ab eis et ipsis precipientibus l, tactis sacrosanctis evangeliis, omni tempore inviolabiliter observare et dare operam ut omni tempore per comune Ianue observetur m: Nomina autem consiliatorum sunt hec: n Ugo cançellerius, Paganus de Rodulfo, Andreas de Carmadino, Fulco de Castro, Willelmus Embriacus, Bonifacius de Volta, Enricus Domusculte, Thomas Podisius, Enricus Contardus, Andreas o de Cafaro, Iacobus Guisulfi, Lanfrancus Baçhimus, Marchisius Calvus p, Ansaldus Malfantus, Vivaldus Lavagius, Willelmus Pecia, Pascalis Cantellus, Iacobus Pançanus, Petrus, // Enricus de Volta, Lanfrancus q Rubeus, Sutius Piper, Bonusvassallus Sardena, Symon Frexonus, Sorleonus Piper, Symon de Camilla, Guido Policinus, Willelmus Fornarius, Obertus de Cruce, Willelmus Cicada, Willelmus Sardena, Merlo vicecomes, Willelmus Busca, Pontius Ricius, Oliverius de Platealonga, Rubaldus Antiochie, Enricus Baraterius, // Obertus Spinola, Obertus Advocatus, Symon Ventus, Grimaldus de Grimaldo, Obertus ferrarius, Obertus Aurie, Obertus Galleta, Petrus Guertius, Obertus Gariofanus, Rubaldus Anivinus, Ingo Castagna, Ans(aldus) Fall(amonica), Willelmus Nic(olai) Malloni r, Iacobus de Septem, Willelmus Gabernia, Symon Streiaporcus, Rollandus de Murta, Ansaldus Bufferius, // Willelmus Picta – 102 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA s, Conradus Guaracus, Nic(ola) Lucensis, Hospinellus Tartaro, Ionathas de Campo, Willelmus Mallonus, Ansuisius de Cartag(enia). Eodem die, loco et hora et coram eisdem testibus. a Crevexana: così C b pro precio-infrascriptorum: om. C’ c quam in C’ d vobis marchionibus: om. C’ e foret in C’ f pro: om. C’ g predicti comunis Ianue in C’ h hoc: om. C’ i nos: *** in C’ j statuto in C’ k infrascriptorum: om. C’ l presentibus in C’ m observentur in C’ n i nomi che seguono sono disposti in colonna; due trattini indicano la fine di ogni colonna. In C’ sono disposti diversamente o Arduinus in C’ p Caballus in C’, dove una mano più tarda ha aggiunto in sopralinea Calvus q Lanfracus in C r Willelmus Nic. Mallonus in C s Ambronus in C’. 481 <1228>, giugno 3, Genova Oddone e Bonifacio Tagliaferro, marchesi di Clavesana, sciolgono uomini e vassalli dei luoghi compresi nell’atto di vendita di cui al n. 474 dal giuramento di fedeltà, concedendo loro di prestarlo al comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 147 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 364 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 147 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 147 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXXXXIIIIa, infra in CXXXXVIIIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1233 v. n. 485; per quelle di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 453. Per l’indicazione dell’anno v. nn. 474, 480. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 659. Absolutio quam fecit a Oddo et Bonifacius Taliaferrum, march(iones) de Cravexana, comuni Ianue de omnibus hominibus et vassallis et castris b. – 103 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c nostri vassalli et homines vel aliquo vinculo fidelitatis d astricti occasione dictorum locorum, castrorum e et villarum, dantes eis licentiam ut vobis vel nuncio vestro pro comuni fidelitates faciant in posterum sicut nobis et avo nostro fecerunt et facere tenebantur tempore mortis avi nostri domini Bonifacii. Et predicta omnia facit Bonifacius Taliaferrum consilio Rubaldi de Garrexio et Cunradi Oculi Capre iudicis, quos propinquos et vicinos appellat et confitetur se maiorem annorum viginti quinque fore. Actum Ianue, in domo Fornariorum. Testes Ugo cançellerius, Opiço Tar- taro et Ricobonus iudex, tercio die iunii, post vesperas. a fecerunt in C’ b castris predictis in C’ c fuerunt in C’ d fidelitati in C e castrorum locorum in C’. 482 <1228, giugno 3, Genova> Bonifacio di Lingueglia giura fedeltà al comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 147 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 364 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 147 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 147 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXXXIIIIa et CXXXXIIIIa, infra in CXXXXVIIIa ». ——————— 1 V. n. 474. – 104 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Fidelitas Bonifacii de Vinguilia a. Eodem die et loco et hora et coram eisdem testibus. Bonifacius de Vinguilia, in presentia et voluntate Ottonis et Bonifacii Taliaferri, marchionum de Cravexana, iuravit domino Guifredo de Pirovano, Ianuensium potestati, recipienti nomine comunis Ianue, fidelitatem comuni Ianue, promittendo esse fidelem et veracem comuni Ianue sicut bonus vassallus esse debet domino suo et quod non erit in consilio, facto vel assensu ullo modo quod comune Ianue debeat perdere castrum Castellarii b aut aliquod aliud castrum seu terram quod de illis quas comune Ianue hodie habet vel de cetero habebit aut suum honorem. Et si sciverit qui contrafaciat, quod bona fide disturbabit et si forte disturbare non poterit, ad noticiam potestatis seu consulum comunis Ianue quam cicius poterit per se vel suum nuncium aut suas litteras faciat pervenire. Si forte dictus dominus Guifredus, potestas Ian(ue), seu potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint vel altera persona pro comuni Ianue a se consilium pecierint, suum melius consilium semper eis dare tenebitur atque privatum in eius vel eorum ordinatione habere nec alicui sine eorum licentia manifestare. Mandata quoque et ordinationes quas sibi potestas Ian(ue) que modo est aut potestates seu consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint facere placuerit c per se vel eorum certum missum aut eorum litteras, sigillo comunis Ianue sigillatas, audire et exaudire curabit nec ea audire vel exaudire sub aliqua fraude veta- bit. Item reddet ipsum guarnitum et disguarnitum et quod guerram et pacem faciendam inde faciet in ordinatione sua vel successorum suorum qui pro tempore d in regimine civitatis Ianue fuerint. a In D segue, di mano di Iacopo Doria, qui alias dicitur de Quadraginta b nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) de castro Castellarii quod poni debet in virtutem comunis ad mandatum dicti comunis c facere placuerint in C’, su rasura d in C’ segue espunto fuerint – 105 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA <1228, giugno 3, Genova> Goffredo di Pirovano, podestà di Genova, investe Bonifacio di Lingueglia del castello di Castellaro e degli altri luoghi dallo stesso detenuti in feudo da Oddone e Bonifacio Tagliaferro, marchesi di Clavesana. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 147 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 365 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 147 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 147 r., da D. Nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca: « No(ta) de Castellario »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in [CXXXI]IIIa et CXXXXIIIIa, infra in CXXXXVIIIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1233 v. n. 485; per quelle C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 453. Per la datazione v. nn. 474, 480-482. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 660. Feudum castrorum a Castellarii. Eodem die, loco b et hora et coram eisdem testibus. Nos Guifredus de Pirovano, Ianuen(sium) potestas, nomine comunis Ianue, recepta prius a vobis fidelitate, de voluntate et beneplacito consiliatorum nostrorum cam- pane et hominum IIIIor per compagnam, damus in feudum omnia castra Castellarii quam aliarum secundum quod soliti erant habere et tenere pro Odone et Bonifacio Taiaferro c, marchionibus Cravexane, et inde pro nobis et filiis legittimis cum baculo uno investivit. a castri in C’ b die et loco in C’ c nel margine esterno di C’ la seguente annotazione quattrocentesca Item est in registro – 106 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA <1228, giugno 3, Genova> Giacomo di Casanova giura fedeltà al comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 147 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 365 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 147 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 147 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXXXIIIIa, CXXXXIIIIa, infra in CXXXXVIIIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1233 v. n. 485; per quelle di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 453. Per la datazione v. nn. 474, 480-483. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 660. Fidelitas Iacobi de Casanova. Eodem die et loco et hora et coram eisdem testibus. Simili modo per omnia iuravit Iacobus de Casanova fidelitatem comuni Ianue domino Guifredo de Pirovano, potestati Ian(uensium), recipienti nomine et a parte eo- rum ipsius communis. 485 <1228, giugno 3, Genova> Goffredo di Pirovano, podestà di Genova, investe Giacomo di Casanova dei luoghi dallo stesso detenuti in feudo da Oddone e Bonifacio Tagliaferro, marchesi di Clavesana. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 147 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 365 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 147 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 147 r., da D. – 107 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Feudum dicti Iacobi a. • Ibidem, eodem die et loco et hora et coram eisdem testibus. Dominus Guifredus de Pirovano, Ian(uensium) potestas, investivit dominum b Iacobum de Casanova de eo quod solitus erat tenere ab Oddone et Bonifacio Taiaferro, marchionibus Cravexane, nomine recti et gentilis feudi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hec exempla predicta de quadam scriptura manu domini Bonivassalli Caligepalii scripta sicut in eo c vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis, civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi d. a Feudum-Iacobi: om. C’ b dominum: dictum in C’ c eo: così C d (S.T.)subscripsi: om. C’. 486 1228, giugno 6, Andora Rufino di Asti, giudice e procuratore del comune di Genova, scioglie gli uomini di Andora dal giuramento di fedeltà allo stesso Comune, fatte salve alcune riserve di carattere militare e fiscale, restituendo a Oddone e Bonifacio Tagliaferro, marchesi di Clavesana, quanto da esso ancora posseduto nel predetto luogo. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 147 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 147 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 147 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Postea emimus dictum castrum et villam Andorie, infra in CCXIIIIa ». – 108 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA De absolutione facta hominibus Andorie per Rufinum de Ast nomine comunis Ianue. In nomine domini Iesu Christi amen. In presentia testium infrascriptorum dominus Ruffinus Astensis iudex, syndicus comunis Ianue et nuncius specialis sicut continetur in carta inde facta per manum Bonivassalli Caligepalii, scribe comunis Ianue, prout dicit idem Rufinus, coadunatis hominibus Andorie qui ibi haberi potuerunt voce preconia et sonitu cornu, presentibus dominis Oddone de Cravexana et Taiaferro fratribus, ab omni vinculo sacramenti et regiminis et ab omni alio quo tenebantur comuni Ianue ipsos homines absolvit, nichil retento ipsi comuni preter quod dicti homines debeant ire in exercitum et cavalcatam in servitio comunis Ianue sicut faciunt et facere consueverunt homines riperie a Capite Fari usque Monachum et preter / (c. 147 v.) quod cabella salis non fiat in Andoria nec in pertinentiis nec exhoneretur nisi per comune et quod ipsum comune possit ibi facere gabellam salis quando voluerit et quod debeant dare et solvere annuatim dicti homines cum illis de Stallanello de cetero libras VII pro custodia Bonifacii ipsi comuni et quod deveta comunis Ianue facta per mare debeant observare et retento ipsi comuni sicut continetur in carta facta per manum Bonivassalli Caligepalii 1 de venditione castri Diani, Portusmauritii, Tabie et aliorum locorum et insuper si quam possessionem vel quasi vel detentionem ipsum comune habere in Andoria, dictus Rufinus pro ipso comuni eisdem marchionibus fratribus restituit et per mantellum unum cendati ponendo in manibus dictorum fratrum dimisit. Testes Iacobus de Casanova et Rubaldus de Garrexio et Willelmus Bermundus iudex et Donus Trencherius et Ingo, filius Contardi macellari a de Ianua. Actum in Andoria, iuxta castrum Andorie, die VI iunii, circa horam vespertinam, M°CC°XXVIII°, indictione quinta decima. (S.T.) Ego Salmonus notarius rogatus scripsi. a macellari: così C. ——————— 1 V. n. 474. – 109 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1228, giugno 7, Andora Rufino di Asti, giudice e procuratore del comune di Genova, scioglie gli uomini di Stellanello dal giuramento di fedeltà allo stesso Comune, fatte salve alcune riserve di carattere militare e fiscale, restituendo a Oddone e Bonifacio Tagliaferro, marchesi di Clavesana, quanto da esso ancora posseduto nel predetto luogo. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 147 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 147 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 147 v., da D. Per l’autentica della copia in registro del 1233 v. n. 492; per quelle di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 661. Item in sequenti die proxima dictus Rufinus in omnibus et per omnia dixit et fecit super homines Castellanelli coadunatos apud Andoriam, in castro. Testes Iacobus de Casanova et Rubaldus de Garrexio et Willelmus Bermundus iudex et Danius Trencherius. Actum in castro Andorie, die VII iunii, in hora tercie, M°CC°XXVIII°, indictione XV. (S.T.) Ego Salmonus notarius rogatus scripsi. 488 1228, giugno 8, Andora Oddone e Bonifacio Tagliaferro, marchesi di Clavesana, rilasciano procura al notaio Sifredo di Andora per consegnare al comune di Genova i luoghi vendutigli di cui al n. 474. – 110 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXXXXIIIIa » Per l’autentica della copia in registro del 1233 v. n. 492; per quelle di C e D v. n. 614. C’ fa parte di un gruppo di documenti (nn. 488-491), così autenticati a c. 365 v.: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hec exempla extraxi et exemplavi de registro veteri scripto manu Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loysio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, millesimo trecentesimo primo, indictione XIII, die XX iunii ». E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 662. Fidelitas hominum Diani. • In nomine domini nostri a Iesu Christi amen. Nos Oddo, marchio de Cravexana, et Taiaferrus facimus et constituimus nostrum certum nuncium et procuratorem Syfredum, notarium Andorie, presentem et recipientem, ad mittendum tibi Rufino iudici Astensi b, nomine comunis Ianue recipienti, cuius syndicus es, sicut continetur in carta facta manu Bonivassalli Caligepalii scribe, prout dicis, fidelitates et omnia iura que et quas nos habemus vel visi sumus habere in castro et loco et villa et homines Diani et in castro et loco et villa et homines Portusmauricii et in castro et loco et villa et homines Tabie et in castro et loco et villa et homines Castellarii et in omnibus aliis locis et pertinenciis a nobis venditis ipsi comuni, ut continetur in carta inde facta per manum Bonivassalli Caligepalii, scribe comunis Ianue, et dandam possessionem vel quasi tradendam de omnibus predictis tibi Rufino, dicto c recipienti pro ipso comuni syndico et certo misso ad hoc specialiter constituto, promittens d nos ratum et firmum habituros quicquid feceris in predictis. Testes Rubaldus de Garrexio et Willelmus Bermundus iudex et Iacobus de Casanova. Actum in castro Andorie, die VII iunii, in hora tercie, M°CC°XXVIII°, indictione XV. (S.T.) Ego Salmonus notarius rogatus scripsi. a nostri: amen in C’ b Astensi iudici in C’ c dicto: in sopralinea in C; dicto Rufino in C’ d promittens: così C, C’. – 111 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1228, giugno 8, Diano Il notaio Sifredo di Andora, procuratore di Oddone e Bonifacio, marchesi di Clavesana, trasferisce a Rufino di Asti, giudice e procuratore del comune di Genova, i diritti detenuti dagli stessi marchesi in Diano, sciogliendone gli uomini dal giuramento di fedeltà. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 147 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 365 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 147 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 147 v., da D. Nel margine interno di C’ « No(ta) »; in quello esterno di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in CXXXXIIIIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1233 v. n. 492; per quelle di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 488. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 663. De facto Diani et eius districtus a. • In nomine domini nostri Iesu Christi amen. Ego Syfredus, notarius de Andoria, procurator dominorum Oddonis, marchionis de Cravexana, Taiaferri fratrum, ut continetur in carta inde facta per manum Salmonis notarii 1, in presentia domini Symonis Stanconis, iudicis Diani, in parlamento hominum Diani congregatorum per sonitum cornu et campane, remitto omnibus hominibus de Diano et eius districtus omnes fidelitates et ut eas faciant domino Rufino Astensi iudici, syndico et certo nuncio comunis Ianue, eosque homines absolvo ab omni vinculo sacramenti quo dictis marchionibus tenebantur et per cirotechas quos in manu habeo trado dicto Rufino possessionem vel quasi de omni eo quod dicti marchiones habebant in Diano et eius districtu vel visi erant habere. Testes dictus Symon Stanconus iudex et Ingo, filius Contardi macellarii Ianue, et Aicardus, ——————— 1 V. n. 488. – 112 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Salmonus notarius rogatus scripsi. a Remisio fidelitatis hominibus Diani facta per noncium march(ionum) Cravexane, Rubrica in D, di mano di Iacopo Doria; De negotiis Diani in C’. 490 1228, giugno 9, Portomaurizio Il notaio Sifredo di Andora, procuratore di Oddone e Bonifacio, marchesi di Clavesana, trasferisce a Rufino di Asti, giudice e procuratore del comune di Genova, i diritti detenuti dagli stessi marchesi in Portomaurizio, sciogliendone gli uomini dal giuramento di fedeltà. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 148 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 365 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 148 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 148 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXXXXIIIIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1233 v. n. 492; per quelle di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 488. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 664; RAINERI, p. 250. Remissio fidelitatis hominibus de Diano a facta per nuncium march(ionum) Cravexane b. • In nomine domini nostri Iesu Christi amen. Ego Syfredus, notarius de Andoria, procurator dictorum c Oddonis, marchionis de Cravexana, et Taiaferri fratrum, ut continetur in carta inde facta per manum Salmonis notarii 1, in presentia domini Bonivassalli de Aldo, iudicis Portusmauricii, in ——————— 1 V. n. 488. – 113 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d, remitto omnibus de Diano e et eius districtus f omnes fidelitates et ut eas faciant domino Rufino Astensi iudici, syndico et certo nuncio comunis Ianue, eosque homines absolvo ab omni vinculo sacramenti g quo dictis marchionibus tenebantur et per cyrothecas quos in manu habeo trado dicto Rufino possessionem vel quasi de omni eo quod dicti marchiones habebant in Portumauritio et eius districtu vel visi erant habere. Testes dictus Bonusvassallus de Aldo et Ingo, filius Contardi macellarii de Ianua, et Vicedominus de Sygestro notarius. Actum in ecclesia Sancti Mauritii, in Portumauricio, die nono iunii, inter terciam et nonam, M°CC°XXVIII°, indictione XV. (S.T.) Ego Salmonus notarius rogatus scripsi. a de Diano: così C; in D, in sopralinea su depennatura, di mano di Iacopo Doria Portusmauricii b Remissio fidelitatis hominum Portusmauricii facta pro parte marchionum de Cravexana in C’ c dictorum: dominorum in C’ d per sonnum cornu et campana in C’ e Portumauricio in C’ f districtu in C’ g iuramenti in C’. 491 1228, giugno 10, Taggia Il notaio Sifredo di Andora, procuratore di Oddone e Bonifacio, marchesi di Clavesana, trasferisce a Rufino di Asti, giudice e procuratore del comune di Genova, i diritti detenuti dagli stessi marchesi in Taggia, sciogliendone gli uomini dal giuramento di fedeltà. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 148 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 365 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 148 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 148 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXXXXIIIIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1233 v. n. 492; per quelle di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 488. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 665. – 114 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a. • In nomine domini nostri Iesu Christi amen. Ego Syfredus, notarius de Andoria, procurator domini Oddonis, marchionis de Cravexana, et Taiaferri fratrum, ut continetur in carta inde facta per manum Salmonis notarii 1, in presentia domini Bonivassalli de Aldo, iudicis Portusmauricii, in parlamento hominum Tabie, congregatorum per sonitum cornu et campane, remitto omnibus hominibus de Tabia et eius districtus omnes fidelitates et ut eas faciant domino Ruffino Astensi iudici, syndico et certo nuncio comunis Ianue, eosque homines absolvo ab omni vinculo sacramenti quo dictis marchionibus tenebantur et per cyrothecas quos in manu habeo trado domino Rufino possessionem vel quasi de omni eo quod dicti marchiones habebant in Tabia et eius districtu vel visi erant habere. Testes Bonusvassallus de Aldo iudex et Rodericus de Tabia et Bonifacius de Portumauricio. Actum in Tabia, iuxta plebem de Tabia, die X iunii, ante terciam, M°CC°XXVIII°, indictione XV b. (S.T.) Ego Salmonus notarius rogatus scripsi. a hominum Tabie facta ut supra in C’ b indictione XV: om. C’. 492 1228, giugno 13, Clavesana Mabilia, moglie di Oddone di Clavesana, alla presenza di Rufino di Asti, giudice e procuratore del comune di Genova, ratifica la vendita di cui al n. 474. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 148 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 363 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 148 r., da C; c o p i a semplice E], Liber A, c. 148 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXXXXIIIIa ». ——————— 1 V. n. 488. – 115 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 666. Promissio Mabilie, uxoris marchionis a de Cravexana, quam fecit domino Guifredo de Pirovano, potestati Ian(ue), confirmans venditionem quam dictus vir eius fecit dicto domino Guifredo pro comuni Ianue b. • In nomine domini nostri Iesu Christi amen. Ego Mabilia, uxor domini Oddonis, marchionis de Cravexana, in presentia, iussu et voluntate dicti viri mei, consentio in presentia tui Rufini Astensis iudicis c, syndici comunis Ianue ad hoc specialiter destinati, venditioni, alienationi et obligationi quam fecit dictus vir meus et Bonifacius Taiaferrus, frater eius d, domino Guifredo de Pirovano, potestati comunis Ianue e, recipienti nomine dicti comunis, ut continetur in carta inde facta per manum Bonivassalli Calligepalii, scribe dicti comunis, M°CC°XXVIII°, mense iunii 1, abrenuntians tibi dicto Rufino, syndico dicti comunis ad hoc specialiter destinato, recipienti pro ipso comuni, omni iuri et rationi et actioni quod et quam habeo et mihi competunt et competere possent in dicta venditione vel in aliqua parte dicte venditionis et specialiter iuri ypothecarum et auxilio senatus consulti Velleiani et illi legi autentice que est in eodem titulo « Si qua mulier » etc., certiorata a te Rufino f iudice de eo quod dicitur in dicta lege et Velleiano, promittens tibi dicto Rufino, recipienti nomine dicti comunis, dictam venditionem ratam et firmam habere et tenere et non impedire nec subtrahere quovis modo vel ingenio ullo tempore, sub pena dupli de quanto contra- factum foret et quotiens, rato manente pacto et sub obligatione bonorum meorum, faciens hec omnia presente et consentiente dicto viro meo et consilio Oberti Rascherii et Iohannis, prepositi Sancti Albani, quos voco vicinos et propinquos meos et confiteor me esse maiorem annis viginti quinque. Testes predicti Obertus et prepositus, consiliatores, Ingo, filius Contardi macellarii de Ianua, et Iacobus Murruellus de Petra Mola et Oddonus de Garrexio. Actum in castro de Cravexana, in pontili caminate dicti marchionis, die XIII iunii, inter vesperum et completorium, M°CC°XXVIII°, indictione XV. (S.T.) Ego Salmonus notarius rogatus scripsi. ——————— 1 V. n. 474. – 116 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA g in quodam pergameno manu Salmonis notarii scripta extraxi et exemplavi sicut in eis continebatur, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, sententia non mutata, ad que corroboranda, precepto domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(o) h, civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi. a marchionis: domini Oddonis in C’ b quam fecit-Ianue: om. C’ c iudicis: nel margine esterno in C’ d eius frater in C’ e Ianue comunis in C’ f te dicto Rufino in C’ g instrumenta septem in C’ h scioglimento da C’. 493 1182, luglio 20, Genova I marchesi Ottone ed Enrico, figli di Enrico, marchese di Savona, giurano la Compagna e stipulano una convenzione col comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 148 v., da copia semplice in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 343 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 148 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 148 v., da D. Nel margine esterno di C la seguente annotazione più tarda: « Queratur processus factus contra Anthonium, marchionem de Carreto, qui est in folio CCCI°»; in quello di C’ la seguente annotazione trecentesca: « Quid contineat istud instrumentum habetur in magno volumine statutorum carte XLI »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in VIII, supra in XVIIIIa, infra in CXXXXVIIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 112 (dove occorre correggere nn. 490-491 in 493, 494). E d i z i o n e: DELLA TORRE, p. 36; SAN QUINTINO, p. 211; Liber iurium, I, n. 334; Codice diplomatico, II, nn. 139, 140. Iuramentum compagne Ian(ue) a quod fecerunt marchiones Saone. • Nos marchiones Otto et Henricus, filii Enrici b, marchionis Saone c, iuramus compagnam Ian(ue) presentem et iurabimus intraturam post istam et alias que deinceps pro tempore fuerint in ordinatione consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint. Et iuramus habitaculum civitatis Ianue ita – 117 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d. Hoc totum de compagna et habitaculo observabimus in laude Ianuensium e consulum de comuni qui sunt et f pro tempore fuerint nec pro compagna tenebitur stare in placito causa Ian(ue) g nisi pro Ian(uensi) nec venire ad contionem vel guastum sive ad naves trahendas et quotiens civitas Ianue deinceps ostem vel expeditionem fecerit a Porta Bertramis et Vintimilio et Palodo et Vultabio usque mare ibit unus nostrum in oste illa vel expeditione cum viginti et quinque militibus sine soldis et ad expensas comunis de ceteris. Et non facimus h castrum aliquod a iugo usque mare et a Capite Mede usque castrum i Albiçole et si quis illud fecerit, non dabimus ullum inde consilium vel auxilium, immo ad illud destruendum per bonam fidem opem et consilium dabimus j. In nomine Domini. Nos Ian(uensium) e consules de comuni non auferemus nec minuemus vobis Ottoni et Enrico, filiis domini Enrici b marchionis k, quod pater vester Henricus et patrui vestri Manfredus l et Otto Boverius m habebant in marcha Saone eo tempore quo iurarunt habitaculum et quod habebant in eadem marcha quando sicut dictum est habitaculum iuraverunt tenebimur vos adiuvare et tenere quemadmodum tenemur iuvare Ianuenses e cives de tenutis suis et rationibus. Non faciemus castrum in marcha Saone et si quis faceret n ibi castrum i non dabimus inde consilium vel auxilium, immo ad illud destruendum per bonam fidem opem et consilium dabimus et faciemus iurare intraturos post nos consules quod observent conventionem istam et quod faciant iurare intraturos post se consules qui pro tempore fuerint ut inde similiter teneantur usque ad novam compagnam et deinceps similiter et in ipsa compagna scribi et collocari faciemus quod populus Ian(ue) semper tenebitur hoc pactum vobis marchionibus observare. Anno dominice nativitatis M°CLXXXII°, XX die iulii, indictione XIIII. Testes Rubaldus Besacia, Bissacius filius eius, Obertus Spinola, Enricus Aurie, Willelmus Aurie o, Symon Aurie, Enricus Detesalve, Rubaldus p frater eius, Otto de Cafaro, Otto Peçullus, Balduinus Comes et Embriacetus, filius quondam Ugonis Embriaci, et Rubeus de Volta. In capitulo, consules comunis Nicola Mallonus, Ingo de Flissia, Willelmus Modiusferri, Andreas Aurie, Piccamilium, Speçapreda. – 118 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Ianue: om. C’ b in D, in sopralinea, di mano di Iacopo Doria scilicet Guertii c Saone: om. C’ d habemus in marcham in C’ e Ianue in C’ f et: vel in C’ g scioglimento da C’ h faciemus in C’ i nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca castrum j in C’ segue De eodem; nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria Supra in VIIIIa, supra in XVIIIIa, supra in XXXVa; quest’ultimo numero parrebbe eraso k machionis in C l nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria ex quo nati sunt marchiones Saluciarum: supra in VIIIa m nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria ex quo nati sunt marchiones de Busca: supra in VIIIa n faceret: in C in sopralinea su fecit espunto e depennato o Willelmus Aurie: om. C’ p in C segue espunto Dete 494 <1227>, maggio 27, Savona Il marchese Enrico, figlio di Enrico, marchese di Savona, giura la Compagna e stipula una convenzione col comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 148 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 343 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 148 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 148 v., da D. Nel margine esterno di C le seguenti annotazioni di Iacopo Doria: « Infra CCXXVII » e « Nota quod in conventione superiori dicitur quod non debet conveniri in Ianua nisi pro Ia nuen(si) et in ista non dicitur aliquid, sed infra in alia carta tali signo et fuit apositum verbum scilicet pro Ianuen(si) ». Segue la stessa annotazione più tarda del numero precedente. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 112 (dove occorre correggere nn. 490-491 in 493, 494). Per l’indicazione dell’anno è necessario fare riferimento al nome del podestà (POGGI, col. 1007). E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 631. Conventio Enrici a, marchionis Saone, facta tempore domini Laçarii, potestatis Ian(ue), in exercitu Saone b. Nos Henricus c marchio, filius quondam Henrici d, marchionis Saone, iuramus corporaliter compagnam Ianue presentem et iurabimus intraturam post istam et alias que deinceps pro tempore fuerint in ordinatione potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint et iuramus habitaculum comunis Ianue per tres menses tempore guerre in anno et per unum – 119 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e, Ian(ue) f potestas, auctoritate generalis consilii et IIIIor et plurium hominum g per compagnam, nomine et vice comunis Ianue, promittimus vobis Henrico marchioni quod non auferemus nec minuemus vobis nec heredibus vestris aliquid de toto eo quod habetis hoc tempore in marcha Saone. Tenebimur insuper adiuvare vos per nos et successores nostros in regimine civitatis Ianue quemadmodum tenemur iuvare Ianuenses cives de tenutis suis et rationibus et faciemus iurare intraturos post nos potestatem et consules ut observent conventionem istam et quod facient iurare intraturos post se potestatem et consules et illi alios qui pro tempore fuerint ut inde similiter teneantur usque ad novam compagnam et deinceps similiter et in ipsa compagna scribi et collocari faciemus quod populus semper h tenebitur hoc pactum predicto marchioni observare. Ad hec ego Symon Embronus, de mandato potestatis i et totius consilii generalis et vocatorum ad ipsum consilium, in eorum presentia iuro corporaliter in animabus eorum ut supra attendere et non contravenire. Duo instrumenta eiusdem tenoris divisa per alfabetum partes fieri voluerunt et preceperunt. Testes Otto de Carreto marchio, Obertus de Gando iudex, Lanfrancus et Rollandus guardatores. Actum in castris sive exercitu j comunis Ianue, prope Saonam, sub temptorio potestatis sive comunis Ianue, die iovis, XXVII° madii k. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ex imbreviario instrumentorum magistri Bartolomei, scribe comunis, extraxi et exemplavi prout in eo continetur, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel l sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti predicti, civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi. – 120 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Enrici: in sopralinea in C b De eodem in C’ c nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria Istius Henrici fuit filius dominus Iacobus de Careto: supra in XVIIIIa, infra in CCXXVIIa de eodem, supra in VIIIa d in D, in sopralinea, di mano di Iacopo Doria scilicet Guertii e nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria No(ta) quod dominus Laçarius, potestas Ianue, iteravit postea istam conventionem, scilicet M°CC°XXVIII, die XXVIIII ianuarii qua reaprobavit conventionem veterem inter comune Ianue et Ottonem et Enricum M°CC°XXVIII, die prima februarii et hec plenius continentur in cartulario magistri Bartholomei et Guillelmi Taiatroie dictis annis f scioglimento da C’ g hominum: in sopralinea in C h populus Ianue semper in C’ i potestas in C j sive in exercitu in C’ k nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) quod hec conventio facta fuit M°CC°XXVII°, die XXVII madii ut patet I in fine sequentis carte et in principio alterius subsequentis; in quello di D, di mano di Iacopo Doria, M°CC°XXVII l vel: ac in C. 495 <1229>, marzo 21, Genova Il marchese di Savona concorda con Giacomo de Balduino, podestà di Genova, l’inserimento nella convenzione precedente di una clausula contenuta in quella del 1182 (v. n. 493). C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 149 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 149 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 149 r., da D. Nel margine esterno di D: « No(ta) ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. Per l’indicazione dell’anno occorre fare riferimento al nome del podestà (POGGI, col. 1009). E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 672. Ianue, in domo Fornariorum. In presentia infrascriptorum testium dominus marchio Saone dixit et protestatus est domino Iacobo de Balduino, civitatis Ianue potestati, recipienti pro comuni Ianue, quod de sua voluntate erat et sibi placebat quod capitulum illud quod est in veteri conventione quod dicit « pro Ianuensi » 1 et quod in nova conventione non fuit ——————— 1 V. n. 493. – 121 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Lantelmus, sacri palatii, hoc exemplum ex imbreviario instrumentorum magistri Bartolomei extraxi et exemplavi ut in eo continebatur, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum et hoc absque ulla mutatione a corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti iam dicti civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi. a diminutione in C. 496 <1217>, aprile 19 Baiamonte Isembardo e Alderico, militi di Oberto Boccafollis, podestà di Genova, impongono ad Enrico, marchese di Savona, la distruzione delle opere effettuate dopo il 2 febbraio nel castello e nella camminata, nella valle di Finale, sollecitandone l’intervento presso i suoi uomini per la consegna, entro 15 giorni, di una somma di denaro dovuta al Comune pro facto navium. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 149 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 345 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 149 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 149 r., da D. Nel margine esterno di D le seguenti annotazioni di Iacopo Doria: « Supra in VIIIa, supra in XVIIIIa, infra in in CCXXVIIa » e « Hoc fuit M°CC°XVII ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n 112. Per l’indicazione dell’anno occorre fare riferimento al nome del podestà (POGGI, col. 999), all’autentica di Lantelmo, e all’annotazione di Iacopo Doria. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 525. De opere facto in castro sive caminata vallis Finarii. Decimo nono die aprilis. Baiamons Isembardus, miles domini Oberti Boccafollis, una cum Alderico a, similiter milite b predicti Oberti Boccafollis, – 122 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c potestatis, dixerunt ex parte domini prefati Oberti Boccafollis, nomine comunis Ianue, Henrico, Saon(e) marchioni, quod totum opus quod laborare fecerat a festo Purificationis sancte Marie infra in castro sive caminata quam laborare facit in valle Finarii quod destruere faciat et ne de cetero aliquod opus ibi laborare sive edificare faciat sub debito iuramenti. Acta sunt hec in pontili ecclesie Sancte Fidis, in presentia Aimerici guardatoris, Willelmi Calignani et Iacobi guardatoris et inde me Bonumvassallum Caligepalii instrumentum facere rogaverunt. Similiter dixerunt prefato Henrico, sub debito iuramenti, ut debeat precipere hominibus suis quod usque dies XV denarios secundum quod dictum et ordinatum fuit pro facto navium Ianue deferre debeant. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ex cartulario iteragentium comunis Ianue, in potestatia domini Oberti Boccafolli facto, prout in quadam scriptura in eodem scripta d manu Bonivassalli Caligepalii continebatur, transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum et hoc absque ulla mutatione, corruptione, diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(o) c, propria manu subscripsi. In quo cartulario currebat M°CC°XVII°, indictione IIIIa, tercio die februarii. a Nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) hec pro comuni Ianue contra illos de Finario b una similiter cum Alderico milite in C’ c scioglimento da C’ d in eodem scripta: om. C’. 497 1135, novembre Aleramo, marchese di Ponzone, giura la Compagna e stipula una convenzione col comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 149 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a semplice [C’], Duplicatum, c. 327 r., probabilmente dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 149 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 149 r., da D. – 123 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Per le autentiche di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 38; Codice diplomatico, I, nn. 73, 74. De Aledramo marchione existente de cetero habitatore et cive Ianuensi a. Ab hac die in antea ego Aledramis b marchio ero civis Ianue et habitator Ianue per me aut per filium meum in voluntate maioris partis consulum de comuni Ianue qui modo sunt aut qui fuerint de unoquoque consulatu et salvabo atque tenebor adimplere sacramentum compagne de comuni Ianue que nunc est atque sacramenta que fecerit populus Ianuensis de compagnis comunis Ianue sicut alii cives Ian(uenses) c qui iuraverunt in compagna ista que nunc est de comuni Ianue aut iuraverint in aliis compagnis de comuni Ianue. Omnia vero mea castella dabo comuni Ianue et omnes illas partes d quas habeo vel habuero in omnibus aliis castellis dabo comuni Ianue si consules de comuni Ianue mihi dixerint aut mihi mandaverint ad faciendam guerram illis personis et locis quibus maior pars consulum de comuni Ianue guerram facere voluerit donec voluntas maioris partis consulum de comuni Ianue fuerit. Et si comune Ianue fecerit ostem, si consules de comuni Ianue mihi dixerint aut mihi mandaverint, ibo in illo oste cum duobus militibus aut si non iero, mea vice ibit filius meus in illo oste cum duobus militibus, quod si e quis tamen de nobis duobus cum duobus militibus in eo oste ierit, ibit f cum meo dispendio et stabit ibi in voluntate maioris partis consulum de comuni Ianue qui in eo oste fuerint. Hominibus vero quos post mortem matris mee habuero a iuvo usque ad mare faciam facere ostes g ad servicium comunis Ianue in voluntate consulum de comuni Ianue. Varaçinim h non dabo nec obligabo nec in feudum ponam nec vendam nec tradam nec ullo contractu tribuam ulli persone nisi per parabolam maioris partis consulum de comuni Ianue. Ianuenses vero et homines dictrictus eorum et res ipso- rum in meo districtu salvabo. Hec omnia adimplebo sine fraude nisi quantum remanserit per parabolam maioris partis consulum de comuni Ianue, excepto quod non tenear pro hoc sacramento facere guerram comuni civitatis Aquensis. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum de quodam bergameno mihi dato a domino Oberto i Aurie et sociis, super privilegiis inquirendis a comuni Ianue constitutis, extraxi et exemplavi, nichil addito vel – 124 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA De dando auxilio et iuvamine Aledramo marchioni j. Nos populus Ianuensis adiuvabimus Aledramum marchionem si nobis hoc quesierit a Septem Montibus usque Ianuam et a iuvo usque ad k mare de iustitiis suis sicut adiuvaremus alium civem l nostrum qui fuisset de nostra compagna et amplius ultra iam dictos terminos in laude maioris partis nostrorum consulum de comuni, excepto quod non recipiemus testes homines qui non sint habitatores nostri episcopatus de causa que sit in nostro episcopatu de qua nobis iusticiam querat et non consentiemus ut pars quam habet Albertus Guercius / (c. 149 v.) in castro Varagini de ipso castro sit vendita nec data nec obligata nec pignorata nec cambiata nec in feudo posita ulli Ianuensi nobis scientibus nec m recipiemus in nostra compagna Albertum Guertium neque Toderadam neque filiam eius nisi per parabolam maioris partis consulum nostrorum de comuni. Et si n suprascriptus Aledramus b castella nobis dederit pro facienda guerra ad servitium nostrum non auferemus ea ei. Et si pro hoc specialiter damnum aut guerram habuerit et cognoscemus hoc esse verum nobis scientibus et nobis requisierit, illud damnum ei restaurabimus et de guerra illa eum adiuvabimus nisi quantum per parabolam suam remanserit aut uxoris eius vel filii sui. Et o si post mor- tem suam uxor eius et filii sui iuraverint illum conventum quem marchio Aledramus b nobis facit et eum adimpleverint, salvabimus et nos ei p conventum istum si Aledramus marchio nobis adimpleverit q sicut determinatum est. Hec adimplebimus salvo nostro usu nisi quantum remanserit r iusto Dei impedimento aut s per parabolam Aledramis vel uxoris eius aut filii sui. M°C°XXXV°, mense novembris. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum de quodam bergameno mihi dato et consignato a domino Oberto Aurie pro se et sociis, ad privilegia inquirenda pro comuni Ianue constitutis, extraxi et exemplavi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla diminutione seu corruptione vel mutatione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu t domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(o), propria manu subscripsi. – 125 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA De Alderamo marchione et eius habitaculo pro factis Varaginis in C’ b Alderamus in C’ c scioglimento da C’ d illas omnes in C’ e si: s in C’ f ibi in C g oste in C’ h Varaçinim: così C; in C’ abbreviato i Oberto: *** in C’ j De eodem in C’ k ad: in sopralinea in C; om. C’ l in C segue espunto Ianue m neque in C’ n si: in sopralinea in C o uxoris vel filii eius et in C’ p eis in C’ q adimpleverit nobis in C’ r remanserit: om. C’ s impedimento vel per oblivionem aut in C’ t iusu in C. 498 <1224>, dicembre 13 e 20, Genova Pietro ed Enrico, marchesi di Ponzone, stipulano una convenzione col comune di Genova. Analoga convenzione viene stipulata successivamente da Ponzio ed Alberto di Ponzone. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 149 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 304 bis r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 149 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 149 v., da D. Nel margine esterno di C: « No(ta) » e la lettera « A »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in ista ». Della seconda imbreviatura v. l’instrumentum, in copia autentica, a c. 318 v. (n. 881). Per le autentiche di C e D v. n. 614. C’ è così autenticata: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hoc exemplum extraxi et exemplavi ex registro comunis Ianue scripto manu Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loysio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC° primo, indictione XIII, die XX iunii ». Per l’indicazione dell’anno occorre fare riferimento al nome del podestà (POGGI, col. 1004) e al n. 881. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 615. Conventio et a promissio marchionum de Ponçono b. Nos Petrus et Enricus, marchiones de Ponçono, promittimus et convenimus vobis domino Andalo de Bononia, Ianuen(sium) c potestati, recipienti nomine comunis Ianue, salvare et custodire et defendere per nos et homines nostros homines Ianue et de ipsius districtu ubique per totum di – 126 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d locis per nos et homines nostros cum castris et forciis nostris, salvo dicto comuni Aquensi, sed contra ipsum comune Aquense tenebimur defendere comune Ianue et homines Ianue et de eius districtu. Item promittimus vobis non vendere seu alienare aliquod castrum vel fortiam seu villam nostram nisi in comuni Ianue si tantum a comuni Ianue habere poterimus quantum ab alio bona fide et sine fraude. Predicta omnia per nos et heredes nostros promittimus observare et firmum habere in perpetuum sub pena marcharum mille argenti ita quod pena commissa nichilominus predictis omnibus ratis manentibus. Pro pena et ad sic observandum omnia bona nostra habita et habenda vobis, recipientibus nomine comunis Ianue, pignori e obligamus. Et sic iuramus, tactis evangeliis, attendere et complere et observare bona fide ut superius dictum est nec contra ullo modo venire. Versa vice nos Andalo de Bononia, Ianuensis civitatis potestas, de voluntate consilii Ianue et insuper hominum IIIIor per compagnam, promittimus ex parte comunis Ianue vobis Petro et Henrico, marchionibus de Ponçono predictis, manutenere et defendere terram vestram et non permittere bur- gum novum ibi f fieri sine licentia vestra et facere bona fide homines vestros esse subiectos et obedientes vobis tanquam dominis suis. Et dabimus ad predicta observanda adiutorium et iuvamen sine fraude, eo salvo quod pro predictis conventionibus comuni Ianue vel marchionibus predictis non crescat vel minuatur ius aliquod vel consuetudo in Varagine. Item promittimus vobis quod si de licentia nostra seu g successorum nostrorum qui pro tempore fuerint in regimine civitatis Ianue guerram alicui feceritis, quod comune Ianue non faciet pacem seu treuguam seu concordiam. Predicta omnia promittimus vobis per nos et successores nostros qui pro tempore in regimine civitatis Ianue fuerint attendere, complere et observare sub pena marcharum mille argenti et quod faciemus in capitulo comunis Ianue ponere et collocare ut successores nostri qui pro tempore fuerint in regimine civitatis Ianue inde teneantur ut superius dictum est. Pro pena et ad sic observandum omnia bona comunis Ianue habita et habenda vobis pignori obligamus. Actum Ianue, in domo Fornariorum. Testes Obertus Spinola, Sorleonus Piper, Ricobonus iudex, Willelmus Muscula, Willelmus Pictavinus, Willelmus vicecomes et Symon Stanconus. XIII die decembris, inter nonam et vesperas. – 127 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA h per omnia promiserunt et convenerunt atque iura- runt Pontius et Albertus, marchiones de Ponçono, domino Andalo de Bononia, Ianuensium potestati, recipienti nomine comunis Ianue. Et dictus dominus Andalo, Ianuensium potestas, similiter ut supra dictum est eis per omnia promisit et convenit. Actum Ianue, in domo Fornariorum. Testes Sorleonus Piper, Iacobus Pignolus, Ingo Castagna et Marchisius scriba. XX die decembris, inter primam et terciam. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hec duo exempla predicta extraxi et exemplavi de quodam foliacio scripto manu Bonivassalli Calligepallii sicut in eo continebatur, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(o), civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi. a Conventio et: om. C’ b nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca Locus Varaginis fuit marchionum de Ponçono ergo obligatum comuni pro contentis in hac conventione et promissione et vide in sequenti et vide I carta CCCXXVII c Ianue in C’ d omnibus personis et in C’ e pignoro in C f ibi burgum novum in C’ g vel in C’ h et: om. C’. 499 <1227>, aprile 28, Simone, Girbaldo e Bonifacio, castellani di Stella, anche a nome degli altri membri del loro consortile, si impegnano ad intervenire a fianco del comune di Genova nella guerra contro i ribelli della Riviera di Ponente, consentendo, durante la stessa guerra, la presenza di truppe genovesi nel predetto castello. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 150 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 333 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 150 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 150 r., da D. Per le autentiche di C e D v. n. 614. L’autentica di C’, a c. 333 v., riferibile anche al n. 500, è la seguente: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hec exempla extraxi et exemplavi ex registro veteri comunis Ianue in quo scripta fuerunt manu dicti Lantelmi sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu – 128 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Il 28 aprile 1226 cadeva di martedì anziché di mercoledì, come indicato nel testo; in base agli Annali, III, p. 21, all’annotazione di Iacopo Doria (che corregge anche l’indizione) e al n. 500, riferiamo il documento al 1227; pertanto anche l’indizione riferita dal documento è da considerarsi errata. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 628. De castro Stelle. In pleno consilio convocato per cintracum de consiliariis et de quatuor aliis a per compagnas et de confaloneriis militum et peditum, Symon, castellanus castri de Stella, et Girbaldus frater eius et Bonifacius iuraverunt ad sancta Dei evangelia facere vivam guerram ad sanguinem et ignem per se et totam suam fortiam et terram et suos homines et fideles et specialiter de castro Stelle omnibus hominibus et personis et comitatibus qui et que modo guerram habent et de cetero habuerint cum comuni Ianue et specialiter hominibus Albingane et Saone et hominibus illis de riperia qui rebelles sunt vel fuerint comuni Ianue et b ad mandatum et voluntatem potestatis Ianue et illius qui fuerit pro comuni sicut melius poterunt bona fide et quod recipient in castro Stelle pro guerra facienda inimicis civitatis Ianue homines et personas de civitate Ianue et fortia, paucos c et multos, arbitrio potestatis comunis d Ianue et quotiens voluerit et ibi libere pro guerra facienda eos morari permittet et recipiet, salvando eos in personis et rebus et hoc etiam facient ad arbitrium potestatis et comunis Ianue et casarum et turrem tradent et liberabunt ad faciendam guerram ut dictum est ad eius voluntatem et mandatum et quod facient iurare omnes consortes suos et homines guerram ut dictum est facere et alia predicta observare. Actum sub travaca comunis, in exercitu Ianue, presentibus omnibus de consilio et Oberto de Gando iudice et Framerico, milite potestatis, die mercurii, XXVIII° aprilis, anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo vigesimo sexto, indictione XIIIa, in sero e. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum ex cartulario instrumentorum Willelmi Taliatroie sicut in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutio – 129 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a alii in C b et: om. C’ c fortia et paucos in C’ d comuni in C e nel margine esterno di D, di mano di Iacopo Doria debet dicere M°CC°XXVII°, indictione XIIII. 500 1227, aprile 29, Albisola Lazzaro Girardini Glandonis, podestà di Genova, ed il consiglio del Comune promettono a Simone di Stella e ai membri del suo consortile di restituire loro, al termine delle ostilità contro i ribelli della Riviera di Ponente, il castello di Stella, di difenderli dai nemici, di rifondere le spese sostenute per i danni subiti in occasione della predetta guerra, di non edificare fortificazioni nel loro territorio, assumendo nel contempo altri impegni di natura fiscale e giurisdizionale. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 150 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 333 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 150 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 150 r., da D. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 499. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 630. Promissio facta hominibus castri Stelle per dominum Laçarium, potestatem Ianue a. Laçarius Girardini Glandoni, Ianue civitatis potestas, pro comuni Ianue, de voluntate consilii b et assensu generalis consilii civitatis Ianue per cintracum et cornu more solito convocati, et de quatuor aliis per compagnas et confalonerium militum et peditum ad ipsum consilium convocatorum, per stipulationem sollemnem promisit Symoni de Stella, recipienti pro se et omnibus consortibus suis de Stella, quod dicta potestas et comune Ianue, post guerram finitam inter comune Ianue et Saonenses et Albinganenses et alios de riperia inimicos civitatis Ianue, restituere sanum et salvum et incorruptum castrum de Stella cum omnibus suis pertinentiis eidem Symoni et – 130 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c si ullo tempore dictus Symon de Stella vel consortes haberent guerram pro facto dicti castri de Stella vel pro aliqua occasione comunis Ianue, comune Ianue adiuvabit eos ad manutenendum et conservandum dictum castrum Stelle bona fide contra omnes personas et gentem et locum. Et si aliquod damnum vel d guastum fiet eis vel in homines vel bona de Stella ab inimicis comunis Ianue vel occasione comunis Ianue, illud totum emendabit comune Ianue dicto Symoni et eius consortibus bona fide et sine fraude in tantum quantum damnum fuerit vel guastum et hoc infra duos menses postquam damnum vel guastum passi fuerint. Item quod comune Ianue in districtu Stelle non faciet vel fieri faciet aliquod castrum vel munitionem sine sua voluntate et consensu et quod non recipiet homines de Stella pro civibus Ianue et si qui forte venerint Ian(uam) vel districtu< m> pro civibus vel habitandi causa, eos faciet eis restituere et reddere infra dies quindecim postquam comuni Ianue denunciatum fuerit vel ipsi qui fuerit ad regimen civitatis Ianue, immo faciet eos subiectos esse e et fideles. Item promisit eis quod quando venerint cum equis et armis in exercitu comunis Ianue quod faciet sibi dari et habebunt a comuni Ianue soldos decem pro expensis omni die. Item promisit eis habere et recolligere pro eo- rum utilitate pro pedagio apud dictum castrum Stelle de qualibet sauma que transeat per stratam denarios sex et qualibet alia bestia minuta denarios duos. Omnes alios introitus de Stella permittet dicta potestas et comune Ianue eis libere habere et tenere et recolligere et forciam et adiutorium dabit eis quod homines debeant eis dare redditam consuetam f quam consueti sunt hinc retro dare alicui persone, salvo quod Manfredus de Bosco possit ibi recolligere et habere id quod consuetus est accipere. Preterea statuit et ordinavit dicta potestas quod nullo modo debeat rationem facere vel compelli ad rationem et g emendationem alicuius damni vel iniurie a comuni vel comuni Ianue vel pro aliqua persona Ianue vel districtus de aliquibus factis, damnis, debitis vel iniuriis que dare debeat vel fecisset. Hec h omnia dicta potestas promisit, statuit i et ordinavit et precepit et voluit omni tempore a comuni Ianue observari et compleri per illam potestatem et auctoritatem que tradita fuit a consilio ei j prout in instrumento inde facto per manum Willelmi Taiatroie notarii continetur. Et hec promissio et stipulatio facta Symoni, Bonifacio et Girardo pro se et Airaldo et Iacobo Grillo, videlicet Symoni et Girbaldo pro medietate et Airado et Iacobo Grillo pro alia medietate, ipsis et suis heredibus in perpetuum, si forte potestas predicta dic – 131 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA k dare libras .. denariorum ianuinorum de comuni Ianue et pro pena et dictis omnibus observandis omnia bona comunis eis pignori obligavit et predictus Symon, Girbaldus et Bonifacius, pro se et aliis consortibus suis, promiserunt dare cassarum et turrem castri Stelle ad voluntatem dicte potestatis pro guerra facienda inimicis Ianue ut predictum est. / (c. 150 v.) Et hec omnia facta sunt salvis semper iure et rationibus omnibus que et quas dominus Otto de Carreto in dicto castro habet et districtu et consuetus est habere vel aliquis pro eo. Actum in plano Albiçole l, sub temptorio comunis. Testes Bonifatius Rubeus, Petrus Ventus, Ingo Longus, Detesalve de Platealonga, Oliverius nepos eius, Arasensis de Luca. Die XXVIIII aprilis, post terciam, millesimo ducentesimo XXVII°, indictione XIIIIa. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum ex cartulario instrumentorum Willelmi Taliatroie notarii sicut in eo vidi et legi transscripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(o), civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi. a Promissio quam fecit dominus Laçarius, potestas Ianue, Symoni de Stella pro se et consortibus de Stella in C’ b consilii: così C, C’ c et: in sopralinea d vel: om. C’ e esse subiectos in C’ f redditam et consuetam in C’ g et: vel in C’ h fecisset et hec in C’ i promisit et statuit in C’ j ei: om. C’ k eis in C’ l Albiçole in plano in C’. 501 <1223, aprile, Genova> Enrico de Uxetio, col consenso della moglie Bruna, e i figli Guglielmo, Manfredo e Guido vendono al comune di Genova il castello di Pareto, Mioglia, Casteldelfino e Monteacuto per la somma di tremila lire di genovini, nella quale sono comprese cento lire sborsate per loro conto dallo stesso comune a Ugo del Carretto, e compresi i diritti loro competenti sui beni ceduti in permuta a Ottone, marchese del Bosco, per conto dei figli di Bonifacio di Pareto. – 132 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di C, di mano coeva, la lettera « b »; in quello di C’ le seguenti annotazione trecentesche: « Emptio facta per comune Ianue de castris Pareti, Miolie, Dalphini et Monte Acuto » e « No(ta) quod de iuribus et introytibus Pereti est nemus Montis Ursalis et infra patet in 289 »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Infra in CLI, CLIIa, CLIIIa, CLIIIIa, CCIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; C’ fa parte di un gruppo di documenti (nn. 501-512), così autenticati a c. 289 v.:« (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, supra- scripta exempla instrumentorum ex factis Pereti, Uxecii et Uvade et aliorum locorum et negociorum extraxi et exemplavi ex registro veteri comunis Ianue scripto manu Lantelmi notarii quondam sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loysio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°primo, indictione XIII, die vigesima iunii ». Per la datazione occorre fare riferimento al nome del podestà (POGGI, col. 1003), ai nn. 501 e 502, e all’annotazione di Iacopo Doria (v. nota i). E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 573. Venditio castri et ville Pereti. Nos Enricus de Uxetio, Willelmus et Manfredus et Guido, pater et filii, una vendimus, cedimus vobis domino Spino de Sorexina, Ianuensium potestati, pro comuni Ianue et nomine ipsius comunis, castrum et villam Pereti cum tota sua curia et Miogiam et Mioialam cum tota sua curia et castellum Dalfini et Montem Acutum cum totis suis curiis et cum omnibus suis contilibus et totum id quod habemus vel visi sumus habere et possidere vel quasi vel alius pro nobis in suprascriptis castris et locis et in eorum territoriis et omnia iura et a rationes et actiones utiles et directas, reales et personales nobis vel alteri pro nobis aliquo modo vel iure pertinentibus in dictis castris et locis et in villis, turribus, domignonibus, ecclesiis et hominibus et mulieribus, in servis, ancillis, in vassallis, in fidelitatibus, in pedagiis, in fodris, in oste et cavalcata, in terris cultis et incultis, pratis, rivis, ruinis, pascuis, nemoribus, aquis, piscationibus, molendinis, decimis, novalibus, paludibus, occupationibus, venationibus, in drictis, fictis, conditionibus, operibus, angariis, parangariis b, albergariis, foris et generaliter omnibus redditibus et omni contili et honore et districtu et iurisdictione et omnibus iuribus et rationibus nobis vel alteri pro nobis in supradictis omnibus pertinentibus, – 133 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c vel datum fecisse, quod restituemus comuni Ianue omne damnum quod proinde passus fuerit et expensas quas fecerit. Hoc acto expressim et intellecto ut de evictione tantummodo teneamur pro nostro facto vel dato. Preterea cedimus et mandamus vobis, pro comuni Ianue et nomine ipsius comunis, omnia iura, rationes et actiones utiles et directas, reales et personales nobis vel alteri pro nobis competentes et competituras in illis et pro illis rebus et iuribus que et a quas ego Enricus in cambium dedi Ottoni, marchioni de Bosco, recipienti nomine filiorum quondam domini Bonifacii de Pereto, et adversus ipsum Ottonem et eius heredes et bona et filios iam dicti Bonifacii et eo- rum heredes et bona occasione dicti cambii et evictionis. Et si predicte res, rationes et iura plus dicto precio valent, comuni Ianue pure donamus et remittimus, abrenuntiantes iuri deceptionis ultra dimidiam iusti precii. Pre – 134 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d esse. Insuper ego Bruna, uxor predicti Enrici, predictis omnibus consentio et ea approbo et confirmo e, renuntians iuri ypothecarum et omni alii iuri mihi competenti et competituro in ipsis rebus et iuribus vel pro ipsis vel eorum f occasione, faciens hec voluntate, consilio et consensu et auctoritate iam dicti viri mei et dictorum filiorum meorum. Eodem die et loco et coram testibus infrascriptis uxor vero hoc fecit in domo canonicorum Sancti Laurentii, qua habitat g Cacolla, in presentia Willelmi Pictavini, Guido de Treblano, Lanf(rancus) de h Caneto et Rollandus guardator. Eodem die et hora i Bonusvassallus Calligepallii recip(it) pronam j. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum extraxi et exemplavi de quodam folliacio quod dicebatur esse scriptum manu Marchisii notarii prout in eo vidi et legi, nichil addito k vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girardo, propria manu subscripsi. a et: om. C’ b angariis et parangariis in C’ c alteri-obligationem in C’ d vera in C’ e segue espunto et f earum in C’ g habita in C h in C’ segue espunto Treb i nel margine esterno di D, di mano di Iacopo Doria hoc fuit M°CC°XXIII j pronam: così C, C’ k addito: to in sopralinea in C. 502 <1223>, aprile 30, Genova Bartolomeo Feldrato, cittadino savonese, che agisce anche a nome della moglie Agnese, si impegna nei confronti di Enrico de Uxetio e dei suoi figli Manfredo, Guglielmo e Guido a non avanzare alcuna rivendicazione sui diritti, presenti e futuri, derivantigli dalla dote della moglie, contro la corresponsione della somma di cinquanta lire di genovini, a saldo della stessa dote. – 135 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di C, di mano coeva, la lettera « C »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in CLa, infra in CLIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 501. Per l’indicazione dell’anno v. nn. 501 e 503. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 581. Finis et refutatio quam fecit Bartolomeus Feldratus pro se et uxore sua Enrico de Uxetio de sexterio omnium rerum mobilium a. Ego Bartolomeus Feldratus, Saonensis civis, pro me et uxore mea Agnete, vobis Enrico de Uxetio et filiis vestris Manfredo, Willelmo et Gui- done b finem facio et refutationem et remissionem et pactum de non petendo de omnibus iuribus, rationibus et actionibus utilibus et directis, realibus et personalibus quas habeo vel habere possem ego vel ipsa uxor mea contra vos et heredes vestros seu bona vestra aliquo modo ullave occasione et specialiter de sexterio omnium rerum mobilium et immobilium, iurium et actionum presentium et futurarum de quibus, nomine dotis predicte uxoris mee, mihi datum fecistis, sicut continetur in instrumento inde facto per manum Iacobi notarii, currente M°CC°XVI° quod vobis reddidi in presenti. Quam finem et refutationem, remissionem et pactum de non petendo ratam et firmam habere et non contravenire promitto et quod ipsa uxor mea ipsam ratam et firmam habebit nec contraveniet aliquo modo, ipsa vel aliqua persona pro ea, et quod de predictis vobis finem faciet et remissionem et pactum de non petendo in laude vestri sapientis vel comunis Ianue infra mensem postquam a vobis vel a nuncio vestro vel a comuni Ianue seu nuncio suo fuero requisitus, sine aliquo alio precio addito vel adiuncto. Et si de predictis in aliquo fuerit contrafactum, penam dupli de quanto requisitio foret vobis stipulantibus promitto et inde omnia mea bona etc. Et pro hac fine et refutatione et remissione et pactum c de non petendo confiteor accepisse d meo nomine et predicte uxoris mee a comuni Ianue pro vobis libras septuaginta denariorum ianuinorum que restabant ad solvendum de dote uxoris mee ultra libras quinquaginta quas in denariis et rebus a vobis pro dote ipsa confiteor accepisse, de quibus omnibus me bene quietum et solutum voco, renuntians exceptioni non numerate vel non accepte pecunie, promittens sub pena dupli quod ipsa uxor mea hanc solutionem mihi factam – 136 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum extraxi et exemplavi de quodam folliatio quod dicebatur esse scriptum manu Marchisii notarii prout in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(o), civitatis Ianue potestatis e, propria manu subscripsi. a de sexterio-mobilium: de infrascriptis in C’ b Guidone: così C c pactum: così C; in C’ pact con segno abbreviativo d confiteor vobis accepisse in C’ e civitatispotestatis: om. C’. 503 1223, maggio 16, Gavi Purpura, moglie di Manfredo de Uxetio, si impegna nei confronti di Ansaldo Fallamonica, procuratore del comune di Genova, a non avanzare alcuna rivendicazione sui diritti che potessero competerle sui beni di cui al n. 501. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 151 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 282 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 151 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 151 r., da D. Nel margine esterno di C, di mano coeva, la lettera « d »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in CL, infra in CLIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 501. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 584. – 137 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a. • Ego Purpura, uxor Manfredi de Uxetio, de voluntate, consilio et consensu ipsius viri mei et eius auctoritate, tibi Ansaldo Fallamonice, nuncio et procuratori comunis Ianue, pro b comuni Ianue recipienti et nomine ipsius comunis, finem facio, refutationem, remissionem et pactum de non petendo de omnibus iuribus, rationibus et actionibus utilibus et directis, realibus et personalibus quas habeo vel habere possem in castro Pereti et in tota sua curia et in omnibus ad ipsum castrum et curiam pertinentibus et in Miogia et in Mioiola et in tota sua curia et castello Dalfino et Monte Acuto et in totis suis curiis et in omni iurisdictione et mero et mixto imperio et in omnibus pertinentiis ad ipsa castra et loca vel mihi pro ipsis vel occasione ipsorum competentibus aliquo c modo ut ex ipsis rationibus et actionibus comune Ianue uti possit et experiri, excipere et replicare contra omnes personas sicut ego possem vel aliquo in d tempore potui et procuratorem ipsum comune ut in rem suam facio et constituo. Quam finem et refutationem et pactum de non petendo, datum e et cessionem ratam et firmam habere et non contravenire tibi, recipienti nomine dicti comunis, promitto. Et si de predictis vel de aliquo predictorum fuerit contrafactum et quotiens contra- factum fuerit, penam dupli de quanto et quotiens fuerit contrafactum tibi stipulanti promitto et inde omnia bona mea habita et habenda tibi pignori obligo. Hanc vero finem et remissionem et datum et cessionem et pactum de non petendo fecisse confiteor pro venditione 1 quam Enricus de Uxetio socer meus et filii sui fecerunt de prenominatis castris et locis, de precio quorum meam portionem confiteor habuisse et inde me quietam et solutam voco, abrenuntians exceptioni non numerate pecunie. Insuper et f Albertus Bastardus iuravit ad sancta Dei evangelia in anima dicte Purpure volentis et precipientis quod ipsa Purpura predicta omnia attendet et observabit et contra non veniet, faciens hec omnia g in presentia et iussu dicti viri sui et consilio Oberti h Çache et Ansaldi i Portonarii, quos propinquos et vicinos appellat. Testes predicti consiliatores et Ugobonus scriba, Buronus Forellus, Valente scriba, Ugo Tabia, Conradus, filius Ugonis de Uxetio, et Manfredus Bordinus. Actum in burgo Gavi, in domo Ugonis Tabie, anno dominice nativitatis M°CC°XXIII°, indictione X, die XVIa madii, post vesperas. (S.T.) Ego Ricobonus Coxannus notarius rogatus scripsi. ——————— 1 V. n. 501. – 138 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA j mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girardo, Ianuensium potestatis, propria manu subscripsi. a quam-Uxetio: om. C’ b Ianue et pro in C’ c competentibus vel competituris aliquo in C’ d in: om. C’ e petendo et datum in C’ f et: om. C’ g hec et omnia in C’ h Oberti: ripetuto in C i Ansaldi: l in sopralinea in C j ulla: om. C’. 504 <1223>, giugno 2 Sofia, moglie di Guido de Uxetio, si impegna nei confronti di Ansaldo Fallamonica, procuratore del comune di Genova, a non avanzare alcuna rivendicazione sui diritti che potessero competerle sui beni di cui al n. 501. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 151 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 282 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 151 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 151 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CL, infra in CLIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 501. Per l’indicazione dell’anno v. n. 503. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 586. Finis et refutatio quam fecit Sophia, uxor Guidonis de Uxetio, de castro Pereti a. Ianue, in hora Rainaldi Archanti, presentibus Bonovassallo Archanto, Martino Archanto, Iacobo Gattolusio et Iacobo de Paverio, Sophia, uxor Guidonis de Uxetio, fecit finem de castro Pereti et aliis sicut continetur in instrumento inde b facto per manum Richoboni quod habeo inter archam – 139 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum extraxi et exemplavi ex quodam foliatio quod dicebatur esse scriptum manu Marchisii notarii sicut in eo vidi et legi c, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girardo, propria manu subscripsi. a De eodem in C’ b inde: om. C’ c in C’ segue depennato per o 505 1223, maggio 13 Gli uomini di Pareto, esplicitamente indicati, giurano fedeltà al comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 151 v., da copia semplice in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 282 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 151 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 151 v., da D. Nel margine esterno di C, di mano coeva, la lettera « e »; in quello di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CL, infra in CLIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 501. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 583. In a nomine Domini b amen. Anno dominice nativitatis M°CC°XXIII°, indictione Xa, die tercia decima madii. Hii infrascripti sunt homines de Pereto quos Willelmus Embriacus Ugonis Embriaci, et Henricus de Nigro, duo de octo nobilibus Ianue, iurare fecerunt infrascriptum iuramenti tenorem pro comuni Ianue. Iuramentum quod fecerunt homines Pereti de salvando et custodiendo castrum Pereti c. Ego iuro ad sancta Dei evangelia quod per bonam fidem et sine omni fraude salvabo, custodiam et defendam castrum Pereti ad honorem et servi – 140 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d contra omnes personas. Non ero in consilio, factu seu e assensu quod ipse potestas vel eius iudices seu aliquis castellanus vel f aliquis castellanorum meorum amittat vitam, mentem, membrum seu suum honorem aut res suas seu aliquod damnum vel iniuriam patiantur vel patiantur g et salvabo, custodiam et defendam bona fide et sine fraude personam domini Spini de Sorexina, Ianuensium potestatis, et iudicum eius et masnatam et omnes illos qui eius servitio erunt et res et honores ipsorum per totum tempus dicti sui regiminis et dies XV sequentes et si scivero vel credidero aliquem dare operam h per se vel alium publice vel privatim quod contrafaciat, ego operam dabo bona fide ne fiat, quod si disturbare nequivero, ipsi vel eius misso quam citius potero revelabo. Insuper tenebor bona fide manifestare illis de octo nobilibus, videlicet Willelmo Embriaco Ugonis Embriaci, et Enrico de Nigro qui pro comuni Ianue venerunt possessiones, iura, introitus et honores dicto castro pertinentes nec non et Enrico, marchioni de Usceç in eorum ordinatione et voluntate si inde interrogatus fuero. Et si forte de aliquo vel aliquibus i dicto castro et curie seu dicto marchioni pertinenti vel pertinentibus me interrogaverint, veritatem eis bona fide manifestare tenebor et si aliqua de predictis teneo vel alius pro me, pariter bona fide eis manifestabo. Si quid predictum fuerit per predictam potestatem de quo teneri debeam, – 141 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA j: Obertus Pellacia, Willelmus Bixia, Otto Farcus, Tedisius Pisanus, Obertus Martinus, Danius, Rodulfus Leçarius, Petrus ferrarius, Ubertus Columbus // Arratus Scaia, Obertus Vescunte, Willelmus Lanfranci, Otto Niger, Frixus, Otto de Pratis, Guisulfus de Poçolasca, Iohannes ferrarius, // Obertus Loterius, Iohannes Belpel, Guerrinus, Willelmus ferrarius, Willelminus Pellacia, Bonusiohannes Çullius, Enricus Parasaccus k, Biroudus, Cevolla, // Petrus Columbi, Obertus Bordinus, Anselmus Pecentus, Rubaldus Vexonus, Enricus de Nespolo, Rubaldus de Porta, Willelmus Parasaccus l, / (c. 152 r.) Iohannes Ricii, Manfredus m Bixie, Petrus Falcus, Bernardus Tonsus, Rodulfus Ratus, Anselmus Ratus, Manfredus Margaritus, Carlevarius, Enricus Scoferius, Arnaldus mulaterius, Rodulfus Malrasus, Bergognonus Asinarius, Petrus Leçarius, Uberçonus de Poçolasca, Iohannes Amigacius, Petrus Burcius, Rollandus Catanie, Raimundus Viduus, Petrus de Coxano, Ottonus Amigatius, Iacobus de Poçolasca, Albertus Restagnus, Obertus Scuguça Preve, Boscatius Loterius, Vassallus Loterius, // Tebaldus Surex, Vitalis calegarius, Iordanis n Musator, Iohannes Pregnus, Guillelmus Migacius, Petrus Besnerius, Petrus Amigacius, Rainerius Vesontis, Willelmus Danius, Obertus Bixia, Anselmus Parentis, Iohannes de Planis, Petrinus mulaterius, Boverius Garini o, Iohannes Mançius, Anselmus Beccus, Ubertus ioculator, Enricus Bordinus p, Iohannes textor, Uberçonus Matreiatus, Manfredus Cesta q, Iordanus Scaia, Arnaldus Bailia, Willelminus Vexosus, Enricus Bixia, Bonifacius Vescontus, // Anselmus Malrasus, Iacobus Bixia, Anselmus Belpel, Arnaldus Vexosus, Vitalis Loterius, Enricus de Poçolasca, Anselmus Marencus, Anselmus Burgue, Otto Martinus, Vitalis Evice, Rodulfus Ciçus, Anselmus Salamonus, Petrus Balbus, Enricus Danius, Willelmus Boiolus, Iordanus Balia r, Albertus Balia, Iohannes Balia, Iohannes Danius, Vitalis Mussus Berte, Obertus de Brovia, Mussus Ymeie, Michael canevarius, Anselmus Vexosus, Petrus Curtus, // Enricus Scaia, Iohannes Peçerutus, Galexagna, Mantellus, Testa Fera, Iohannes Calvus, Willelmus calegarius, Anselmus Grossus, Anselmus Scoferius s, Ugo Capellus, Saladinus, Petrus Bracherius, Iacobus Bordinus, Iacobus Leçarius t, Raimundus Scoferius, Willelmus Scaia, Otto de Cruce u, Iacobus de Vice, Ubertus Belpel, Ottonus Balia, Willelmus Martinus, Petrus Bordinus, Anselmus Siccardus, Willelmus – 142 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA v. a de Pereto. In in C b Domini: summi Dei in C’ c Iuramentum-Pereti: om. C’ d castellanos meos quam in C’ e facto vel in C’ f seu in C’ g patiatur in C’ h in C segue espunto vel i vel de aliquibus in C’ j i nomi che seguono sono disposti in colonna; due trattini segnalano la fine di ogni colonna; in C’ sono disposti diversamente k Enricus Parasaccus: in C’ compare due volte l Willelmus Parasaccus: om. C’ m in C corretto su Manfrendus n Iordanus in C o Gavarini in C’ p segue Iohannes ferrarius, già indicato q Ceste in C’ r segue Willelmus Bixia, già indicato s Scaferius in C’ t Lerçarius in C’ u Cruce: Vice in C’ v senium: così C, C’. 506 <1223>, novembre 18, Genova Alcuni uomini di Pareto, esplicitamente indicati, denunziano possedimenti, diritti e redditi del castello di Pareto. Segue l’elenco dei castellani di Brovida che hanno giurato fedeltà al comune di Genova dal quale sono stati investiti dei diritti da loro detenuti nel castello di Pareto. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 152 r., da copia semplice in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 283 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 152 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 152 r., da D. Nel margine esterno di C, di mano coeva, la lettera « f »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in CL, infra in CLIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 501. Per l’indicazione dell’anno v. n. 505. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 595. De manifestatione possessionum, iurium et introituum castri Pereti. Hii infrascripti homines de Pereto, videlicet Obertus Pellatia, Obertus Loterius, Willelmus Bixia, Obertus Vesconte, Obertus Bordinus, Guillelmus Lanfranchi, Anselmus Peçerutus, Arratus Scaia, Petrus Columbi, Otto Falcus, Iohannes Belpel, Tedisius Pisanus, Obertus Sardus, Enricus Para- saccus et Enricus Scaia iuramento manifestaverunt et assignaverunt terras et possessiones, iura et introitus castri Pereti ut infra scriptum est: – 143 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a. § In primis peciam unam terre vineate, posite ubi dicitur in Vallibus, cui coheret superius strata, ab uno latere terra vineata Anselmi Peceruti, ab alio latere terra vineata Petri Basnere et inferius terra de Pecerutis. Item de prope dictam vineam aliam peciam vinee, cui coheret superius strata, inferius terra Enrici Danii et Iohannis Danii fratrum, a latere dicti Willelmi Bixie et ab b alio latere terra heredum Regnaterre quondam et hee sunt iuxta castrum Pereti. Item aliam peciam terre campive ubi est blava que dicitur clausa Coati, cui coheret superius et a c latere via, inferius terra Rubaldi Vexosi, a latere terra Parasaccorum et fuit sata sive seminata per curiam, in qua intravit modium unum seminis frumenti d ad mensuram Pereti, quod est mine due de Ianua et est de prope castrum Pereti. § Item aliam clausuram campi que dicitur clausa Bocatii, cui coheret a latere strata, inferius terra curie Pereti, a latere terra Salomonis et est seminata dicta clausa de leguminibus et intraverunt pro seminatura in dicta clausa, staria VII ½ leguminis ad starium Pereti, que sunt mine due Ianue et sunt dicte terre iuxta castrum Pereti. § Item iuxta eandem inferius aliam peciam prati, cui coheret superius terra dicte clause, inferius terra Opiçonis et ab alio via que vadit ad molendinum de Valla, de quo prato exeunt carroçata duo feni e. § Item peciam unam terre que est braia, posita in Valla, que fuit quondam Castagnorum, cui superius coheret costa, inferius aqua Valle, a latere terra de Amigaciis et ab alio braia de Scagiis. § Item aliam peciam terre braide, posite in eodem loco, cui coheret superius costa, inferius fossatum, a latere terra Scaiorum et ab alio terra Amigatiorum et intrant in duobus dictis braidis pro seminatura modia tria frumenti et est data ad laborandum ad tercium et debet seminari circa festum sancti Michaelis proxime venturi. § In valle Lamberti aliam peciam campi, cui coheret superius via, inferius fossatum, a latere terra Enrici Scaie, / (c. 152 v.) et alio latere terra filiorum Manfredi quondam Pascalis et est modo in ea messis spelte f et sicalis et intrat in ea pro seminatura modium unum frumenti ad mensuram Pereti et debet habere curia Pereti tercium blave que modo est in ea, munda et expedita, salvo semine seminatori. § Item ad Rocham Grassi duas pecias terre campive, uni quarum coheret superius costa, a latere terra Parasaccorum, inferius via et ab alio latere terra Baliorum. Alii vero coheret similiter superius costa, inferius via, a latere terra Parasaccorum et ab alio terra de Baliis et est modo data laboranda ad sextum et intrat in eis duabus pro seminatura staria X g frumenti. § Item molendinum unum quod est constructum h in aqua Valle quod est similiter – 144 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA i ipsi molendino et distat a castro Pereti pro j miliarium unum et dimidium. § Item in fossato Surdi medietatem unius pecie terre pro indiviso cum Restagnis, cui superius costa, inferius fossatum, a lateribus terra Falcorum. § Item in Brugnoleto, prope predictam medietatem alterius pecie terre, cui superius terra de Canavariis et a latere similiter et alio latere terra Falcorum et inferius fossatum et est similiter pro indiviso cum dominis Restagnis et est terra campiva et dicta pecia de fossato Surdi est seminata de frumento et intrat in tota staria novem seminis et in illa Brugnoleti intraret forte staria duo frumenti, sed est modo vacua et debet reddi de pecia que est in fossato Surdi primo starium unum et quartam et de reliquo novenum curie. § Item in prato de Coxano medietatem unius pecie terre boschi pro indiviso cum dictis Restagnis, cui coheret superius costa, a latere terra Toscani, inferius pratum de Coxano et alio similiter. § Item in Bragiis medietatem unius pecie terre campive pro indiviso cum Restagnis que est inblavata et intravit in ea staria tria spelte et unum leguminis, cui superius costa, inferius terra Burdinorum, a latere terra Vescontorum et a latere alio terra Falconorum et superius costa. Item ultra dictam costam aliam peciam iusa per quandam vallem que tenet usque in fossatum et est continua cum predicta et eiusdem rationis cum k predicta et est buschiva. § Item medietatem alterius pecie terre campive et est domnica curie Pereti, cui coheret superius terra Scaiorum, inferius terra comunis dicte curie et Restagnorum, a latere terra Sicardorum et alia terra illorum de Poçolasca et est data ad laborandum pro noveno et debet seminari ad sanctum Michaelem, credunt quod intrarent in ea pro semi- natura staria tria frumenti l. § Item in Torricellis duas pecias terre, in medio quarum est costa, inferius fossatum, a latere Enrici Scagie et alio terra Oberti Sardi et consortum et intrarent in una que est deversus Premum staria quinque frumenti pro seminatura et est modo seminata et debet reddere curie sextum eius quod de tota exierit quia est pro indiviso cum dictis Restagnis pro medietate, alia vero non est laborata sed intrarent in ea staria tria frumenti pro seminatura et est continua cum predicta que est seminata. § Item in Podiis medietatem alterius pecie terre campi pro indiviso cum dictis m Restagnis, cui coheret superius via et costa, inferius fossatum et terra Salomonis, a latere terra Parasaccorum et ab alio similiter et est vacua et buschiva et intrarent in ea modia quinque frumenti ad mensuram Pereti pro seminatura. § Item in Monte Curti medietatem alterius pecie terre pro indiviso cum dictis Restagnis, cui superius costa, inferius fossatum, a latere – 145 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA n et si esset tota seminata bene intrassent in ea modia o tria frumenti et debet reddere medietas novenum curie Pereti. Infrascripte terre sunt in Megivola. Item peciam unam terre campive que est propria et domnica curie Pereti, posita ad fossatum Canalis et est in territorio Megivole, cui superius via, inferius fossatum, a latere terra de Amigaciis et ab alio terra de Restagnis, a qua fuit divisa, super qua est messis frumenti et si esset tota seminata intrassent in ea staria quinque frumenti et de messe que est modo debet reddere novenum curie Pereti. Item in Megivola medietatem unius pecie terre campi pro indiviso cum Restagnis, cui superius terra Oberti Loterii, inferius terra Oberti Baile et consortum, a latere terra de Parasachis et alio latere via de Alberigis Bonis et est in ea staria duo seminata blave et possent bene p seminari in tota modia quatuor frumenti et redditur novenum de ea curie Pereti. § Item in Mediola, ubi dicitur Almam, medietatem unius pecie terre campive pro indiviso q cum dictis Restagnis, cui superius / (c. 153 r.) terra ecclesie Sancti Stephani de Monte Accuto, inferius terra Oberti Bordoni et consortum, a latere terra de Falchis et alio aqua Megivole. § Item medietatem pro indiviso cum dictis m Restagnis omnium terrarum predictorum Restagnorum in pleno et vacuo, domestico et silvestri, que inveniri possent in toto territorio Pereti et Megivole ubicumque de posse dictorum Restagnorum posset inveniri est medietas curie Pereti pro indiviso cum predictis Restagnis, salvis semper curie Pereti dictis domnicis prescriptis que fuerunt divise a dictis Restagnis. – 146 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA In primis ubi dicitur in Costa Longa peciam unam terre campive, cui superius via et terra Basnerie et a latere, ab alio latere terra r de Racis, inferius Bernardi Tonsi et est in ea messis frumenti que debet reddere curie Pereti, in primis staria duo et novenum et si esset tota seminata bene intrarent in ea modia duo ad mensuram Pereti. § Item in Castelletis aliam peciam terre campive domnice, cui superius et a latere terra Arrati, inferius terra de Gamenellis de Saxello, a latere terra Farorum et in ea est s messis de duobus stariis spelte f seminis t, sed si esset tota seminata intrarent in ea staria decem frumenti et debet dicta messis curie Pereti septenum et novenum. § Item in Ravinellis alteram peciam campivam domnicam, cui superius via carralis, inferius illorum de Saxello, a latere Arrati dicti et ab alio terra Baliorum et est in ea messis u que debet reddere curie septenum et novenum et intravit in ea pro v seminatura staria novem w, medium siccalis et medium frumenti, sed si esset tota seminata intrarent in ea staria XII que essent modium unum et dimidium. § Item in valle Bernoudi aliam peciam terre domnice curie Pereti, cui superius terra Daniorum, inferius terra Torcignanorum, a latere Iacobi Laçarii et Torcignanorum, alio Bernardi Tonsi, super qua fuit seminata staria tria spelte x et debet reddere curie novenum, sed si esset tota laborata bene possent seminari in ea staria tria frumenti. § Item in Megivola, ubi dicitur ad Locum Longum y aliam peciam terre domnice, cui superius terra Restagnorum et consortum, inferius aqua Megivole et alio latere terra dicte curie et consortum et ab alio similiter et est seminata de siccale, que debet reddere curie Pereti tercium et intrarunt in ea staria quatuor siccalis pro seminatura et intrarent in ea staria quinque frumenti pro seminatura. § Item in Megivola, iuxta Megivolam, aliam peciam prati et quod dicitur pratum de Mortitio, cui superius terra Gamenellorum de Saxello, inferius aqua Megivole, a latere terra Scaiorum et a latere alio terra Farorum et solent exire de ea due carroçate usque in quinque feni et est quelibet carroçata pondus duo- rum boum et est domnica curie Pereti. § Item in Meivolo braidam unam campi domnicam, cui coheret ab uno latere terra Scaiorum, superius terra de Amigaciis, ab alio terra de Gamenellis et inferius aqua Meivole et terra Sancti Stephani de Monte Acuto et terra Falcorum, et est in ea messis unius modii seminis quod z est siccalis, que debet reddere sextum curie Pereti et si tota esset seminata possent in ea tota seminari modia decem frumenti. § Item de prope dictam braidam aliam peciam terre campi domnicam, cui inferius aqua Herri, superius dicta braida, a latere terra de Amigaciis et ab – 147 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA aa, cui superius terra Vescuntorum et Iacobi Oglerii de Saxello et consortum, inferius terra de Amigaciis, a latere aqua Erri et ab alio terra Mussi, et reddit pratum carroçatas duas feni usque in tribus et in campo est seminatum staria duo sicalis que debent reddere curie Pereti tercium messis que est modo in ea et est domnica. § Item in Megivolam, ubi dicitur Cantonate, aliam peciam campi, cui coheret superius terra guandi I domneci domnegui, inferius terra aque Erri, a latere illorum de Saxello, et est in ea seminatum staria duo siccalis que debet reddere quartum curie Pereti, sed si esset tota seminata posset in ea seminari modium unum frumenti. § Item in eodem loco peciam unam prati domnicam quod est continuum cum dicto campo, cui superius terra buschiva domnica, inferius dictus campus prox(ime) a latere illorum de Saxello et ab alio domnicum, et solent exire bb de eo prato carroçate feni octo usque in duodecim. § Item in Podiis peciam unam terre campi quam tenet Gandulfus Malum Servitium, de qua reddit dicte curie medietatem fructuum et novenum blave quam recolligit de dicto campo. Item in Podiis aliam peciam terre quam tenet Testonus et de qua reddit novenum. De Monte Minali cc. Infrascripta sunt nemora territorii Pereti que sunt domnica curie Pereti et dicuntur gauda I domnica nemora. § In primis nemus quoddam quod dicitur Mons Minalis et quod appellatur guadum I domnicum curie Pereti et sunt nemora quercuum et aliarum arborum et est in territorio Pereti positum infra hos confines, ab uno latere sunt terre de Scagiis et Soioliis deversus ponentem, ab oriente currit aqua Erri, que aqua dividit dictum Montem Minalem a terra marchionum de Ponçono, a septentrione currit aqua que dicitur Poçolasca, que aqua cadit in dicta aqua Erri, a meridie terra / (c. 153 v.) territorii castri Pereti et aqua Erri, inter quos confines est podius quidam qui nominatur Mons Acutus et fuit in eo castrum qui Mons Acutus est eiusdem rationis cum dicto guaudo, quod guaudum volvit seu tenet in circuitu miliaria VI usque in VIII. De nemore seu monte quod dicitur Astoraria dd. § Item alius mons magnus seu nemus quod dicitur Astoraria et nemus quercuum et aliarum arborum et nascuntur in ea abietes citra medium dicti – 148 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ee deversus oriente est fossatum Bomnici quod cadit in fossato Laxoani, a tercia parte currit aqua Laxoani sive fossatum quod dividit territorium illorum de Saxello a dicto nemore Astorarie sicut cadit et revolvit aqua Iugi Placi usque in aquam Lactoani. Deversus mare est iugum quod dividit territorium castri Stelle a dicta Astoraria, revolvendo usque in Camolariis, descendendo per costam Schene que dividit inter homines Pereti et illorum de Guasto usque ad La- cum Rotundum ascendendo per viam que vadit ad Fagum Bellum et postea descendendo usque ad aquam Labeose que dividit territorium illorum de Iusvalle a territorio Pereti revolvendo iuxta Aveçetam ff abbatis Sancti Quintini de Spigno et sunt ibi termini dividentes dictum territorium Pereti a terra dicti abbatis ascendendo usque ad costam Vignaleti revolvendo inferius usque ad fossatum Aque Marcide que cadit in aqua Erri et infra dictos confines est Aveçeta, que Aveçeta in Mola Rupa est gg quasi in medio dictorum hh confinium. Et est quicquid continetur infra dictos domnicum ii seu gaudum castri curie jj Pereti et volvit per circuitum et currit miliaria viginti et est infra dictos confines Castrum Dalfinum, quod est de iurisdictione et territorio curie Pereti, quia post decessum domini Dalfini marchionis quondam debebat reverti et reddi dictum Castrum Dalfinum curie et dominis Pereti. De Monte Ursali kk. § Item aliud nemus magnum et ll est domnicum vel guaudum castri Pereti seu curie et appellatur Mons Ursalis, positum infra hos confines, ab una parte currit aqua rivi Ambrosii usque in rivum Franguelli, ab alia parte deversus occidentem decurrit aqua Franguelli, ab alia parte decurrit aqua Valle usque in posse illorum de Deo et ipsa aqua dividit dictum nemus a posse et territorio illorum de Iusvalla, superius ex transverso deversus montem tenet dictum nemus usque ad territorium illorum de Iusvalla et est in medio dictorum territoriorum locus quidam mm qui dicitur Cavartii Iusvalle revolvendo usque in Roverem Bellam, que dividit territorium dicti nemoris a territorio Iusvalle, superius deversus orientem est via que dividit territorium dicti nemoris a territorio Megoie et volvit dictum nemus miliariis duodecim et tantum circuit et sunt in eo nemore pro maiori parte arbores quercuum et cerrorum et aliarum nn arborum. – 149 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA oo. Infrascripti sunt introitus seu redditus et intrate curie Pereti et quos dicta curia habet et recipere debet ut inferius apparet in scriptis. Pedagium Pereti. In primis curia Pereti colligi faciet pedagium in strata que vadit iuxta castrum Pereti, quod pedagium est de qualibet bestia transiens inde veniendo versus mare vel redeundo versus Lombardiam et hoc pedagium accipitur ibi a dicta curia de bestiis minutis, videlicet de asinis et aliis bestiis que pp portant granum seu salem denarios duos de bestia. De sommis vero seu de qq bestiis portantibus sommas olei aut alterius mercis capitur apud castrum Pereti denarios VIII de duobus barrilibus, scilicet denarios IIIIor pro qualibet barrili, si ferret mel in barrili capitur tantumdem. De souma coriorum accipitur denarios XII, de souma casei denarios VIII, de canabe soldos III. Homines qui portant ad collum dant ibi pedagium de pondere piscium denarios II et tantumdem de omnibus que portantur ad collum et in isto pedagio non solvunt seu dant homines de Spigno nec homines de Saxello nec homines de Ponçono neque homines de Monte Claro et bene solet valere dictum pedagium curie Pereti quando strata ibat plenius libras octuaginta. Introitus molendini de Valla. Item habet dicta curia introitum moliture molendini de Valla modia viginti mixture seu totius blave annuatim, de qua mixtura est granum tercium dicte moliture et aliud est alterius mixture. De introitu furni. De introitu vel dacita furni qui est domnicum curie Pereti, habet a qualibet masnata Pereti de qualibet cocta panes duos de uno stario habet unum panem et potest valere curie Pereti annuatim usque in libras quinque. De quibusdam conditionibus curie Pereti. Item habet dicta curia a rr casana de Lanfranchis qui sunt unius parentele soldos duos pro conditione annuatim. Item Ansermus Brugne dat dicte curie annuatim pro conditione cuiusdam terre soldos tres. Item Raimundus Balbus dat annuatim dicte curie pro conditione soldos duos. Henricus de Poçolascha dat ss annuatim dicte curie pro conditione tt soldos quatuor. / (c. 154 r.) § Posse de Mussis dat annuatim dicte curie soldos quatuor. Iohannes de Plana dat annuatim pro conditione dicte curie soldos duos. Petrus Bracherius et Pisanus, eius consanguineus, et Ubertus Marruianus dant – 150 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA De introitibus terrarum Megivole dandis curie Pereti uu. Omnes terre de Megivola dant curie Pereti et reddunt, videlicet omnes qui laborant in ipsis terris Megivole dant et reddunt curie Pereti novenum omnium que recolligunt vel recolligi faciunt inde scilicet de dictis terris preter terras de quatuor casanis Pereti quas terras habent in Megivola, scilicet posse de Gamenellis et posse de Scagiis et quarterium unius posse quod tenent Parasachi et Lotherii et id quod tenent vicecomites in Megivola et dicti Lotherii et Parasachi non dant drictum de suis possessionibus quas ibi tenent sed de aliis, sed omnes alii qui laborare vel laborari faciunt in dictis terris Megivole tantum illi de Pereto quam illi de aliis locis dant et reddunt dicte curie tam de suis quam de alienis. De servitiis ad molendinos faciendis vv. § Item debent homines de Pereto facere pro dicta curia in molinis dicte curie et in eis que faceret ipsa curia facere suis expensis clusam et face- re lignamen vel lignamina et adducere ad dictum molinum vel ww molendina et facere bealum et adiuvare ducere lapides et apparatus ad constructionem faciendam molendinorum. De incastellando castello vv. § Item homines Pereti debent castellare castrum Pereti et si dominus castri vellet eum incastellare, debent facere fossatum et spaldum et raddere et arripare ipsum castrum et adiuvare ad murandum ipsum castrum et caseçandum ipsi castro, videlicet in festivis diebus facere atractum operis ipsius castri faciendi pro voluntate domini castri et in aliis diebus debent divisim per quartam vel quod videretur domino operis et si dominus castri caseçaret infra castrum, debent trahere et facere lignamen operis vel operi si- cut exit de bosco preter scandulas que fieri debent expensis domini castri, sed homines dicti eas xx propriis expensis trahere eas debent ipsi operi. De calcinariis faciendis vv. § Si vero curia Pereti vellet facere calcinariam, homines predicti comuniter debent trahere et ducere lapides et ligna ad calcinariam et calcem ipsius calcinarie ducere ad opus castri ita quod ipsa curia debet facere propriis expensis frangi lapides ipsius yy calcis faciende et adiuvare adducere arenam in festivis ad opus castri. – 151 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA vv. § Item due casane de Pereto, videlicet casana Falcorum et casana de Vexosis debent ire pro dicta curia et ferre ambaxatas quocumque domini curie voluerint eas mandare et mittere expensis curie, sed expensis viande tantum. Item alia casana Pereti, videlicet casana de Scagiis, debent inquirere annuatim ova et pullos asturum qui nidificant in nemoribus districtus Pereti et os zz pullos assignare si inveniunt quia feudum habent inde. De maleficiis puniendis vv. § Item accipit curia Pereti a deprehenso in periurio seu deprehensa li- bras tres. Item accipit dicta curia ab illis qui faciunt alios cucurbitas de quolibet scuguçume libras tres; si inde querimonia fiat in dicta curia a femina que deprehenditur in tali scelere cucurbitarie, accipitur suum patrimonium vel dotem pro voluntate curie. § Si vero aliquis de Pereto deprehenditur in homicidio et homicidium facit, debet puniri a dicta curia in voluntate ipsius curie. De hiis qui moriuntur ab intestato vv. § Item si aliquis moritur ab intestato et non habeat filios vel filias, eius mobiles res remanent dicte curie et eas accipiunt domini castri et appropriant eas ipsi curie. Si vero faceret testamentum, debet iudicare et dimittere terciam partem rerum mobilium dicte curie si non habeat filios et si non dimitteret tercium dictum curie, non esset firmum eius testamentum ab sed curia posset capere omnes res defuncti mobiles tanquam ab intestato moreretur. Si vero frater vel fratres succedunt ei in rebus mobilibus, si non erant divisi in vita defuncti, id est si comuniter sua possidebant, idem per omnia est de mulieribus iurisdictionis Pereti. De danda annona curie Pereti vv. § Item dant comune Pereti et dare debent comune Pereti annuatim modia tria spelte x pro annona dicte curie Pereti. Sub quibus homines Pereti solent facere rationem vv. Si aliquis de iurisdictione Pereti moveret litem pecuniariam contra aliquem eiusdem iurisdictionis, solet petere rationem sub castellanis qui erant in Pereto pro marchionibus et ipsi castellani accipiebant pro bando cuiuslibet litis denarios XII si lis erat a denariis XII etiam usque in libris centum, quia castellani erant domini de Brovia / (c. 154 v.) qui erant ibi pro marchionibus, excepto quod tres casane Pereti, videlicet casana de Scagiis et – 152 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ac curia maiori Pereti et si rationem petebant de aliis hominibus Pereti, ipsam petebant et petunt sub dictis dominis de Brovia. De decimis vv. § Item omnes decime omnium gaudorum et totius territorii Pereti sunt predicte curie Pereti. De dricto lignaminis et gaudorum. § Item novenum totius lignaminis quod sit in dictis gaudis ad est dicte curie Pereti. Item omnes boscatores qui licentiam habent buscandi in dictis gaudis ad debent novenum dicte curie, exceptis hominibus de Pereto qui non dant inde drictum si velint ipsum pro suo opere. Item accipit dicta curia novenum omnium blavarum camporum omnium qui fiunt in dictis gaudis ad, id est nemoribus, de quo noveno accipiebant dicti domini de Brovia qui erant castellani medietatem, sibi aliam medietatem accipiebat curia predicta. De equis tenendis ae. § Item tres casane Pereti, videlicet casana Opiçonum et casana de Scagiis et de Bruxaboschis debent tenere per guerram, scilicet quelibet casana, unum equum et ducere eum in exercitu et quando opus esset per guerram cum dicta curia castri Pereti et tunc scilicet eo tempore quo tenerent dictos equos pro curia non debent dare froudum dicte curie. Item sunt quinque casane in Pereto que dare solent quinque equos dominis de Brovia pro tempore guerre in servitio curie Pereti, videlicet casana de Albertenguis et casa na illorum de Megivola et casana illorum de Coxano et casana de Toscanis et hoc facere debent pro feudo quod habuerunt a dominis et a curia Pereti. De lectis prestandis af. § Omnes alii preter predictos qui tenent feudum a curia dicta debent prestare quando est necesse lectos curie Pereti quando curia venit vel nuncii curie veniunt et quamdiu morantur in castello vel in loco Pereti, non hoc intellecto de castellano qui continue habitat in dicto castro. Item datur curie dicte pro pascatico nemorum et pascuorum territorii Pereti trentenum bestiarum que in eis nemoribus pascant et veniunt ad pascandum. De iure quod habet curia Pereti in Megiva ag. § Item habet dicta curia ah in Megiva ius puniendi de homicidio et cucurbitarie vel scogoçarie et periurii secundum consuetudinem Pereti et hospicium quando transit inde curia et expensas et victus et necessaria omnia – 153 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ai debent dare homines de Megoia dicte curie modia quinque frumenti annuatim et modia quinque spelte x pro ficto castellarie et modia quinque frumenti et totidem speute Bonisvicinis de Spigno pro curia Pereti quia predicti Bonivicini faciunt et facere debent fidelitatem dicte curie Pereti pro dicta dacita, quod feudum predicti de Spigno tenent et possident aj. Fidelitas facta ak comuni Ianue pro curia sive castro Pereti vv. § Nomina castellanorum Brovie qui iurarunt al fidelitatem comuni Ianue pro curia sive castro Pereti domino Spino, potestati Ian(ue), recipienti nomine ipsius comunis, qui ipsos investivit de feudo pro comuni quod soliti erant habere in ipso castro sive eius curia. Ianue, in domo Fornariorum, die XVIII novembris, presentibus Thoma Vento, Enrico de Nigro, Symone de Felegaria, Enricus de Brovia, Grimaldus de Brovia, Cercatus de Brovia, Anselmus Curtus, Ruçenetus am. a De possessionibus castri Pereti: om. C’ b ab: om. C’ c a: om. C’ d frumenti seminis in C’ e Item iuxta-feni: in C’ posto dopo il paragrafo seguente f specte in C’ g quinque decem in C’ h constructum est in C’ i pertinentibus: om. C j per in C’ k rationis est cum in C’ l Item-frumenti: om. C’ dove segue § Item medietatem alterius pecie terre campive et roboreti posite in Casalili, cui coheret terra de Scagiis, inferius fossatum, a latere Teste Fere et alio latere terra de Albertenguis et est pro indiviso cum dictis Restagnis. § Item in eodem loco peciam unam terre campive et est domnica curie Pereti, cui coheret superius terra Scaiorum, inferius terra comunis dicte curie et Restagnorum, a latere terra Sicardorum et alio terra illorum de Poçolasca et est data ad laborandum pro noveno et debet seminari ad sanctum Michaelem, credunt quod intrarent in ea pro seminatura staria tria frumenti m dicti in C n *** solo in C o ea pro seminatura modia in C’ p bene possent in C’ q pro indiviso: om. C’ r a latere *** et a latere alio terra in C’ s est: om. C’ t seminis: om. C’ u messis in ea in C’ v pro: om. C’ w segue espunto et x speute in C’ y in C Longum Locum con segno d’inversione z que in C’ aa prati et campi in C’ bb exire: in C corretto su exiere cc De Monte Minali: om. C’; nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria Supra in CL, infra in CLIIIIa dd De nemore- Astoraria: om. C’ ee alio latere: alia parte in C’ ff nel margine interno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) de confinibus territorii Pereti gg est: om. C’ hh pre – 154 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ii dictos confines domnicum in C’ jj curie castri in C’ kk De monte Ursali: om. C’; nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca Hoc est nemus de quo agitur plerumque. Vide etiam de isto nemore in folio CCCV; in quello di D la stessa annotazione di Iacopo Doria di cui alla nota bb ll et: om. C’ mm quidam: in sopralinea in C nn aliorum in C’ oo Introitus curie Pereti: om. C’; nel margine esterno di D la stessa annotazione di Iacopo Doria di cui alla nota bb pp qui in C’ qq de: om. C’ rr curia Pereti a in C’ ss dat: om. C’ tt pro conditione dicte curie in C’ uu nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria Supra in CL, infra in CCIa vv nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria Supra in CL ww adducare dictum molendinum vel in C’ xx eas homines dicti in C’ yy in C’ segue depennato la zz eos in C’ ab testamentum eius in C’ ac nisi curia sub in C’ ad guaudis in C’ ae De equis tenendis: om. C’; nel margine esterno di D la stessa annotazione di Iacopo Doria di cui alla nota uu af De lectis prestandis: om. B; nel margine esterno di D la stessa annotazione di Iacopo Doria di cui alla nota tt ag De iure-Megiva: ripetuto in C’; nel margine esterno di D la stessa annotazione di Iacopo Doria di cui alla nota uu ah curia dicta in C’ ai expensis curie. Item in C’ aj in C’ segue Item debent predicti introitus et dacite ut prescriptum est reddi et dari dicte curie Pereti munde et ad ipsam curiam portari, preter de illis de quibus specialiter superius dictum est. Item debent hospitare dominos Pereti et dare eis albergariam quotiens vadunt illuc ak Fidelitas castellanorum Brovie facta in C’ al iuraverunt in C’ am nel margine esterno di C la seguente annotazione coeva usque huc 507 1217, dicembre 29, Genova Enrico, marchese de Uxecio, ed i suoi figli Guglielmo e Guido donano al comune di Genova tutti i loro diritti sui castelli e sulle località di Belforte, Cassinelle, Campale, Bruceta, Trisobbio, castrum Plaxani, Tagliolo, Bosco, Novi, Arquata, Capriata, Pareto, Monteacuto e Mioglia. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 154 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 286 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 154 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 154 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXVIa, infra in CLVa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 501. È probabile che l’indizione sia errata, essendo difficile che un notaio genovese come Bonvassallo Caligepallio faccia ricorso a un’indizione anticipata; v. anche il n. 642, dove si dimostra altrettanto impreciso nell’indicazione dell’anno. – 155 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA n. 76. Donatio castri et ville Uxetii et quorumdam aliorum castrorum a. • Nos Henricus, marchio de Uxetio, Willelmus et Guido filii eius damus, cedimus vobis b Nicole Barbavarie, syndico comunis Ianue ad hoc constituto per dominum Obertum Bochafollum, potestatem comunis Ianue, recipienti nomine et a parte comunis Ianue, mera et pura donatione inter vivos totum hoc quod habemus in castro et villa Uxetii quod est medietas pro indiviso, in qua medietate est tota turris cum domignono ipsius castri et medietas ipsius ville insimul cum medietate curie et totum hoc quod habemus in territorio et pertinentiis ipsius castri. Item totum castrum Camparii cum tota curia et totum hoc quod habemus in villa et territorio et pertinentiis ipsius castri. Item medietatem castri sive loci de Cassinellis c cum toto hoc quod habemus et nobis pertinet in curia et in d territorio et pertinenciis ipsius castri. Item totum hoc quod habemus et nobis pertinet in castro, villa et curia et territorio de Bruxeda et in eius pertinentiis. Item totum hoc quod habemus et nobis pertinet in castro et e villa de Tresobio, quod est quarta pars, et totum hoc quod habemus et nobis pertinet in eius curia et territorio et pertinentiis. Item totum hoc quod habemus et nobis pertinet in castro Plaxani et in villa et curia, territorio et pertinentiis eius. Item totum hoc quod habemus et nobis pertinet in castro de Taiolis et in villa, curia et territorio et pertinenciis eius. Item octavam partem castri de Boscho cum villa, curia f, territorio et pertinentiis eius. Item sextam decimam partem castri de Novis, burgi, ville et curie et territorii eius. Item totum hoc quod habemus et nobis pertinet in castro Arquade, burgi, ville, curie et territorii eius. Item totum hoc quod habemus in castro, villa, territorio Capriate. Item totum hoc quod habemus et nobis pertinet in castro Pereti et in villa et territorio eius. Item totum hoc quod habemus et nobis pertinet in castro Montis Acuti et in villa, curia et territorio eius. Item totum hoc quod habemus et nobis pertinet in villa Meogie et in villa Meoiole et in curia et in g territorio earum. Item et omnia / (c. 155 r.) iura, rationes et actiones que et quas habemus in illis locis et in eorum territorio et in terris omnibus domesticis et salvaticis, cultis et incultis et in omnibus regaliis, in fodro, in oste et cavalcata, in bannis et fidelitatibus, in hominibus et habitatoribus ipsorum locorum et aquariciis et in omnibus iurisdictionibus et imperio quod habemus in predictis locis. Similiter et omnia iura que ha– 156 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA h vel exaudire sub aliqua fraude vitabunt. Et insuper quod predicta omnia defendent et manutenebunt comuni Ianue contra omnes personas in ordinamento comunis Ianue vel eorum qui pro tempore fuerint in regimine civitatis Ianue. Quam donationem et predicta omnia firma habere omni tempore et non contravenire, sed ab omni persona legittime defendere et auctoriçare per nos nostrosque heredes promittimus. Et si contrafactum foret et quotiens contrafactum fuerit, penam dupli de quanto contrafieret vobis, pro comuni Ianue stipulanti, promittimus. Pro pena vero et ad sic observandum omnia bona nostra habita et habenda vobis, recipientibus nomine comunis Ianue, pignori obligamus. Dominium quoque et possessionem vel quasi possessionem de predictis omnibus nomine comunis Ianue vobis tradidisse confitemur et constituimus nos predicta omnia nomine comunis Ianue possidere et quasi possidere. Ut supra dictum est iuravit predictus Henricus, tactis sacrosanctis evangeliis, bona fide et sine fraude attendere et observare et contra non venire et quod de predictis donationem vel transactionem alteri persone non fecit et quod predicta omnia fieri faciet et confirmare a filiis suis quandocumque potestati vel consulibus comunis Ianue placuerit. Hec autem facimus salvis semper et inconcussis existentibus conventionibus i inter nos et comune Ianue factis. Nos vero predictus Obertus, potestas Ian(ue), predictam donationem insinuamus et confirmamus, laudantes ut eam vim habeat eamque per omnia obtineat firmitatem ac si coram magistratu census facta foret per omnia et insinuata. Predicta omnia damus tali modo et conditione ut eodem modo agere possimus pro predictis rebus et occasione predictarum rerum in omnibus et per omnia sicut poteramus ante hoc datum. Actum Ianue, in pontili superiori capituli. Testes Lanfrancus Rubeus, Malocellus, Obertus Spinola et Willel – 157 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a, vigesimo nono die decembris, post vesperas. (S.T.) Ego Bonusvassallus Caligepallii notarius rogatus scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico et originali instrumento Henrici, marchionis de Uxecio, manu Bonivassalli Caligepallii scripto sicut in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girardo, civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi. a et quorumdam-castrorum: om. C’ b cedimus et tradimus vobis in C’ c nel margine esterno di C la seguente annotazione coeva Nove d in: in sopralinea in C; om. C’ e castro et: om. C’ f curia: ripetuto in C g in: om. C’ h audire ea in C’ i nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria factis M°C°LXXIIII et que scripte sunt in cartul(ariis) de iteragencium qui sunt penes duos de racione et ponatur in registro. 508 1217, giugno 19, Genova Ottone, marchese del Bosco, anche a nome dei suoi figli e dei figli di suo fratello Bonifacio, dei quali è tutore, dona al comune di Genova i loro diritti sui castelli e sulle località di Ovada, Campale, Rossiglione, Tagliolo, Silvano, Campo, Masone, Trisobbio, Bruceda, Monteggio e sul monte Cacharmorinus. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 155 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 287 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 155 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 155 r., da D. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Infra in CCI de ista materia »; in quello di C’ la seguente annotazione trecentesca: « No(ta) hanc donacionem factam comuni Ianue de pluribus castris et specialiter de castro quod vocatur Campal et de castro quod vocatur Silvanus et de castro quod vocatur Campus et de castro Maxoni et de dimidia Tresobii et de dimidia Bruxete et de dimidia Montegii et de duabus quartis partibus et dimidia alterius quarte partis Chermorini »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in CXVIa, infra in CLVIa »; nel margine inferiore albero genealogico dei marchesi del Bosco e di Ponzone: v. introduzione, cap. V. – 158 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Contrariamente all’uso genovese, in questo caso il notaio ricorre a un’indizione anticipata. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 527; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 313. R e g e s t o: PESCE, p. 337. Donatio castri Ovade, Campalis et quorumdam aliorum castrorum. • Nos Otto, marchio de Bosco, tutor testamentarius heredum quondam Bonifacii nepotis mei a, pro me et filiis meis et nepotibus meis, filiis eiusdem Bonifacii, mera et pura donatione inter vivos do, cedo et transfero tibi Oglerio Piperi, syndico sive autori constituto pro comuni Ianue, autoritate domini Oberti Buccafollis, Ianuensium potestatis, et eius insinuatione, castrum quod vocatur Uvada et castrum quod vocatur Campal et castrum quod vocatur Rossilionus et castrum quod vocatur Taiolle et castrum quod vocatur Silvanus et castrum quod vocatur Campus b et castrum quod vocatur Masonus et medietatem Tresobii et medietatem Bruxete et id quod et in illis plus habet in Bruxeta et medietatem Montegii et id quod plus habet in Montegio et quarterios duos et dimidium quos habet in monte Chacharmorinus c et id quod ibi plus habet cum tota castellania vel castellaniis ipso- rum castrorum et omnibus pertinentiis suis et pedagium cum omnibus pertinentiis suis quod in terris ipsis colligitur vel colligetur et omnia iura, rationes et actiones quas habemus in locis illis et in eorum territorio in terris omnibus, domesticis et salvaticis, cultis d et incultis et omnibus regaliis, in fodro, in oste et cavalcata, in bannis, in fidelitatibus, in hominibus et habitatoribus ipsorum locorum et in aquariciis et cum omnibus iurisdict(ionibus) et imperio quod habemus in ipsis locis et in predictis omnibus, nichil in nobis retento, ad faciendum exinde quicquid voluerit comune Ianue vel habere statuerit, sine omni nostra et heredum nostrorum et e dictorum nepotum ac omnium personarum pro nobis et ipsis contradictione. Insuper pro- mittimus tibi quod quandocumque et quotienscumque a comuni Ianue fuerit requisitum vel ab ipsis qui pro tempore fuerint in regimine civitatis Ianue faciemus omnes homines predictorum locorum, videlicet ab annis XV usque in LXXa iurare fidelitatem comuni Ianue contra omnes personas et quod attendent et observabunt mandata et ordinationes que et quas consules comunis Ianue vel potestas qui modo sunt vel pro tempore fuerint eis fecerint per se vel suum nuncium aut litteras nec ea audire vel exaudire sub aliqua – 159 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f dictis filiis suis postquam g annos quatuordecim quilibet illorum compleverit in laude sapientis h vel sapientum comunis Ianue. Quam donationem et predicta omnia firma habere omni tempore et non contravenire, sed ab omni persona legitime defendere et autoriçare per me meosque heredes et dictos nepotes pro- mittimus. Pro i pena vero et ad sic observandum omnia bona mea et dictorum nepotum meorum habita et habenda tibi pignori obligamus. Dominium quoque et possessionem vel quasi possessionem de predictis omnibus nomine comunis Ianue tibi tradidisse confiteor et constituo me predicta omnia nomine comunis Ianue possidere et quasi possidere. Ut supra dictum est iuro, tactis sacrosanctis evangeliis, bona fide, sine fraude attendere et observare et non contravenire et quod de predictis donationem vel transactionem alteri persone non feci. Et predicta omnia fieri faciam et confirmari a filiis meis quandocumque potestati placuerit. Hec autem facio, salvis semper et inconcussis existentibus conventionibus inter nos et comune Ianue factis. Nos vero prefata potestas Ian(ue) predictam donationem insinuamus et confirmamus, laudantes ut eam vim eamque per omnia obtineat firmitatem ac si coram magistratu census facta foret per omnia et insinuata. Actum Ianue, in pontili superiori capituli. Testes Lanfrancus Rubeus, Ingo Longus, Symon Sym(onis) Venti, Thomas Ventus et Ansaldus de Nigro. Anno dominice nativitatis millesimo j ducentesimo decimo septimo, indictione V, die decimo nono iunii, inter nonam et vesperas. a sui in C’ b nel margine esterno di C’ la seguente annotazione tre-quattrocentesca Nota de castro Campi quod tenetur per illos de Spinolis c nel margine esterno di C’ la se – 160 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d salvaticis et cultis in C’ e nostrorum contradictione et in C f iam: om. C g post in C’ h sapietis in C i dictos nepotes promittimus. Et si contrafactum foret, penam de quanto contrafieret in aliquo de predictis et quotiens contrafactum foret tibi, pro comuni Ianue stipulanti, promittimus. Pro in C’ j millesimo: om. C. 509 <1217>, giugno 19, Genova Oberto Buccafollis, podestà di Genova, investe il marchese Ottone del Bosco, anche a nome dei suoi figli e nipoti, dei castelli e località di cui al n. 508. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 155 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 287 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 155 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 155 v., da D. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria: « De hac materia est supra in folio CXVI et in duobus foliis sequentibus et infra in folio CCXXXVII et CCL »; in quello di D, della stessa mano: « Supra in CXVI, infra in CLVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 501. Per l’indicazione dell’anno occorre fare riferimento al nome del podestà (POGGI, col. 999) e a quelli dei testimoni, gli stessi del n. 508, oltreché all’annotazione di Iacopo Doria (v. nota m). E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 528; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 314. R e g e s t o: PESCE, p. 337. Feudum castri a Ovade, Campalis et quorumdam aliorum castrorum b. Nos Obertus Buccafollis, Ian(ue) c potestas, nomine comunis Ianue et de voluntate consiliatorum comunis Ianue, damus et concedimus vobis Ottoni d, marchioni de Boscho, pro vobis et filiis vestris masculis et feminis et e nepotibus vestris et descendentibus et ipsis, nomine recti et gentilis feudi, videlicet vobis et filiis vestris pro medietate et nepotibus vestris pro medietate, castrum quod vocatur Uvada et castrum quod vocatur Campal et castrum quod vocatur Rusilionus et castrum quod vocatur Taiole et castrum quod vocatur Silvanus et castrum quod vocatur Campus et castrum quod vocatur Masonus cum tota castellania vel castellaniis et villis ipsorum castrorum et omnibus pertinentiis suis et pedagium cum omnibus pertinentiis – 161 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f quod in terris ipsis colligitur et g omnia iura, actiones et rationes que habemus in locis illis et in eorum territorio, in terris omnibus, domesticis et salvaticis, cultis h et incultis, et in omnibus regaliis, in fodro et in oste et cavalcata, in bannis, in fidelitatibus sic quod faciant vobis fidelitatem, salvis semper fidelitatibus et sacramentis comunis Ianue in hominibus et habitatoribus ipsorum locorum et aquariciis et cum omni iurisdictione et imperio quod habet comune Ianue in predictis locis et omnia iura que comune Ianue habet in ipsis locis et in predictis omnibus de quibus donationem fecisti comuni Ianue, prout continetur in instrumento inde facto per manum Marchisii scribe 1, et vos de predictis omnibus investimus ad habendum, tenendum et possidendum per vos et nepotes vestros vestrosque heredes masculos et feminas descendentes ex vobis nomine recti et gentilis feudi sine omni nostra nostrorumque successorum contradictione. Tali modo et forma predicta vobis damus quod predicta castra guarnita et disguarnita i debetis vos et heredes vestri et nepotes reddere comuni Ianue vel suo certo nuncio et de ipsis atque hominibus ipsorum locorum pacem et guerram fa- cere in ordinamento comunis Ianue seu sui certi nuncii quocienscumque et quandocumque per consules comunis Ianue vel potestatem qui pro tempore fuerint vel per litteras suas sigillo comunis Ianue sigillatas fuerit requisitum et quod per homines iam dictorum locorum fidelitates facietis fieri et renovare comuni Ianue quocienscumque et quandocumque a consulibus comunis Ianue vel potestate qui pro tempore fuerint per se vel suas litteras sigillo comunis Ianue sigillatas vel per suum certum nuncium fuerit requisitum, in quibus continebitur quod ipsa mandata et ordinationes consulum comunis Ianue vel potestatis qui pro tempore fuerint quas ei fecerint per se vel litteras suas aut nuncium attendent et observabunt nec ea audire vel exaudire sub aliqua fraude vitabunt. Et quod fidelitates ipsas comuni Ianue observabunt contra omnes personas nec ab eis fidelitatem exigetis vel accipietis vos vel aliqua persona pro vobis neque nepotes vestri j seu aliqua persona pro ipsis in qua non salvetur et exceptetur fidelitates et sacramenta que ipsi homines comuni Ianue iuraverunt, insuper et homines iam dictorum locorum in exercitibus et cavalcatis comunis Ianue ad proprias eorum expensas ut faciatis quandocumque et quotienscumque expedierit in ordinamento consulum comunis Ianue vel potestatis qui pro tempore fuerint. Nos vero Otto, marchio de Boscho, de predictis omnibus et de quibus co ——————— 1 V. n. 508. – 162 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA k, promittens vobis domino Oberto Buccafollis, Ianuensium potestati, nomine comunis Ianue, per me et meos heredes et nepotes quod predicta castra guarnita et disguarnita nos et heredes nostri et nepotes, reddemus et consignabimus comuni Ianue vel suo certo nuncio et de ipsis atque hominibus ipsorum locorum pacem et guerram faciemus in ordinamento comunis Ianue vel sui certi missi quocienscumque et quandocumque per consules comunis Ianue vel potestatem qui pro tempore fuerint vel per suas / (c. 156 r.) litteras sigillo comunis Ianue sigillatas fuerit requisitum. Insuper et l per homines iam dictorum locorum fidelitatem et sacramenta faciemus fieri et renovari comuni Ianue quocienscumque et quandocumque a consulibus comunis Ianue vel potestate qui pro tempore fuerint per se vel suas litteras sigillo comunis Ianue sigillatas vel per suum certum nuncium fuerit requisitum, in quibus continebitur etc. sicut supra dictum est, nec ab eis fidelitatem exigemus vel accipiemus nos vel aliqua persona pro nobis neque iam dicti nepotes nostri seu aliqua persona pro ipsis in qua non salvetur et exceptetur fidelitas et sacramenta que ipsi homines comuni Ianue iuraverunt. Insuper et homines iam dictorum locorum in exercitibus et cavalcatis comunis Ianue ad proprias eorum expensas ire faciemus quotienscumque et quandocumque expedierit in ordinamento consulum comunis Ianue vel potestatis qui pro tempore fuerint. Hec autem facimus, salvis semper et inconcussis existentibus conventionibus inter nos et comune Ianue factis, et predictam donationem confitemur accepisse a te salvo iure aliarum personarum. De his autem duo instrumenta unius tenoris per alfabetum divisa fieri rogaverunt. Actum Ianue, in pontili superiori capituli. Testes Lanfrancus Rubeus, Ingo Longus, Symon Sym(onis) Venti, Tomas Ventus et Ansaldus de Nigro. Decimo nono die iunii, inter nonam et vesperas m. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum extraxi et exemplavi de quodam foliatio quod dicebatur esse scriptum manu Marchisii notarii quondam Oberti de Domo, sicut vidi n per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti predicti, propria manu subscripsi. a castrorum in C b castrorum et locorum in C’ c scioglimento da C’ d Otto in C’ e feminis et: om. C’ f suis pertinentiis in C’ g colligitur vel colligetur et in C’ h salvaticis et cultis in C’ i nel margine esterno di C’ le seguenti annotazioni trecentesche – 163 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA j nepote vestro in C’ k iurasse: om. C’ l et: om. C’ m nel margine esterno di D, di mano di Iacopo Doria, M°CC°XVII n sicut in eo vidi in C’. 510 1224, luglio 27 Ottone, marchese del Bosco, suo figlio Guglielmo e i nipoti Manfredo e Corrado, figli di Bonifacio, donano al comune di Genova i loro diritti sui castelli e sulle località di Ovada, Campale, Rossiglione, Tagliolo, Silvano, Campo, Masone, Trisobbio, Bruceda, Monteggio, sul monte Cucharmorinus, Belforte, Arquata, Morsasco e Cassinelle ed in genere quanto possiedono in Val d’Orba. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 156 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], A.S.G., Archivio Segreto, n. 342, dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Duplicatum, c. 288 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 156 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 156 r., da D. Nel margine esterno di C” la seguente annotazione trecentesca: « No(ta) quod ista donatio que fuit facta comuni Ianue concernit castra in duobus precedentibus instrumentis dicta et ultra dimidiam castri Arquade »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in CXVIa, infra in CLVIIa ». La pergamena di C’ contiene anche i nn. 511 e 512. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C” v. n. 501. L’autentica di C’, riferibile anche al n. 511 ed alla copia B’ del n. 512 è la seguente: « (S.T.) Ego Guillelmus de Manica, sacri palacii notarius, supradictas conventiones extrasi et exemplificavi ut supra de reglisto convencionum comunis Ianue. (S.C.) (S.P.) ». E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 609; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 385; CAMPORA, n. 82. R e g e s t o: PESCE, p. 337. Donatio a castri Ovade, Campalis et quorundam aliorum castrorum. • In nomine Domini amen. Nos Otto, marchio de Bosco, et Willelmus eius filius et Manfredus et Conradus fratres, filii quondam Bonifacii, – 164 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b tenent Hospinelli c et Moriçaschum et Caxinellas et quicquid habemus in valle Urbis et predicta tibi damus dicto nomine cum omnibus castellaniis, villis, burgis et pertinentiis suis et ius d pedagii percipiendi quod in terris ipsis colligitur et colligetur et omnia iura, rationes et actiones quas habemus in locis illis et in eorum territorio, in terris omnibus, domesticis et salvaticis, cultis e et incultis, et omnibus regaliis, in foudro, in oste et cavalcata, in bannis, in fidelitatibus, in hominibus et habitatoribus ipsorum locorum et in aquaritiis et cum omni iurisdictione et imperio quod habemus in predictis locis. Similiter tibi dicto nomine damus f et cedimus omnia iura, actiones et rationes g que habemus in ipsis locis et in predictis omnibus, nichil in nobis retento, et te pro comuni constituimus procuratorem ut in rem dicti comunis ad faciendum exinde quicquid voluerit comune Ianue vel ille cui habere statuerit sine omni nostra et heredum nostrorum ac omnium personarum pro nobis contradictione. Insuper promittimus tibi dicto nomine quod quandocumque et quocienscumque a comuni Ianue fuerit requisitum vel ab ipsis qui pro tempore fuerint in regimine civitatis Ianue faciemus omnes homines predictorum locorum, videlicet ab annis XV usque in LXXa iurare fidelitatem comuni Ianue contra omnes personas et quod attendent et observabunt mandata et ordinationes quas consules comunis Ianue vel potestas qui modo est vel pro tempore fuerint eis fecerint per se vel nuncium suum aut litteras nec ea au- dire vel exaudire sub aliqua fraude vitabunt. Et insuper quod predicta omnia defendent et manutenebunt comuni Ianue contra omnes personas in ordinamento comunis Ianue vel eorum qui pro tempore fuerint h in regimine civitatis Ianue. Insuper i promittimus vobis, nomine comunis Ianue, quod de castro Mirbelli et hominibus ipsius castri faciemus pacem et guerram in ordinamento comunis Ianue et quod de ipso castro nullam faciemus alienationem vel obligationem alteri civitati, loco vel homini, salva fidelitate epi – 165 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA j, et faciemus iurare ipsos homines salvare et custodire homines Ianue et districtus in personis et rebus. Et promittimus non alienare sine licentia comunis Ianue ius percipiendi introitum librarum LXXV quas pro precio Capriate percipere debemus annuatim, sicut continetur in instrumento 1 inde facto k nisi de quarto in quartum annum. Quam donationem et cessionem et predicta omnia firma habere omni tempore et non contravenire sed ab omni persona legittima defendere et auctoriçare per nos nostrosque heredes l promittimus et si contrafieret in aliquo de predictis et quotiens contrafactum fuerit, penam librarum mille tibi iam dicto, pro comuni Ianue stipulanti, promittimus, ratis manentibus omnibus predictis. Pro pena vero et ad sic observandum omnia bona nostra habita et habenda tibi pignori obligamus. Dominium quoque et possessionem vel quasi possessionem de predictis omnibus nomine comunis Ianue tibi tradidisse confitemur et constituimus nos predicta omnia nomine comunis Ianue possidere et quasi possidere. Et de predictis transactionem vel donationem m alteri persone vel comunitati non fecimus. Et predicta fieri faciemus et firmari a filiis nostris quandocumque potestati n vel consulibus comunis Ianue qui pro tempore fuerint / (c. 156 v.) placuerit. Et confirmamus et approbamus donationem, cessionem factam per dictum Ottonem, suo et nostro nomine, comuni Ianue vel syndico pro comuni et cetera omnia que continentur in instrumento facto per manum Marchisii scribe 2 supplicantes vobis domino Andalo de Bononia, Ianuensium potestati, ut predictam donationem et cessionem et predicta omnia insinuare debeatis et vestra autoritate et decreto firmare et approbare, consentientes super hiis in vos tamquam in iudicem nostrum, renuntiantes privilegio fori o et omni iuri. Ut supra dictum est iuramus, tactis sacrosanctis evangeliis, bona fide, sine fraude attendere et observare et contra non venire. Et nos predicti Manfredus et Conradus fratres facimus hec consilio Guidonis de Uvada et Ottonis Rane, quos propinquos et vicinos appellamus, et autoritate Ottonis, dicti curatoris nostri, renuntiantes omni iuri p quo nos iuvare possemus et beneficio minoris etatis. Et nos prefata potestas Ianue predictam donationem, cessionem et predicta omnia insinuamus et decreto confirmamus q, laudantes ut eam vim habeat eamque per omnia obtineat firmitatem ac si coram magistratu r census facta foret et per eum insinuata et in actis publicis redigi precipimus. Obertus s ——————— 1 V. n. 515. 2 V. n. 508. – 166 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA t. (S.T.) Ego Ricobonus Coxanus notarius, de mandato domini Laçarii Girardini Glandonis, Ianuensis civitatis potestatis, predictum instrumentum sive cartam extraxi sive exemplificavi de cartulario seu foliatio quondam Marchisii scribe quondam Oberti de Domo, nichil addito seu diminuto vel mutato preter litteram vel sillabam, qui dictus L(açarius) laudavit et statuit ut dictum instrumentum eam vim habeat eamque per omnia obtineat firmitatem ac si per manum dicti Marchisii factum foret. Anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo vigesimo septimo, indictione XIIIIa u, die vigesimo nono octubris v. Testes Symon de Camilla, Enricus eius filius, Willelmus Guercius. Actum Ianue, in domo Fornariorum. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ex w autentico instrumento domini Ottonis, marchionis de Bosco, et Willelmi eius filii et Manfredi et Cunradi fratrum scripto manu Ricoboni Coxani notarii, quod exemplavit de mandato domini Laçarii Girardini Glandonis, tunc temporis civitatis Ianue potestatis, de quodam cartulario seu x foliatio quondam Marchisii scribe quondam Oberti de Domo, sicut in eo vidi et legi et y per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis, civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi. a In nomine Domini amen. Donatio in C’ b quam in C” c Hosinelli in C” d suis et pedagium et ius in C’, C” e salvaticis et cultis in C” f donamus in C” g et rationes et actiones in C’, C” h eis-fuerint: om. C’ i Insuper: Item in C” j nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria No(ta) infra in CLXa k faciendo in C” l heredes: om. C” m donationem vel transactionem in C” n potestati: ti in sopralinea in C o fori privilegio in C” p iuri omni in C” q firmamus in C” r magistratus in C s precipimus. Acta sunt hec in domo Fornariorum. Testes Obertus de Novaria, Guillelmus (Petrus in C”) Muscula, Guillelmus Pictavinus, Ricobonus, Guillelmus vicecomes, Obertus in C’, C” t nel margine esterno di C la seguente annotazione coeva Hic debet poni fidelitas facta supra in folio CXVI et tribus foliis sequentibus quia tunc fuit facta fidelitas in tali millesimo sicut hic u XIIIa in C’; quinta decima in C” v octubris: om. C’ w ex: om. C x sive in C” y et: om. C”. – 167 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA <1224, luglio 27, Genova> Manfredo e Corrado, figli di Bonifacio, marchese del Bosco, eleggono Ottone del Bosco loro curatore per la donazione di cui al n. 510. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 156 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], A.S.G., Archivio Segreto, n. 342, dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Duplicatum, c. 288 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 156 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 156 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXVIa, infra in CLVII ». La pergamena di C’ contiene anche i nn. 510 e 512. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e C” v. rispettivamente i nn. 510 e 501. Per la datazione v. n. 510. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 609; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 385; CAMPORA, n. 82. R e g e s t o: PESCE, p. 337. De curatore constituto marchionibus de Bosco. Manfredus et Conradus fratres, filii quondam Bonifacii marchionis de Boscho, in consilio Ianue elegerunt et constituerunt Ottonem, marchionem de Boscho, curatorem suum in pactionibus et conventionibus factis inter eos et comune Ianue et specialiter de castris suis et terris quas dederunt comuni Ianue, sicut continetur in instrumentis 1 inde factis per manum Marchisii scribe eodem die et loco et coram eisdem testibus. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ex quodam foliatio quod dicebatur esse scriptum manu Marchisii scribe quondam prout in eo continebatur extraxi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto ——————— 1 V. nn. 508, 509. – 168 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a vel sillabam, titulum seu punctum et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girardo, civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi b. a preter forte litteram in C’ b (S.T.)-subscripsi: om. C’. 512 <1224>, luglio 27, Genova Andalo di Bologna, podestà di Genova, concede in feudo a Ottone, marchese del Bosco, a suo figlio Guglielmo, ai nipoti Manfredo e Corrado e ai loro discendenti tutti i castelli e beni, donati al comune di Genova, di cui al n. 510. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 156 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica parziale [C’], A.S.G., Archivio Segreto, n. 342, dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Duplicatum, c. 289 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 156 v., da C; c o p i a autentica del 1287 [D’], A.S.G., Archivio Segreto, n. 342, probabilmente da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 156 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXVIa, infra in CLVII ». La pergamena di D’ contiene anche i nn. 510 e 511. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e C” v. rispettivamente nn. 510 e 501. D’ è così autenticata: « (S.T.) Ego Francischus de Sancto Donato, notarius sacri Imperii, ut supra extrasi et exemplificavi de registo comunis Ianue et in publicam formam reddegi, de mandato et auctoritate domini Enrici Bruxamantice, civis Papie, Ianuensis civitatis potestatis, causa cognita per dictum dominum potestatem, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel silaba et ho abreviationis causa, tamen sentencia in aliquo non mutata, presentibus testibus Nicolao Guercio, Obertino Paxio iudicibus, millesimo ducentessimo octuagesimo septimo, indictione quarta decima, die undecima septembris ». Per la datazione occorre fare riferimento al nome del podestà (POGGI, col. 1004) e all’annotazione di Iacopo Doria (v. nota u). E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 610; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 386; CAMPORA, n. 83. R e g e s t o: PESCE, p. 337. – 169 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a. Nos Andalo de Bononia, Ianu(ensis) civitatis potestas, nomine comunis Ianue et b de voluntate consiliatorum comunis Ianue et quatuor hominum per compagnam, damus et concedimus vobis Ottoni, marchioni de Bosco, et Willelmo filio vestro et Manfredo et Conrado fratribus, filiis quondam Bonifacii nepotis vestri, pro vobis et filiis vestris et descendentibus ex vobis, nomine recti et gentilis feudi, videlicet vobis Ottoni et filio vestro pro medietate et Manfredo et Cunrado pro alia c medietate, castrum de Uvada et castrum Campalis, castrum Rusilioni et castrum de Taiolis et castrum Silvani et castrum Campi et castrum Massoni et medietatem Tresobii et medietatem Bruxete et medietatem Montegii et totum illud quod habemus plus d in Montegio et Bruxeta et quarterios duos et dimidium in monte qui vocatur Çucharmorinus et id quod plus ibi habemus et castrum Uxecii et medietatem castri Arquade quam tenent Hospitanelli e et Moriçaschum et Caxinellas et quicquid habemus in valle Urbis et rat(ione) donat( ionis) preter Capriatam. Predicta castra f et omnia supradicta vobis damus cum tota castellania vel castellaniis et villis ipsorum castrorum et omnibus pertinentiis suis et pedagium cum omnibus pertinentiis suis quod in terris ipsis colligitur vel colligetur et omnia iura, rationes et actiones quas habemus in locis illis et in eorum territorio, in terris omnibus, domesticis et salvaticis et cultis et incultis, in aquaritiis, in omnibus regaliis / (c. 157 r.) in fodro g, in oste et cavalcata, in bannis, in fidelitatibus, scilicet quod homines faciant vobis fidelitates, salvis semper fidelitatibus et sacramentis comunis Ianue in hominibus et habitatoribus ipsorum locorum et cum omni iurisdictione et imperio quod habet comune Ianue in predictis locis. Similiter et omnia iura que comune Ianue habet in ipsis locis et in predictis omnibus de quibus fecistis donationem comuni Ianue, prout continetur in instrumento inde facto per manum Marchisii scribe 1, et vos de predictis omnibus h per baculum quem tenemus in manu beato omine vos investimus ad habendum, tenendum et possidendum per vos vestrosque heredes masculos et feminas descendentes ex vobis, nomine recti et gentilis feudi, sine omni nostra i nostrorumque successorum contradictione. Tali modo et forma predicta vobis damus quod predicta castra guarnita et disguarnita j debetis vos et heredes ——————— 1 V. n. 508. – 170 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA k a consulibus comunis Ianue vel potestate l qui pro tempore fuerint per se vel suas litteras sigillo comunis Ianue sigillatas vel per suum certum nuncium m fuerit requisitum, in quibus continebitur quod ipsi mandata et ordinationes consulum comunis Ianue vel potestatis qui pro tempore fuerint quas eis fecerint per se vel suas litteras aut nuncium attendent et observabunt nec ea audire vel exaudire sub aliqua fraude vita- bunt et quod fidelitates ipsas comuni Ianue observabunt contra omnes personas nec fidelitates ab eis exigetis vel accipietis vos vel aliqua persona pro vobis in qua non salvetur et exceptetur fidelitas et sacramenta que ipsi homines iurabunt comuni n Ianue. Insuper et homines iam dictorum locorum in exercitibus et cavalcatis comunis Ianue ad proprias eorum expensas ultra iugum citra ad viandam comunis ire facietis quandocumque et quocienscumque expedierit in ordinamento consulum comunis Ianue vel potestatis qui pro tempore fuerint. Nos vero Otto, marchio de Boscho, Willelmus eius filius, Manfredus et Cunradus predicti de iam dictis omnibus de quibus comuni Ianue donationem fecimus confitemur esse vassallos et fideles comunis Ianue, promittentes And(alo), Ian(ue) o potestati, nomine comunis Ianue, per nos nostrosque heredes quod predicta castra guarnita et disguarnita nos et heredes nostri reddemus et consignabimus comuni Ianue vel suo certo nuncio et de ipsis atque hominibus illorum locorum pacem et guerram faciemus in ordinamento comunis Ianue vel sui certi missi quocienscumque et quandocumque per consules comunis Ianue vel potestatis qui pro tempore fuerint vel per suas litteras sigillo comunis Ianue sigillatas fuerit requisitum. Insuper et per homines iam dictorum locorum fidelitatem et sacramenta faciemus p fieri et renovari comuni Ianue quocienscumque et quandocumque a consulibus comunis Ianue vel potestate qui pro tempore fuerint per se vel suas litteras sigillo comunis Ianue sigillatas vel suum certum nuncium fuerit requisitum, in quibus continebitur quod ipsi mandata et ordinationes consulum comunis q Ianue vel potestatis qui pro tempore fuerint, quas ei fecerint per se vel suas litteras aut nuncium, attendent et ob – 171 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA r hec facimus consilio G(ui)d(onis) de Uvada et Ottonis Rane, quos propinquos et vicinos appellamus, et autoritate dicti curatoris nostri Ottonis renuntiamus omni iuri quo nos iuvare possemus et beneficio minoris etatis. De his autem duo instrumenta unius tenoris per alfabetum divisa fieri rogaverunt. Acta sunt hec in Ianua s, in domo Fornariorum. Testes Ubertus de Novaria, Willelmus Muscula, Willelmus Pictavinus, Ricobonus, Willelmus vicecomes, Obertus Paxius, Ugolinus Marsilii, Albertus de Drogo, Willelmus Çucha, Iacobus Pastor, Cunradus de Mir- bello, Obertus Çucha, Symon de Uvada t. Vigesimo septimo die iulii, inter terciam et nonam u. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ex quodam cartulario sive papiro quod dicebatur esse scriptum manu Marchisii notarii quondam extraxi et exemplavi prout in eo continebatur, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(o) v, civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi. a De eisdem castris in C” b et: om. C” c altera in C” d plus habemus in C” e Hospinelli in C” f castra etc. in C’, dove manca il seguito g in C corretto su frodro h de quibus-omnibus: om. D’ i mea in C” j nel margine esterno di C” la seguente annotazione trecentesca No(ta) quod castra contenta in presenti instrumento, inter que est Arquata, tradi debent comuni Ianue goarnita et disguarnita ad mandatum dicti comunis k et – 172 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA l potestatibus in D’ m nuncium certum in C” n comunis in D’ o scioglimento da D’ p faciemus: ripetuto in C q comunis: om. D’ r fratres: om. D’ s in Ianua: Ianue in C” t Symon de Uvada: in C” posto dopo Willelmus Çucha u in D segue, di mano trecentesca, anno Domini M°CC°XXIIII°, che ripete l’identica annotazione marginale di Iacopo Doria v scioglimento da C”. 513 <1210, febbraio 2-settembre 23> Rufino de Burdino e Nicola di Capriata prestano giuramento di fedeltà al comune di Genova per conto del comune di Capriata. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 157 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 255 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 157 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 157 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CXVIa, infra in CLVIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; C’ fa parte di un gruppo di documenti (nn. 513-518), così autenticati a c. 258 r.: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hec instrumenta de negociis Capriate extraxi et exemplavi de veteri registro comunis Ianue in quo scripta fuerunt manu Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loysio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°I°, indictione XIII, die vigesima iunii ». Il documento è interrotto. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo; l’arco cronologico può essere ristretto tra l’entrata in carica dei consoli e il cambiamento dell’indizione. E d i z i o n e: Liber iurium, II, n. 19; CAMPORA, n. 68. Hec a est fidelitas quam fecerunt Ruffinus de Burdino et Nicola de Craviada b pro comuni Craviade. Ego iuro ad sancta Dei evangelia quod de cetero ero verax et fidelis comuni Ianue sicut bonus vassallus domino suo. Non ero in consilio, facto, opere vel assensu ullo modo quod comune Ianue ammittat castrum aliquod vel terram seu locum quem hodie habet vel c de cetero habebit seu honorem – 173 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d pervenire. Mandata consulum comunis Ianue que e mihi fecerint per se vel missum suum vel lit- teras suas audiam, exaudiam et complebo, credentias quas mihi dixerint in credenciis tenebo sicut michi determinaverint *** f. / (c. 157 v.) Consules vero per croçulam comunis eos investiverunt de feudo quod soliti sunt habere pro curia Palodi, quod feudum poss g (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico cartulario comunis Ianue facto in consulatu Willelmi Embriaci, Enrici Detesalve, Malocelli, Symonis de Camilla, Enrici Domusculte et Advocati, clavigeris existentibus Willelmo Drogi et Willelmo de Roderico, currente M°CC°X°, indictione XIIa, ex quadam scriptura in eodem cartulario manu Marchisii notarii facta, secundum quod dicebatur, extraxi et exemplavi, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum, absque diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. a De negotiis Capriate. Hec in C’ b Cavriada in C’ c seu in C’ d potero: om. C’ e quas in C’ f in C spazio bianco per circa 57 lettere g manca il seguito. 514 <1210, febbraio 2-settembre 23> Formula del giuramento di fedeltà al comune di Genova da parte degli uomini di Capriata. C o p i a autentica del 1233 [B], A.S.G., Archivio Segreto, n. 344, da un cartulario del comune; c o p i a autentica [C], Vetustior, c. 157 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 255 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 157 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 157 v., da D. Nel verso di B la seguente annotazione del secolo XIII: « Scripta est in registro »; nel margine esterno di D, di mano di di Iacopo Doria: « Infra CLVIIIa, CLVIIIIa, CLXXXXVIIIa, CCVIa ». L’autentica di B coincide con quella di Lantelmo; per le autentiche di C ed D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 513. – 174 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 502; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 223; CAMPORA, n. 71. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 53. Hec a est fidelitas facta per homines de Caviada b. • Ego iuro ad sancta Dei evangelia quod ero de cetero verax et fidelis comuni Ianue sicut bonus vassallus domino suo. Non ero in consilio, facto, opere c vel assensu ullo modo quod comune Ianue ammittat castrum aliquod vel terram seu locum quem hodie habet vel de cetero habebit seu acquisierit vel suum honorem et si scivero qui contrafacere velit, bona fide disturbare studebo et si disturbare non potero, ad noticiam potestatis seu consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint faciam quam cicius potero d pervenire, immo castra ipsa et e loca et presertim castrum Gavii, Palodi et Vultabii salvabo, custodiam et defendam contra omnes personas in ordinatione potestatis comunis Ianue vel consulum qui pro tempore fuerint. Mandata f et ordinationes potestatis comunis Ianue vel consulum qui pro tempore fuerint quas nobis fecerint per se vel missum suum vel suas litteras per bonam fidem audiam, exaudiam et complebo nec audire g vel exaudire sub aliqua fraude vitabo. Credentias quoque quas mihi dixerint in credentiis h tenebo sicut mihi denunciaverint. Et quotiens a me consilium postulaverint meum melius consilium per bonam fidem eis dare tenebor. Homines Ianue i et de districtu Ianue, personis et rebus, stratas quoque et euntes per stratas similiter personis et rebus salvabo, custodiam et defendam bona fide et sine fraude. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico cartulario comunis Ianue facto in consulatu Willelmi Embriaci, Enrici Detesalve, Mallocelli, Symonis de Camilla, Enrici Domusculte et Advocati, clavigeris existentibus Willelmo Drogi et Willelmo de Roderico, currente M°CC°X°, indictione XIIa ex quadam scriptura in eodem cartulario manu Marchisii notarii facta, secundum quod dicebatur et j ex littera ipsius Marchisii apparebat, extraxi et exemplavi, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum, absque diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis Girardini, civitatis Ianue potestatis, propria k manu subscripsi. – 175 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA De eodem. • Hec in C’ b Craviada in B, C’ c facto vel opere in C’ d quam cicius potero faciam in C’ e ipsa, terra et in B f Madata in C g exaudire in C h credentiis: ripetuto in C i Ianue: om. C’ j dicebatur et: om. B, C’ k potestatis in publicam formam redegi et propria in B. 515 1224, luglio 27, Genova Ottone, marchese del Bosco, suo figlio Guglielmo ed i nipoti Manfredo e Corrado, figli di Bonifacio, vendono al comune di Genova tutti i loro diritti su Capriata contro la corresponsione della somma annua di lire 75. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 157 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 255 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 157 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 157 v., da D. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 513. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 608; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 384; CAMPORA, n. 81. Venditio Capriate. • Nos Otto, marchio de Bosco, et Willelmus eius filius et Manfredus et Cunradus fratres, filii quondam Bonifatii, nepotis domini Ottonis, vendimus tibi Willelmo de Quinto, syndico comunis Ianue ad hoc specialiter per consilium Ianue constituto et in consilio voce preconia et per campanam coadunato, recipienti nomine dicti comunis, omnia iura, rationes et actiones utiles et directas, reales et personales que et quas habemus et nobis competunt aliquo modo vel competere possent in castro a et villa Capriate et hominibus ipsius loci et in omnibus pertinentiis Capriate et territorio et in terris omnibus domesticis et salvaticis, cultis et incultis, et in omnibus regaliis, in fodro et banno et oste et cavalcata et fidelitatibus et in aquariciis, venationibus, pascuis et nemoribus, piscationibus, pedagiis, angariis et parangariis et cum omni iurisdictione et imperio que habemus et habere debemus aliquo modo in predictis omnibus, nichil prorsus in nobis retento, ad faciendum b amodo quicquid voluerit comune Ianue iure proprietario et – 176 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c habere statuerit, sine omni nostra et heredum nostrorum contradictione ac omnium personarum pro nobis d, et confitemur comune Ianue de omnibus predictis e esse in possessione vel quasi nostra voluntate ut predicto iure et act(ione) et rationibus uti f possit et experiri utiliter et directe, realiter et personaliter et defendere et excipere et facere modis omnibus sicut et nos possemus et te dictum syndicum, nomine comunis Ianue, procuratorem facimus de predictis omnibus ut in rem ipsius comunis et hoc finito precio librarum septuaginta quinque ianuinorum persolvendarum nobis annuatim a g comuni Ianue et heredibus nostris de cetero et si plus valet ipsa venditio, tibi, nomine dicti comunis, pure donamus atque remittimus, renuntiantes iuri deceptionis ultra dimidiam iusti precii h. Et promittimus nos predicti Manfredus et Cunradus fratres quod de predictis nullam aliam fecimus alienationem vel specialem obligationem, supplicantes vobis domino Andalo de Bononia, Ianuensium potestati, ut predictam venditionem et donationem et predicta omnia insinuare debeatis i et vestra autoritate et decreto firmare et approbare, consentientes super hiis in vobis j tanquam in iudicem nostrum, renuntiantes fori privilegio et omni iuri. Ut supra dictum est iuramus, tactis sacrosanctis evangeliis, bona fide, sine fraude, attendere et observare et contra non venire. Et nos predicti Manfredus et Cunradus fratres facimus hec consilio Guidonis de Uvada et Ottonis Rane, quos propinquos et vicinos appellamus, et auctoritate dicti Ottonis curatoris nostri, renuntiantes omni iuri quo nos iuvare possemus et beneficio minoris etatis. Et nos prefata potestas Ianue predictam venditionem, donationem et predicta omnia insinuamus et decreto confirmamus, laudantes ut eam vim habeat eamque per omnia obtineat firmitatem ac si coram magistratu census facta foret et per eum insinuata et in actis publicis redigi precipimus. / (c. 158 r.) Acta sunt hec in Ianua, in domo Fornariorum. Testes Ubertus de Novaria, Willelmus Muscula, Willelmus Pictavinus, Ricobonus, Willelmus vicecomes, Obertus Paxius, Ugolinus Marsilii, Albertus de Drogo, Willelmus Çuca, Iacobus Pastor, Cunradus de Mirbel, Obertus Çuca, Symon de Uvada. Anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo vigesimo quarto, indictione XIa, die XXVII° iulii, inter tertiam et nonam. (S.T.) Ego Ricobonus Coxanus notarius, de mandato domini Uberti de Gangi k, iudicis et vicarii domini Laçarii Girardini Glandonis, Ian(ue) l civitatis potestatis, predictum instrumentum extraxi et exemplavi de cartulario sive foliatio quondam Marchisii notarii, filii quondam Oberti de Domo, in – 177 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA m diminuto preter litteram vel sillabam, qui Marchisius, fati munus implendo, dictum instrumentum in pergameno sive carta nondum composuerat. Qui dictus dominus Ubertus laudavit et statuit ut dictum instrumentum eam vim habeat eamque n per omnia obtineat firmitatem ac si per manum dicti Marchisii factum foret. Testes Bonusvassallus Caligepalii, Willellmus Guaracus, Iohannes Streiaporcus. In palatio Fornariorum, anno dominice nativitatis M°CC°XX°VII°, indictione XVa, die nona madii, post nonam. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum ex quodam pergameno manu Ricoboni Coxani notarii scripto, quod in publicam formam redegit precepto domini Uberti de Gango, iudicis et vicarii domini Laçarii Girardini Glandonis, Ianuensis civitatis potestatis, sicut in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(inis), propria manu subscripsi. a castro: villa in C’ b fiendum in C c vel: et in C’ d ac omnium personarum pro nobis contradictione in C’ e predictis omnibus in C’ f rationibus comune uti in C’ g annuatim nobis a in C’ h renuntiantes-precii: om C’ i debeatis: om. C’ j vos in C’ k Gangi: gi in sopralinea in C; Gan in C’ l scioglimento da C’ m seu in C’ n eamque: om. C’. 516 1202, settembre 20, Capriata Ottone ed Enrico, marchesi del Bosco, rinunciano a tutti i diritti che possedevano su Capriata e sui suoi uomini. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 158 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 256 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 158 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 158 r., da D. – 178 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a, infra in CLVIIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 513. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 450; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 180; CAMPORA, n. 66. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 50. De fine et refutatione quam marchiones de Boscho fecerunt de eo quod habebant in Capriata a. • Anno dominice incarnationis millesimo CC° secundo, indictione Va, die veneris XI exeunte septembri. Dominus Otto, marchio de Bosco, et dominus Enricus, marchio de Bosco, fecerunt finem et refutationem et absolutionem de omni iure et actione quas habebant in Capriata seu in hominibus Capriate vel usi erant habere vel possidere vel alii pro eis et omnimodam remissionem et pactum de non petendo faciunt de omnibus fidelitatibus et fodris et bannis et drictis et tortis et omnibus usantiis que et quas habebant et capiebant vel soliti erant habere et capere vel alii pro eis vel aliquo eorum in Capriata seu in hominibus vel rebus hominum Capriate et nil retinentes in predictis vel de predictis. Et predicta omnia b fecerunt Bonifacio, consuli Capriate, recipiente nomine comunis Capriate et pro ipso comuni et nomine universorum hominum Capriate, et inde hanc cartam fieri rogaverunt ut supra. Actum est in loco Capriate, feliciter. Interfuerunt testes rogati Petrus Seteuri et Maça et Soldanus. • Ego Petrus Lio(r)es, sacri palacii , rogatus hanc car- tam tradidi et scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico instrumento manu c Petri Lio(r)es d scripto sicut in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti predicti, propria manu subscripsi. a De eodem in C’ b omnia: *** in C’ c instrumento scripto manu in C’ d Lio(r)es: *** in C’. – 179 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1218, ottobre 22, Genova Raimondo de Oddone, Rufino de Grilla, consoli ed ambasciatori di Capriata, e Belengerio de Cancello, ambasciatore della stessa comunità, cedono al comune di Genova il castello e la località di Capriata sottomettendosi alla giurisdizione dello stesso comune. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 158 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 256 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 158 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 158 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CLVIIa, infra in CLVIIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 513. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 547; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 319; CAMPORA, n. 74. Donatio castri et ville Capriate. • In nomine Domini amen. Nos Raimundus de Oddone, Ruffinus de Grilla, consules et ambaxatores comunis Capriate, et Belengerius de Cancello, ambaxator ipsius comunis Capriate, sicut continetur in instrumento inde facto per manum Pomi notarii, pro comuni Capriate et nomine ipsius comunis, in presentia et auctoritate domini Rambertini, Ianuensium potestatis, et eo insinuante et in actis publici inseri iubente, tibi Willelmo Pictavino, syndico et procuratori pro comuni Ianue ac voluntate consilii Ian(ue) constituto, recipienti nomine comunis Ianue, damus, cedimus et tradimus atque donamus mera donatione inter vivos castrum et villam Capriate que nunc est vel erit et dominium et possessionem et merum imperium ipsius castri et ville ad faciendum exinde quicquid voluerit comune Ianue iure proprietario et titulo donationis, sine contradictione comunis Capriate et omnium personarum pro ipso comuni, subponentes castrum et villam et homines habitantes et habitaturos in castro et villa et districtu iurisdictioni – 180 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a castrum et homines Craviate ibi bona fide, sine fraude, perpetuo salvabunt et manutenere iuvabunt comuni Ianue existente castro ipso in potestate et virtute comunis Ianue et castellanorum ipsius comunis. Castellanos quoque et eos qui secum fuerint existentes ad custodiam ipsius castri bona fide salvabimus et b manutenebimus, consentientes in dominum Rambertinum, potestatem Ianue, pro comuni Craviate, ut predictam donationem insinuare possit, promittentes pro ipso comuni predictam donationem, insinuationem et concessionem et omnia superius acta et concessa rata et firma perpetuo tenere et in nullo contravenire et si in aliquo contrafactum fuerit a nobis vel / (c. 158 v.) ab aliquo pro comuni Capriate et quotiens contrafactum foret, penam mille marcharum argenti tibi, pro comuni Ianue stipulanti, promittimus vice comunis Capriate, ratis et firmis manentibus omnibus suprascriptis c et pro pena et predictis omnibus observandis omnia bona comunis Capriate tibi, pro comuni Ianue stipulanti, pignori obligamus et possessores constituimus nos et comune Capriate pro comuni Ianue de predictis omnibus, retentis pro ipso comuni Capriate causis civilibus audiendis et diffiniendis per potestatem et consules electos a comuni Capriate et iudicaturis ipsarum causarum civilium retentis ipsi comuni Capriate. Causas vero homicidii, furti et incendii concedimus comuni Ianue audiendas et diffiniendas et earum emolumentum. Guerram et pacem faciet comune Capriate contra omnes personas ultra iugum propriis expensis comunis Capriate in ordinatione comunis Ianue. In exercitibus quoque et cavalcatis comunis Ianue comune Capriate ibit et stabit ultra iugum propriis suis expensis comunis Capriate in ordinatione consulum vel potestatis comunis Ianue qui pro tempore fuerint. A iugo infra similiter ibit et stabit in servicio comunis Ianue propriis expensis comunis Ianue in ordinatione consulum vel potestatis Ianue qui pro tempore fuerint. Quocienscumque necesse fuerit castris et locis comunis Ianue que habet vel de cetero habebit ultra iugum plenum succursum et auxilium ministrabit comune Capriate. Si de voluntate fuerit comunis Ianue, comune Capriate monetam Ianue per totam terram suam currere et expendere faciet. Si stratam iverit per terram Capriate, comune Capriate concedet comuni Ianue quod ubicumque voluerit in terra ipsius comunis Capriate pedagium quodcumque voluerit imponere d et colligere per se vel nuncium suum super bestias et euntes per – 181 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e Nicolaus Panis. Anno dominice nativitatis M°CC°XVIII°, indictione VIa, vigesimo secundo die octubris, inter nonam et vesperas. (S.T.) Ego Marchisius quondam Oberti de Domo, notarius sacri Imperii et iudex ordinarius, rogatus scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico et originali instrumento manu Marchisii quondam Oberti de Domo notarii scripto sicut in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto preter litteram f vel sillabam, titulum seu punctum et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti g Ugueçonis de Girard( o), civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi. a castellanos et quod in C’ b et: in sopralinea in C’ c supradictis in C’ d voluerit possit imponere in C’ e et: om. C’ f preter forte litteram in C’ g Pegoli in C. 518 1218, ottobre 28, Capriata Rufino de Burdino, Rufino de Grilla, Raimondo de Oddone e Gandolfo, consoli di Capriata, alla presenza del popolo, confermano l’atto di donazione e di sottomissione al comune di Genova di cui al n. 517. Segue la lista dei nomi degli uomini di Capriata che giurano l’osservanza dell’atto. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 158 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 257 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 158 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 158 v., da D. – 182 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a, infra in CLVIIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 513. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 548; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 320; CAMPORA, n. 75. Confirmatio donationis castri et ville Capriate et conventio eiusdem a similis ut supra b. In nomine Domini amen. Nos Rufinus de Burdino et c Rufinus de Grilla, Raimundus de Oddone, Gandulfus, consules Capriate, in publica contione convocato popullo per preconem et campanam et ipso presente et consentiente, confirmantes et approbantes ea que acta sunt apud Ianuam per legatos nostros secundum quod continetur in carta inde facta per manum Marchisii scribe 1 de consimili conventione infrascripte d tibi Willelmo Pictavino iudici, syndico comunis Ianue, voluntate et autoritate consilii Ianue e constituto f, nomine ipsius comunis recipienti, damus, cedimus et tradimus et donamus mera donatione inter vivos castrum et villam Capriate et dominium et possessionem et merum imperium ipsius castri et ville, ad faciendum quicquid voluerit comune Ianue iure proprietario et titulo donationis, sine contradictione comunis Capriate et omnium personarum pro ipso comuni, supponentes castrum et villam et homines habitaturos g in dicto castro, villa h et districtu iurisditioni comunis Ianue. Iterum concedimus comuni Ianue quod ubicumque voluerit in castro ipso, villa et territorio construere possit et edificare castrum et ad custodiam ipsius castri i ponere et constituere quoscumque voluerit castellanos, quod castrum homines Capriate ibi bona fide, sine fraude, perpetuo salvabunt et manutenere iuvabunt comuni Ianue, existente castro ipso in potestate et virtute comunis Ianue j et castellanorum ipsius comunis. Castellanos quoque et eos qui se- cum fuerint existentes ad custodiam ipsius castri bona fide salvabimus et manutenebimus. Possessionem quoque et dominium castri et ville Capriate vobis prefato syndico, nomine comunis Ianue, damus et tradimus et omnium predictorum, retentis tamen pro ipso comuni Capriate causis civilibus audiendis et diffiniendis per potestatem et consules electos a comuni Capriate et iudicaturis ipsarum retentis comuni Capriate, et eo sane intellecto ——————— 1 V. n. 517. – 183 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA k habitatores Capriate possint vendere et alienare inter se domos suas et possessiones. Causas vero homicidii, furti et incendii concedimus vobis pro comuni Ianue audiendas et faciendas l et ipsarum emolumentum. Guerram, pacem faciemus nos et comune Capriate contra omnes personas citra iugum propriis expensis comunis Capriate in ordinatione consulum comunis Ianue vel potestatis qui pro tempore fuerint. In exercitibus quoque et cavalcatis comunis Ianue comune Capriate ibit et stabit citra iugum propriis suis expensis in ordinatione consulum vel potestatis comunis Ianue qui pro tempore fuerint, a iugo vero ultra similiter ibit m et stabit in servitio comunis Ianue propriis expensis comunis Ianue / (c. 159 r.) in ordinatione consulum vel potestatis qui pro tempore fuerint. Item promittimus vobis, nomine comunis Ianue, pro comuni Capriate quod quotienscumque necesse fuerit castris et locis comunis Ianue que habet et n de cetero habebit citra iugum comune Capriate plenum consilium et auxilium ministrabit. Item promittimus vobis prefato syndico, nomine comunis Ianue recipienti, pro comuni Capriate quod si de voluntate fuerit comunis Ianue, comune Capriate monetam Ian(ue) o per totam terram suam quam hodie habet vel de cetero habebit faciet currere et expendere. Item promittimus vobis prefato syndico dicto nomine atque concedimus, nomine comunis Ianue p, si strata iverit per terram Capriate, quod comune Ianue ubicumque voluerit in terra ipsius comunis Capriate pedagium possit imponere et colligere quandocumque voluerit per se vel nuncium suum super bestias euntes per stratam ipsam et ad ipsum habendum et colligendum nuncio comunis Ianue universitas Capriate suum prestabit auxilium et iuvamen. Item promittimus vobis prefato syndico, nomine comunis Ianue recipienti, nomine comunis Capriate, quod quandocumque ipsum comune Capriate potestatem habere debebit quod de civitate Ianue ipsam potestatem eliget et habebit. Promittimus vobis iam dicto syndico, nomine comunis Ianue recipienti, pro comuni Capriate predictam donationem et concessionem et omnia superius acta et concessa firma et rata perpetuo habere, tenere et observare et in nullo contravenire et si in aliquo contrafactum a nobis vel ab aliquo pro comuni Capriate et quotiens contrafactum fuerit q, penam marcarum mille argenti vobis, pro comuni Ianue stipulanti, promittimus nomine r comunis Capriate, ratis et firmis manentibus omnibus supradictis. Pro pena vero et predictis omnibus observandis omnia bona comunis Capriate vobis, pro comuni Ianue recipienti, pignori obligamus tali pacto quod pena commissa liceat vobis – 184 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA s de Murta, Petro de Galeo de Palodo, Amico gastaldo, Willelmo de Homodeo de Gavi, Bonovassallo Laçeto, guardatore comunis Ianue, et Petro Spelta de Alexandria, anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo decimo octavo, indictione VIa, vigesimo octavo die octubris, ante terciam. Duo instrumenta inde fieri rogaverunt, unum pro comuni Capriate et hoc quod scripsi pro comuni Ianue. Infrascripti quoque habitatores et burgenses Capriate iuraverunt, promiserunt, obligaverunt, consenserunt et convenerunt ut supra eodem loco, die et hora t et presentibus u: Willelmus Scegnor, Manfredus ferrarius, Albertus Malanocte, Ugo Perida, Robertus Baldus, Iohannes Cafarotus, Rufinus de Braimante, Rufinus de Alberico, Murruellus, Anselmus de Loigerio, Obertus de Archatore, Belengerius de Me- liana, Willelmus de Bruxeda, Bernardus Iohannis Canis, Gandulfus Piscis, Iacobinus Pedis Ursi, Caparronus, Rufinus de Elena, Bergognonus Merlonus, Bastardus de Golferio, Rufinus Branchata, Alinus de Valle, Enricus de Ecclesia, Enricus de Armillina, Iohannes Mancus, Martinus de Segnorando, Enricus de Bertaldo, // Gandulfus Rufini, Lanfrancus Sartorius, Iohannes Malerba, Petrus Sanctus, Rufinus Buscherius, Nigrinus, Willelmus Ottolani, Albertus Scolaçucha, Rufinus Alfade, Willelmus archator, Petrus Fortis, Rufinus de Ogerio, Obertus de Vivaldo, Gandulfinus de Rubeo, Iohannes Bergognonus, Oddonus Buscherius, Willelmus de Pisce, Raidonus Pastor, Obertus de Rovereto v, Willelmus Cornu, Rufinus de Maricolda, Willelmus Petri Sancti, Enricus Toupus, Gualinus, Petrus Grassus, Rufinus de Preonatio, Borrellus de Capriata, Willelmus Bordinus, // Aprilis botarius, Lanfrancus Piccus, Petrus de Meiardo, Tolianus de Rubeo, Baianus Calderinus, Berardus de Garigiono, Ugo Taramaxius, Balbus de Algaria, Ottobonus Ruatus, Rufinus de Fulcone, Gandulfinus Alberti Bovis, Petrinus Archatoris, Manfredus Merlonus, Willelmus de Ogerio, Braimante, Obertus Ugonis, Guido Cafarotus, Gandulfus Guercius, Rufinus de Pisce, Iohannes Malvaxe, Enricus de Tauro, Albertarius, Willelmus Pes Ursi, Amatus Fle – 185 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA w, Rufinus Stancatus, Petrus Taramaxius, Petrus de Gaudemerio, Manfredus de Guidatio, Iohannes Ottonis Grilli, Rogerius beccarius, Petrinus de Boveto, Alinus saltarius, Enricus de Mauro, // Willelmus Barletarius, Enricus de x Boxono, Ambrosius, Guido Emtus, Curtus, Iohannes calegarius, Gandulfus Tarramatius, Galivernus, Ubertus de Alberico, Ansermus Merlonis w, Pegerius filius Teiani y, Obertus de Torsello, Willelmus Petri Agoiarii, Obertus Caforotus, Vivianus de Minaldo z, Gorrinus Pastor, Albertinus de x Bellatana, Fulchinus Gallus, Petrinus Belletus, Albertonus de Basignana, Bertolotus de Malerba, Rollandus Caponus, Willelmus Varidus, Enricus de Roboreto, Petrus Buscha, Toianus aa, Enricus Taramaxius, Oddeconus bb, Pomus notarius et ultra hos quinquaginta novem qui in hoc pergameno scribi non poterant. (S.T.) Ego Hugo, Willelmi de Salario filius, notarius, rogatu prefati sindici et predictorum omnium, scripsi. / (c. 159 v.) (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico instrumento manu cc Hugonis, Willelmi de Salario filii, notarii scripto sicut in eo continebatur extraxi et exemplavi, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum et hoc absque ulla mutacione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti de Girardo, civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi. a eiusdem: in sopralinea in C b Confirmatio de predictis in C’ c et: om. C’ d infrascripte: così C, C’ e Ianuensis in C’ f constituto: i in sopralinea in C g homines et habitaturos in C’ h ville in C’ i castri: om. C’ j existente-Ianue: om. C’ k quod: ripetuto in C’ l finiendas in C’ m ib in C n et: vel in C’ o scioglimento da C’ p comunis Ianue nomine in C’ q foret in C’ r vice in C’ s Vento iuniore, Girardo in C’ t eodem die, loco, hora in C’ u in C i nomi che seguono sono disposti in colonna; due trattini indicano la fine di ogni colonna; in C’ sono disposti diversamente v Roveto in C’ w Marlonus in C x de: om. C’ y Triani in C’ z Raynaldo in C’ aa Toianus Enrici de Armillina in C’ bb segue Rufinus de Alberico, già indicato cc instrumento scripto manu in C’. – 186 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1228, settembre 19, Gavi Gli uomini di Capriata, esplicitamente indicati, promettono a Goffredo di Pirovano, podestà di Genova, di non concludere nei prossimi cinque anni alcun trattato con altre città o comunità senza licenza del comune di Genova. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 344. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 159 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 159 v.,da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 159 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CLVIIa, infra in CLXXXXVIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 669; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 412; CAMPORA, n. 107. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 56. Promissio hominum de Capriata de nulla concordia facienda cum aliqua civitate seu loco usque ad annos quinque sine licencia comunis Ianue a. • Nos Willelmus Rubeus, Ansermus de Pagano, Petrus Willelmi de Taiolo, Bernardus de Viviano, Guido Balbus, Bosus Petri Grassi, Burrionus, Willelmus de Pallo, Petrus Taramaxius, Obertus Dugus, Scaçatus b, Cafarinus, Bernardus Alberti Bovis, Nicolinus Oberti Dugi, Ubertus de Malanocte, Rufinus de Pisce, Ottolinus Carlonis c, Anfussus Bastardus, Bullus de Marsilia, Obertinus de Cafarato d, Belenginus de Carla, Rufinetus de Pelegrino, Engelinus, Merlo magister, Rufinetus de Nigro, Rufinus de Alberico e, Ansermus Lantius f, Mussus de Nicolao, Guido de Breto, Guido Gatus, Buxonus, Willelmus Burdinus, Scurlaçuca, Botatius, Ramicinus g Ottonis de Meleto, Rufinetus de Engelerio, Arigetus de Petro Aguliario, Manfredi h de Guasca, Ansaldus de Toiano, Guisulfus de Gandulfo, // Opiço Marlonus, Lanfrancus Piccus, Gollus, Petrus Nanus, Roatus Petrus Sanctus, Campaninus, Rascus i, Petrus Grassus, Petrinus de Scuserolo, Belegnus de Toiano, – 187 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA j Buxesus, Willelmus de Bona, Gandulfus barberius, Petrus Buscesius, Petrus de Tafono, Rollandus de Paxia, Petrus Porcus, Amatus, Willelminus de Alberico e, Toianus de Belegno, Rainaldus de Capriata, Rufinus Asaxus, Niger Bubulcus, Togianus, Bovellus, Facius Burdinus, Obertinus Fulconis de Roca, Bondaninus k, Petrus de Paxia, Petrus de Homodeo, Iohanninus Manf(redi) l de Saporito, Willelminus de Ecclesia, // Aimerius m de Rofino, Gandulfus Ganducius, Bocardinus, Willelmus de Taiolo, Petrus de Muardo, Gandulfus Oberti de Facio, Ioannardus, Gualia, Anricus Taramaxus, Obertinus Beleardus n, Willelmus calegarius, Obertus archator, Guido Cafarotus Ascherius, Caçafocus Merlonus, Willelmus de Codemagio, Iohannes calegarius, Raimundus de Cata(lana) l, Rufinus Deghe, Ansermus de Ysa, Guarfredus de Usa, Vivarius de Pede Ferrato, Oddonus de Botardono o, Opicinus Bonifatius scriba, Willelmus de Uxecio, Petrus Musator, Manfredus Capellinus, Petrus Curtus, Rufinus de Guidogaço, Iacobinus de Pede Ursi, Belengerius de Cançeta p, Enricus de Toro, Manfredus Burdinus, Manfredus de Aluix(io), Enricus Topa, Bertolotus, Taponus Macaborra q, Enricus de Malanocte, Willelminus Petri Taramacii, // Vivaldus r de Rainaldo, Iohannes Malerba, Willelmus Pes Ursi, Manfredus Willelmi Malenoctis, Willelmus Malanox, Odonus de Rauscho s, Willelmus Agoiarius, Guertius de Amato, Galverinus, Ravinus, Enricus Ermiline, Bernardus Otonis de Beroto, Gandulfus Contus, Gandulfus de Robero t, Tebaldinus de Segnorando, Bentius de Fulcone, Ottolinus de Cunrado, Mussus de Pede Ferrato, Iohannes Grillus, Rainerius de Gandutio, Guigembaldus, Ottonellus ferrarius, Willelmus de Paxe u, Ubertus de Alberico e, Iohannes molinarius, Manfredus Saporitus, Amicus de Toiano, Willelminus de Gualanaxo, Rufinus de Musco s, Rufinus de Grulla, Ferraocca, Begnus v, Lanfranchinus de Valle, Anrigetus de Moris, Morus de Bocardo, Balarinus, Stoltus, Guidetus de Homodeo, Corvus, Baginus, // Odutius de Toiano, Iohannes de Alerame, Ansermus de Peculo, Lanfrancus Filastrus, Lanfrancus de Monleone, Rainerius Petri Grassi, Petrus de Cunrado, Rufinus Mussus, Bonellus Carderinus w, Daniel de Lavania, Willelmus Marlonus, Gavarinus Bramantus, Iohannes de Burgo, Rubaldus de Quintino, Perutius de Arcatore, Odonus de Bertrame, Rufinus x de Gercino, Willelminus saltarius, Lanfrancus de Turdo, Martinus de Armella, Iohannes de Piris, Rainerius de – 188 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e, Rufinetus de Meiardis, Petrinus de Otta Çopa, Manfredinus Ventrinus, Homodeus de Tornellis, Dalfinus Rufini de Grilla y, Rufinus Ianuensis, Iohannes Cafaratus z, Obertinus de Toiano, Guido Bucca, Petrinus Manfredi Çopi, Iohanninus de Septima aa, Petrinus de Raidono et Enricus de Ecclesia de Capriata // promittimus vobis domino Guifredo de Pirovano, potestati Ianue, recipienti nomine et vice comunis Ianue, quod nullam concordiam nec pacem nec pactum nec obligationem nec remissionem faciemus cum aliqua civitate vel loco vel hominibus seu homine usque ad an- nos quinque sine licentia et voluntate comunis Ianue et consilii Ianue et quod locum de Capriata nec terram de Capriata nec iurisdictionem de Capriata alicui non concedemus nec dabimus civitati vel loco seu hominibus vel homini. Item promittimus vobis, nomine dicti comunis, quod curabimus et faciemus ita quod alii homines bb de Capriata simili modo observabunt pro eis sicut nos pro nobis promisimus observare, alioquin si in aliquo de predictis contrafecerimus et quotiens contrafecerimus, promittimus vobis, recipienti nomine comunis Ianue, quisque nostrum / (c. 160 r.) in solidum dare et solvere libras quingentas ianuinorum ita quod uno solvente quisque in solidum teneatur cc usque ad ultimum, ratis manentibus supradictis. Pro pena vero et predictis omnibus omnia bona nostra habita et habenda vobis, recipienti dicto nomine, pignori obligamus, confitentes nos vobis, nomine comunis Ianue recipienti, possessionem terrarum nostrarum omnium et rerum quas habemus in Capriata et territorio eius iure pignoris tradidisse et ipsam constituimus nos possidere precario nomine comunis Ianue, renunciantes epistule divi Adriani et doli exceptioni sine dd causa. Et hec omnia facimus vobis, recipienti nomine dicti comunis, pro serviciis, muneribus et honoribus que nobis ipsum comune fecit, et quia confitemur proprietatem et possessionem dicti loci et territorii esse predicti comunis, salvis aliis rationibus comunis Ianue quas comune Ianue habet in loco et hominibus et iurisdictione Capriate et territorii et in possessione vel quasi dicti loci. Actum in ecclesia Sancti Iacobi de Gavio, anno dominice nativitatis millesimo CC°XXVIII°, indictione XVa, die XVIIII° septembris, ante terciam. Testes Philippus Gosmaudus Mediolanensis, Ugolinus de Bononia iudex, Ugo de Cornasca de Lavania, Sorleonus Piper, Porcus de Porcis, Willelmus quondam Nicole Malloni, Manuel Aurie, Ansermus de Arquata et Willelmus Pregnus de Monte Alto. (S.T.) Ego Enricus de Bisanne, notarius sacri Imperii, rogatus scripsi. – 189 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a I nomi che seguono sono disposti in colonna; due trattini indicano la fine di ogni colonna; in A sono disposti diversamente b Scançatus in A c Carlotus in A d Cafaroto in A e Albrico in A f Lannus in A g Rainuntinus in A h Manfredinus in A i Rausçus in A j Odoinus in A k Rondaninus in A l scioglimento da A m Aimerinus in A n Obertanus Belardus in A o Botardino in A p Cançea in A q Taphonus Macabura in A r Vivanus in A s Rausço in A t Rubero in A u Pisce in A v Belegnus in A w Cauderinus in A x Rufinetus in A y Grula in A z Cafarotus in A aa Septimana in A bb homines: omnes in A cc teneamur in A dd exceptioni et conditioni sine in A. 520 <1223, settembre 10, Genova> I signori di Morbello si sottomettono al comune di Genova cedendogli due parti del castello di Lerma con tutti i relativi diritti. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 160 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 303 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 160 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 160 r., da D. Nel margine inferiore di D la seguente annotazione coeva, fortemente sbiadita: « Christus natus est de domo ». È probabile che l’autentica della copia in registro del 1233 apposta al n. 521 sia riferibile anche a questo documento; per quelle di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 418. Per l’indicazione dell’anno occorre fare riferimento al nome del podestà: POGGI, col. 1003. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 593; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 367. Donatio castri Elme a. Nos Ubertus, Willelmus, Ansermus, Arnaldus, Montenarius, Baldicio, Enricus, Petrus, Iacobus, Manfredus, Raynerius, pro nobis et aliis consorti – 190 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b potestatis, castrum nostrum quod vocatur Elma, scilicet duas partes quas habemus in dicto castro cum tota castellania sua et omnibus pertinentiis suis, duabus partibus nostris pertinentibus, et omnia iura, rationes et actiones quas habemus in dicto castro et in eorum territorio, scilicet in terris omnibus domesticis et salvaticis et c cultis et incultis et in d omnibus regaliis, in fodro, in oste et cavalcata et bannis et fidelitatibus et hominibus et habitatoribus ipsorum locorum et in aquariciis et cum omni iurisdictione et imperio que habemus in ipsis locis et in predictis omnibus, nichil in nobis retento, ad faciendum exinde quicquid voluerit comune Ianue vel habere statuerit, sine omni nostra et heredum nostrorum ac omnium personarum pro nobis contradictione. Insuper promittimus tibi quod quandocumque et quocienscumque fuerit requisitum a comuni Ianue vel aliis qui pro tempore fuerint in regimine civitatis Ianue faciemus homines predictorum locorum, videlicet ab annis XV usque in LXX iurare fidelitatem comuni Ianue contra omnes personas et quod predicta omnia defendent et manutenebunt comuni Ianue contra omnes personas in ordinamento comunis Ianue vel eorum qui pro tempore fuerint in regimine civitatis Ianue. Item damus et cedimus et transferimus tibi pro comuni Ianue auctoritate prescripta totum id quod habemus vel de cetero habebimus vel acquisierimus et specialiter castrum Mirbelli, salva tamen fidelitate e Ottonis de Boscho et nepotum ipsius secundum modum et formam et prescriptis omnibus superius denotatis. Quam donationem et predicta omnia firma habere omni tempore et non contravenire, sed ab omni persona legittime defendere et auctoriçare per nos nostrosque heredes promittimus. Item promittimus, pro comuni Ianue et nomine ipsius recipienti, semper equos decem habere et tenere ad servitium comunis Ianue cum necesse fuerit sicut fuerit de voluntate potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint et pacem et guerram et iter et exercitum nos et homines nostri quos habemus vel acquisiverimus f ultra iugum versus Lombardiam et alibi secundum preceptum et voluntatem comunis Ianue vel qui pro tempore fuerint ad regimen civitatis Ianue a iugo autem versus Ianuam et marinam sicut alii vassalli vestri ad expensas comunis Ianue g. Et si contrafactum fuerit, penam dupli de quanto requisitio foret tibi prefato Vassallo, pro comuni Ianue stipulanti, promittimus. Pro pena – 191 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA h tradidisse confitemur et constituimus nos predicta omnia nomine comunis Ianue possidere et quasi possidere. Ut supra dictum est iuramus, tactis sacrosanctis i evangeliis, bona fide, sine fraude, attendere et observare et non contravenire j et quod de predictis omnibus donationem vel transactionem alteri persone non fecimus. Nos vero Spinus de Sorexina, Ianuensium potestas, predictam donationem insinuamus et confirmamus, laudantes ut eam vim habeat eamque per omnia optineat firmitatem ac si coram magistratu census facta foret et per omnia insinuata. a In D segue, di mano di Iacopo Doria, et Mirbeli b civitatis: om. C’ c et: om. C’ d in: om. C’ e nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria Supra in CLVIa f acquisierimus in C’ g Item promittimus -Ianue: in C’ posto in chiusura del documento dopo insinuata h comunis Ianue tibi in C’ i sacro tactis in C j contra non venire in C’. 521 <1223>, settembre 10, Genova Spino di Soresina, podestà di Genova, concede in feudo ai signori di Morbello le due parti del castello di Lerma con i relativi diritti, ceduti al comune di Genova (v. n. 520). C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 160 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 304 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 160 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 160 v., da D. Nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca: « No(ta) de castro Elme quod poni debet in forciam comunis Ianue semper ad mandata dicti comunis et idem est de castro Muribelli ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 418. Per l’indicazione dell’anno occorre fare riferimento al nome del podestà: POGGI, col. 1003. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 593; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 367. – 192 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nos Spinus de Sorixina, Ian(ue) a potestas, nomine comunis Ianue ac de voluntate Ianuensis consilii, damus et concedimus vobis talibus, pro vobis et consortibus vestris masculis et feminis et descendentibus ex vobis et ipsis, nomine recti et gentilis feudi, castrum quod vocatur Elma, scilicet duas partes ipsius castri cum tota castellania sua et omnibus pertinentiis suis, duabus partibus ipsius castri pertinentibus, et castrum Mirbelli cum tota castellania et b omnibus pertinentiis suis et totum id quod habemus vel de cetero acquisierimus et omnia iura, rationes et actiones quas habemus in locis illis et in eorum territorio, scilicet in terris illis c omnibus domesticis et salvaticis, cultis et incultis et in omnibus regaliis, in fodro, oste et cavalcata, in bannis et fidelitatibus, in hominibus et habitatoribus ipsorum locorum et in aquaritiis et in toto eo quod habetis et de cetero d poteritis acquirere e et cum omni iurisdictione et imperio quod comune Ianue habet in predictis locis f, similiter et omnia iura que comune Ianue habet in ipsis locis et in predictis de g quibus donationem fecistis comuni Ianue, prout continetur in instrumento inde facto per manum Marchisii scribe 1, et vos de predictis omnibus per baculum quem tenemus in manu vos investimus ad habendum et tenendum et possidendum per vos vestrosque heredes masculos et feminas descendentes ex vobis et ipsis, nomine recti et gentilis feudi, sine omni nostra nostrorumque successorum contradictione. Predicta vero tali modo et forma damus h quod predictum castrum pro duabus partibus castri et loci et alia que de cetero habebitis vel acquisieritis guarnita et disguarnita debetis vos et heredes vestri reddere comuni Ianue vel suo certo nuncio et de ipsis atque hominibus ipsorum locorum pacem et i guerram facere in ordinamento comunis Ianue vel sui certi nuncii quotienscumque et quandocumque per potestatem vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint vel per lit- teras suas sigillo comunis Ianue sigillatas fuerit requisitum, sed j a iugo infra versus ubicumque ad expensas comunis Ianue sive fuerint dicti vassalli comunis Ianue quod per homines iam dictorum locorum fidelitatem facietis iurare quocienscumque et quandocumque a potestate vel consulibus comunis Ianue qui pro tempore fuerint per se vel suum nuncium aut litteras sigillo k comunis Ianue sigillatas fuerit requisitum nec ab eis fidelitatem exi ——————— 1 V. n. 520. – 193 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA l et insuper promittimus et iuramus vobis domino Spino, [nomine comunis Ianue, quod] predicta castra et ea castra et loca m que de cetero habebimus et acquisierimus guarnita et disguarnita nos et heredes nostri et descendentes ex nobis et ipsis reddemus et consignabimus comuni Ianue vel suo certo nuncio et de ipsis atque hominibus ipsorum locorum pacem et guerram faciemus in ordinatione n comunis Ianue vel sui certi nuncii quocienscumque et quandocumque per potestatem vel consules etc., sed o a iugo infra versus Ianuam et maritimam ubicumque ad expensas comunis Ianue sicut fecerint ceteri vassalli p comunis Ianue. Insuper fidelitates istas renovabimus et per homines predictorum locorum fidelitatem faciemus renovari quocienscumque etc. nec ab eis fidelitatem exigemus vel accipiemus, nos vel aliqua persona pro nobis, in qua non salvetur et exceptetur fidelitas quam ipsi comuni Ianue iuraverunt. Actum Ianue, in palatio Fornariorum. Testes Bonusvassallus Caligepallii, Oliverius et Madius, scribis q comunis Ianue, Conradus de Oldanis, Enricus de Sorexina, Albericus Pascalis. X die septembris, inter nonam et vesperas. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ex quodam foliacio sive imbreviatura que dicebatur esse scripta manu Marchisii notarii extraxi et exemplavi prout in eo continebatur, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girardo, propria r manu subscripsi. a Scioglimento da C’ b castellania sua et in C’ c illis: om. C’ d in C segue espunto habere e acquirere poteritis in C’ f in predictis locis habet in C’ g predictis omnibus de in C’ h forma vobis damus in C’ i et: om. C’ j sed: si in C’ k sigil lo: om. C’ l iuramus in C’ m castra et omnia castra loca in C’ n ordinamento in C’ o etc., similiter etc. sed in C’ p sicut ceteri fecere vassalli in C’ q scribis: così C, C’ r Girardo, civitatis Ianue potestatis propria in C’. – 194 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1201, aprile 7, Gavi I signori di Castelletto d’Orba stipulano col comune di Genova un trattato di alleanza offensiva e difensiva contro i marchesi di Gavi e di Parodi. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2722/1. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 160 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 160 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 160 v., da D. Nel verso di A la seguente annotazione del secolo XIII: « R(egistratum) ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 442; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 161; Codice di plomatico, III, n. 76. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 48; LISCIANDRELLI, n. 175. Conventio Castelleti. • In Christi nomine. Hec est conventio facta inter comune Ianue et dominos de Castelleto. Promiserunt domini de Castelleto et convenerunt, scilicet Anselmus Aaratus et Pegolotus et Rubaldus Aaratus, Opiço et Iohannes Aaratus, domino Willelmo consuli, Ian(uensium) consuli a, pro comuni Ianue stipulanti, facere vivam guerram et ad focum et ad sanguinem cum hominibus suis et cum tota sua fortia marchionibus dictis de Gavi, scilicet Alberto et fratribus suis et suis adiutoribus et sue parti, et marchionibus dictis de Palodo et suis adiutoribus et hanc guerram promiserunt facere cum Ianuensibus et sine Ianuensibus de domo sua et de fortia sua cum toto suo posse et debeant b salvare Ianuenses et custodire et suos adiutores in personis et rebus in toto suo posse et dare eis receptaculum quandocumque opus fuerit in sua forcia. Item debent tenere privatam credentiam sive credentias quam vel quas consules comunis Ianue vel unus eorum vel eorum missus vel castellani de Gavi vel Palodi qui sunt in Gavi vel Palodo vel pro tempore fuerint eis dixerint vel uni eorum in ordinamento eius vel eorum qui eis vel ei dixerint credentiam. Item promiserunt ei si scirent qui vellet offendere ad Gavi vel Palodium vel in aliis locis qui tenentur pro comuni – 195 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c. Item promiserunt ei adiuvare Ianuenses de omnibus guerris quas habebunt a iugo infra, excepto contra Alexandrinos et contra episcopum Aquensem in ordinamento consulum comunis Ianue vel potestatis qui pro tempore fuerint d. Item confessi sunt se recepisse libras centum Ian(uensium) e monete a domino Willelmo Guercio pro comuni Ianue, de quibus debent emere quinque equos militares et ydoneos ad guerram faciendam et quos equos debent habere emptos usque ad octo dies infra madium proximum nisi quantum remanserit iusto Dei impedimento vel parabola consulum comunis Ianue vel missi eorum et quas libras centum promiserunt reddere Willelmo Guercio vel consulibus comunis Ianue qui pro tempore fuerint et proinde obligarunt ei pro comuni Ianue / (c. 161 r.) totam terram quam habent Rubaldus predictus et fratres vel habere visi sunt in villa de Langasco et in eius pertinentiis tali modo quod si non attenderent ut supra legitur vel contravenirent, liceat consulibus comunis Ianue qui pro tempore fuerint intrare in predictam terram sua auctoritate et facere inde quicquid vellent sine omni contradictione predictorum dominorum f de Castelleto. Item promiserunt ei dare bonos manulevatores in Celanisy et in Langasco de predictis libris centum reddendis si non attenderent ut dictum est supra, qui faciant cartam inde in laude sapientis comunis Ianue. Et hoc totum ut supra dictum est iuraverunt sacrosanctis g evangeliis predicti domini de Castelleto attendere et observare bona fide et sine fraude quousque guerra durabit nisi quantum remanserit iusto Dei impedimento vel parabola consulum comunis Ianue vel potestatis qui pro tempore erunt vel eorum missi data eis vel eorum nuncio vel iusto Dei impedimento et eo transacto pariter tenebuntur similiter ad terminum eis datum usque ad pacem factam. Versa vice dominus Willelmus Guertius, pro comuni Ianue, promisit eis salvare eos et custodire et homines eorum et adiuvatores eorum in personis et rebus in tota forcia comunis Ianue. Item promisit eis pro comuni Ianue, si venirent in servitio comunis Ianue ex mandato consulum vel missi eorum, dare expensas viande a duobus diebus in antea. Item promisit eis, pro comuni Ianue et nomine comunis, si guerra nasceretur eis aliquo tempore preter h predictum servitium quod ei promise- runt pro comuni Ianue, quod inde adiuvabit bona i fide et sine fraude usque ad pacem factam. Item promisit eis pro comuni Ianue quod non faciet pacem nec comune quin j predictos k dominos et suos homines mittat in pre- dicta pace. Et hec omnia fecit dominus Willelmus Guercius et eis promisit – 196 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA l fuerunt duo instrumenta eiusdem tenoris, unum debet habere dominus Willelmus Guercius pro comuni Ianue et aliud predicti domini de m Castelleto. (S.T.) Ego Raynaldus de Langasco, imperialis aule notarius, rogatus scripsi n. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum ab autentico et originali instrumento conventionis dominorum de Castelleto scripto manu Rainaldi de Langasco notarii sicut in eo vidi et legi transcripsi et per omnia exemplavi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(o), propria manu subscripsi. a Guillemo (così) Guercio Ianuee (così) consuli in A b debent in A c poterunt in A d erunt in A e scioglimento da A f omino in C g iuraverunt tactis sacrosanctis in A h proter in A i adiuvabit eos bona in A j comune Ianue quin in A k in C segue espunto homines l in C segue espunto sunt m de: in sopralinea in C n nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria Videatur in cartis dicti Raynaldi, quia (?) adhuc promissio alia et in actis istius consulatus. 523 <1206>, dicembre 11, Genova Ugolino Grasso giura fedeltà al comune di Genova per il castello di Aimero. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 161 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 238 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 161 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 161 r., da D. – 197 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 43. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 483; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 212. Fidelitas quam fecit Ugolinus Grassus comuni Ianue de castro Aimelii a. Ugolinus Grassus de Vultabio iuravit fidelitatem comuni Ianue de castro Aimelii, in capitulo, XI die decembris, Ianue, in presentia Idonis de Carmadino, Oberti Ususmaris et Oglerii Scoti prout vassallus iurat fidelitate b anteriorum dominorum et quod debet reddere castrum Aimelii guarnitum et disguarnitum comuni Ianue in ordinatione consulum c comunis Ianue qui fuerint pro tempore et manifestavit quod habet in ipso castro sextam partem tercerii et castri et curie et quam partem tenet pro curia Gavi. Quinque partes habent Lançavegia, Enricus Fibula d, Rainerius Guasconus, Obertus Raxon et heredes Oberti de Vultabio. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum e extraxi et exemplavi de quadam scriptura manu quondam Ogerii Panis facta in cartulario potestatie domini Iohannis Strutii, currente M°CC°VI°, prout in ea vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girard( o), propria manu subscripsi. a Fidelitas Ugolini Grassi de Vultabio pro castro Aimelii in C’ b iurat fidelitatem salva fidelitate in C’ c ordinatione *** vel consulum in C’ d Sibula in C’ e in C segue espunto exemplum 524 1127, agosto, Genova I consoli del comune di Genova compongono la vertenza che oppone il Comune a Mascaro e Aimerico de Plumbeto per la decima del monte Ceta. – 198 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in VIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 43. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 19; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 26. De decima montane Cete a. • In palatio Ianuensis episcopi quod est situm iuxta ecclesiam Sancti Laurentii, in presentia bonorum hominum quorum nomina su[bter leguntur], convenerunt Ianuenses consules, scilicet Iterius Pedicula et Otto vice- comes atque Marchio de Caphara, insimul cum Mascaro et Aimerico de Plumbeto pro discordia quam habebant cum comuni Ianue de decima montane Cete, quam discordiam hoc modo finierunt quod si fuit discordia pro tenimento de Runcho in dictis duorum bonorum hominum b legittimorum de Vultabio et duorum Flacone c quos Ianuenses consules elegerunt, credatur et debent totam aliam decimam dividere per medium de Ceta. Pro hac diffinitione et concordia dederunt consules libras decem denariorum brunitorum Mascaro et Aimerico et dederunt libras octo eiusdem monete Petro, Terdonensi episcopo. Mascarus vero et Aimericus obligaverunt se per se et per fratres suos et per episcopum Terdonensem ut amodo non debent agere nec causare tam ipsi quam heredes eorum / (c. 161 v.) adversus d comune Ianue aut cui ipse comune dederit medietatem totius decime de Ceta neque comune adversus eos sicut superius dictum est e. Quod si fecerint, posuerunt penam in duplum. Factum est hoc in anno dominice incarnationis millesimo centesimo vigesimo septimo, mensis augusti, indictione IIIIa. Testes Lanfrancus Roça, Lambertus Gueço, Girardus Scotus, Ingo Galeta, Bella- mutus, Martinus de Auria, Lanfrancus Guercius, Obertus Malusaucellus, Iohannes Barcha, Rainaldus Gauxum f, Willelmus Porcus, Bonusvassallus Bocca, Obertus de Movacha, Willelmus iudex, Martinus g de Porta, Otto Gontardus, Oglerius Capra, Arnaldus Batigaldus et reliqui plures. (S.T.) Ego Bonusinfans notarius interfui et per preceptum suprascriptorum consulum scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti, Ian(ue) h potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento manu Boniinfantis notarii scripto secundum quod – 199 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a Cete: de Ceta in C’ b in C hominum bonorum con segno d’inversione c Flacone: de Flacono in C’ d adversum in C’ e sicut-est: om. C’ f Gauxon in C’ g Marinus in C’ h scioglimento da C’. 525 = 43 526 <1204>, aprile 8, Genova Giacomo di Vistarino, vicario e giudice di Guiffredotto Grassello, podestà di Genova, pronuncia sentenza nella causa vertente tra i consoli di Mignanego, da una parte, il castellano e gli uomini di Fiaccone, dall’altra, per l’uso comune di alcune terre e boschi. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 161 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 237 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 161 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 161 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in VIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 43. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 466; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 200; TACCHELLA, p. 41 (parziale). R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 51. – 200 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a. I[anue, in pon]tili superiori capituli, ante dominum Iacobum de Iustarino, iudicem et vicarium domini Guifredi Grasselli, Ianuensis civitatis potestatis. Cum consules Mugnanici, nomine comunis plebis sue, agerent contra homines de Flacono et castellanum de Flacono dicentes se esse in possessione vel quasi in Feleito b, Plano et Arpexella et aliis secundum quod in lamentatione continetur, cuius tenor talis est: Balduinus de Paverio et Prosperius de Carpeneto et Boso de Mugnanico, consules de plebe Mugnanici, nomine ipsius plebis dicte et nomine comunis dicte plebis, agunt contra castellanum de Flacono, nomine comunis curie Flaconi, et contra comune c et curiam de Flacono seu contra homines omnes de Flacono ut predictus castellanus et predictum comune et curia d seu homines de Flacono dimittant et sinant predictam plebem et comune seu homines omnes de Mugnanico quiete tenere et possidere dico totas terras boscatas comuniter cum illis de Flacono, de Feleito b plano et Serralta e et Alpexella usque ad Fontem de Peroallo et sicut iacet infra has coherentias, a costa de Serraalta usque ad stratam et usque in fossato de / (c. 162 r.) Buçala et sicut itur ad stratam f usque in Ventuportu et sicut vadit Ventusportus a valle usque in Buçalla et predictas terras buscatas comuniter cum illis dicunt quod dimittant quiete possidere et boscare et bestias pasculare et herbas seccare et ligna incidere et inde ire et uti predictam plebem et comune et omnes homines de Mugnanico quia etiam comune g continue per sexaginta annos et ultra omnia suprascripta et alia quiete soliti sunt h facere et uti in predictis comuniter cum illis de Flacono. Et sic agunt et petunt ut supra contra predictos et contra omnes qui vellent contradicere interdicto uti possidetis vel act(ioni) in factum reddita loco interdictorum et omni iure et ponunt in libris X, salvo plure et hoc habent ex concessione comunis Ianue et ex longa consuetudine quia usi sunt per L annos et plus. Econtra i illi de Flacono et castellani Flaconi dicebant j istas suprascriptas res esse comunis Ianue et eos k suprascriptas res a comuni Ianue habere et longo tempore cuius non extat memoria possedisse et suprascriptos de Mugnanico pignorasse et expulisse de predictis et çerbis et boschis et ad hoc utraque pars infinitos testes produxit et cum diu causa ventilata esset, visis testibus et positionibus et allegationibus utriusque partis et quia unus tercerius plebis Mugnanici, scilicet Paverium, concordavit se cum illis de Fla – 201 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA l uti et boscare et pasculare et glandare et fenare, sed dicebat ille consul Mugnanici hoc idem posse facere, scilicet boscare, fenare, glandare et pascuare bestias et ita usi sunt et in possessione vel quasi in possessione sunt, quare prefatus iudex et vicarius iudicavit ut consul Mugnanici pro duobus terceriis et pro hominibus illis in possessione vel quasi buscandi, lignandi, glandandi et fenandi et herbandi et felegandi et pascendi cum bestiis, exceptis lignis galearum in Feleito b, Plano et Monte de Tigiis et in eorum pertinentiis nec ab illis de Flacono prohibeatur, salvis et exceptis terris hominum de Flacono et [pre]sis seu domnicatis quas tenent et possident vel quasi sine fraude, in quibus nullum ius habent, possint tamen et illi de F[lacono] bo- scare, glandare, lignare et fenare in predictis terris, in ceteris autem que in lamentatione continentur absolvo [homines de Flaco]no, nomine comunis Ianue, et quia mandato consulum non continentur dico et m illos de Flacono nomine comunis Ianue eis posse prohibere. VIII die aprilis. Et tria instrumenta unius tenoris debent fieri. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum extraxi et exemplavi ex cartulario Granarie notarii facto in potestatia domini Guifreoti Grasselli, currente M°CC°IIII°, indictione VIa, mense februarii, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu n diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girardo, civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi. a De quibusdam terris de Flacono et aliarum villarum in C’ b Felleto, Feletto, Feleto in C’ c in C segue espunto et contra comune d curiam in C e et de Serralta in C’ f strata in C’ g comune: om. C’ h sunt soliti in C’ i et contra in C’ j dicebant et castellani de Flacono in C’ k in C segue espunto et l possunt in C’ m et: om. C’ n seu: sine in C. – 202 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1202, settembre 18, Genova Guglielmo e Raniero, marchesi di Gavi, delegano il fratello Alberto ad esigere i giuramenti di fedeltà dagli uomini di Alessandria, dai burgenses di Gavi e dagli altri vassalli e a trasferire il possesso di Gavi, con tutte le sue pertinenze e gli obblighi di fedeltà al comune di Genova, a norma della convenzione di cui al n. 260. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 162 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], ibidem, c. 203 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [C”], Duplicatum, c. 261 v., dalla stessa fonte di C; c o p i a autentica [C’’’], Liber di Gavi, c. 9 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 162 r., da C; c o p i a autentica [D’], ibidem, c. 203 v., daC’; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 162 r., da D; c o p i a semplice [E’], ibidem, c. 203 v., da D’. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XLIII de ista materia »; in quello di C’ annotazione trecentesca: « Debet »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in XXIa, XXIIIa, XXXVIIa, XXXXIIIIa, infra in CLXIIIa, CLXIIIIa, CLXVa »; in quello di D’, della stessa mano: « Supra in XVIIa, supra in XXIa » e « Hic deficit quedam procuratio quam fecerunt Albertus et Raynerius marchiones de Gavio, facta manu Bertoloti Alberti notarii, M°CC°II, mense setembris, que est supra in XXXXVa ». Per le autentiche di C, C’, D, D’ v. n. 614; per quella di C” v. n. 128; le autentiche di C’’’, riferibili all’intero liber di Gavi, sono le seguenti: « (S.T.) Ego Andriolus quondam Simonis de Oledo notarius presentem librum actorum et gestorum dictorum dominorum marchionum erga comune Ianue in presenti libro contentorum et inter cetera quedam precepta facta ex parte ipsius comunis dictis dominis marchionibus, iuramentum compagne nove per ipsos dominos marchiones prestitum, conventionem initam inter comune Ianue et ipsos dominos marchiones, remissiones et absolutiones fidelitatum et iuramentorum factas per ipsos dominos marchiones, confirmacionem et ratifficacionem factas per eosdem, sententias super eorum immunitatibus diversis temporibus promulgatas et omnia hinc retro scripta a quodam libro et instrumentis in pergameno scriptis manu notariorum prescriptorum prout in ipsis libro et instrumentis vidi et legi et ascultavi una cum Andriolo et Quilichino de Mezano notariis infrascriptis se subscribentibus, in hanc publicam formam redegi, exemplavi et scripsi, nil addito vel diminuto quod mutet sensum vel variet intellectum, set forte lictera, poncto vel sillaba, substancia tamen non mutata et hoc de mandato domini Iohanis magistri Angelli de Gualdo, vicarii domini potestatis Ianue, pro tribunali sedenti in palacio novo comunis Ianue, ad – 203 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a secundum cursum civitatis Ianue, die XXXa mensis marcii, circha terciam, presentibus testibus ad hec voc(atis) specialiter et rogati Michaele Malono, Iacobo de Castro condam domini Ansaldi, Faravello de Perlis quondam Ianuyini et Iohanne de Fondico condam Guillelmi de Ast, venditori grani, ad postulacionem nobilis viri domini Odoardi de marchionibus Gavii. (S.T.) Ego Andriolus de Mezano quondam Bertholini, sacri Imperii notarius, supradicta exempla precepti, convencionum, remisionum, absolucionum, fidelitatum et iuramentorum, confirmationis et ratificationis ac sententiarum in plegameno scriptarum vidi, legi et fideliter ascurtavit (così) cum autenticis supradictis unaa cum Andriolo de Oledo et Quirichino de Mezano publicis notariis supradicto et infrascripto et quia utrumque concordare inveni, de dicti domini vicarii mandato me in testem subscripsi et signum meum instrumentorum aposui consuetum. (S.T.) Ego Quirichinus de Mezano quondam Bertholini notarius supradicta exempla convencionum, remissionum, absolucionum, fidelitatum et iuramentorum, confirmacionis et ratificacionis ac sentenciarum in pergameno scriptarum vidi, legi et fideliter ascultavi cum autenticis supradictis unaa cum supradictis Andriolo de Oledo et Andriolo de Mezano notariis publicis et quia utrumque concordare inveni, de dicti domini vicarii mandato me in testem subscripsi et signum meum instrumentorum aposui consuetum ». E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 449; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 179. R e g e s t o: ROVERE, n. 9. De facto Gavi a. Nos Willelmus et Rainerius marchiones constituimus et facimus te Albertum marchionem, fratrem nostrum, specialem missum ad petendum iuramenta et b fidelitates quibus nobis tenentur homines Alexandrie pro comuni vel diviso et burgenses de Gavi ceterique vassalli nostri qui nobis tenentur vel c tenebantur pro Gavi vel occasione Gavi et curie Gavi a Scrivia infra et ad possessionem inde dandam et cedendam corporaliter domino Grifredo Grasello, potestati Ianue d, recipienti pro comuni, de e castro Gavi et fidelitatibus et ceteris pertinentibus ad Gavim f et ad curiam eius ut supra dictum est. Testes Rubeus de Volta, Guido Spinola, Belmustus Lercarius, Nicolaus Aurie et Bonifatius quondam Iacobi de Volta. Actum Ianue, in domo Willelmi de Rodulfo, M°CC°II°, indictione IIIIa, XVIII° die septembris, circa vesperas. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii g, hoc exemplum extraxi et exemplavi de cartulario instrumentorum Bertoloti Alberti notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu – 204 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA h mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti Ugueçonis de Girard( inis) i Ianuensium potestatis j, propria manu subscripsi. a De facto Gavi: om. C’’’; De Alexandria in C’; De eodem in C” b et: om.C’, C’’’ c et: vel in C’’’ d potestati Ianue domino Guifredo (Guifreoto in C’’’) Grassello in C’, C”, C’’’ e comuni Ianue de in C”, C’’’ f Gavium in C g sacri palacii notarius in C’’’ h ulla: om. C’ i scioglimento da C” j domini Willelmi de Guiliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, civitatis Ianue potestatis in C’. 528 1202, ottobre 27, Genova Vermiglio di Novi rilascia quietanza al comune di Genova di dieci lire pavesi prestandogli giuramento di fedeltà e di altre venti lire per la cessione allo stesso comune dei propri diritti su una casa in Gavi. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 162 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 262 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Liber di Gavi, c. 9 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 162 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 162 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXIa, infra in CLXIIIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1233, v. n. 529; per quelle di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e C”v. rispettivamente nn. 128 e 527. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 458; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 184. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 51; ROVERE, n. 10. Fidelitas Vermilii de Novo a facta comuni Ianue b. Ego Vermilius de Novo confiteor recepisse a vobis domino Guifreoto Grassello libras decem papien(sium) pro comuni Ianue, renuntians exceptioni non numerate pecunie, pro quibus iuro fidelitatem comuni Ianue et quod ero de cetero verax et fidelis comuni Ianue tanquam bonus vassallus domino suo contra omnes personas, salvis fidelitatibus anteriorum dominorum. Non ero in consilio vel facto quod comune Ianue perdat castrum – 205 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c hodie habet vel habebit de cetero et specialiter castrum et d curiam Gavi. Credentias quas mihi dixerit potestas vel consules comunis Ianue qui pro tempore fuerint in credentiis tenebo sicut mihi determinabunt. Si persensero aliquam personam que e machinetur vel operetur damnum comunis Ianue et specialiter de castro f / (c. 162 v.) Gavi, per bonam fidem efficere studebo quod ad effectum non perveniat et quam citius potero ad noticiam potestatis vel consulum g comunis Ianue faciam pervenire aut castellanorum Gavi. § Preterea h confiteor me recepisse a vobis domino Guifredo pro comuni Ianue libras viginti pro quibus do, cedo vobis pro comuni Ianue omne ius et rationes quam et quas habeo in edificio domus de Gavi que data fuit i Mafono de Gavi. Testes Nicola de Maraboto, Belmustus Lercarius, Enricus de Nigro, Willelmus Tornellus, Willelmus Mallonus et Oglerius j Ysmael. Actum Ianue, in capitulo, M°CC°II°, indictione Va, XXVII k die octubris. a Novis in C’ b Ianue pro castro Gavii in C’; Fidelitas-Ianue; om. C” c aliquam in C’ d castrum Gavi et in C” e in C q con segno abbreviativo di qui e aggiunta di ue f castro: in C ripetuto a c. 162 v. g consilium in C” h Propterea in C” i fuerit in C” j Oli(verius) in C’; olim con segno abbreviativo in C” k XVII in C”. 529 1202, ottobre 27, Genova Guiffredotto Grassello, podestà di Genova, si impegna a versare la somma di dieci lire a Vermiglio di Novi. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 162 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 262 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Liber di Gavi, c. 9 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 162 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 162 r., da D. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e C” v. rispettivamente nn. 128 (dove peraltro questo documento non è segnalato) e 527. Per la data v. n. 528. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 458; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 184. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 51; ROVERE, n. 11. – 206 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hec exempla duo predicta extraxi et exemplavi de cartulario instrumentorum Bertoloti Alberti sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba a, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti, civitatis Ianue potestatis, propria manu subscripsi. a vel sillaba: om. C’, C”. 530 <1204, -settembre 24> Elenco nominativo dei vassalli della curia di Gavi. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 162 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 262 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Liber di Gavi, c. 9 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 162 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 162 v., da D. Nel margine esterno di C’ le seguenti annotazioni trecentesche: « Extractum » e « No(ta) de Pastorana »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria, duplicata: « Supra in XXIa, infra in CLXIIIa ». Per l’autentica della copia autentica in registro del 1233 v. n. 532; per quelle di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e C” v. rispettivamente nn. 128 e 527. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo al n. 532; l’indizione collocherebbe l’azione prima del 24 settembre. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 451; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 182. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 50; ROVERE, n. 12. Nomina a hominum qui sunt vassalli curie Gavi. In primis Constantini, scilicet Iacobus, Bonifacius, filii Willelmi de Oglerio, Guido. Omnes isti tenent totam Pastoranam pro curia, preter fo – 207 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b in Monte Rotundo. § Item filii Iohannis de Viviano qui modo manent Alexandrie tenent medietatem Basegnane. § Item Girardegi de Novis tenent feudum in Serra et in Monte Rotundo et in Gnigna et in Gaturba et isti predicti tenent in Gnigna c et Gaturba d pro filiis Belengeriis e qui sunt vassalli curie Gavi. § Item filii de Blancis de Novis in valle Scrivie denarium unum in pedagio et conditiones in burgo Gavi. § Balduinus de Marencho in villa Serre maxum unum et alium feudum in eodem loco. § Item illi de Cerredo totum quod habent in Gavi habent pro curia Gavi. § Item Guercius de Costa de Novis tenet feudum in Vignali et in Verlasca. § Item illi de Cavanna sunt vassalli curie de Gavi et habent domum unam in burgo ante domum Taphoni. § Item filii Canigne tenent feudum in Carroxi et circa burgum Gavi. § Item Obertus Straçanus de Terdona et filii Ugonis Pici totum quod habent in Gnigna et in Gaturba habent pro curia Gavi. § Item domini de Monte Cuco in val de Scrivia a ponte de Laxo usque in iugo f circa Scriviam et ultra Scriviam et cacumina montium et in valle et in Monte Rotundo et in Gavi hoc tenent pro curia Gavi. § Filii Hospinelis de Aquaria tenent b feudum in val de Scrivia et in Valle. § Item domini de Montaldo tenent castrum Montaldi in feudum pro curia et ultra Scriviam et in aliis partibus. § Aimelium tenetur pro curia Gavi. Nomina vassallorum curie Gavi ultra Scriviam. In primis illi de Grondona g tenent in feudum totam Grondonam et curiam Grondone pro curia Gavi. § Item filii h de Monte Morixino tenent Montem Morixinum et curiam Montis Morixini.§ Guastavinum tenet in val de Colover et in val de Bolbera et Taxarolio et Gaturba et in Gigna i. § Domini de Pocolio j de Gropo tenent medietatem Poçoli et in aliis partibus. § Domini de Agolasca tenent in Ramo et in Perci k et in aliis pluribus parti- bus in Ianuen(si) . § Filii Alberti de Plobeto quod l habent in valle Scrivia m tenent pro curia Gavi. § Domini de Pontecorono tenent circa villam Pontecoronis braidas in Casellis et n in burgo de Lemora et in Monte Rotundo. § Domini de Savignono vicecomites tenent pedagium pro curia Gavi. § Avogaria de Precipiano est de curia Gavi. § Item marchiones o Palo- di habebant p denarios quatuor in pedagio Gavi. § Albertus Baratea est vassallus curie Gavi et habet p feudum in valle Scrivia m. § Domini de Serravalle q sunt vassalli curie Gavi et feudum habent in Gaturba et Castello Veteri et in Vignali. § Item comune de Novis Faraxum r pro curia Gavi. § Item strata de val de Scrivia habet in pedagio soldos II ½. – 208 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA De factis Gavii. Nomina in C’ b tenet in C’, C” c Nignina in C’ d et isti- Gaturba: om. C” e Belengeriis: così C, C’, C” f vigo in C” g nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) quod castrum Grondone est feudale comunis Ianue h filii: così C, C’, C” per illi i Bolbera et in Taxarolio et in Gaturba et in Gnigna in C’, C” j Picolio in C’ k tenent in Rame et in Rame et in Perici in C’, C” l qui in C” m val de Scrivia in C’, C” n Pontiscoronis braudas in Cassinelis et in C” o marchio in C’, C” p habebat in C’, C” q nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca Nota de Serravalle r Farascum in C’,C”. 531 <1204, -settembre 24> Formula del giuramento di fedeltà al comune di Genova degli uomini di Gavi. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 162 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 262 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Liber di Gavi, c. 11 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 162 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 162 v., da D. Per l’autentica della copia autentica in registro del 1233 v. n. 532; per quelle di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e C” v. rispettivamente nn. 128 e 527. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo al n. 532; l’indizione collocherebbe l’azione prima del 24 settembre. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 465; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 199; ROVERE, n. 13. Sacramentum fidelitatis quod fecerunt vassalli curie Gavi a. • Ego iuro ad sancta Dei evangelia quod ab hodie in antea ero verax et fidelis comunis b Ianue sicut bonus vassallus domino suo. Non ero in consilio, facto vel assensu ullo modo quod comune Ianue perdat terram, castrum, burgum vel locum / (c. 163 r.) seu possessionem aliquam ex his que hodie habet vel de cetero habebit vel quod inde mermarciam c patiatur et specialiter castrum Gavi et Palodi. Si d cognovero vel persensero aliquam personam que contrarium supradictorum operaretur, quod absit, per bonam fidem e operam dabo ne perveniat ad effectum et quam citius potero ad noticiam potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint faciam lit– 209 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f et consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint per bonam fidem audiam, exaudiam et complebo et credentias quas mihi dixerint in credentiis tenebo sicut mihi determinabunt. a Sacramentum-Gavi: om. C”; De eodem facto in C’; Pro negociis Gavii in D, di mano di Iacopo Doria b comuni in C’, C” c mermanciam in C’ d Palodi. Et si in C” e fidem: *** in C’; om. C” f scioglimento da C’, C”. 532 1204, aprile 5, Guglielmo Tonso, figlio di Guido di Lerma, presta giuramento di fedeltà al comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 162 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 262 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Liber di Gavi, c. 11 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 162 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 162 v., da D. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e C” v. rispettivamente nn. 128 e 527. Per la data topica v. il n. 527, redatto, come questo, « in domo Willelmi de Rodulfo », in Genova. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 465; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 199. R e g e s t o: ROVERE, n. 13. Hanc fidelitatem iuravit Willelmus Tonsus, filius quondam Guidonis de Lelma, in presentia potestatis, domini Guifreoti Grasselli, in domo Willelmi de Rodulfo, presentibus etiam Bartolomeo Porcello, castellano Gavi, Rubeo de Volta, Symone Buferio, Enrico de Nigro, Symone bancherio et aliis quampluribus Ian(uensibus). Anno dominice nativitatis M°CC°IIII°, indictione VIa, quinto die aprilis. Ibidem iam dicta potestas investivit eum de suo recto feudo per membranam quam tenebat in manu. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hec exempla tria predicta de fidelitate Willelmi Tonsi et vassallis curie Gavi extraxi et exemplavi de – 210 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad que corroboranda, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. 533 <1203>, maggio 31, Genova Alberto, marchese di Gavi, dichiara che Guglielmo, marchese di Parodi, era vassallo di Gavi. Rosso dalla Volta, Giovanni Balbo di Savignone e Lanfranco Bastardo dichiarano di aver presenziato al suo giuramento di fedeltà. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 163 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 263 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Liber di Gavi, c. 11 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 163 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 163 r., da D. Nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca: « Debent »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in XXIa, infra in CLXIIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e C” v. rispettivamente nn. 128 e 527. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 455; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 194. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 51; ROVERE, n. 14. De negociis Gavi a. Ultima die madii, in capitulo, coram b domino Guifredo Grassello, Ian( ue) c potestate, Alberto de Summaripa causidico, Ottonebono de Cruce, Guidone Spinola, Rubeo d de Volta, Nicolao Aurie, Iohanne de Savignono, Bartolomeo et Sygembaldo Aurie, Oglerio Pane et Iohanne cintraco e, confessus fuit Albertus, marchio Gavi, quod Willelmus, marchio de Palodo, tenebat pedagium quod colligitur pro Palodo in feudum pro curia Gavi et vassallus inde erat et predictus Rubeus idem f confessus et dixit quod etiam interfuit quando iuravit fidelitatem et Iohannes Balbus de Savignono et Lanfrancus Bastardus similiter interfuerunt. – 211 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Pegoloti predicti, propria manu subscripsi. a De negociis Gavi: om. C”; De eodem in C’ b coram: comuni in C’, C” c scioglimento da C’ d Rubeum in C’ e cintraci in C’ f idem: inde in C”. 534 1192, luglio 14, Genova Guglielmo, marchese di Gavi, cede al comune di Genova una casa in Gavi donatagli dall’imperatore Federico, riservandosene l’usufrutto vita natural durante, nonché tutti i diritti da lui vantati nei confronti di Guglielmo de Feregala. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 163 r., da copia autentica di imbreviatura in registro del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 263 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Liber di Gavi, c. 11 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 163 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 163 r., da D. Nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca: « Debent »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in XXIa, infra in CLXIIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e C” v. rispettivamente nn. 128 e 527. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 402; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 127; Codice di plomatico, III, n. 23. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 45; ROVERE, n. 15. Donatio quam fecit Willelmus, marchio de Gavi, consulibus comunis Ianue, de quadam domo que est in burgo Gavi a. Testes Obertus Porconus, Oglerius Panis, Iohannes Cintraci, Ansaldus Sardena et Willelmus Barcha b. Ego Willelmus, marchio de Gavi, dono vobis consulibus Willelmo Burono, Oberto c Ususmaris, Oglerio Vento d atque Bisacie, accipientibus donationem hanc nomine comunis Ianue, do – 212 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e exinde quicquid volueritis ad utilitatem comunis Ianue et comune Ianue sine omni mea et omnium pro me contradictione. Hanc autem donationem facio retento usumfructum f in vita mea. Item omnes actiones et rationes g mihi competentes contra h Willelmum de Feregala ex pacto quod mecum fecit do et cedo vobis nomine comunis ut de cetero ipsis efficaciter experiri et uti possitis sicut i egomet possem et cartam quam inde habeo vobis dare promitto. Actum Ianue, in capitulo, M°C°LXXXXII°, indictione VIIIIa, XIIII° die iulii. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum, de mandato et precepto domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(is) j, civitatis Ianue potestatis k, extraxi et exemplavi de cartulario Willelmi Caligepallii secundum quod in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, sententia non mutata, et ad ipsum corroborandum, iussu eiusdem potestatis, propria manu subscripsi. a Donatio-Gavi: om. C”; De eodem in C’ b Barcha: Bucca in C’; Bucha in C” c Obertus in C’ d Oglerius Ventus in C’ e scioglimento da C’, C” f usufructum in C’, C” g rationes et actiones in C” h competentes et contra in C’ i sic in C” j scioglimento da C’; Guirardis in C” k potestas in C”. 535 1192, novembre 17, Genova I fratelli de Plumbedo Guido di Lerma giudice e Giovanni prete riducono da quindici a dodici lire pavesi il provento riscosso per concessione imperiale sul pedaggio di Gavi, impegnandosi a non chiederne l’aumento in futuro. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 163 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 263 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Liber di Gavi, c. 12 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 163 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 163 r., da D. Nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca: « Debent »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in XXIa, infra in CLXIIIIa ». – 213 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA De negocio pedagii Gavi a. Testes Cardinalis Voiadiscum, Iohannes Caput Galli et Martinus, custos capituli. Nos Guido de Lelma iudex et presbiter Iohannes, fratres de Plumbedo b, confitemur feudum librarum quindecim papiensium quod habemus de imperiali liberalitate in pedagio de Gavi singulis annis, sicut in carta, imperiali sigillo roborata, continetur, finisse consulibus comunis Oberto Ususmaris, Bisacie, Idoni c Picio, Oglerio Vento et Willelmo Burono in annuis d libras duodecim papiensium, promittentes quod de cetero eiusdem feudi occasione ampliorem summam non postulabimus nos aut aliqua persona pro nobis. Si contrafactum fuerit, duplum de quanto amplius fuerit postulatum tibi Willelmo Caligepallii, notario comunis, dare promitto, pro pena bona pignori intrare etc. Actum Ianue, in capitulo, M°C° centesimo nonagesimo secundo, indictione X, septimo decimo die novembris. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum, de mandato et precepto domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(in)is e, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi secundum quod in eo continebatur, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, sententia non mutata, et ad ipsum corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi f. a De-Gavi: om. C”; De eodem in C’ b Punbledo in C” c Idonis in C” d annis in C” e Guirardis in C” f subscriscripsi in C’. 536 1200, luglio 8, Genova Guglielmo Ficusmatarius e Ogerio Pevere, arbitri eletti dal comune di Genova, da una parte, e da Caput Vetelli di Savignone ed i suoi nipoti, dal – 214 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 349. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 163 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 263 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Liber di Gavi, c. 12 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 163 v.,daC; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 163 v., da D. Nel verso di A la seguente annotazione del secolo XIII: « Scripta est in registro Lantelmi »; nel margine esterno di C’, di mano trecentesca: « Debent »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in XXIa, infra in CLXIIIIa ». A presenta vaste rosicature sul margine destro con perdita di testo. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e C” v. rispettivamente nn. 128 e 527. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 435; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 153; Codice di plomatico, III, n. 70. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 48; ROVERE, n. 17. Sententia de denario uno et dimidio pedagii Gavi a. • In nomine Domini amen. Cum lis verteretur inter comune Ianue, ex una parte, et Caput Vetelli de Savignono cum nepotibus, ex altera, de pedagio Gavi b, scilicet de denario uno et dimidio eunte vel redeunte per stratam Terdone, placuit ambabus c partibus ut hoc placitum sub arbitris dirimeretur. Et sic eligerunt Willelmum Ficummatarium d et Oglerium Piperem sub pena librarum centum, sicut continetur in instrumento per manum Thome notarii facto e, unde Donodei iudice constituto, syndico per potestatem Ianue, actores f talem proposuerunt querimoniam: Caput Vetelli de Savignono pro se et Oglerius, filius quondam Lanfranchi de Savignono g, pro se et fratribus suis, et Guiscardus h, filius quondam i Ugonis de Savignono, pro se et fratre j suo Willelmo, agunt contra comune Ianue sive contra dominum Bertramum Christianum, potestatem Ianue, et petunt possessionem vel quasi possessionem sibi restitui de k denario uno et dimidio in pedagio de Gavi de unaquaque sauma l eunte vel redeunte per stratam Terdone et sicut tempore Drudi Marcellini et Alberti de Mandello, ante exercitum de Gavi quem ibi Ianuenses fecerunt et eciam ante tempora eorum, tenebant et colligebant ita permittat comune et potestas eos colligere et tenere vel quasi possidere quia soliti sunt et fuerunt de longo tempore colligere et missus eorum pro eis denarium unum et dimidium in pedagio Gavi m pro unaquaque sauma l eunte vel redeunte per stratam – 215 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA n privati sunt a comuni Ianue sive a potestate sine ratione et ideo agunt et petunt ut supra et o omni iure quo uti poterunt p Caput Vetelle q pro tercia parte pro se et Oglerius, pro se et fratribus suis, pro alia tercia, Girardus, pro r se et pro fratre suo, pro alia tercia. Supra qua causa cum diutius foret litigatum et testes ab utraque parte producti, prefati arbitri, visis allegationibus utriusque partis et freti plurium s sapientum consilio, talem pronunciant sententiam, scilicet nos Willelmus Ficusmatarius t et Oglerius Piper absolvimus Dondedeum u, syndicum comunis Ianue, a querimonia predicta. Nam licet probaverint actores se habuisse quasi possessionem denarii unius et dimidii de unaquaque sauma l eunte vel redeunte per stratam Terdone, non tamen probatum est ab eis quod comune Ianue vel aliquis pro comuni privaverit eos a tali quasi possessione neque enim verum est quod omnis qui non vult dimittere vel relinquere possessionem rei alicuius vim facere videtur et ideo pronunciamus et laudamus ut supra. Actum Ianue, ante domum Balduini Guercii, anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo, indictione secunda, die octava intrantis iulii. (S.T.) Ego Albertus de Tavernago, imperialis aule notarius, iussu predictorum arbitrum v, hanc sententiam scripsi. Ego Bonusvassallus Arcantus subscripsi. Enricus Domusculta subscripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum, de mandato et precepto domini Pegoloti, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento sive laude manu Alberti de Tavernago notarii scripto vel scripta secundum quod in eo vel ea vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, sententia non mutata, et ad ipsum corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. a Sententia-Gavi: om. C” b pedagio de Gavi in A c ambobus in C” d Ficummaturum in C” e notarii scripto sive facto in C” f auctores in A g Savigno in C” h Girardus in A, C’, C” i olim in A j et pro fratre in C” k restitui vel iur(is) quasi possessionem sibi restitui de in A (peraltro lacunoso), C’, C” l soma in C” m pedagio de Gavi in A, C” n possessionem in C” o et: om. C’, C” p potunt in C” q Veteli in C” r tercia parte Guirardus pro in C” s freti consilio plurium in C’ t Ficusmaturus in C” u Donumdei in A; Dondeum in C’ v arbitrum: così C, C’, C”. – 216 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1203, aprile 12, Gavi Vermiglio di Novi vende al comune di Genova un prato in località Campus Iustonus per dieci lire pavesi, ricevendolo contestualmente in feudo da Guiffredotto Grassello, podestà di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 163 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 263 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Liber di Gavi, c. 13 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 163 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 163 v., da D. Nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca: « Debet »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in XXIa, infra in CLXIIIIa ». È probabile che l’autentica della copia in registro del 1233 apposta al n. 538 sia riferibile anche a questo documento; per quelle di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e C” v. rispettivamente nn. 128 e 527. Il notaio Lanfranco usa l’indizione romana, come dimostrato anche dai nn. 538, 540, 541. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 454; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 191. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 51; ROVERE, n. 18. Venditio quam Vermilius de Novis fecit domino Guifredoto Grassello, potestati Ianue, nomine comunis Ianue, de Campo Iustono et qualiter dictus potestas tradidit illud sibi in feudum a. (S.T.) Anno dominice nativitatis millesimo CCIII, indic(tione) VI, die sabbati XII intrante aprili b, sub porticu Ugueçoni de Porta in Gavi. Ego Virmilius de Novis, precio librarum decem de Papia quo voco me plene pagatum, renuncians omni exceptioni pecunie non date, vendo vobis domino Guifredoto c Grasello, potestati Ianue, recipienti nomine comunis Ianue, unam peciam prati quod iacet ubi dicitur Campus Iustonus. Coheret ei una parte flumen Lemoris, alia hospitalarii de Sancto Iohanne, a tercia Suçopil de Taxarolio, illi de Ripalta. Prefatum itaque pratum d, ut in predictis coherentiis continetur, cum omni suo iure, vobis vendo et trado et illud pro me et omnibus meis heredibus vobis et omnibus qui pro comuni Ianue fuerint – 217 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e investivit nomine comunis Ianue predictum Virmilium in legali feudo de predicto prato in se et suos heredes secundum morem et consuetudinem recti feudi et predictus Virmilius confessus est sese f fecisse fidelitatem domino Guifreoto nomine comunis Ianue ut vassallus suo domino. (S.T.) Ego Lanfrancus g, regalis aule notarius, hanc cartam rogatus t(radidi) et scripsi. a Venditio-feudum: om. C”; Venditio prati de Campo Iustono in C’ b intracti aprilis in C” c Guifreoto in C” d pratum: precium in C” e Guifreotus in C” f se in C’, C” g Lafrancus in C, C’. 538 1203, aprile 12, Gavi Formula del giuramento al comune di Genova prestato dagli uomini di Gavi. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 164 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 264 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Liber di Gavi, c. 14 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 164 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 164 r., da D. Nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca: « Extractum »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in XXIa, XXIIIa, XXXVIIa, XXXXIIIIa, infra CLXVa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e C” v. rispettivamente nn. 128 e 527. Il notaio Lanfranco usa l’indizione romana, come dimostrato anche dai nn. 537, 540, 541. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 467; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 201. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 51; ROVERE, n. 19. – 218 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a domino Guifreoto Grassello, tunc b potestati Ianue, recipienti c nomine comunis Ianue d. (S.T.) Anno dominice nativitatis millesimo CCIII e, indictione VI, die sabati XII intrante aprili f, in burgo Gavi. In nomine Domini amen. Ego iuro ad sancta Dei evangelia quod amodo usque in perpetuum ero fidelis comunis Ianue et potestati, scilicet domino Guifredoto g Grassello et aliis potestatibus seu consulibus qui pro tempore fuerint et castellanis Gavi et quod salvabo et guardabo castrum Gavi et burgum et iura ipsius castri ad honorem Dei et comunis Ianue et castellanorum qui pro tempore fuerint. Nec ero in facto vel consilio quod comune Ianue amittat castrum Gavi vel bur- gum vel aliquod ius ipsius castri vel burgi nec in consilio quod ipsum castrum vel burgum impediatur comuni Ianue nec quod aliquod ius minuatur comuni Ianue seu impediatur in ipso castro vel burgo et h si scivero i quod aliqua civitas vel locus vel persona vellet impedire predictum castrum vel burgum seu ius aliquod comuni Ianue, bona fide prohibebo et quam cicius potero potestati vel consulibus qui pro tempore fuerint vel castellanis manifestabo et consilium et opem efficaciter j prestabo ad ipsum castrum vel burgum aut ius comunitati Ianue defendendum. Preterea salvabo et guardabo personas potestatum vel k consulum qui pro tempore fuerint et castellanorum et res ipsorum nec ero in consilio quod amittant personas seu res eorum vel quod honor eorum eis in aliquo minuatur et si potestas vel consules qui pro tempore fuerint seu castellani a me consilium petierint, bona fide consilium eis dabo et si quid mihi in credentia dixerint, in eorum ordinamento privatum habebo et iura comunis Ianue et castri Gavi a quocumque detineantur misso comunis Ianue et castellanis Gavi manifestabo et si requisitus fuero a potestate vel l consulibus seu m castellanis, ipsis designabo et defendam et salvabo et guardabo stratam bona fide et homines euntes per stratam vel extra et res eorum et si scivero i aliquem velle n impedire stratam vel homines seu res euntes per stratam vel extra, bona fide prohibebo et consilium et opem efficacem ad ipsam stratam defendendam et homines seu res euntes per illam vel extra bona fide prestabo. Insuper attendam et observabo mandata et ordinationes domini Guifreoti, Ianuensium potestatis, et castellanorum qui nunc sunt seu potestatum vel consulum vel castellanorum qui pro tempore fuerint nec faciam credentiam aliquam de facto castri Gavi vel burgi quam non possim manifestare o potestati vel consulibus Ianue et castellanis Gavi. Et si aliquam fecero credentiam, manifestabo potestati vel consulibus Ianue et castellanis Gavi p et si requisitus fuero de credentia fa – 219 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA q omnia bona fide attendam et observabo nisi quantum iusto Dei impedimento vel oblivione remanserit. Testes dominus Albertus de Summaripa, Ansaldus de Nigro, Willelmus Guercius de Vultabio. (S.T.) Ego Lanfrancus, regalis aule notarius, iussu et rogatu suprascripti domini Guifredoti r, Ianuensium potestatis, et rogatu consulum s et t hominum de credentia et consilio Gavi, hanc cartam scripsi. Hec est carta fidelitatum quas refirmaverunt homines de Gavi et eius curtis tempore domini Guifredoti r Graselli, Ianuensium potestatis, sub domino Enrico Detesalve et sub domino Belmusto et sub domino Porco, tunc temporis castellanis Gavi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato et precepto domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(o) u, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento manu Lanfranci notarii scripto secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, et ad ipsum corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. a Gavio in C’ b tunc: om. C’ c recipienti: om. C’ d Fidelitas-Ianue: om. C” e CCIIII in C’ f intrantis aprilis in C” g Guifreoto in C” h et: om. C” i scivero: vero in C” j efficacem in C’; efficacere in C” k vel: et in C’, C” l seu in C’ m vel in C’ n vellet in C” o manifestari in C” p Et si aliquam-Gavi: om. C’ q Supra- scripta: Ista in C” r Guifreoti in C” s consulum: om. C t et: om. C” u Guirardo in C”. 539 = 265 540 1205, ottobre 30, Gavi Ottobono de Cruce e Porco, castellani di Gavi, riconoscono al comune – 220 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 164 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 265 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 164 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 164 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXIa, infra in CLXVa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 128. Il notaio Lanfranco usa l’indizione romana, come dimostrato anche dai nn. 537, 538, 541. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 478; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 205. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 52. a (S.T.) Anno dominice nativitatis millesimo CCV, indictione VIII, die dominico secundo exeunte octubri, iuxta ecclesiam Sancti Iacobi de Gavi. Nos castellani Gavi, scilicet Ottobonus de Cruce et Porcus, laudamus quod comune Ianue quiete, licenter et sua auctoritate et sine contradictione Alberti de Longorola et omnium personarum teneat, habeat et possideat peciam unam terre que est proxe VI et iacet in Roveleta et quam tenebat Albertus de Longorola et cui coheret una parte ipse Albertus, ab alia terra Sancte Savine, a tercia via, a quarta Bonardus. Hoc ideo facimus quia veniens ante nos Lanfrancus Collus, syndicus pro comuni Ianue, querimoniam de b predicto Alberto, nomine predicti comunis, dicens quod dimitteret terram predictam c sepedicto comuni vel sibi nomine ipsius comunis quia sua erat, id est de comuni, et ad se pertinebat. Cui Alberto, cum multos et longos terminos dedissemus, respondit nobis et dixit quod non staret inde in placito nec defenderet illam nec contradiceret ullo modo. Quare laudamus ut supra. Testes r(ogati) Guido de Balbo, Rollandus Scaça, Bernardus et plures alii. (S.T.) Ego Lanfrancus, regalis aule notarius, hanc cartam, iussu predictorum castellanorum, scripsi. / (c. 165 r.) (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(is) d, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento manu Lanfranci notarii scripto secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, sententia – 221 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e. a In C’ precede De eodem b querimoniam fecit de in C’ c predictam terram in C’ d scioglimento da C’ e subscripsi: sub in C. 541 1206, gennaio 14, Gavi Enrico Detesalve, Ottobono de Cruce e Porco, castellani di Gavi, aggiudicano al comune di Genova un sedime in Gavi confiscato a Guercio Tignoso. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 165 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 265 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Liber di Gavi, c. 16 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 165 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 165 r., da D. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e C” v. rispettivamente nn. 128 e 527. Il notaio Lanfranco usa l’indizione romana, come dimostrato anche dai nn. 537, 538, 540. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 479; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 207. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 52; ROVERE, n. 21. De negociis Gavi a. (S.T.) Anno dominice nativitatis millesimo CCVI, inditione nona, die sabati XIIII intr(ante) b ian(uario), in platea Sancti c Iacobi de Gavi. Nos castellani de Gavi, scilicet Enricus Detesalve, Ottobonus de Cruce, Porcus item d laudamus quod castellum et curia Gavi Ian(ue) quiete habeat et perpetuo teneat et possideat, sine contradictione omnis persone, sedimen unum quod iacet in burgo Gavi, cui coheret una parte murus e de domo Tignosi, alia parte via qua itur versus burgum novum et versus hospitale et superius strata, inferius dictum hospitale, redeundo ipsi hospitali quandam partem unius ficti quod super totum illud sedimen habet, id est super illud – 222 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f deberet ad purgandum de g predicto maleficio vel inde ad rationem stare. Ipse vero, in dira contumatia perseverans, noluit venire nec se ullo modo voluit nostro conspectui presentare. Cum sibi multas indutias et in fine terminum peremptorium dedissemus, immo postea turpia commisit quia cum aliis latronibus mansionem Ripealte de Bruersa depredavit et devotos expoliavit, stratam pluries fregit, quorumdam hominum necem ut audivimus adimplevit. Et inde nos predicti castellani forestavimus ipsum publice et bona omnia patris ipsius Tignosi extimari et dividi fecimus et predictum sedimen in parte sua venit. Quare condemnavimus predictum h Guercium in illo sedimine, laudantes illud predicto comuni ut supra et dantes inde possessionem i Lanfranco Collo, nomine comunis cuius syndicus j erat. Et erat k in illo sedimine in capite aliquantulum domus que tenebatur cum alia domo Tignosi et illam l pro vindicta dirui fecimus et destrui. Testes r(ogati) fuerunt Roglerius de Paver, Homodeus, Rufinus Pastorchius, Anselmus de Alexandria, Rainaldus de Aldis et multi alii. (S.T.) Ego Lanfrancus, regalis aule notarius, hanc cartam, iussu predictorum castellanorum, scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato et precepto domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(o) b, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento manu Lanfranchi notarii scripto m secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu n puncto, sententia non mutata, et ad ipsum corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. a De negociis Gavi: om. C”; De eodem in C’ b scioglimento da C” c Sancti: om. C” d item Porcus in C’, C” e parte dom murus in C’ f in C’ corretto su veniret g purgandum se de in C’, C” h predictum: ipsum in C’ i possessionem: om. C’ j syndicus: om. C’ k et erat: om. C’ l illa in C’, C” m scriptum in C” n seu: om. C”. – 223 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1207, giugno 26, Genova I consoli del comune di Genova concedono all’abbazia di Tiglieto di sfruttare il bosco detto Roboretum limitatamente alle necessità di una casa della stessa abbazia, sita in località Bosco. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 165 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Liber di Gavi, c. 17 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 165 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 165 r., da D. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 527. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 479; DESIMONI, Documenti, p. 12; FERRETTO, Documenti genovesi, nn. 207, 23, 128; Codice diplomatico, III, n. 29. R e g e s t o: ROVERE, n. 22. Laus quod abbas de Tilieto a et Sancte Crucis uti possit illo nemore quod dicitur Roboretum b. Ianue, in capitulo, ante consules de comuni. Fulco, filius Fulconis, Lanfrancus Rubeus, Willelmus Mallocellus, Nicolaus Aurie, Enricus de Nigro et Obertus Spinola statuerunt et laudaverunt quod de cetero omni tempore in perpetuum liceat abbati de Tilieto qui quondam vocabatur Sancte c Crucis et eius successoribus uti, frui nemore illo quod dicitur Roboretum, nomine illius case que sita est in loco ubi dicitur Boscus, quantum ad utilitatem ipsius case necesse fuerit sine omni contradictione consulum comunis Ianue vel potestatis qui pro tempore fuerint. Hoc autem ideo factum est quoniam cum fratres dicti monasterii venissent ante prenominatos consules, ostendentes eis publicum instrumentum in quo sane continebatur quod Albertus, marchio de Gavi, quondam Guidonis filius, investivit dominum Girardum d, monasterii Sancte Crucis de Tilieto abbatem, et ei concessit quod ipse et successores eius omni tempore habeant potestatem utendi, fruendi nemore illo quod Roboretum dicitur, quantum ad utilitatem eiusdem monasterii que sita est in loco ubi dicitur Boscus necesse fuerit, considerantes vero consules instrumentum quod dicti fratres eis ostenderunt et cartam – 224 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e, que facta erat per predictos consules comunis Ianue, qua nempe continebatur quod venerabiles fratres de Tilieto tam instrumento quam testibus eisdem consulibus plenam fecerunt fidem quod hoc predicto iure usi sunt per longevum et longum tempus, quare, cognito ut supra, volentes consules ius monasterii conservare illesum, autoritate consilii et consiliatorum Ianue, de eorum mandato et voluntate plenarie fuit ut libere et sine impedimento eo iure utantur sicut et soliti sunt prefati cenobii fratres. Quare prefati consules statuerunt et laudaverunt ut supra. Tenores vero predicti instrumenti et carte aperte tales sunt ut infra declarantur. / (c. 165 v.) Tenor instrumenti talis est: Die martis qui est quartus dies ianuarii, in refectorio monasterii Sancti Eusebii f, presentia bonorum hominum quorum nomina subter leguntur. Albertus, marchio de Gavio, quondam Guidonis filius, per librum quem suis tenebat g manibus, investivit dominum Girardum d, monasterii Sancte Crucis de Tilieto abbatem, quod ipse suique h successores omnem potestatem habeant utendi, fruendi nemore illo quod Roboretum dicitur, quantum ad utilitatem case necesse fuerit que sita est in loco ubi dicitur Boscus. Factum est hoc isto die ianuarii, in loco et fundo Gavi. Signum manum i suprascripti j abbati k qui hoc breve fieri rogavit. Fuerunt testes Oglerius Balbus, Guastavinum, Natalinus de Gavi, Caçul de Monte Maurexino, Martinus Foldrellus, Fulco de Gavi. Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi millesimo centesimo vigesimo septimo, indictione Va. Ego Ugo interfui et hoc breve l scripsi. Tenor vero carte aperte talis est: Ianuensium consules de comuni universis castellanis qui sunt et fuerint in Gavi et eiusdem loci burgensibus salutem m et omne bonum. Presentibus litteris dilectioni vestre duximus intimandum quod venerabiles fratres de Tylieto tam instrumento quam testibus plenam nobis fidem fecerunt quod Albertus, marchio de Gavi, quondam Guidonis filius, investivit dominum Girardum d, monasterii Sancte Crucis de Tylieto abbatem, et ei concessit quod ipse et successores eius omni tempore habeant potestatem utendi, fruendi nemore illo quod Roboretum dicitur, quantum ad utilitatem case eiusdem monasterii que sita est in loco qui n dicitur Boscus necesse fuerit, et quod hoc iure usi sunt per longum et longevum o tempus. Quare et nos ius monasterii illesum conservare volentes, volumus et mandamus ut libere et sine impedimento eo iure utantur sicut soliti sunt prefati cenobii fratres et – 225 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA p veritatis cartam apertam nostro sigillo communitam inde fieri mandamus, rogantes vos ut q tanquam sanctos viros et Dei r electos et multa religione florentes Tylieti monacos et confratres commendatos habeatis et honoretis et manuteneatis in iusticiis suis. Dat(a) s Ianue, anno dominice nativitatis millesimo centesimo nonagesimo secundo, indictione Xa, mense decembris. Acta laus ista feliciter anno dominice nativitatis M°CC°VII°, indictione VIIIIa, XXVI° die iunii. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(is) s, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de cartulario instrumentorum domini Bertoloti notarii secundum quod in eo continebatur, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, et t ad ipsum corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. Qui cartularius factus fuit in consulatu Fulconis, filii Fulconis de Castro, Lanfranci Rubei, Willelmi Malocelli, Nicolai Aurie, Enrici de Nigro et Oberti Spinule, anno dominice nativitatis M°CC°VII°, indictione VIIIIa. a In C segue espunto et b Laus-Roboretum: om. C’ c vocabatur abbas Sancte in C’ d Guirardum in C’ e commonita in C’ f Eusobii in C’ g tenebant in C’ h suisque in C’ i manum: così C; magnum in C’ j suprascripti: isti in C’ k abbati: così C, C’ l brevi in C’ m salutent in C’ n qui: ubi in C’ o lomgenum in C’ p testimonii in C’ q ut: om. C’ r Dei: dicti in C’ s scioglimento da C’ t et: om. C’. 543 <1204, -settembre 24> Guglielmo de Girardo di Gavi rinuncia al contratto livellario di un mulino, stipulato con i castellani di Gavi, ricevendo dal comune di Genova la somma di nove lire pavesi. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 165 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Liber di Gavi, c. 18 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 165 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 165 v., da D. – 226 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo al n. 545; l’indizione collocherebbe l’azione prima del 24 settembre. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 473; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 202. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 52; ROVERE, n. 23. De negotiis Gavi a. Guillelmus de Girardo de Gavi, qui habebat libellum de molendino de Gavi per castellanos usque ad annos viginti novem, se convenit b cum potestate et fecit finem comuni pro libris novem papiensium quas ei dare fecit Iordano peagerio et libellum iussit truncare. a De negotiis Gavi: om. C’ b convener con segno abbreviativo in C’. 544 <1204, -settembre 24> Giacomo calderarius di Gavi rinuncia al contratto di locazione di un orto in Gavi, stipulato con i castellani di Gavi, ricevendo dal comune di Genova la somma di dieci lire pavesi. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 165 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Liber di Gavi, c. 18 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 165 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 165 v., da D. Per l’autentica della copia in registro del 1233 v. n. 545; per quelle di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 527. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo al n. 545; l’indizione collocherebbe l’azione prima del 24 settembre. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 473; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 202. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 52; ROVERE, n. 24. Simili modo Iacobus, calderarius de Gavi, qui ortum habebat de sedimine quodam a in burgo de Gavi quod reddere fecit potestas Virmilio de – 227 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a quondam in C’. 545 <1204>, settembre 7, Genova Guiffredotto Grassello, podestà di Genova, concede in locazione per un anno a Rubaldo de Canali una terra in Monte Rotondo, in località Montecellus contro il quarto dei prodotti. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 165 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Liber di Gavi, c. 18 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 165 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 165 v., da D. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 527. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 473; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 202. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 52; ROVERE, n. 25. Septimo die septembris, in capitulo a. Colocavit dominus Guifreotus b et ordinavit quod Rubaldus de Canale teneat pro comuni Ianue usque annum unum terram quam comune Ianue pro curia Gavi habet in Monte Rotundo, in loco ubi dicitur Montecellus, reddendo quartum in anno cum terra illa et bosco ad illud pertinentem. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hec exempla tria, de c mandato domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(inis), civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de cartulario iteragentium in potestatia domini Guifreoti d Grasselli scripto, currente M°CC°IIII°, indictione VIa, sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. a capituli ìn C b Guifredotus in C’ c tria predicta de in C’ d Guifredoti in C’. – 228 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1216, ottobre 19 e 24, Genova Baliano, figlio di Guido Aucchie di Serravalle, giura fedeltà al comune di Genova per alcune terre della curia di Gavi, delle quali viene investito dai consoli del comune di Genova. Analogamente giura Rolando Croti. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 165 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1235; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 265 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 165 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 165 v., da D. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 128. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 517; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 308. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 53. Fidelitas quam Balianus fecit comuni Ianue a. § Decimo nono b die octubris. Balianus, filius quondam Guidonis Aucchie c de Serravalle, iuravit fidelitatem comuni Ianue quod erit verax et fide- lis comuni Ianue sicut bonus vassallus domino suo et quod non erit in facto vel assensu quod comune Ianue perdat terram vel castrum aliquod vel locum quod hodie habet vel de cetero acquisierit et specialiter castrum et burgum Gavi, Palodi, Montis Alti et Vultabii et si fuerit d qui in contrarium facere velit, id per bonam fidem disturbabit et ad noticiam consulum vel potestatis e qui pro tempore fuerint faciet per se vel suum missum pervenire. Precepta consulum vel potestatis e que f fecerint ei per se g vel suum missum aut litteras suas audire et exaudire nullo modo vitaverit. Credentias quas ei revelaverint h in credentiis tenebit sicut ei denunciaverint / (c. 166 r.) et si ab eo i consilium postulaverint, eis melius suum consilium j bona fide dabit. Si forte consules aliquid superius addiderint, de his omnibus pariter iuramento tenebitur et de his vassallus est et tenet pro comuni Ianue in curia Gavi et k in districtu de Gatorba, a Vulparia citra versus Gavium. In primis in loco qui dicitur in Monte tres pecias vinee, tres pecie l terre. Item in loco qui vocatur Arbustus peciam unam vinee. Item ad castellum de Gatorba – 229 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a, XVIIII octubris, post nonam. XXIIII octubris iuravit Rollandus fidelitatem in presentia Raimundi de Volta, Oberti de Volta, Adami. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum, de mandato domini Petri de m Andelo, civitatis Ianue potestatis, exemplavi et extraxi de cartulario comunis facto et scripto in consulatu Philipi Embriaci, Raimundi de Volta et sociorum, currente M°CC°XVI°, indictione IIIa sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, coruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. a De factis Gavii in C’ b XIIII in C’ c Aucche in C’ d fuerit: sciverit in C’ e potestatum in C’ f quos in C’ g per se ei in C’ h revelaverit in C’ i eis in C’ j consilium suum in C’ k et: om. C’ l pecias in C’ m de: om. C’. 547 1224, dicembre 19 e 30, Genova Il comune di Genova e Assalito di Mongiardino stipulano un trattato di – 230 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA O r i g i n a l e dei soli impegni genovesi [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2722/43. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 166 r., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 241 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 166 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 166 r., da D. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in folio XXVII »; in quello di C’ la seguente annotazione trecentesca: « No(ta) quod castrum Moniardini debet tradi comuni Ianue guarnitum et disguarnitum ad mandatum dicti comunis »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in XXVIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; C’ è così autenticata: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hoc exemplum extraxi et exemplavi ex veteri registro comunis Ianue ubi scriptum fuit manu Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loisio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°I°, indictione XIII, die vigesima iunii ». In accordo con A, C’ e la datazione riferita dal successivo intervento di Guglielmo, figlio di Assalito, riteniamo di dover emendare l’indicazione del mese fornita da C. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 614. R e g e s t o: LISCIANDRELLI, n. 220. Conventio Moniardi a. In nomine Domini amen. Ego Assalitus de Moniardino, pro me et filiis meis, promitto et convenio vobis domino Andelo, Ian(ue) b potestati, pro comuni Ianue et nomine ipsius comunis, quod cum castro nostro Moniardini, cum terra nostra et hominibus in ordinatione potestatis vel consulum comunis Ianue que modo est vel pro tempore fuerint de cetero faciemus et fieri faciemus vivam guerram igneam et sanguinolentam hominibus Alexandrie et Terdone et hominibus eorum districtus in personis et rebus et universis demum aliis personis, castris, terris et villis, exceptis marchionibus Malaspine et eorum terris et hominibus dum non offendant terram et homines Ianue et de districtu Ianue, sed si offenderint, tunc eis guerram supradictam faciemus ad defendendam terram et omnes Ianuenses et de di- strictu Ianue. Predictum vero castrum Moniardini guarnitum et disguarnitum dabimus et consignabimus comuni Ianue vel nuncio suo quotiens ab ipso comuni vel a potestate seu a consulibus c comunis Ianue que modo est – 231 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d vel consules comunis Ianue vel aliquis pro ipso comuni viva voce vel litteris nobis dixerint vel manifestaverint in credentiis tenebimus sicut nobis determinaverint homines Ianue et de districtu Ianue, in personis et rebus, in toto posse nostro et districtu et ubique, pro posse nostro salvabimus e, custodiemus et ab omni gravamine et violentia defendemus et honorem comunis f Ianue operabimur bona fide. Predicta quoque ego Assallitus iuro, tactis sacrosanctis evangeliis, bona fide, sine fraude, attendere et observare et contra non venire et insuper me facturum sic quod filii mei eadem iurabunt attendere et observare. Die penultima decembris. Guillelmus, filius Assaliti, iuravit predicta attendere et observare, presentibus Fulcone de Clermonte et g Fredentione de Clermonte, castellano de Montaldo, Bonovassallo Caligepalii et Rubaldo de Cairantio. Versa vice h nos Andalo de Bononia, Ian(uensis) civitatis potestas, de beneplacito et autoritate consilii Ianuen(sis) i et quatuor hominum per compagnam per campanam et cornu coadunatorum, pro comuni Ianue et nomine ipsius comunis, promittimus et convenimus vobis Assalito de Moniardino, pro vobis et filiis, quod j comune Ianue de cetero vos et terram vestram et homines in personis et rebus salvabit et custodiet et adiuvabit contra omnes personas nec faciet pacem k cum Alexandrinis et Terdonensibus in qua non ponat et pacificet vos et terram vestram et homines et nisi pedagium quod actenus in terra Terdone colligere consuevistis vobis fuerit a Terdonensibus l restitutum / (c. 166 v.) aut ipsum, si reddere nollent, a vobis vel nunciis vestris apud Gavium m vel in terra comunis Ianue colligere permittemus. Et si forte pro hac guerra quam habemus cum Alexandrinis et Terdonensibus castrum aut terram vel villam ipsi inimici nostri vobis, quod absit, abstulerint, non n faciemus pacem cum ipsis nisi ablata vobis fuerint restituta. Hanc vero conventionem promittimus vobis per nos et successores nostros attendere et observare et in capitulis ponere et collocare perpe – 232 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA o. Actum Ianue, in domo Fornariorum. Testes Obertus Spinula, Willelmus eius filius p, Sorleonus Piper, Iacobus Picamilium, Rubeus de Volta. Anno dominice nativitatis M°CC°XXIIII°, indictione XIIa, XVIIII die octubris q, circa terciam. (S.T.) Ego Marchisius quondam Oberti de Domo, notarius sacri Imperii et iudex ordinarius, rogatus scripsi r. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Petri de Andelo, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento manu Marchisii quondam Oberti de Domo notarii scripto secundum quod in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi s. a De castro Moniardini in C’ b scioglimento da C’ c potestate vel consulibus in C’ d prefati consules potestas in C’ e nostro bona fide salvabimus in C’ f honorem et utilitatem comunis in C’ g et: om. C’ h Versa vice: om. A; nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) quod infertur Gavium esse comunis i Ianuen(sis) consilii in A, C’ j filiis vestris quod in A k pacem faciet in A l fuerit ab ipsis Terdonensibus in C’ m Gavim in A n nostri quod abstulerant non in C o De hiisrogaverunt: om. A p filius eius in A q decembris in A, C’ r (S.T.) Ego Ricobonus Coxannus notarius, de mandato domini Lazarii Girardini Glandonis, Ianuensis civitatis potestatis, predictum instrumentum sive cartam extraxi sive exemplificavi de cartulario sive foliatio quondam Marchisii scribe, quondam Oberti de Domo, in quo ut supra scriptum est continebatur, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam. Qui dictus L(azarius) potestas laudavit et statuit ut eam vim habeat eamque per omnia obtineat firmitatem ac si per manum dicti Marchisii factum fores (così). Testes Bonusvassallus Caligepalii, Madius scriba. Actum Ianue, in palacio Fornariorum, anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo vigesimo septimo, indictione XV, die vigesima quinta octubris in A s (S.T.) Ego Lantelmus-subscripsi: om. C’. 548 1167, febbraio 13, Genova Rainaldo, arcivescovo di Colonia e arcicancelliere d’Italia, mette al ban- do dall’Impero i marchesi di Gavi e di Parodi per aver occupato il castello di – 233 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2720/52. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 166 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 268 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 166 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 166 v., da D. Nel verso di A la seguente annotazione del secolo XIII: « Scriptum est in registro Lantelmi », oltrea « R(egistratum) » duplicato; nel margine esterno di C, di mano di Iacopo Doria: « Supra in XVIIII et in XXXII et infra in CCLV »; in quello di D, della stessa mano:« Supra in Xa, infra in CLXVIIa »; nel margine inferiore albero genealogico dei marchesi di Massa e Parodi: v. introduzione, cap. V. Nella plica di A restano i fori per un sigillo deperdito. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n.106. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 252; GORRINI, n. 6; Codice diplomatico, II, n. 24. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 42; LISCIANDRELLI, n. 64. De negociis Palodi. Ego Rainaldus, Dei gratia Coloniensis archiepiscopus et totius Ytalie archicancellarius, speciali mandato domini imperatoris Frederici, appellavi Guillelmum Sarracenum marchionem et fratrem eius et marchiones de Gavi apud Marincum ut de castro Palodi, quod iniuriose et violenter occupaverant, rationem facerent a Ianuensibus qui illud per dominum imperatorem in feudum tenebant et multa precum instantia eis terminum produxi usque apud b Gavim inde suum haberent consilium. Iterum apud Gavim eos super eodem negotio diligenter convenimus et promiserunt inde voluntati nostre satisfacere quod c inter Ianuenses et ipsos adinvenerimus d complere. Tandem Ianuam profecti sumus et inde eos appellavimus per missos et vassallos eorumdem e, Tedisium videlicet de Pontecorono, Albertum de Grondona et Rufinum de Valentia, ut Ianuam venirent pro complenda promissione quam fecerant de castro Palodi cumque pro eis Ianuam securiter adducendis sicut postulaverant misissemus Corsum, Ianuensem consulem, atque Grimaldum velut promiserant venire contempserunt omnino et quia eos legittime duo- bus edictis et postmodum peremptorio edicto appellavimus et sui presentiam per contumatiam facere recusarunt, ideo in bannum publicum ex parte domini imperatoris Frederici ipsos mittimus et res eorum universas et ut – 234 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f sub pena bone voluntatis domini imperatoris interdicimus et tam ipsos marchiones omnes quam eorum coadiutores de Palodo contra Ianuenses inimicos domini g imperatoris Frederici iudicamus. Ad hec, tactis evangeliis, Conradum capellanum iurare fecimus quod dominus imperator Fredericus bannum hoc in curia publice confirmavit h nec de banno predictos marchiones extrahet sine licentia omnium vel maioris partis Ianuensium consulum i de comuni. § Preterea promittimus vobis consulibus Ianue quod dominus imperator, per se vel litteras aut nuncium suum, precipiet comuni et populo Papie et marchionibus de Guastis et de Ponçono et Bosco et marchioni Malespine et comiti Geveardo ut bona fide, sine fraude, consilium et auxilium prestet j Ianuensibus contra predictos marchiones et eorum adiutores et eos habeant inimicos Imperii et ita donec Ianuenses castrum Palodi recuperaverint aut prenotati marchiones inde concordaverint cum omnibus vel maiori parte Ianuensium consulum de comuni et faciemus quod dominus imperator precipiet Guillelmo, marchioni Montisferrati, sub debito fidelitatis ut predictis marchionibus vel adiutoribus eorum nec ipse nec sui homines contra Ianuenses vel adiutores eorum consilium vel auxilium pre- stet quamdiu ipsi marchiones castrum Palodi Ianuensium consulibus omnibus de comuni vel maiori parti reddere vel inde cum eis supersederint concordare nec istud dominus imperator aliquatenus revocabit aut irritum faciet sine licentia omnium vel maioris partis Ianuensium consulum de comuni vel nisi marchiones ipsi cum Ianuensibus k consulibus de comuni, omnibus vel maiori parte, se de Palodo concordaverint. Ut autem huius facti veritas in posterum elucescat, ne l possit inde aliquando dubietas emergere et per publicam personam hec fecimus in scriptis redigi et autoritatis nostre sigillo corroborari. Actum Ianue, in publica contione. Testes marchio Opiço Malaspina, Opiço Buccafollis, Isembardus Papiensis, Willelmus de Veçano, Philipus de Iusta, Ingo Tornellus, Gandulfus Bacemus et plures alii. M°C°LXVII°, indictione XIIIIa, tercio decimo die februarii. (S.T.) Ego Wlielmus Caligepallii notarius, precepto domini Rainaldi m, Colonicensis n archiepiscopi et totius Ytalie archicancellarii, scripsi. / (c. 167 r.) (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato et precepto domini Pegoloti o Ugueçonis de Girard(is) p, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento manu Willelmi Caligepallii scripto, sigillo domini Rainaldi, Coloniensis archiepi – 235 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a ratione facere in C b usque dum apud in A, C’ c satisfacere et quod in A d adinveneramus in A, C’ e eorum in A, C’ f presumat in A, C’ g domini: in sopralinea in A h confirmabit in A i consulum Ianuensium in C’ j prestent in A k Ianuensium in A, C’ l nec in A m Raimundi in C’ n Coloniensis in A, C’ o Pecogoloti in C p scioglimento da C’. 549 1171, maggio 10, Genova Guglielmo e Raniero, marchesi di Parodi, restituiscono al comune di Genova il castello di Parodi, e giurano fedeltà allo stesso Comune dichiarandosene vassalli. C o p i a semplice [B], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2737A/15; c o p i a autentica [C], Vetustior, c. 167 r., da copia semplice in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 268 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 167 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 167 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in Xa, infra in CLXVIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 106. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 284; DESIMONI, Documenti, p. 66; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 78; Codice diplomatico, II, n. 60. R e g e s t o: LISCIANDRELLI, n. 91. Fidelitas quam marchiones Palodi fecerunt comuni Ianue et qualiter dictum castrum Palodi restituerunt dicto comuni quod ei iniuste usurpaverant a. In nomine Domini amen. Nos Guillelmus et Rainerius fratres, marchiones Palodi, restituimus vobis consulibus comunis Alberico, Ottoni de – 236 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b vobis c competens amiseramus et si quod d forte iuris in eo e habemus, id modis omnibus ex mera liberalitate nomine comunis Ianue vobis donamus, faciendo f quicquid volueritis nomine proprietario sine omni nostra omniumque pro g nobis contradictione. Item iuramus fidelitatem comuni Ianue tactis sacrosanctis evangeliis, videlicet quod amodo erimus veraces et fideles ipsi tanquam bonus vassallus h domino suo contra omnes personas et hanc fidelitatem vobis facimus pro castro Palodi quod cum pertinentiis suis nobis dare debetis in feudum, sed i ego Rainerius amplius pro omni posse meo quod habeo in terra magna seu insulis et nominatim pro parte mea Masse j, que omnia de cetero pro comuni Ianue debeo tenere in feudum, salva sane fidelitate F(rederici), Romani imperatoris, ita tamen quod ob ipsam fidelitatem imperatoris non possimus minuere de terris, possessione k vel honore ullo modo quod comune Ianue habet vel de cetero habebit nec absolvi ab ista quam comuni Ianue facimus fidelitatem et conventionem et nominatim quod omnia conventa de Palodo in hac conventione in aliquo observare non possimus. Item iuramus salvare, custodire et manutenere bona fide Ianuenses et universos de districtu Ianue et res eorum in tota terra et districtu nostro et ubicumque posse habebimus l et omnes stratas quibus itur aut m reditur Ianuam aut ibitur redibiturve Ianuam salvabimus in ordinatione consulum eorum et quod in terra nostra nullam consuetudinem vel exactionem super aliquem Ianuensem vel de districtu Ianue constituemus vel exigemus aut constitui vel exigi faciemus nec de cetero litigabimus ullo modo n vel aliqua occasione o, inquietationem faciemus de possessionibus vel quasi possessionibus quas comune Ianue habeat vel aliquis pro eo ullo modo. Conveniemus p etiam et specialiter iuramus quod in hac oste et expeditione ad quam deitate propicia feliciter accingimini dabimus vobis milites XXXII et servientes centum sine soldis, quod si forte oste illa quoquo casu remaneret quandocumque necesse fuerit q comuni Ianue infra XL dies r ex quo per consules aut comune Ianue commoniti fuerimus, eandem quantitatum s militum et servientum in consulum comunis Ianue ordinatione dabimus sine soldis et abinde quocienscumque t civitas Ianue u ostem vel cavalcatam hostilem fecerit a Via Regia usque Monachum et a Gavi usque mare, dabimus comuni milites decem sine soldis in ipsa oste vel cavalcata. Item infra mensem faciemus iurare omnes homines de Palodo ab annis sedecim usque in septuaginta fidelitatem comuni Ianue contra om – 237 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA v faciemus bona fide quando per consules comunis Ianue inde fuerimus requisiti. De Palodo et omni posse suo atque districtu faciemus guerram et pacem in ordinatione et mandato atque mandatis Ianuensium consulum de comuni qui sunt et pro tempore fuerint. Et ego Rainerius amplius w de omni posse meo et nominatim de parte mea Masse et de parte Willelmi fratris mei qui ad hoc consentit et inde dat plenam x facultatem dabimus ipsum castrum pro facienda guerra guarnitum et disguarnitum consulibus comunis Ianue quando a nobis illud postulaverint nec mandata seu ordinationes quas inde nobis per consules comunis Ianue qui sunt et pro tempore fuerint facere voluerint audire ullo modo vitabimus et annuatim festo sancti Laurentii dabimus nomine census canonicis y Beati Laurentii cereum unum pondere librarum viginti quinque ad honorem ipsius matris ecclesie et civitatis Ianue z. Item si forte aliquis de districtu nostro in aliquem Ianuensem vel de districtu aa Ianue predam vel offensionem aliquam fecerint, nos tenebimur facere predam restituere et rationem inde bona fide complere postquam per consules aut eorum certis litteris sigillatis comuni sigillo inde fuerimus bb commoniti. Ad hec omnia etiam validius corroboranda faciemus iurare infra mensem unum .. cc marchionem de Monteferrato et ambos eius filios qui sunt milites et de nobilibus propinquis nostris atque vassallis qui sunt milites usque in viginti quod si contra fidelitatem hanc dd aut conventionem veniremus aut non adimpleremus, quod deinceps ee sint nobis contrarii sine fraude et consilium et auxilium suum nobis subtrahant et bona fide ad recipiendum et ff ad recuperandum Palo- dum cum omni suo iure comuni gg Ianue consilium et auxilium prestent in ordinatione consulum comunis qui erunt pro tempore donec illud cum omni suo iure recuperaverint. Et hanc eandem fidelitatem et conventionem faciemus heredes nostros iurare ex quo ad annos quatuordecim pervenerint postquam inde per consules comunis Ianue fuerimus hh requisiti quam per omnia heredes nostri etiam post decessum nostrum similem facere debent iurare. Hec omnia bona fide, sine omni fraude et malo ingenio, sicut superius scripta sunt attendere, observare ii et complere iuravit Willelmus, marchio de Palodo, et frater eius Rainerius, tactis sacrosanctis evangeliis, in civitate Ianue, in publico parlamento, millesimo centesimo septuagesimo primo, indictione tercia, decimo die madii. – 238 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Conventus marchionum Palodi et comunis Ianue in B; Restitutio castri Palodi in C’ b in eo: ripetuto in C c nobis in B d quid in B e in eo: om. B f faciendum in B, C’ g nostra et omnium pro in B, C’ h ipsi comuni tanquam boni vassalli in B; bono vassallo in C’ i sed: et in B j nel margine esterno di C la seguente annotazione coeva de Massa. No(ta) k possessionibus in B l habemus in C’ m vel in B, C’ n ullo modo litigabimus in B o aliquam occasionem in B p convenimus in C’ q fuit in C’ r dies XL in C’ s quantitatem in B, C’ t qucienscumque in C u quocienscumque civitatis Ianue in B; nel margine esterno di D No(ta) v renovare in B w amplius: om. C’ x plenam dat in B; nel margine esterno di D No(ta) y canonis in C’ z nel margine esterno di D No(ta) aa strictu in B bb fuimus in C’ cc *** in C’ dd han in C’ ee inceps in C ff ad recipiendum et: om. B gg iure *** comuni in B hh fuimus in B, C’ ii observare: om. B. 550 <1171>, maggio 10, I consoli del comune di Genova concedono in feudo, per la durata di quattordici anni, il castello di Parodi ai marchesi Guglielmo e Raniero. C o p i a semplice [B], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2737A/15; c o p i a autentica [C], Vetustior, c. 167 v., da copia semplice in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 269 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 167 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 167 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in Xa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 106. Per l’indicazione dell’anno v. n. 549. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 285; DESIMONI, Documenti, p. 68; FERRETTO, Docu menti genovesi, n. 79; Codice diplomatico, II, n. 61. R e g e s t o: LISCIANDRELLI, n. 91. De castro Paloudi dato in feud(um) marchionibus qui predictam conventionem iuraverunt a. Nos Ianuensium consules de comuni Albericus, Otto de Cafaro et Rubaldus Guelfus damus vobis Guillelmo et Rainerio, marchionibus de Palo- do, propter conventionem prescriptam et fidelitatem quam firmiter sine – 239 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b per omnia fidelitatem et conventionem comuni Ianue observaverint et fecerint ex quo ad annos XIIII pervenerint et inde per consules c comunis fuerint requisiti et ita vos investimus in publico parlamento per vexillum xamiti viridis coloris. Decima d die madii. a De castro-iuraverunt: om. B; De negociis Palodii in C’ b similem in B, C’ c consulem in C’ d coloris. In publico parlamento, decima in B. 551 <1171, maggio 10-> Alcuni uomini di Parodi, esplicitamente indicati, giurano di prestare aiuto ai Genovesi per far rispettare dai marchesi di Parodi gli impegni da essi assunti nei confronti del comune di Genova. C o p i a semplice [B], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2737A/15; c o p i a autentica [C], Vetustior, c. 167 v., da copia semplice in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 269 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 167 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 167 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in Xa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 106. Per il termine « post quem » v. n. 549. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 290; DESIMONI, Documenti, p. 68; FERRETTO, Docu menti genovesi, n. 80; Codice diplomatico, II, n. 62. R e g e s t o: LISCIANDRELLI, n. 93. Sacramentum fidelitatis quod fecerunt infrascripti homines Palodi comuni Ianue a. Ego iuro ad sancta Dei evangelia quod si Guillelmus et Rainerius, marchiones de Palodo, contra fidelitatem quam comuni Ianue anno millesimo – 240 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b aut conventionem totam quam illi comuni et consulibus comunis fecerunt non observaverint et adimpleverint, quod ab illa die in antea ero illis contrarius sine omni fraude et consilium meum c et auxilium meum illis subtraham omnimode et denegabo et bona fide ad recuperandum Palodum cum omni suo iure comuni Ianue et consulibus comunis qui sunt vel erunt pro tempore consilium et auxilium omnimode in ordinatione illorum consulum prestabo donec illud castrum Palodi cum omni suo iure consules comunis Ianue d recuperaverint nec deinceps ero opere vel facto quod comune Ianue perdat castrum Palodi aliquo modo. Nomina autem illorum qui iuraverunt predicta sunt hec e: Enricus Cuca, Casalis, Boverius de Paterno f, Rufinus Gasege, Manfredus filius Brugne, Guigolotus de Finença g, Brugnus de Solerio, Fulcher de Solerio, Enricus de Calega h, Willelmus de Mulaterio, Raimundus de Solerio i, Oionus de Solerio, Willelmus Pastor, Fulco Faccus j, Anselmus de Polver, Guagnonus de Mercadello, Anselmus Cocagna, Iacobus de Mercadello, Recucus de Mercadello. a Sacramentum-Ianue: om. B, C’ b presumpserint in C’ c meum: om. B, C’ d Ianue comunis con segno d’inversione in C e Nomina-hec: om. B f Patrino in B g Finençam in B h Galega in B i Raimundus de Solerio: in B, C’ posto dopo Fulcher de Solerio j Saccus in B, C’. 552 <1171, maggio 10-> Alcuni uomini di Parodi, esplicitamente indicati, giurano fedeltà al comune di Genova, impegnandosi a prestargli aiuto per far rispettare dai marchesi di Parodi gli impegni da essi assunti nei confronti dello stesso comune. C o p i a semplice [B], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2737A/15; c o p i a autentica [C], Vetustior, c. 167 v., da copia semplice in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Dupli ——————— 1 V. n. 549. – 241 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in Xa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 106. Per il termine « post quem » v. n. 549. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 291; DESIMONI, Documenti, p. 68; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 81; Codice diplomatico, II, n. 63. R e g e s t o: LISCIANDRELLI, n. 94. Alia fidelitas hominum de Palodo a. Ego iuro fidelitatem comuni Ianue, videlicet quod amodo ero verax et fidelis ipsi comuni Ianue tamquam bonus vassallus domino suo contra omnes personas et etiam contra ipsos marchiones de Palodo Willelmum et Rainerium et eorum heredes si forte contra fidelitatem quam comuni Ianue fecerunt venirent aliquando aut contra conventionem quam ipsi comuni fecerunt anno M°C°LXXI° 1 non observarent, in consulatu videlicet Alberici, Ottonis de Cafara et b Rubaldi Guelfi, Willelmi Sardene et Nicole Rocie et tunc tenebor eo stare in ordinatione et mandato consulum comunis Ianue de his que michi fecerint aut potestatis Ianue que esset pro comuni ipsius civitatis et eorum mandata audire et exaudire non evitabo c, immo ea complebo bona fide et deinceps non ero in consilio vel opere vel assensu quod comune Ianue perdat terram vel honorem quam habet vel habebit aut castrum Palodi ullo modo et si castrum illud amiserit, quod absit, bona fide illud adiuvabo pro posse recuperare. Nomina autem illorum qui predicta iuraverunt sunt hec d: Lanfrancus de Palodo, Ritius eius frater e, Fulco filius eius, Baudantia f, Rollandus de Palodo, Bonussenior de Rainerio g, Rubaldus gastaldus, Albertus de Valdenasci, Guido de Rollando, Rubeus de Costa, Berardus de Valdenasci, Bosus h Cornaionus, Lugarus, Fulco Villanus, Ugo Arditionus, Obertus Cavaça i, Accus, Guido Gattus, Guido Arulfo, Braçageda, Iordanus Mautius j, Coper, Bernardus de Calveti, Albertus Niçola, Berardus de Braia, Petrus de Listri, Willelmus de Listri, Bernardus de Bennasci, Guido de Lelma, Fulco Reucalaventre k, Petrus de Çucalo, Martinus Guertius, Aviger, Rollandus de Çucalo, Rainaldus de Tramuntata l, Robertus de Costa, Cincignonus, Baldicio de Tramuntata l, Gandulfus de Roneço, ——————— 1 V. n. 549. – 242 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA m, Albertus Macagnanus, Alcherinus, Albertinus de Lista, Guidotus Deganus, Otto Meçan n, Grillus de Costa, Porronan, Obertar, Rainaldus Peronar o, Lanfrancus Gatus, Fulco de Valdenasco p, Arpinus de Contegno, Bombellus, Obertus de Contegno q, Arnulfus, Rubaldus de Valdenasci r, Ugo Quelea, Audebertus, Rainaldus Arabitus, Petrus de Braida, Obertus Salican, Martinus de Petra, Furnus de Lista, Relecatus, Petrus de Castro, Obertus Raviol, Obertonus de Braida, Braidus s Valfeneira, Guido t de Ponasio, Albertus filius Rollandi, Fulco de Fistogna, Fulco Armegine, Açalitus, Petrus de Predo u, Ugo Piguntius, Rollandus de Borroano v, Aucellus Turrexanus, Armannus Turrexanus w. a Alia-Palodo: om. B; de Palodo in C’ b et: om. B, C’ c vitabo in C’ d recuperare- hec: om. B e frater eius in B f eius Lanfrancus Baudantia in B g Raneço in B h Boso in B i Cavaçam in B j Naucius in B k Tettalaventre in B l Tramuntan in B m Trenego in B n Eneçan in B o Porronar in B p Valdenasci in B q Tintegno in B r Valdenasco in B s Bardus in B t Guido: Guieti in B u Piredo in B v Borriano in B w in C’ segue (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hec exempla quatuor dicti 553 1223, giugno 24, Genova I marchesi di Massa, Andrea, figlio di Morroello, anche a nome di Corrado, figlio di Palodino, e Opizzo, figlio di Raniero, anche a nome del fratello Corrado, cedono al comune di Genova i loro diritti sul castello di Parodi e sul pedaggio di Gavi, ricevendone, oltre a cinquanta lire, l’impegno di un versamento annuale di cento lire in loro favore. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 167 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 269 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 167 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 167 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in Xa ». Per l’autentica della copia in registro del 1233 v. n. 555; per quelle di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 106. – 243 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 54. Finis et refutatio atque remissio quam Andreas et Opiço, marchiones de Massa, fecerunt domino Spino de Sorexina, recipienti nomine comunis Ianue, de castro Palodi et eius curia atque districtu a. In nomine Domini amen. Nos Andreas, filius quondam Murruelis, march(io) de Massa, pro me et Conrado, filio quondam Palodini, et Opicio, filio b quondam Rainerii, march(ionis) c de Massa, pro me et fratre meo Conrado, facimus vobis domino Spino de Sorexina, Ian(ue) c potestati, recipienti nomine comunis Ianue, datum et cessionem, finem et refutationem et omnimodam remissionem et pactum de non petendo de omni iure et actione et ratione reali et personali, utili et directo, nobis / (c. 168 r.) et predictis competenti et competituro aliquo modo vel occasione in castro Palo- di et eius curia et districtu et iurisdictione et fidelitatibus, in domesticis et salvaticis et brais, cultis et incultis, silvis et nemoribus, pascuis, venationibus et piscationibus, molendinis, aqueductibus, servis et ancillis et vassallis et regalibus omnibus, in angariis et parangariis, in fodris, bandis et omni iurisdictione, dacitis et albergariis et omnibus aliis iuribus nobis et predictis aliquo modo competentibus vel competituris in dicto castro et eius curia et districtu et de introitibus omnibus tam perceptis et percipiendis a comune d Ianue vel pro comuni. De predictis omnibus vel occasione eorum facimus vobis pro nobis et predictis datum et cessionem, insuper de omni nobis e competenti et competituro in pedagio sive pro pedagio Gavi et iure percipiendi ipsum et tam de percepto quam de percipiendo a comuni Ianue vel pro comuni ut predicta omnia et res et iura habeat ipsum comune Ianue et iure proprietario de cetero quiete teneat et possideat et nomine transactionis et uti possit et experiri, agendo et excipiendo et replicando contra omnes personas et res utiliter et directe, realiter et personaliter et modis omnibus quibus nos et ipsi possumus vel possemus aliquo modo vel occasione, nichil penitus in nobis retento et ipsum comune procuratorem facimus ut in rem suam. Possessionem et quasi possessionem et dominium omnium predictorum f comuni Ianue tradidisse confitemur. Insuper pro nobis et dicto iure et pro omnibus nostris facimus comuni Ianue et universis de districtu Ianue finem et refutationem et pactum de non petendo de omni iniuria, rapina et damno dato nobis vel hominibus nostris et predictorum per comune Ianue seu per aliquem de eius districtu et nullam inde facere requisitionem g – 244 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA h vobis, nomine comunis Ianue, quod simile instrumentum de predictis omnibus et obligationem fieri faciemus comuni Ianue a predictis Conrado et Conrado in laude iudicis comunis Ianue infra menses duos et hoc faciemus nomine pacis et concordie et transactionis de controversia que erat inter nos et predictos, ex una parte, et comune Ianue, ex altera, de predictis omnibus et pro libris quinquagintis i quas pro nobis et predictis a comuni Ianue accepisse confitemur et de quibus nos bene quietos et solutos vocamus, renunciantes exceptioni non numerate pecunie et pro libris centum quas comune Ianue nobis et predictis annuatim de cetero dare debet j, quas nullo modo nos nec predicti vendere nec alienare nec obligare alicui ultra annum unum possimus. Predicta omnia ut supra rata et firma habere et tenere, per k omnia observare et complere per nos et heredes nostros in perpetuum et in nullo contravenire per nos vel heredes nostros seu aliquam personam pro nobis promittimus et si in aliquo de predictis omnibus contrafieret et quotiens contrafactum foret, penam mille marcharum argenti vobis, pro comuni Ianue recipienti, promittimus, predictis omnibus et singulis l firmis manentibus. Et propterea et predictis omnibus nos et bona nostra in solidum pignori obligamus, renuntiantes si duo vel plures etc. et epistule divi Adriani, iuramus, sacrosanctis evangeliis tactis, predicta omnia attendere, complere et observare et rata et firma habere et tenere et in nullo contravenire per nos et heredes nostros nos nec predicti de predictis omnibus in aliquo et quod nulli persone fecimus datum aliquod seu cessionem aliquam vel remissionem et de damnis nobis datis et iniuriis factis a comuni Ianue et hominibusde m eius districtu vobis, recipienti nomine comunis Ianue, et hominibus de districtu plenam et omnimodam remissionem et pactum de non petendo facimus. Predicta omnia ut superius dictum est fecit Conradus, filius quondam Palodini, autoritate curatoris sui Pagani de Massa, sibi dati et confirmati a domino Spino de Sorisina, Ianuensium potestate, et – 245 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA n, Paganus de Massa, Raimundus de Veçano, Bonifatius de Arcola, Ugolinus de Arcola, Rufinus iudex, Enricus Rogiatus et Albericus Pascalis, Lanfrancus Rubeus, Willelmus de Mari, Obertus Spinola, Iordanus Richerius, Paganus de Rodulfo. XXIIII die iunii, inter terciam et nonam, MCCXXIII. a De Palodo in C’ b filio: così C, C’ c scioglimento da C’ d comune: così C e omni iure nobis in C’ f predictorum omnium in C’ g facere de cetero requisicionem in C’ h promitto in C’ i quingentis in C’ j nel margine esterno di D No(ta) k tenere et per in C’ l singuli in C m hominibus eius de in C’ n vicedominus: om. C’. 554 <1223>, giugno 26, Genova Spino di Soresina, podestà di Genova, si impegna, a nome del Comune, a versare annualmente ai marchesi di Massa la somma di cento lire per la cessio- ne dei diritti di cui al n. 553. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 168 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 270 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 168 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 168 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in Xa, infra in CLXVIIIIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1233 v. n. 555; per quelle di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 106. Per l’indicazione dell’anno v. n. 553. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 589; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 362. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 54. De eodem ut supra a. – 246 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b consilii, promittimus vobis Andree, filio quondam Murruelis de Massa, march( ioni) c, et Opiçoni, filio quondam Rainerii de Massa, march(ioni), nomine vestro et fratris vestri Conradi vestrisque heredibus in perpetuum solvere in Ianua, scilicet ad festum sancti Michaelis, et dare omni anno libras centum ianuinorum, scilicet vobis Andree libras LV et vobis Opiçoni et Cunrado fratribus libras XLV vel vestro misso quem Ianuam miseritis propterea cum instrumento usque dies octo postquam nobis vel succesoribus nostris fuerit denunciatum pro fine et refutatione et dato et cessione et pacto quod et quam nobis fecisti d de castro Palodi et eius curia et districtu et iurisdictione et pedagio Gavi et aliis omnibus que continentur in instrumento 1 inde facto per manum Bonivassalli Caligepalii notarii e nomine transactionis et pacis et concordie. Insuper nomine pacis et concordie nomine comunis Ianue et cuiuslibet civis Ianue et de eius districtu facimus vobis vestroque nomine et coadiutorum vestrorum finem et refutationem et pactum de non petendo et omnimodam remissionem de omnibus damnis datis et factis et omnibus iniuriis hinc retro illatis a vobis sive antecessoribus vestris vel a vestris nunciis / (c. 168 v.) vel a vestris coadiutoribus qui non sunt Ianuenses vel de districtu Ianue, excepto Willelmo de Palodo, seu ab aliqua persona pro vobis comuni Ianue vel alicui uni vel pluribus de civitate Ianue seu de eius districtu, promittentes etiam vobis quod potestas Ianue seu consules de comuni Ianue sive placitorum non cogent vos vel heredes vestros facere rationem sive iusticiam de predictis damnis seu iniuriis illatis comuni Ianue seu alicui Ianuensi vel de districtu seu f alicui extraneo neque de aliquo debito quod fuisset factum per antecessores vestros et quod de predictis libris centum in parte seu in totum non dabit potestas Ianue seu consules pro debito quod teneantur dicti marchiones vel aliquis eorum seu antecessores vestri alicui qui non sit de districtu Ianue. Insuper promittimus vobis salvare et custodire vos et homines vestros rebus et personis, mari et terra. Iuramus etiam, tactis evangeliis, predicta observare et quod potestas sequentis anni hoc idem iurabit et suum faciet successorem iurare et sic singuli qui erunt in regimine civitatis Ianue de cetero iurabunt et quod in capitulo comunis Ianue facient poni et collocari ut firma et illibata debeant permanere ——————— 1 V. n. 553. – 247 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA g fuerit et inde omnia bona Ian(ue) h pignori pro vobis i obligamus, rato manente pacto j, et inde duo instrumenta unius tenoris, scilicet unum Andree, marchioni de Massa, et aliud Opiçoni, filio quondam Rainerii, marchioni de Massa, pro se et fratre suo Conrado, fieri preceperunt. Actum in domo Fornariorum. Testes Aldeb( randus) vicedominus, Paganus de Massa, Obertus de Montobio, Raimundus de Veçano, Rufinus de Porta iudex, Willelmus Pitius et Marchio scriba. XXIIII die iunii, ante campanam. Factum fuit unum pro Andrea k, marchione de Massa. a De eodem ut supra: om. C’ b eiusdem: ripetuto in C’ c marc(hioni) de Massa in C’ d fecistis in C’ e notarii: om. C’ f districtu Ianue seu in C’ g contra- factum: contra in C’ h scioglimento da C’ i pro vobis: prout in C’ j pacto: om. C’ k Andrea: Ald con segno abbreviativo in C’. 555 <1223>, giugno 26, Genova Rubaldagia e Montenario da Passano, Oberto di Montoggio, Bartoloto di Vernazza, ciascuno per cento lire, Ubaldo, Ugo e Manfredo di Savignone, per altre cento lire, s’impegnano nei confronti di Spino di Soresina, podestà di Genova, a far osservare a Corrado, figlio di Raniero, marchese di Massa, gli impegni di cui al n. 553. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 168 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 270 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 168 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 168 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in Xa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 106. Per l’indicazione dell’anno v. n. 553. E d i z i o n e: Liber iurium, II, n. 20; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 363. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 54. – 248 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a potestati, recipienti nomine comunis Ianue, nos facturos sic quod Conradus, filius quondam Rainerii march(ionis) de Mas- sa, observabit et complebit ea que ex parte sua Opiço frater eius pro se et eius nomine vobis fecit et promisit de fine, dato et concessione, fine et refutatione et omnimoda remissione et pacto de non petendo de omni iure et actione et ratione b reali et personali, utili et directo sibi competenti et competituro aliquo modo de castro Palodi et eius curia et districtu et iurisdictione et pedagio Gavi et aliis omnibus que continentur in instrumento inde facto per manum Bonivassalli Caligepalii et quod dictus Conradus faciet vobis simile instrumentum per omnia prout dictus Opiço fecit in ordinatione et voluntate vestra seu vestri certi missi. Predicta omnia promittimus et convenimus vobis sub pena librarum quingentarum ianuinorum et per pre- dictum Conradum factum et observatum fuerit prout supra dictum est c. Pro pena et ad sic observandum omnia bona nostra habita et habenda vobis pignori obligamus, scilicet Rubaldalia in libris C, Obertus de Montobio in libris C d, Montenarius, consilio et voluntate propinquorum suorum Rubaldalie et Ald. vicecomitis, in libris C, Bertolotus de Vernatia in libris C, Ubaldus e de Savignono, Ugo de Savignono, Manfredus de Savignono in libris C. Iuravit f Ugo de Savignono in eius anima et predictorum, extracto Ubaldo, presentium et iubentium ut supra observare, attendere, complere et observare bona fide et quod dabunt operam et studium bona fide ut predictus Conradus ut supra observare et facere debeat etc. Actum Ianue, in domo Fornariorum. Testes Iordanus Richerius, Tomas Ventus, Iohannes Spinola, Arduinus de Passiano, Ald(ebrandus) vicedominus et Raimundus de Veçano. XXVI die iunii, inter nonam et vesperas. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis) a, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de quodam foliatio ubi dicta instrumenta fuerant inbreviata manu domini Bonivassalli Caligepalii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba g, sententia non mutata, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. a Scioglimento da C’ b pacto-ratione: ripetuto in C’ c observatum prout supra dictum est fuerit in C’ d Obertus- C: in C’ posto tra libris C e Bertolotus e Vivaldus in C f C. Insuper iuravit in C’ g in C’ segue espunto ti – 249 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1223, luglio 27, Corsica, “in plagia que dicitur Lasala” Corrado, figlio di Raniero, marchese di Massa, cede al comune di Genova i suoi diritti sul castello di Parodi e sul pedaggio di Gavi, alle stesse condizioni di cui al n. 553. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 349. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 168 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 271 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 168 v., daC; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 168 v., da D. Nel verso di A la seguente annotazione: « R(egistratum) »; nel margine esterno di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in Xa »; di altra mano: « Veni Sancte Spiritus et ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 106. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 590; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 364. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 54. Finis et refutatio quam Rainerius a marchio fecit comuni Ianue de Castro Palodi et eius districtu b. • Ego Cunradus, filius quondam Rainerii, marc(hionis) c de Massa, facio tibi Bello Amore de Portuveneri, recipienti nomine et a parte comunis Ianue, datum et cessionem, finem et refutationem et omnimodam remissionem et pactum de non petendo de omni iure et actione et ratione reali et d personali, utili et directo mihi competenti et competituro aliquo modo vel aliqua occasione in castro Palodi et in curia et in districtu et iurisdictione et fidelitatibus, in domesticis, salvaticis et brais, cultis et incultis, silvis, nemoribus, pascuis et venationibus, molendinis, aqueductibus, servis, ancillis, vassallis, regalibus omnibus, in angariis, parangariis, in fodris, bandis et iurisdictionibus datis et albergariis et omnibus aliis iuribus mihi aliquo modo competenti vel e competituro f in dicto castro et in eius curia et districtu et in omnibus introitibus tam perceptis quam percipiendis a comuni vel pro comuni et de predictis omnibus vel eius occasione. Insuper facio tibi datum et cessionem de omni iure mihi competenti vel e competituro in pedagio sive – 250 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA g, replicando contra omnes personas et res, utiliter et directe, realiter et d personaliter, modis omnibus quibus possum vel possem aliquo modo vel aliqua occasione, nichil penitus in me retento et ipsum comune procuratorem facio in rem suam. Possessionem et dominium predictorum omnium comuni Ianue tradidisse confiteor. Insuper pro me h et omnibus meis i facio comuni Ianue et universis de districtu Ianue finem et refutationem et pactum de non petendo de omni iniuria et d rapina, damno mihi vel hominibus meis pro comuni Ianue seu pro aliqua persona de eius districtu et nullam inde fa- cere de cetero requisitionem vel actionem movere promitto pro predictis vel eorum occasione nec ab hominibus meis movebitur. Insuper promitto quod / (c. 169 r.) per me et homines meos salvabo ubique et custodiam et defendam pro posse in personis et rebus omnes homines Ianue et de districtu eius, sanos et naufragos nec offensionem aliquam faciam comuni Ianue vel alicui de eius districtu in persona vel rebus et promitto tibi quod castro Palo- di non appropinquabo infra duo miliaria sine licentia comunis Ianue et hec facio nomine pacis et concordie et transactionis de controversia que erat inter me et Opicionem et Andream, marchiones de Massa, ex una parte, et comune Ianue, ex altera, de predictis omnibus pro libris quingentis ianuinorum quarum j una cum predictis marchionibus de Massa recepisse confiteor et de quibus me bene quietum k voco et solutum, abrenuncians exceptioni non numerate pecunie vel non accepte et pro libris centum ianuinorum quas comune Ianue mihi et Opiçoni fratri meo et Andree, marchionibus de Massa, annuatim de cetero dare debet, quas nullo modo vendere seu alienare vel obligare alicui ultra unum annum possim et pro damnis a me et a predictis marchionibus datis et iniuriis factis comuni Ianue et hominibus eius districtus et l ab ipso comuni mihi et ipsi m remissis n. Predicta omnia ut supra rata et firma habere promitto et per omnia observare et complere per me et meos heredes in perpetuum et in nullo contravenire promitto et si in aliquo de predictis omnibus contrafacerem et o quotiens contrafieret, penam mille marcharum argenti tibi pro comuni Ianue remitto, predictis p omnibus firmis pro me et ipsis marchionibus manentibus. Pro pena vero et predictis omnibus observandis omnia bona mea q habita et habenda tibi pignori obligo. Iuro insuper, tactis sacrosanctis evangeliis, predicta – 251 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA r et observare et rata et firma habere et tenere et in nullo contravenire per me vel heredes meos et quod nulli persone de predictis omnibus in aliquo feci datum aliquod seu cessionem aliquam vel remissionem. Actum in Corsica, in plagia que dicitur Lasala, anno dominice nativitatis millesimo CC°XXIII°, indictione X, die XXVII iulii, post nonam. Testes Girardus de Baldo, Bennatus de Portuveneris, Guido de Insula, Enricus de Dalfino, Piccinellus de Portuveneri, Bellusbonus filius Rainatii s, Ianuinus de Vesigna, Falconus de Polveraria, Oglerius de Rapallo, Marinus de Portuv(eneri), dominus Murruel de Spironcara t de Corsica, Willelmus u de Portuv(eneri) et Melioratus de Portuv(eneri). (S.T.) Ego Enricus de Serra notarius rogatus scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Ugutionis de Girad(inis) v, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento manu Enrici de Serra notarii scripto secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. a Rainerius: in C in sopralinea C. filius quondam b Ratificatio predictorum in C’ c scioglimento da A d et: om. A e et: vel in C’ f competenti, competituro: così A, C, C’ g agendo et excipiendo in A, C’ h me: m in C’ i meis omnibus in C’ j quas in C’ k quietum bene in C’ l et: om. A, C’ m ipsis in A n corretto su remittit in C o et: om. C’ p Ianue recipienti dare promitto predictis in A; Ianue recipienti promitto predictis in C’ q mea bona in C’ r attendere et complere in A s Rainatii: Bonichi in A t Speroncara in A u Guilielmonus in A v scioglimento e integrazione da C’. 557 1202, maggio 19, 23, giugno 2, settembre 21, 22, 29, Parodi L. Alcuni uomini di Parodi, esplicitamente indicati, già ribelli al comune di Genova, si sottomettono ai castellani dello stesso luogo. – 252 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in Xa, infra in CLXXIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 106. L’anno riferito dal testo è errato: tutti gli altri elementi, l’indizione romana, usata dal notaio Lanfranco (cfr. nn. 537, 538, 540, 541), ed i giorni della settimana riconducono al 1202. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 7; FERRETTO, Documenti genovesi, nn. 171-173, 176, 181. Promissio de illis qui fuerunt in proditione castri Palodi et venerunt ad mercedem comunis Ianue. (S.T.) Anno dominice millesimo CII, indic(tione) V, die dominico XIII exeunte madio, in castello Palodii. Nos Murrus de Ligna et Guido Paverius confitemur venisse ad mercedem a et pietatem comunis Ianue pro offensione forestarie quam feceramus, promittentes domino Balduino Musso et domino Marchioni Grillo, castellanis Palodii, quod si de cetero inciderimus in consimili offensione ita quod sit manifestum in castello nec in persona custodienti castrum a Flacone infra Lombardiam, omnia nostra bona cadant ad b bannum comunis Ianue. Item ego Surlionus de Listra obligo me versus prefatos castellanos nomine comunis Ianue ita quod si Murrus venerit contra hoc quod iuravit et promisit, solvam penam quinquaginta librarum papiensium comuni Ianue vel suo certo misso. Et nos Rollandus et Lanfrancus, fratres Paverii, obligamus nos pro ipso Paverio eodem modo quod Sorleonus pro Murro in libris quinquaginta. Testes Symon de Vultabio, Willelmus Gallus, Rubaldinus de Cisina. Item die iovis, nono exeunte madio, ante portam castri Palodi. Nos videlicet Obertus Privatus, Vegius Arpini, Willelmus de Çucaro confitemur venisse ad mercedem et pietatem comunis Ianue et omnia eius precepta et fidelitatem observare iurasse pro offensione forestare quam feceramus. Unde promittimus domino Balduino Musso et domino Marchioni Grillo, castellanis Palodi, nomine comunis Ianue, quod si de cetero fuerimus deprehensi in offensione traditionis alicus castri vel castellani custodientis aliquod castrum quod sit a Flacone infra Lombardiam vel alic< ui>us missi comunis Ianue, omnia nostra bona sint et cadant ad bannum comunis Ianue. Item nos Luar de Pereto, Obertus de Musso, manlevatores Oberti Privati, promittimus solvere penam centum librarum papiensium comuni Ianue, nostris bonis omnibus inde pignori obligatis, si prefatus – 253 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Item die dominico II intrante iunio, ante portam castri Palodi. Nos scilicet Albertus Testa, pro me et filiis meis Iohanne de Dondello c, et Guido Fusca, pro me et filiis meis Willelmo et Nicola, et Obertinus de Punaxo ad idem venisse et idem observare iurasse confitemur quod Obertus Privatus et alii forestati pro offensione iam dicta et ad idem cadant et sint nostra bona quod si nos contigerit offendere ut supra. Et nos Manfredus de Iohanne Cane, Ugo Piguntius constituimus nos manlevatores pro Alberto Testa et filiis tali modo quod si offenderint ulterius ut supra, promittimus solvere penam centum librarum super bona nostra omnia habita et habenda. Et ego Petrus de Punaxo promitto solvere penam quadraginta librarum pro Oberto fratre meo si contigerit illum offendere ut supra. Et nos Guido de Açario et Guido Baldeçonus et Vivianus Arpini promittimus solvere penam librarum centum pro Guidone Flisca et filiis si deinde in consimili offensione ceciderint. Testes Obertus de Musso, Obertus Recalcatus, Fulcus de Serra. Et quilibet fideiussorum hic et superius in soidum tenetur. Item nos Gandulfus Flisca et filii, Petrus et Guido Gualci et filii, Petrus Tigna et Obertus Saccus et nos Gavacani, scilicet Blancus panaterius, Rainerius et Grinda, Guntus et Pelatus, Murruellus ferrarius, Sardus de Çucaro, Rataldus et filii confitemur venisse ad mercedem et pietatem comunis Ianue et omnia eius precepta observare iurasse pro d offensione forestarie quam fecimus, promittentes dominis predictis castellanis Palodii quod si de cetero patenter fuerimus deprehensi in offensione alicus castri vel castellani custodientis aliquod castrum quod sit a Flacone infra Lombardiam, omnia nostra bona sint et cadant ad bannum e comunis Ianue et Brandus idem promisit quod alii. Item nos Roglerius de Paverio, Petrus Bellus, Ugo Mutius obligamus nostra bona pro Petro et Guidone Gualci et filiis suis tali – 254 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Item die sabbati X exeunte septembri ante portam castri Palodi Fulchus de Spixa obligavit sua comuni Ianue in CC libris papiensium pro Gandulfo Flisca et filiis eodem modo ut supra de aliis. Testes Alamanus et Anselmus de Musso. Item die dominico VIIII exeunte septembri, ante predictam portam. Fulchus de Punaxo manlevavit Rataldum et filios in libris XL eodem modo ut supra. Testes Cunradus, Lavagninus, Embronus. Eodem die et loco. Enricus de Porronano idem confessus est et idem promisit quod alii de facto forestarie et eodem modo Fulchus de Punaxo, Lanfrancus de Costa, Guido Silvagnus obligarunt in libris C pro eo ita quod quilibet proportionaliter teneatur. Item die dominico II° exeunte septembri, in porta iam dicti castri. Sardus de Çucaro et Miletus idem confessi sunt et ad idem venisse quod alii superius de facto forestarie. Et eodem modo Albertus de Çucaro, Enricus de Beneaxo obligaverunt sua comuni Ianue in libris papiensium C pro Sardo et quilibet in solidum. Et Rainaldus de Beliça et Iordanus in libris L pro Mileto et in solidum quilibet. Testes Willelmus de Mombello, Rollandus de Baapiço, Rainaldus quidam. (S.T.) Ego Lanfrancus, regalis aule notarius, hanc cartam rogatus scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(inis), civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi secundum quod in e eo vidi et legi per omnia contineri – 255 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a ad mercedem: in sopralinea b ad: d in sopralinea c qui manca forse qualcosa o bisogna leggere Iohanne et Dondello d pro: ripetuto in C e segue m con segno abbreviativo f in: in sopralinea. 558 1232, novembre 22, Cocconato Bonifacio, marchese del Monferrato, promette a Pietro Doria e a Guglielmo Pittavino, ambasciatori del comune di Genova, di garantire la percorribilità e la sicurezza della strada che congiunge Asti a Torino, di non imporre nuovi pedaggi oltre a quelli convenuti, di non ricorrere a sequestri indiscriminati se non a carico di specifici debitori, di risarcire le spese sostenute per i danni arrecati e di coinvolgere negli stessi impegni i signori dei luoghi attraversati dalla predetta strada. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 170 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 317 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 170 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 170 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XVIa ». È probabile che l’autentica dielle copia in registro del 1233 apposta al n. 559 sia riferibile anche a questo documento; per quelle di C e D v. n. 614; l’autentica di C’, a c. 318 r., riferibile anche al n. 559, è la seguente: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, ut supra extraxi et exemplavi ex registro veteri comunis Ianue ubi scriptum fuit manu Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loisio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°I°, indictione XIII, die vigesima iunii ». E d i z i o n e: Chartarum, II, n. 1819; Liber iurium, I, n. 697. – 256 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a. (S.T.) In nomine Domini amen. Anno eius millesimo ducentesimo trigesimo secundo, indictione quinta, die lune decimo kalendas decembris. Nos Bonefacius, Montisferrati marchio, convenimus et promittimus vobis Petro Aurie et Willelmo Pictavino, ambaxatoribus comunis Ianue, recipientibus vice et nomine comunis Ianue, quod salvabimus et b custodiemus et defendemus stratam que ibit ab Ast Taurinum et a Taurino in Ast per hec loca, videlicet per Cunengum c, Remolfengum, Benencum, Coconatum, Thoenengum, Trebleam d, Castagnetum, Sanctum Rafeum, Gaxanum et Castellionum et per loca adiacentia et pertinentia predictis locis et omnes homines et res delatas per ipsam stratam in avere et in personis, eundo, stando et redeundo, et defendere ab omni iniuria et fortia et superposita promittimus personas et res inde transeuntes et hoc a posse et territorio Astensi usque ad posse et territorium Taur(inense) ubique e infra posse et districtum utriusque civitatis. Insuper promittimus vobis, dicto nomine recipientibus, quod pro pedagio vel occasione pedagii nichil recipiemus neque capi faciemus nec capi permittemus ultra soldos sex et dimidium ianuinorum vel astensium per cargiam vel torsellum eundo vel redeundo a posse et territorio Astensi usque ad posse et territorium Taur(inense) et a posse et territorio Taur(inensi) usque ad posse et territorium de Ast f et pro mulis et bestiis vacuis vel sine bastis nichil capiemus nec capi faciemus nec permittemus. Item promittimus vobis dicto nomine quod nullam malam toltam vel malum usum imponemus vel imponi faciemus vel permittemus imponi neque capiemus nec capi faciemus neque capi permittemus ab aliquibus personis vel rebus transeuntibus per ipsam stratam vel aliquam superimpositam vel gravamen ultra dictam quantitatem pedagii g suprascripti aliqua occasione vel ingenio. Et stratam illam preparari et aptari faciemus in locis in qui- bus fuerit utile et necesse preparari et aptari ad comodum transeuntium quotiens opus erit. Item promittimus vobis dicto nomine quod castellanos et nobiles viros per quorum posse et districtum ibit ipsa strata iuramento cogemus quod ipsam stratam manutenebunt et defendent, custodient et salvabunt per se et homines suos et homines euntes et redeuntes per ipsam in personis et rebus et quod iniuriam aliquam vel fortiam vel gravamen, superimpositam vel malam toltam, usantiam malam h non imponent neque imponi facient vel permittent neque capi vel accipi ab aliquibus personis vel rebus ultra pedagium suprascriptum aliqua occasione vel ingenio. Item pro- mittimus vobis, dicto nomine recipientibus, quod aliquas personas vel res – 257 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA i nec saxiri vel impediri paciemur pro aliquo cambio vel debito nisi pro debito de quo ille qui saxitus esset vel impeditus teneretur proprio vel fideiussorio nomine alicui de loco in quo saxitus vel impeditus esset ita quod res alterius propter illum non impedirentur j. Item promittimus vobis dicto nomine quod si aliquod damnum datum esset vel illatum personis vel rebus euntibus per ipsam stratam, et k illud [damnum] emendabimus et restituemus illi vel illis cui vel quibus datum vel illatum esset infra mensem ex quo datum esset vel illatum l nisi voluntate perdentis remaneret non coacta ita quod eodem modo teneamur ad terminum vel terminos per perdentem productos. Predicta omnia et singula promittimus vobis, dicto nomine recipientibus, attendere et observare et observari facere et in nullo contravenire sub pena mille marcharum argenti a vobis dicto nomine stipulata et a nobis promissa si in aliquo de predictis et quotiens contrafactum esset, ratis nichilominus et firmis manentibus m omnibus et singulis suprascriptis n et pro predictis omnibus et singulis observandis omnia bona nostra habita et habenda vobis dicto nomine pignori obligamus et iuramus ita observare ut dictum est attendere et observari facere et non contravenire et hoc bona fide, sine fraude. Actum sub macello de Coconato, iusta plateam mercati. Testes interfuerunt dominus Ansaldus de Lanerio, Bonifacius de Grafagno, Bartholotus Arpinus de Taurino, dominus Boglerolius, Baiamondinus, Otinus de Ast, Willelmus de Prata de Monteferrato, Albertus eius frater, Brexia o de Ast, dominus Manfredus de Sulberico et plures alii. Item ibidem in predictorum presentia infrascripti nobiles et castellani iuraverunt dare opem et consilium quod dictus marchio observet omnia suprascripta, videlicet dominus Ubertus de Coconato, Ardicio de Tohenengo, Iacobus de Sancto Sebastiano, Rainerius de Sancto Sebastiano, Vercellinus de Thoenengo, Ardicionus de Aramengo, Rufinus de Aramengo, Willelmus de Coconato, Obertus de Paltacio de Montilio, Obertinus de Coconato, Iacobus de Cocastello de Montilio, Manfredus de Monaco de Montilio, Rainerius de Coconito, Rubaldus de Montilio. Ego Rufinus Arancaboscus, notarius pal(a)t(inus), interfui et iussu predicti marchionis sic scripsi p. a Conventio marchionis de Monteferrato in C’ b et: om. C’ c Cunegum in C’ d Treblam in C’ e ubiquod in C’ f Aste in C’ g pedagii: ripetuto in C’ h malam: om. C’ i impediri vel saxiri in C’ j impediantur in C’ k et: quod in C’ l vel illa – 258 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA m remanentibus in C’ n supradictis in C’ o Brasia in C’ p nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria Hic debet esse promissio quam fecerunt castellani de Monteferato dicto marchioni pro strata asecuranda que est in registro parvo in CCCLV. 559 1232, novembre 22, Cocconato Alcuni signori dei luoghi attraversati dalla strada che congiunge Asti a Torino, esplicitamente indicati, assumono gli stessi impegni di cui al n. 558. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 170 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 317 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 170 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 170 r., da D. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 558. E d i z i o n e: Chartarum, II, n. 1820; Liber iurium, I, n. 698. Promissio quam fecerunt castellani de Monteferrato marchioni de Monteferrato occasione assecurandi stratam a. (S.T.) Anno Domini millesimo ducentesimo tricessimo secundo, indictione Va, die lune decimo kalendas decenbris. Nos Ubertus de Coconato, Arditio de Tohenengo, Iacobus de Sancto Sebastiano, Rainerius de Sancto Sebastiano, Vercellinus de Toenengo, Ardicionus de Aramengo, Rufinus de Aramengo, Willelmus de Coconato, / (c. 170 v.) Obertus de Paltatio de Montilio, Obertus de Coconato b, Iacobus de Cocastello de Montilio, Manfredus de Monaco de Montilio, Rainerius de Coconito, Ribaldus de c Montilio convenimus et promittimus vobis Bonifacio, marchioni Montisferrati, quod per nos et consortes et homines nostros et consortum nostrorum custodiemus et defendemus et salvabimus et manutenebimus stratam et homines et res euntes, stantes et redeuntes ab Aste Taurinum et a Taurino in Ast per Cunegum, Remulfengum, Benencum, Coconatam, Tohonegum, Trebleam d, Castagnetum, Sanctum Rafeum, Gaxanum et Castellionum et per loca adiacentia predictis locis, videlicet e quilibet nostrum per districtum et posse suum et consortum suorum et quod iniuriam aliquam vel fortiam vel gravamen vel superimpositam vel maletoltam f vel malum usum non im – 259 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA g et consortum non faciemus h saxiri vel impediri ne- que patiemur saxiri vel impediri pro aliquo cambio vel debito nisi pro debito pro quo teneretur proprio vel fideiussorio nomine ille qui saxitus esset vel impeditus alicui eiusdem loci in quo saxitus vel impeditus esset i ita quod res alterius propterea non debeant saxiri vel impediri et omne damnum datum in j personis vel rebus in posse nostro promittimus vobis restituere et emendare infra mensem ex quo datum esset vel ultra in voluntate vestra et per posse nostrum promittimus stratam comode preparari facere in partibus illis quibus necesse fuerit et k quotiens opus erit. Predicta omnia quilibet nostrum quantum attinet ad posse et territorium suum et consortum promittimus l vobis attendere et observare et observari facere bona fide et sine fraude sub pena dupli de quanto et quotiens contrafieret et sub obligatione bonorum nostrorum. Et sic iuramus attendere et observare et non contra- venire. Actum sub macello de Coconato, iuxta plateam m mercati. Testes interfuerunt dominus Ansaldus de Lanerio, Bonifacius de Grafagno, Bertolotus Arpinus de Taurino, dominus Boglolius n, Baiamons, Ottinus de Ast o, Willelmus de Prata de Monteferrato, Albertus eius frater, Barreria de Ast, dominus Manfredus de Sulberico et plures alii. Et inde plura instrumenta unius tenoris fieri rogaverunt. Ego Rufinus Arancaboscus, notarius pal(a)t(inus), interfui et scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Uguiçonis de Girard(inis) p, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento manu Rufini Arancaboschi notarii secundum quod in eo continebatur, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, et ad ipsum corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. a Promissio castellanorum Montisferrati pro strata assecuranda in C’ b Coconito in C’ c de: om. C’ d Tohonengum, Treblam in C’ e videli in f malatoltam in C’ g posse: om. C’ h facimus in C i in quo-esset: om. C’ j in: om. C’ k et: om. C’ l consortum et promittimus in C’ m plebem in C n in C’ corretto su Bloglolius o Aste in C’ p scioglimento da C’. – 260 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1174, marzo 15, Genova Il marchese Alberto d’Incisa, Balduino Guercio, Simone Doria, Folco de Castro e Ruggero de Maraboto, arbitri eletti per trattare la pace tra Opizzone e Morruello Malaspina, e i loro alleati, da una parte, e il comune di Genova, dall’altra, notificano ai consoli del Comune le condizioni di pace che dovranno essere osservate dai Genovesi. Alcuni cittadini genovesi, esplicitamente indicati, giurano l’osservanza della pace. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 170 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 64 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 170 v., da C; c o p i a autentica della fine del sec. XIV [D’], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2720/82, da C’; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 170 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazioni de Iacopo Doria: « Supra in IIa, infra in CLXXIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 218. D’ è così autenticata: « Extractum est ut supra de registro privillegiorum et conventionum comunis Ianue existente in cancellaria ducali dicti comunis. (S.P.) A(ntonius) de Credentia, notarius et cancellarius ». E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 307; Codice diplomatico, II, n. 90. R e g e s t o: LISCIANDRELLI, n. 100. Sententia Alberti, marchionis de Incisa a. • Nos Albertus, marchio de Incisa, Balduinus b Guercius, Symon Aurie, Fulco de Castro et Rogerius de Maraboto ordinamus atque precipimus vobis Ianuen(sium) consulibus de comuni Willelmo Longo et c Ottonibono, Ottoni de Cafaro, Willelmo Aurie, Bonovassallo de Antiochia et Willelmo Piperi, sub eo iuramenti debito quo nobis specialiter tenemini de observandis et sine fraude complendis universis mandatis et ordinationibus nostris quas fecerimus vobis de discordia d aut pro discordia seu guerra que inter vos e et marchionem Malaspinam atque filium eius Murruellum vertelntur f et pacem faciatis ipsis ambobus marchionibus, tam patri quam filio, et universis adiutoribus eorum qui de guerra quam cum comuni Ianue habuerunt eos adiuvarunt. Item g sub eiusdem iuramenti debito firmiter – 261 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA h debent et adimplere usque ad diem dominicum de ramis palmarum Opicioni Malaspine vel eius misso i libras quadringentas persolvatis et usque ad dies quindecim post Pascha libras mille denariorum ianuinorum quas si non solveritis tunc detis ei pignus in quo arbitratu boni viri bene sit j securus de debito et deinceps usque sanctum k Iohannem proximum libras mille centum et deinceps usque proximum festum sancti Michaelis alias libras mille ducentas et hoc adimpleatis nisi quantum licentia ipsius marchionis vel sui missi vobis l vel vestro certo misso concessa remanserit. Quod si ipse marchio vel suus missus vobis vel vestro certo misso terminum aut terminos elongaverit, teneamini ei semper ad productum vel productos terminos usque ad integram prescriptorum debitorum solutionem. Item g sub eiusdem debito iuramenti vobis ordinamus atque precipimus ut infra dies sex postquam castrum Ylicis et Petre Tecte in potestate vestra vel missi vestri susceperitis mittatis in castrum Cucurni Leccalossum et filios et Sanguinum et Xaurecum ita quod usque ad dies octo ante festum sancti Iohannis eos licenter expellere possitis de castro. Item g sub eiusdem iuramenti debito vobis iniungimus et ordinamus ut si aliqua persona impedierit Malespine castrum Figaroli ita quod ad libitum suum illud habere non posset ad tradendum vobis ut funditus destruatur sicut convenit, non detis consilium ullum vel auxilium illi persone donec castrum Malespine reddiderit et precipiatis hominibus Montis Leonis ut illi Malespine si oportuerit inde conferant, quod si castrum ipsum Malaspina vobis non tradiderit m per totum madium, non teneamini ei solvere libras mille centum quas usque sanctum Iohannem solvere debeatis, mille ducentas quas usque sanctum Michaelem similiter quod solveritis ordinavimus nisi primo illud castrum si- cut convenit et nos ei precepimus in vestram potestatem tradiderit. Item sub eiusdem iuramenti debito vobis precipimus et ordinamus ut marchionem Opiçonem n et filium eius Murruellum restituatis in feudi beneficium et ceteris in prima conventione contentis que facta fuit in consulatu Niveloni et sociorum 1, exceptis hiis que per hanc ultimam conventionem emendata sunt sicut de marchionibus qui sub iudicio Ianuensium stare debent / ——————— 1 V. n. 218. – 262 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 171 r.) et quod homines Plecanie ad compagnam, collectam et ostem et cavalcatam debet habere comune Ianue etc., sicut in capitulo inde facto continetur. Item sub eiusdem iuramenti debito vobis precipimus et ordinamus ut Lavaninos et Paxaninos restituatis in feudi beneficium quod a comuni soliti erant habere o quod habeant quamdiu fidelitatem et pactionem omnem que est in registro comunis Ianue scripta 1 sicut eam iuraverunt et convenerunt adimpleverint. Item sub eiusdem iuramenti debito vobis precipimus et ordinamus ut burgenses qui hodie habitant in Petra Tecta non recipiatis ad habitandum p in castro Ville aut Frascarii seu Insule sine licentia marchionis Malaspine vel Murruelli. Item sub eiusdem iuramenti debito vobis ordinamus ut castrum Nassi destruatis postquam Groppum Martium destructum fuerit. Item nos arbitri sive mediatores prout possumus et quatinus possumus cassamus et revocamus laudes factas contra Lavaninos o et Paxaninos et Cucurninos pro hac ultima guerra per consules comunis qui exierunt. Decernimus insuper observandum ut homines de Villa qui tenent terras illorum de Paxano et comitum atque Ugolini de Turre dent eis drictum suum, alioquin terras eorum dimittant nisi cum ipsis se q concordaverint. Item g vobis firmiter ordimanus ut podium Ylicis vel Petre Tecte r aut Figaroli sine licentia Opiçonis marchionis vel Murruelli vos vel comune Ianue non incastelletis. Item sub eiusdem iuramenti debito ordinamus vobis ut si Opiço marchio vel filius eius Murruellus contra aliquod mandatorum nostrorum quod eis fecimus sub debito iuramenti sicut in scriptis redactum est venire, quod absit, presumpserit aut primam vel secundam conventionem factam consulibus pro comuni Ianue non observaverit, nichilominus prescripta mandata que sub debito iuramenti vobis fecimus observare atque primam conventionem s in consulatu t Niveloni, Idonis Cuntardi et sociorum factam 2 eis complere teneamini g, sed si infra dies XLa postquam inde requisiti vel commoniti fuerint non satisfecerint vel rationem compleverint, licenter consules et cives Ianue inde super ipsos marchiones et homines eorum salvum cambium accipere possint, excepto de iniuria personarum. Acta sunt hec Ianue, feliciter, in capitulo consulum, millesimo centesimo LXXIIII° u, indictione VIa, XV° die marcii, ubi iuraverunt pacem Opiçoni marchioni et filio eius Murruello et eorum adiutoribus Obertus Spinula, Willelmus Cavarunchus, Balduinus b Grantius, Boiamundus, Petrus de Marino, ——————— 1 V. nn. 206, 226 e 229. 2 V. nn. 218-220. – 263 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA v Niger, Willelmus Fornarius, Ugo Scotus, Ugolinus de Volta, Willelmus Leccavelum, Ansaldus de Nigro, Ansaldus Golias, Oglerius Ventus, Ansermus Garrius, Tanclerius Ph(ilipi), Rubeus de Volta, Modiumferri et Grimaldus Amigonus, Vassallus Grillus, Otto Peçullus, Ingo Tornellus, Rogerius de Iusta, Albertonus Ricius, Bertolotus de Volta, Nivelonus, Ansermus de Castro, Symon Aurie et Fulcho de Castro. Apud Lavaniam et partes eius iuraverunt pacem Malaspine et eius adiutoribus Ido de Camardino w, Odionus de Insulis, Obertus Garofanus, Ansaldonus, Beltrames, Willelmus Faba, Enricus Blancus, Martinus comes, Morandus, Martinus de Guastavino, Girardus, Albertus de Capite Iudei, Ugo Caponus, Armannus x frater Rainerii, Willelmus Gaute, Albertus Tedisii et Bonacursus filius Tedisii. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Uguitionis de Girard(inis) y, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi z de quadam sententia in quodam pergameno scripta, tribus sigillis cereis roborato, medianum quorum videbatur esse sigillum comunis Ianue, tamen forme intus sculpte et circumscriptiones aa ipsius multum bene discerni non poterant, in aliis vero duobus videbantur esse forme duorum equorum cum duobus militibus desuper residentibus et bb eorum circumscriptiones multum bene legi non poterant propter eorum vetustatem et fractionem, sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, sententia non mutata cc, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. Erat autem dd in eo medium alphabetum per quod videbatur esse divisum ab alio pergameno, forma cuius alphabeti talis est: (CP) a Incisa et sociorum pro guerra comunis et marchionum Malaspine in C’; Prima sententia in D’ b Bauduinus in C’ c et: om. C’ d in C segue espunto s; nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca Quod sit pax inter partes e nos in C f vertelntur: così C; vertebatur in C’ g nel margine esterno di C’ N(ota) h observare in C’ i misso eius in C’ j sit bene in C’ k usque ad sanctum in C’ l nobis in C m tradiderit: in C corretto su reddiderit n Opiçonem: om. C’ o nel margine esterno di D No(ta) p in C segue espunto tionem q se: eis in C’ r nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca Petra Tecta s nel margine esterno di C le seguenti annotazioni, forse di mano di Iacopo Doria Nota (monogrammato) e que est supra in XXXIIII; in – 264 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA t consulatui in C’ u LXXIIII: septuagesimo in C’ v Çerbinus, Primus Berfolium, Ansaldus Cebe, Belmustus, Willelmus Crispinus, Willelmus in C’ w Carmadino in C’ x Armaninus in C’ y scioglimento da C’ z et exemplavi: in C’ ripetuto aa circumscriptionis in C bb et: sed in C’ cc in C’ segue de m dd autem: enim in C’. 561 1174, marzo 15, Genova Il marchese Alberto d’Incisa, Balduino Guercio, Simone Doria, Folco de Castro e Ruggero de Maraboto, arbitri eletti per trattare la pace tra i Malaspina e i loro alleati, da una parte, e il comune di Genova, dall’altra, notificano a Opizzone e Morruello Malaspina le condizioni di pace che dovranno essere osservate da loro. Si dà atto che lo stesso Opizzo ed alcuni suoi alleati, esplicitamente indicati, hanno giurato l’osservanza della sentenza arbitrale il giorno precendente nei pressi di Lavagna. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 171 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 65 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 171 r., da C; c o p i a semplice, della fine del sec. XIV, di mano di Antonio di Credenza [D’], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2720/81, da C’; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 171 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazioni de Iacopo Doria: « Supra in Ia ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 218. Sulla base della lezione di C’ e del n. 560 riteniamo di poter correggere l’indicazione del giorno contenuta in C. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 306; Codice diplomatico, II, n. 89. R e g e s t o: LISCIANDRELLI, n. 99. Sententia quam dedit Albertus, marchio de Incisa, pro discordia seu guerra que erat inter Ianuenses et marchiones infrascriptos de podio Ylicis et Cor- vi et aliorum infrascriptorum a . • Nos Albertus, marchio de Incisa, Balduinus b Guertius, Symon Aurie, Fulco de Castro et Rogerius de Maraboto ordinamus atque precipimus vobis Opiçoni Malaspine marchioni et filio vestro Murruello presentibus, – 265 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c que inter vos et Ianuenses vertebatur fecerimus ut faciatis pacem comuni Ianue et Willelmo marchioni de Palodo atque consanguineo eius Willelmo, marchioni de Massa, et marchionibus de Gavi et universis dominis de Lagneto et Celasco et universis dominis de Monte Alto et demum universis adiutoribus Ianuensium qui eos adiuvarunt de guerra quam vobiscum habuerunt. Item d sub eodem iuramenti debito vobis firmiter iniungimus / (c. 171 v.) et ordinamus ut omni occasione cessante tradatis in fortia et potestate Ianuensium consulum de comuni castrum Ylicis e et castrum atque burgum Petre Tecte et castrum de Figarolo ut ea funditus pro suo beneplacito destruant et quod nec vos nec heredes vestri nec aliqua demum persona pro vobis aut vestro consilio vel assensu ullo modo de cetero in perpetuum aliquem illorum trium podiorum postea reedificet vel ullo modo aliquando infortiet et quod faciatis meram sine fraude donationem et cartam consulibus comunis Ianue pro comuni in laude sapientis eorum de omni iure et ratione quam ullo modo habetis ho- die vel habebatis per mensem unum antequam hanc ultimam discordiam cum Ianuensibus haberetis in toto podio Ylicis. Item f sub eodem iuramenti debito vobis iniungimus g et ordinamus quod de cetero in perpetuum nec vos nec heredes vestri nec aliquis de curia aut familia vestra seu alia quelibet persona pro vobis vel consilio aut assensu vestro ullo modo edificetis vel edificet castrum vel forciam ullam in toto monte Corvi nec ab ipso Corvo usque Ianuam nec ab ipso eodem monte in directo usque montem Cabriani sicut ipse mons comprehendit et iudicat usque per totam terram dominorum de Lagneto et Celasco et inde sicut iugum comprehendit usque Tolariam et inde versus Scriviam et sicut ipsa defluit usque Flaconum et inde usque Vultabium. Si vero aliqua persona h infra ipsos fines castrum vel fortiam facere temptaret vel ullo modo presumeret, teneamini id disturbare ne fiat sine gravi dispendio, quod si disturbare non possetis, teneamini inde sine fraude d consilium et auxilium dare Ianuensium consulibus et eorum comuni donec funditus destruatur aut inde in voluntate omnium vel maioris partis consulum de comuni qui pro tempore fuerint inde satisfactum esset. Item sub eodem iuramenti debito vobis firmiter ordinamus et precipimus quod si quoquo modo discordia vel guerra orietur vel emergeret inter consules comunis vel comune Ianue et aliquem Lavaninum vel Paxaninum aut – 266 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA i contra comune Ianue, sed per bonam fidem inde comune Ianue d adiuvare teneamini cum viginti militibus et centum bonis arciferis sine soldis, sed ad viandam dumtaxat comunis et restitutionem perditarum in ordinatione consulum comunis qui pro tempore fuerint et universos homines terre vestre prohibeatis sine omni fraude et malicia ne inde sint contra comune Ianue, exceptis infeudatis illorum cum quibus guerram habuerint Ianuenses atque eis consanguinitate coniunctis. Item sub eodem iuramenti debito ordinamus vobis atque precipimus quod de cetero usque in perpetuum concedatis et detis comuni Ianue universos homines de toto plebeio Plecanie j ad vos vel vassallos vestros seu ecclesias per vos pertinentes ullo modo ad habendum libere ad compagnam et consulatum et castellariam et collectam atque ostem et cavalcatam sicut habent aliquem melius de toto ipso plebeio et hoc ipsum vassallos vestros et ecclesias ratum et fir- mum habere faciatis ad vestrum posse sine fraude et id ipsum sub debito iuramenti vassallis precipiatis nec postea descomendetis. Item sub eodem debito iuramenti k precipimus vobis l et ordinamus quod si de cetero de villanis seu pro hominibus totius plebei Plecanie aut de aliquibus ad ipsum plebeium pertinentibus seu ad possessiones et iura eiusdem plebei vel rebus in ipso contentis inter vos et aliquem Ianuensem seu comune ante placitum m vel litigium emergeret vel n orietur, teneamini inde stare iudicio consulum comunis qui pro tempore fuerint et sub eis sicut diffinierint et mandaverint iusticiam compleverint. Item sub eodem iuramenti debito vobis firmiter ordinamus atque precipimus ut de prima conventione o atque fidelitate quam fidelitatem vos Opiço domino Ianuensi archiepiscopo et vos Muruel comuni Ianue convenistis et iuravistis in consulatu Niveloni, Idonis Contardi atque Lamberti Grilli 1 et sociorum per omnia et in omnibus teneamini sicut in scriptis inde factis continetur. § Groppum Marcium funditus destrui faciatis quando Nassium p destruetur. Item sub eiusdem iuramenti debito vobis ordinamus ut si consules comunis Ianue vel aliquis Ianuensis contra aliquod mandatorum nostrorum que eis fecimus sub debito iuramenti sicut in scriptis redactum est venire, quod absit, presumpserit aut primam vel secundam conventionem factam vobis non observaverint, nichi ——————— 1 V. n. 218. – 267 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d in consulatu Niveloni, Idonis Guntardi et sociorum factam eis complere teneamini set si infra dies XLa postquam inde requisiti vel commoniti fuerint non satisfecerint vel rationem compleverint, licenter vos marchiones et homines vestri salvum cambium accipere possitis, excepto de iniuria personarum. Nos insuper Opiço Malaspina et Murruelus, pater et filius, hec omnia capitula que superius scripta sunt convenimus et observare promittimus vobis consulibus Willelmo Longo, Ottonibono, Ottoni de Cafaro, Willelmo Aurie, Bonovassallo de Antiochia et Willelmo Piperi, pro toto comuni Ianue, et tactis sacrosanctis evangeliis ea omnia que superius continentur et distincte scripta sunt per bonam fidem observare et adimplere iuramus, omni fraude remota. Acta sunt hec Ianue, feliciter, in capitulo consulum, millesimo centesimo septuagesimo quarto, indictione VIa, XIIII° q die marcii, in pleno consilio, excepto quod una die antea Opitio in eodem capitulo prescriptum iuramentum fecerat coram Enrico Aurie et r Oberto Lucense s. § Apud Lavaniam et partes illas iuraverunt pacem Ianuensibus et eorum adiutoribus Obertus Leccalossus, Paganinus, Aldebrandinus et alius minor tercius filius Leccalossi Xauretus, Rufinus comes, Ugolinus et Girardus filii eius, Tealdus, Enricus frater eius, Opiço Fultronus, Tedisius frater eius, Ugo Siccus, Ugolinus de Turri, Corvetus, Delfinus, Ritius Stultus, Ordolafus, Rollandinetus et Rollandus filius Stulti et Sygembaldus filius Tedisii de Pontecorono. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Ugutionis de / (c. 172 r.) Girard(inis) t, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de quadam sententia lata per dominum Albertum de Incisa et socios in quodam pergameno scripta, tribus sigillis cereis roborato, quorum circumscriptiones et forme propter vetustatem et corruptionem ipsorum legi non poterant nec discerni nisi quod unum videbatur esse u comunis Ianue, altera vero duo nullatenus cognosci poterant cuius essent, sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. Erat quoque in eo v alfabetum medium per quod videbatur esse divisum ab alio pergameno, forma cuius alfabeti talis est: (CP) – 268 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Sententia de eodem in C’ b Bauduinus in C’ c nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca Quod sit pax d nel margine esterno di C’ N(ota) e nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria De Ylice, supra in XXIIIIa; in quello di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) de Illice, Petra Tecta, Rigarolo, No(ta) f nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca Qualiter non possint marchiones hedificare castra a Corvo usque Ianuam, No(ta) g vobis et iniungimus in C’ h nel margine esterno di C Nota monogrammato i eat: eam in C’ j nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) de Plecania k iuramenti debito in C’ l precipimus et vobis in C’ m comune Ianue aliquod placitum in C’ n vel: om. C o nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca De observacione conventionis, N(ota) p Nassem in C’ q XIIII: quinto decimo in C’ r et: om. C’ s Lucense: così C, C’ t scioglimento da C’ u esse videbatur in C’ v in eo quoque in C’. 562 1173, novembre, Genova I consoli del comune di Genova stipulano con Guglielmo, marchese di Massa, figlio di Alberto Corso, un trattato di alleanza contro i Pisani e i Malaspina definendo gli impegni di parte genovese. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 172 r., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 194 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 172 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 172 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in Xa, supra in CLXVIa, infra in CCLXIII ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; l’autentica di C’, a c. 195 v., riferibile anche al n. 563, è la seguente: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, notarius sacri palacii, hec exempla extraxi et exemplavi ex registro veteri comunis Ianue scripto manu Lantelmi notarii suprascripti sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loisio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°primo, indictione XIII, die vigesima iunii ». E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 300; BOSSOLA, p.102; Codice diplomatico, II, n. 82. Promissio quam fecit comune Ianue Willelmo, marchioni de Massa a. Nos Ianuensium consules de comuni Ansaldus de Tanclerio, Lanfrancus Albericus, Ingo de Frixia, Nicola de Rodulfo, Guillelmus de Nigrone et – 269 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b honorifice quotiens Ianuam venerit debeat hospitari. Si forte Pisani aut Malaspina pro conventione quam nobis c fecit 1 iam dictus Willelmus marchio et hiis que adimplere promisit contra eum ostem fecerit in Corsicam a quatuor galeis supra, comune Ianue eum per bonam fidem adiuvabit et pro marchione Malaspina et filio eius Murruello atque Pisano consule cum duobus nobilibus Pisanis aut pluribus in quantum poterit quos capere convenit et in nostram potestatem ponere postquam eos in nostram potestatem posuerit dabimus ei libras sexcentas sexaginta sex et sol(idos) d tredecim et denarios IIIIor. Et si sane Opicionem Malaspinam solummodo aut filium eius Murruellum tantum cum plures non posset sic tradiderit e in potestatem nostram, similiter prescriptam librarum quantitatem ei persolvemus, quod si solummodo Pisanum consulem cum duobus aut pluribus nobilibus de civitate Pisana in nostram tradiderit potestatem f, persolvemus ei libras quingentas et quinquaginta, nec de cetero faciemus nos pacem aut finem cum Pisanis aut Malaspina vel filio quin sit in illa pace vel fine iam dictus marchio. Hec omnia iuraverunt per bonam fidem observare et complere prescripti sex consules de comuni et quod relinquent per scriptum sub debito iuramenti intraturis post se consulibus ut inde per omnia similiter teneantur et quod ipsi inde alios post se intraturos similiter constringant et ipsi alios et sic deinceps per temporis successionem. Ad hec simili modo prescriptam conventionem iuraverunt observare et complere infrascripti senatores Otto de Cafaro, Fredentio Guntardus, Enricus Mallonus, Ugolinus Mallonus, Boiamundus, Otto Peçullus, Obertus Recalcatus, Ansaldus Çebe, Corsus de Palaçolo, Ottobonus, Gandulfus Baçhemus, Otto Mallonus, Modiusferri, Martinus Tornellus, Nicola Embriacus, Streiaporcus, Rubaldus de Vivaldo, Bisacinus, Rubaldus de Pinasca, Willelmus Crispinus, Obertus ——————— 1 Il riferimento è al n. 563, di data pogià assunto, prima cioè della sua formalizzasteriore: evidentemente qui si richiama un zione in un documento. impegno verbale che il marchese doveva aver – 270 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA g Ususmaris, Tanclerius h Philippi, Bonusvassallus de Arch(erio) et Calvus et sexdecim alii de numero consiliatorum debent consules adhuc facere iurare usque in centum quinquaginta et quinque de caris et ydoneis civibus suis hoc idem iuramentum quod consiliatores ut superius continetur iuraverunt. Acta sunt hec Ianue, millesimo centesimo septuagesimo tercio, inditione VIa, mense novembris. Item convenerunt prescripti consules et iuraverunt quod si forte iam dictus marchio, quod absit, in manus et carcerem Pisanorum ceciderit i, quod bona fide consilium j et auxilium prestabunt quod absolvatur et de eorum carcere liberetur. Iuraverunt insuper ut consiliatores superius per omnia: k Villanus Gauxonus, Vassallus Grillus, Willelmus Leccavelum, Primus Berfolium, Ugo de Balditione l, Ansaldus Golias, Rogerius de Iusta, Ugo Scotus, Otto Elye, Ansermus Garrius, Willelmus Obstaliboi, // Enricus de Tanclerio, Nuvelonus, Willelmus Niger, Albericus, Ansermus Buferius, Lanfrancus de Savignono, Oionus de Insula, Benedictus de Campo, Iordanus de Porta, Marcus m Alinerii, Paganus Cutica, Isacardus, // Medius Lombardus, Oliverus Collum, Bonusvassallus Guetius, Iohannes de Prina n, Willelmus Piper, Dionisius, Willelmus Anxatius, Raimundus de Rapallo, Willelmus Aurie, Iohannes, Gandulfus Carefice, Cuneço Saccarellus, Bernitio de Mari, // Balditio cordoanerius, Enricus Leccavellum, Fulco Ususmaris, Willelmus Papa o, Martinus Adulufinus, Nicolaus, Willelmus de Vulparia, Marchio Laudola, Willelmus de Medolico, Galvanus, Balduinus p Pilosus, // Ugo Caxina, Obertus Gnatus, Opiço Scaramangus, Iohannes Golias, Iordanus de Michaele, Lanfrancus Baçhemus, Carfe q, Bonmatus, Pascalis r Elye, Willelmus Fornarius, Ogerius scriba, Botericus, Nivelotus, Stabilis, / (c. 172 v.) Willelmus Capellanus, Gandulfus scriba, Rubaldus Lercarius, Ansaldus de Nigro, Lanfrancus Piper, Otto de Bellamuto, Michael Nacarius s, Artimonus, Spatianus, Fredentio de Çoara t Girardus de Reco, Millus, Albertus de Sancto Ambrosio, Willelmus Collum Gruis, Ugo, Vetulus, Iosbertus, Rubaldus, Amicus de Murta, Benedictus, Truchus, // Bonusvassallus, Brunus, Anfossus bancherius, Angelotus vicecomes, Rubaldus Piper, Tolcanus. § De Portuveneris voluntate missi marchionis iurarunt u: Iohannes Petri Regis, Filippus Portuveneris, Mussus de Porta, Bellusbrunus, Oddo v, Castagna, Tignosus, Rubeus, Grimaldus, Martinus w de Begastri, Nicola, Opicellus, Oglerius Quatuor Ova, Obertonus Matarolus x, // Rollandus de Insula, Durandus y, Oliverius – 271 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA z, Oglerinus Staragiolus, Obertus Grassus, Faulus, Gallus, Rodulfus, Dondecus, Guido aa de Pisana, Rubaldus de Casella, Iohannes bb cocus, Columbus, Martinus Bolognese, Lanfrancus de Arfeçano, Vassallus de Sarçano, Manfredus bancherius, Lanfrancus Barutius, // Marchio Buller cc, Enricus Detesalve, Vassallus Grassus, Ugo Tanclerii, Willelmus Pancinus, Petrus Mercadante, Rubaldus Rubeus, Ingo Rubeus, Ansaldus Lavagius, Crollamonte, Willelmus Balbus, Nicola Bocatii, Ansaldus Butinus, Iacobus Baldicionis, Guido de Statione, Guido Namfus, // Pantaleus Pedicula, Thomas Sardena, Ido Capra, Bonusvassallus Malfiliaster, Belengerius de Nerbona, Patrius Barbavaria, Iohannes Mortuussitis, Lanfrancus Broccus, Andreas burgensis, Guido Caput Agni, Symon Guidonis de Novaria dd. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis) d, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de quodam pergameno in quo erat scriptum secundum quod in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. Erat in eo quoque medium alfabetum per quod esse videbatur divisum a quodam alio exemplo cuius forma alfabeti talis est: (CP) a Conventio inter comune Ianue et marchionem de Massa in C’ b quo in C c nobiscum in C’ d scioglimento da C’ e tradidit in C f potestatem tradiderit in C’ g Baudicio in C’ h Tranclerius in C’ i caderet in C’ j fide ei consilium in C’ k i nomi che seguono sono disposti in colonna; due trattini segnalano la fine di ogni colonna; in C’ l’ordine non è rispettato rigorosamente l Baudicione in C’ m Marchio in C’ n Prima in C’ o Willelmus Papa: ripetuto in C’ p Baudoinus in C’ q Carefe in C’ r Pascalis: c in sopralinea in C s Vacarius in C’ t Zoaria in C’ u iuraverunt in C’ v Oddo: om. C’ w Marinus in C’ x Matarellus in C’ y Insula, Dodo, Durandus in C’ z Porro in C’ aa Guido: Gandulfo in C’ bb Casella, Guido Moscollonus, Oglerius de Insula, Iohannes in C’ cc Bulletus in C’ dd de Novaria: om. C’. – 272 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1174, gennaio 25, Genova Guglielmo, marchese di Massa, figlio di Alberto Corso, stipula col comune di Genova un trattato di alleanza contro i Pisani e i Malaspina, definendo i propri impegni. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 172 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 194 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 172 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 172 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazioni di Iacopo Doria: « Supra in Xa, infra in CCLXIIIa ». È probabile che l’autentica dielle copia in registro del 1233 apposta al n. 564 sia riferibile anche a questo documento; per quelle di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 562. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 303; Codice diplomatico, II, n. 85. Conventio marchionis de Massa a. • Ego Guillelmus, marchio de Massa, filius quondam Alberti Corsi, convenio et promitto vobis consulibus Ansaldo de Tanclerio, Lanfranco Alberico, Ingoni de Fresia, Nicole de Rodulfo et Willelmo de Nigrone ac Bellamuto, consulibus comunis Ianue, pro vobis et comuni Ianue, quod amodo salvabo, custodiam et manutenebo Ianuenses et universos de districtu eorum et ipsorum bona et res omnes in tota terra et districtu meo in mari et terra et ubicumque posse habuero et faciam vivam guerram per me et meum posse ac fortiam Pisanis et adiutoribus eorum et universis inimicis Ianue ad meas expensas in tota terra mea et ultra terram meam ad expensas comunis b Ianue sicut mandaverint consules qui pro tempore fuerint et dabo fortiam meam de Massa, videlicet turricellam et curiam meam Ianuen(sium) consulibus et Luc(ensium) ad faciendam guerram et nocumentum omnibus inimicis suis et adiuvabo eos ipsam retinere per bonam c fidem, salva curia marchion(ibus) d et faciam iurare usque in centum de melioribus hominibus Masse facere vivam guerram Pisanis ac omnibus inimicis Ianuensium et Lucensium et salvare et manutenere omnes Ianuenses et universos de districtu – 273 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e cum posse et fortia mea vel cum certa quantitate militum et servientum sicut consules comunis qui pro tempore fuerint vel eorum certum nuncium f mandaverint postquam inde commonitus fuero per ipsos consules Ianue qui pro tempore fuerint vel eorum certum nuncium aut litteras sigillo comunis Ianue sigillatas et manere in eodem servitio et g mandato et ordinatione ipsorum consulum. Item per bonam fidem studebo comprehendere Pisanum consulem et nobiles Pisanos quocumque potero et dare in potestatem Ianuensium et Lucensium consulum per bonam fidem. Et pro his omnibus adimplendis tradam duos filios meos obsides h qui stent Ianue vel Luce ambo vel unus Ianue et alter Luce sicut vobis consulibus placuerit. Hec omnia iuravit predictus Willelmus marchio, tactis sacrosanctis evangeliis, per bonam fidem observare et complere, Ianue in pleno consilio, anno millesimo centesimo septuagesimo quarto, indictione VIa, vigesimo quinto die ianuarii. a De eodem in C’ b comunis: meas in C’ c bona in C d scioglimento da C’ e in oste illa vel cavalcata ire in C’ f vel eorum certum nuncium: om. C’ g et: in in C’ h obdidos in C. 564 1174, marzo<-25>, presso Massa Alcuni uomini di Massa, esplicitamente indicati, giurano l’osservanza degli impegni assunti dal marchese Guglielmo di cui al n. 563. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 172 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 195 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 172 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 173 r., da D. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 562. L’indicazione dell’anno non coincide né con l’indizione genovese (v. n. 563), né con la presenza del console dei placiti Rubaldo Lercari (OLIVIERI, Serie dei consoli, p. 350), che rin – 274 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 303; Codice diplomatico, II, n. 85. a Comes filius Rastaldi b, Plevanus de Cervaria, Albertus de Guiscardo, Alcharinus, Cecius, Rubaldus de Borel, Alphanus de Tignino c, // Peregrinus de Collo, Buitollus, Sorracus de Raimundino, Grillus de Introcineto, Parianus magister, Blancus de Squignano, // Scrignellus d, Sarracenus, Ritius de Maço, Grugnutus, Maçonus frater eius, // Bellus de Galbençolo, Guidutius de Capusio, Bellus Peregrina, Guido de Manfredo, Bellutius, // Bonacursus filius Enrici, Guido de Garlexa, Ferretus, Vitaletus de Cicobono, Arnaldinus de Sancto Vitali, Vivianus frater Ugolini de Martineto, / (c. 173 r.) Aldeprandinus de Falce e, Massanellus de Puteo, Tiratius, Belletus, Guido de Factore, Ferrinus de Berçola, Bellinus, Albertinus Armanini, Rainerius de Latraria, Dominicus de Çullo, Martinus de Serro, Cicubinus de Lavagio, Niger de Sancto Vitali, Dominicus Buccadordi, Girardinus de Renagio, Viventius, // Dominicus de Fornachio, Balenclusia f, Donectitus g, Beritictus faber, Ramingus, Pascutus, Tecius de Capoculi, Bonaventura, Albertinellus de Fonticio, Ciculus de Morreto, Albertinus de Montanino, Belletus de Grunda, Gotefredus de Murtedo, Todeschinus filius Aldebrandini, Ugolinus de Fontana, Bonus de Sancto Vitali, // Gandulfinus filius Cavarunchi, Alitionus, Bellandus, Rusticutius de Muticano, Ugolinus Bultius, Dominicus de Grillo, Maçollus, Conetinus de Puteo, Lambertinus de Asquignano h, Ugolinus de Collo, Iohanninus de Viacava, Sabbatinus de Collosio, Martinus i Cullellus, Martinellus de Cascola, Fulcherius, Galligus, Willelmus Bentivegne, // Massanellus Berte, Lotherius magister j, Gonetinus, Garfagninus, Maniavacca, Bernardinus de Batticagna, Peregrinus notarius, Gauterius, Teutius, Martinellus de Parriana, Bargagnetus, Georgius, Guarrinus, Castagnolus, Angellellus, Ugolinus, Girardus, Peregrinus, Villetus, Vitaletus, // Martinus ferrarius, Willelmus, Villanus, Rollandinus de Latraria, Lambertinus k, Pellatius l, Bonahora. Prescripti homines de Massa numero centum quindecim, tactis sacrosanctis evangeliis, iuraverunt in hunc modum, millesimo centesimo septuagesimo tercio, indictione VIa, mense marcii, apud Massam, in presencia consulis placitorum Rubaldi Lercarii m, qui ibi erat pro comuni, et Idonis Pitii, socii eius in eodem negotio, atque Urbiciani, Luc(ani) n causidici, et Parentis atque Truffe et Iudicis de Vallegia et Cagnoli et Michaelis o de Portuveneris et aliorum quamplurium. Ego iuro ad – 275 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA n et Lucen(si) p et res eorum per bonam fidem ubicumque posse habuero et faciam vivam guerram Pisanis quamdiu cum Ianuensibus et Lucensibus guerram habuerint et ceteris inimicis eorum et postquam q Willelmus marchio fortiam Masse dederit in potestatem r Ian( uensium) et Luc(ensium) consulum vel eorum certi missi ego adiuvabo eos ipsam retinere et facere inde guerram universis Pisanis s et inimicis eo- rum, salva tamen semper curia marchionibus. Et totam conventionem 1 quam Willelmus, marchio de Massa, fecit Ian(uensium) et Lucen(sium) consulibus ex parte in ea in quantum potero adimplebo et observabo et operam et studium adibebo ut quecumque iam dictus marchio Ianuensibus et Lucensibus convenit ipse adimplebit et observet. Si forte aliquis Ianu(ensium) vel Lucen(sium) consulum a me consilium postulabit t, consiliabor secundum quod consilium petierit bona fide et omnes credentias quas mihi dixerit in credentiis tenebo sicut mihi imposuerit. Si quid vero additum vel diminutum fuerit in hoc sacramento per publicum scriptum comuni con- cordia consulum utriusque civitatis et predicti marchionis, de addito tenear et de diminuto absolvar. Hec omnia observabo et adimplebo per bonam fidem, sine omni fraude et malo ingenio, ad bonum et purum intellectum consul(um) utriusque civitatis. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis) n, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de quodam pergameno secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque mutatione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. Erat quoque in eo medium alfabetum per quod videbatur esse divisum ab alio exemplo, forma cuius alfabeti talis est: (CP) a I nomi che seguono sono disposti in colonna; due trattini segnalano la fine di ogni colonna; in C’ l’ordine non è rispettato rigorosamente b Rafaldi in C’ c Tiginno in C’ d Squignano, Guiducius de Cararia, Segnoretus de Curtina, Scrignellus in C’ e Faler in C’ ——————— 1 V. n. 563. – 276 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Dalenclusia in C’ g Donetictus in C’ h Lambertucius de Ascignano in C’ i Saubatinus de Collo, Loxius, Martinus in C’ j segue Belletus, già indicato k Lambertucius in C’ l Pellanus in C’ m in C corretto su Lercarius n scioglimento da C’ o Michael in C’ p Luc con segno abbreviativo in C’ q post in C’ r potestate in C’ s Pisanis: om. C’ t postulaverit in C’ 565 <1211>, maggio 10, Genova Begino, anche a nome del nipote Guibertino, vende al comune di Genova il castello di Corvara al prezzo di 1800 lire di genovini. Contestualmente Raniero Cotta, podestà di Genova, si impegna, anche per conto dei suoi successori, a non consentire che lo stesso o i suoi eredi vengano tratti in giudizio a Genova per reati compiuti in precedenza, garantendogli nel contempo il possesso e l’esenzione dai tributi delle altre proprietà. C o p i a autentica [D], Vetustior, c. 173 r., da copia autentica in registro, del 1233, desunta da copia autentica di imbreviatura; c o p i a autentica [D’], Duplicatum, c. 59 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [E], Settimo, c. 173 r., daD; c o p i a semplice [F], Liber A, c. 173 r., da E. Per le autentiche di D ed E v. n. 614; D’ è così autenticata: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hoc exemplum extraxi et exemplavi ex autentico registro comunis Ianue scripto manu Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loisio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°I°, indictione XIII, die vigesima iunii ». Per l’indicazione dell’anno occorre fare riferimento, oltreché all’autentica, al nome del podestà: OLIVIERI, Serie dei consoli, p. 426. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 503. Venditio Corvarie. • Ego Beginus, pro me et nepote meo Guibertino, filio a fratris mei germani, vendo, cedo et trado vobis domino Rainerio Cote, potestati Ianue, nomine comunis Ianue, castrum Corvarie et burgum cum territorio et omnibus pertinentiis suis et omnibus iuribus et accessionibus ad ipsum ca– 277 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b ipsius castri et specialiter iura omnia pertinentia ad fidelitates et feuda et libellaria pertinentia ad castrum ut ex ipsis uti et experiri possit c comune Ianue utiliter et directe, realiter et personaliter tanquam verus dominus d castri predicti finito precio librarum mille octingentarum denariorum ianuinorum quas a vobis accepisse e confiteor et de quibus me bene quietum et solutum f voco, abrenuntians exceptioni non numerate pecunie. Pro supradicto itaque precio vendo vobis predictum castrum in integrum cum omni suo iure et commodo, ingressu et exitu ad faciendum exinde quicquid volueritis vel habere statueritis g sine omni mea omniumque pro me contradictione. Quam venditionem firmam habere omni tempore et non contravenire per me meosque heredes et iam dictum nepotem meum promitto. Item promitto vobis pro me et nepote meo nos non ituros ad Corvariam neque in districtum eius sine licentia potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint et si contrafactum foret, penam dupli de quanto nunc valet vel pro tempore fuerit melioratum vobis, pro comuni Ianue stipulanti, promitto. Pro sorte vero et pena universa bona mea habita et habenda vobis pignori obligo et si plus valet, id vobis dono, renuntians legi que dicit quod si deceptio fuerit ultra dimidiam iusti precii, quod emptor teneatur ad rei restitutionem vel ad supplementum / (c. 173 v.) pretii. Possessionem quoque et dominium vobis corporaliter tradidisse confiteor. Ut supra dictum est iuravit Beginus, sacrosanctis evangeliis tactis, bona fide et sine fraude attendere et h observare et contra non venire. Actum Ianue, in domo Willelmi de Rodulfo. Testes Obertus Malocellus, Daniel Aurie et Rubaldus Paxius, Ugo cançellarius et Albertus Cepulla. Decimo die madii, inter nonam et vesperas i. Nos Rainerius Cota, Ian(ue) j potestas, pro venditione quam fecisti k pro comuni Ianue, promittimus tibi Begino quod pro offensione aliqua, iniuria vel rapina seu maleficio aut negotio aliquo quod usque nunc l factum sit vel contractum a te vel per m te vel de quo posses ab aliqua persona actenus conveniri non patiemur te vel heredes tuos seu uxorem tuam vel aliquam personam per te conveniri ab aliqua persona ante consulem vel potestatem aliquem n de civitate vel districtu Ianue et prohibemus et defendemus quod nullus consul vel potestas recipiet querimoniam aliquam vel petitionem ab aliqua persona contra te vel contra aliquam personam pro te et ita venturis emendatoribus emendari faciemus quod debeant inconcussa teneri et observari per consules vel potestates co – 278 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA o in districtu Rivalte et h Poençole, Vernatie, Bevelini, Carpene, Vesigne, Volastre et Cornilie, promittentes tibi quod eas salvabimus et manutenebimus rationabiliter. Eodem die et loco et coram eisdem testibus. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum extraxi et exemplavi, precepto domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis) j, civitatis Ianue potestatis, de quodam pergameno scripto manu mei Lantelmi notarii quod extraxeram precepto dicte potestatis de cartulario instrumentorum Marchisii scribe currente M°CC°XI°, indictione XIIIa, secundum quod in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. a filii in D’ b curia in D’ c in D corretto su possitis (così D’) d versus dominum in D e suscepisse in D’ f solutum et quietum in D’ g vel habere statueritis: om. D’ h et: om. D’ i in D’ rubrica De eodem j scioglimento da D’ k pro *** quam nobis fecisti in D’ l nunc: om. D’ m pro in D’ n aliquam in D’ o et possides: om. D’. 566 <1215>, gennaio 17, Genova I consoli del comune di Genova concedono la cittadinanza genovese a Oberto di Montoggio e ai suoi eredi, impegnandosi, anche per il futuro, a tassarli su un imponibile di 300 lire. O r i g i n a l e [A], Vetustior, c. 297 v. C o p i a autentica [C], ibidem, c. 173 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 72 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], ibidem, c. 304 v., dalla stessa fonte o da altra redazione in registro, sempre di mano del notaio Lantelmo; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 173 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 173 v., da D. – 279 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quelle di C’ e C” v. rispettivamente nn. 266 e 418. Per l’indicazione dell’anno occorre fare riferimento ad A e ai nomi dei consoli: OLIVIERI, Serie dei eonsoli, p. 430. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 513; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 294. De facto Montobii. • In Dei nomine a. Nos Iohannes Rubeus de Volta, Willelmus Tornellus, Enricus Guertius, Ansaldus de Mari, Obertus Spinola et Oglerius Piper, consules comunis Ianue, de beneplacito et auctoritate consiliatorum nostrorum, confitemur te b Obertum de Montobio et heredes tuos in cives Ianue et sub protectione et defensione comunis Ianue vos et res vestras suscepisse tali pacto et conditione quod tu b et heredes tui debeas c expendere tantum de posse vestro quod habetis vel habebitis in Montobio aut ultra iugum quod non sit comunis Ianue in collectis comunis Ianue d que fient in civitate pro libris trescentis e et non plus et f nullam aliam superpositam g de collecta vel dacita facere debemus tibi h vel heredibus tuis seu i hominibus vestris nos vel successores nostri pro comuni Ianue neque vos vel ipsos supponere alicui potestatie et hec promittimus tibi h ut supra pro comuni per j nos et successores nostros ratum k et firmum habere et non contravenire et quod futuris post l nos consulibus vel potestati hoc idem relinquemus m in scriptis observandum et ipsi aliis relinquent n et sic per temporis successionem usque in perpetuum, eo sane intellecto quod homines vestros citainaticum o tanquam cives Ianue debeant iurare infra dies XV post- quam a nobis vel successoribus nostris p fuerit postulatum. Actum Ianue, in domo Ogerii Panis. Testes Guido Spinola, Pascalis Caxitius et Oglerius Panis. XVII q die ianuarii, ante terciam r. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis) s, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de cartulario instrumentorum Ugonis t Willelmi de Salario u notarii, sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. – 280 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA .. In nomine Domini amen in A b vos in A c vestri debetis in A d comunis Ianue: om. A e civitate Ianue pro comuni pro libris trescentum in A f et: om. A g suppositam in C’ h vobis in A i vestris aut in A j comuni Ianue per in A k nostros qui pro tempore fuerint in regimine civitatis Ianue constituti ratum in A l post: partus in A m reliquimus in C’ n relinquent: om. A o vestri civilitatem in A p vel successoribus nostris: om. A q Panis. Anno dominice nativitatis M°CC°XV°, indictione secunda, XVII in A r in A segue (S.T.) Ego Hugo, Willelmi de Salario filius, notarius, precepto supradictorum consulum et rogatu Oberti, scripsi s scioglimento da C’, C” t instrumentorum manu Ugonis in C’, C” u Ugonis de Salario Willelmi con segno di inversione in C. 567 1133, novembre, Genova I consoli del comune di Genova vietano di alienare o di impegnare i proventi sulla mina e sul quartino che si percepiscono sulla ripa oltre la du- rata del consolato, prescrivendo inoltre alcune norme in materia di edilizia e di strade. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 173 v., da copia autentica in registro, del 1233; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 5 r., da un registro, forse quello del XII secolo; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 173 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 173 v., da D. Per l’autentica delle copia in registro del 1233 v. n. 568; per quelle di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 1. Indizione anticipata, come dimostrato anche da un altro documento dello stesso notaio: PUNCUH, n. 13 E d i z i o n e: CANALE, II, p. 382 (parziale); Liber iurium, I, n. 34; Codice diplomatico, I, n. 67. R e g e s t o: LISCIANDRELLI, n. 18. Laus mine et quartini a. In ecclesia Sancti Laurentii, consules Lanfrancus Vetulus, Obertus Turris et Otto Canella laudaverunt ut mina et quartinus de ripa maris sit de comuni Ianue ita ut in futuris temporibus nulli consules habeant potestatem vendendi neque obligandi neque in pignore mittendi iam dictum quar – 281 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Laus quod columpne que fient in ripa maris sint petrine et non lignee b. Iterum laudaverunt ut columne ille que ab hac die in antea facte fuerint in ripa maris, tam ille que concesse sunt iam per consules quam et ille que concesse fuerint c in futuris temporibus, sint omnes petrine et nulla collumpna ibi sit de ligno. Et sint alte d tantum ut altere e usque ad summitatem de unoquoque arco qui facti fuerint super ipsas columpnas sint pedes decem a terra usque ad gulam de arco et non sint minus alte et paramuri non sint alti plus de terra, sed iuxta terram sint tantummodo. Et nullus puteus sit infra ipsos paramuros. Et laudaverunt ut desuper illis columpnis a columpnis usque ad mansiones ante quas fuerint sit edificium aut de astrico cum malta et f calcina aut sit volta et laudaverunt ut nullum impedimentum g sit factum a columpnis usque ad mansiones h ab astrico vel a volta usque ad terram / (c. 174 r.) neque bancha i sit iuxta ipsas columpnas deintus neque de foris neque inter unam et alteram. Et laudaverunt ut illi quorum fuerint mansiones non possint facere ante quas columpne j ullum impedimentum foras de ipsis mansionibus neque possint requirere ullum dacitum neque conditionem illis hominibus qui ante ipsas mansiones aliquid vendiderint. Et laudaverunt ut non sint pontiles foris de ipsis columpnis. Hec omnia laudaverunt, salva iusticia alicuius hominis quam habuisset in preteritis temporibus. Laus de via ecclesie Sancti Naçarii k. Adhuc laudaverunt ut via que vadit a mansione Oglerii Capre usque in mare retro ecclesiam Sancti Naçarii, a canto mansionis predicti Oglerii et canto paramuri eius, sit ampla pedes decem usque in mare ita ut neque a venturis consulibus neque ab illis hominibus qui in fronte illo habuerunt mansiones sive ab aliis hominibus non possint impediri. Laus de via que est iuxta domum Iohannis Siccobiberi b. Item l laudaverunt ut alia via sit de pedibus IIIIor ampla que vadat iuxta mansionem filiorum Iohannis Siccibiberi et iuxta mansionem filiorum Gandulfi de Ripa usque in via que pergit ad Sanctam Mariam de Castro. Laus de via Rivi Turbidi m. – 282 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA j laudaverunt ut sicut currit aqua de Rivo Turbido n ab hospitali Sancti Stephani sit via ampla de pedibus octo ita ut non possit impediri usque in mare. Laus de via que vadit per Clavicam a macello per Plateamlongam b. Item kl laudaverunt ut via que vadit per Clavicam a macello usque ad viam que o per Plateamlongam vadit, ubi dicitur subtus Sancto Donato, non habeat ullum impedimentum neque de columpnis neque de paramuro, sed semper permaneat libera sine columpnis et sine paramuro a iam dicto ma- cello usque ad predictum Ponticellum. Anni Domini millesimo centesimo tricesimo tercio, mensis novembris, indictione duodecima. (S.T.) Ego Bonusinfans, Ianuensis curie cançellarius, per preceptum suprascriptorum consulum subscripsi. • Ego Oto Gontardu subscripsi. • Ego Marinus subscripsi. Ego Guilielmus de Mauro subscripsi. a In C’ segue et de columpnis que sunt in ripa b C’ om. la rubrica c fuerit in C d aulte in C’ e altera in C’ f et: om. C’ g nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca Pro clarificanda rippa si quod hic dicitur observetur h masiones in C i bancham in C’ j ante quas columpne non possint facere in C’ k nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria Infra in CCLXXVIIa l Iterum in C’ m De Rivo Turbido in C’ n Risturbido in C’ o que: om. C’. 568 1134, gennaio 7 I consoli del comune di Genova rivendicano al Comune le aree di sua proprietà, emanando nel contempo norme in materia di edilizia e di strade ed imponendo tasse per l’opera del porto e del molo nonché per l’olio dell’altare della Cattedrale. – 283 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di D la seguente annotazioni di Iacopo Doria: « Supra in VIIIa, XIIa, infra in CCLXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 1. E d i z i o n e: CANALE, II, p. 384 (parziale); Liber iurium, I, n. 36; Codice diplomatico, I, n. 68. Laus comunis Ianue a de terra Bisannis. In ecclesia Sancti Laurentii, consules Lanfrancus Vetulus, Obertus Turris et Otto Canella laudaverunt in plano de Bisanno quantum est foris de clausis a terra Lamberti Guertii et Cuniçonis in iusum usque in mare et sicuti currit aqua que venit de Verrubli usque in flumen Bisagni foris de terra Oglerii Capre b sicuti modo sunt sepe et macerie et vadit aqua que exit de Verubli usque ad pedem montis Calignani usque in mare totum sit de comuni Ianue. Hanc enim laudem fecerunt quia cognoverunt rationabiliter quod per alios consules, videlicet Ottonem Gontardum, Willel mum de Mauro, Obertum Usummaris et Willelmum Piperem 1 hec omnia laudata erant. Laus de via que vadit inter terram Boniiohannis Buferii et terram Oberti Capelli c. Preterea laudaverunt ut sit via una ampla de quatuor pedibus que vadit inter terram Boniiohannis Buferii et terram Oberti Capelli, a strata publica usque ad murum civitatis et postea foris de muro usque in via que vadit ad Luculum d. Laus vacui terre e de Sarçano ut f sicut terminata est sit comunis Ianue g Item h laudaverunt ut terra de Sarçano sicut est terminatum i desubtus terra de Alberto vicecomite et consortibus suis usque in aquam de Risturbido et usque in mare et sicut ex alia parte vadit maceria in sursum et est maceria de terra que fuit Vassalli Scacoerri et fratrum eius et est maceria de terra filiorum Mauri de Platealonga et est murus desubtus palatio archiepiscopi usque ad portam castri et usque in mare totum quantum est foris de maceriis et de claudendis totum laudaverunt esse de comuni. Item h laudaverunt j ——————— 1 Consoli nel 1131: OLIVIERI, Serie dei consoli, p. 250. – 284 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA k per alios consules. Et hanc laudem fecerunt quia viderunt testes qui iuraverunt quod per alios consules laudatum erat. Laus quod omnes Ianuenses qui de pelago venerint cum mercationibus tribuant operi moduli denarios XII c. Item h laudaverunt ut omnes homines qui venerint de pelago pro mercato qui fuerint de Ianua tribuant unusquisque ad operam moduli denarios duodecim sive l sit supersaliens sive sit in parte, excepto pueri qui non fuerint in parte et illi qui venerint de Sardinea cum sale tribuant per unumquemque minam unam salis et illi de Provincia quartinum unum et hoc tribuant usque dum consulatus Ianue ordinaverit et voluerit laborare in molo. Laus de Carbonaira m. Iterum laudaverunt ut tota Carbonara de castro civitatis Ianue sit de comuni Ianue, salvis tamen rationibus alicuius n hominis qui poterit ostendere rationem in predicta Carbonaira habere sive per consules sive alio modo ita quod videatur consulibus esse rationabile. Anni Domini millesimo centesimo XXXIIII°, die VIIa intrantis ianuarii. (S.T.) Ego Bonusinfans, Ianuensis curie cançellarius, per preceptum suprascriptorum consulum subscripsi. • Ego Oto Gontardu subscripsi. • Ego Marinus subscripsi. Ego Guilielmus de Mauro o subscripsi. / (c. 174 v.) Laus quod Iudei habitantes in Ianua debet solvere annuatim per unumquemque altari Sancti Laurentii soldos tres. Postea in mansione Oberti Turris laudaverunt ut omnes Iudei qui sunt et qui fuerint habitatores Ianue tribuant unusquisque per unumquemque annum soldos tres altari Sancti Laurentii pro luminari et illi solidi dentur in oleo unde illuminetur altare p. Laus de vendea facta Iohanni Siccobiberi c. Postea consules Obertus, Lanfrancus et Otto vendiderunt Iohanni Siccobiberi ex parte comunis sicut est investitus ad edificandum in Carbonaira de castro ante mansionem filiorum eius, salvis viis que superius in alia laude scripte sunt, una de decem pedibus et altera de quatuor. – 285 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c. Et dederunt Gandulfo de Bonovicino paramurum qui est ante mansionem filiorum eius sicut est edificatus cum tribus columpnis quas debet tan tum in altum levare ut sint pedes decem ab arco usque ad terram et alias tres columpnas per viam que pergit ad Sanctum Pancratium. Laus Marchionis de Nigrone quantum debet exire foras in ripa maris c. Postea duo consules Obertus Turris et Lanfrancus Vetulus dederunt Marchioni de Nigrone potestatem exire foras in ripa maris pedes XII et a canto Lamberti Guetii debet ponere mensuram et ponere lençam in columpna que fuit q ante mansionem suam et Lamberti Guetii et in columpna que fuerit ante r ipsum Marchionem et filios Willelmi Crispini et sic debet facere s alias columpnas unam quadratam in alio capite et duas rotundas si voluerit, volventes palmos decem, quod si tres voluerit ponere debent volvere palmos septem t. Laus facta Ansaldo Crispino c. Ansaldo Crispino et fratribus eius dederunt licentiam ponere lençam in columpna comuni inter se et Marchionem de Nigrone et ex alia parte exire foras pedes decem a signo canti Garofoli in quo canto debet se retrare intus Garofolus pedem unum. Laus Garofoli sicut debet exire foras in ripa maris c. Gariofalo vero dederunt licentiam ponere columpnam unam foras in ripa decem pedes u a signo de canto quod ipse se debet retrahere et debet esse quadrata de duobus pedibus per frontem et aliam columpnam rotundam inter se et Oglerium de Mari grossam sicuti est illa Ottonis Ciliiblanchi et ibi debet esse una v ampla pedes novem inter columpnam et mansiones et aliam columpnam dederunt Oglerio de Mari inter et Aldam de Me- lone quadratam de duobus pedibus w per frontem et debet esse via ampla inter columpnam et mansiones pedes novem. Laus Ottonis Cilii Blanchi c. Ottoni Cilli Blancho dederunt suprascripti consules tres sicuti est investitus de mansione et de collumpnis. Hec omnia laudaverunt salvis conditionibus suprascriptis, videlicet de pontili x et de astrico et y de malta, calcina vel de volta et quod non requirant ullum dacitum illis qui vendiderint ante ipsas mansiones et quod non sit puteus in illis paramuris neque illi qui debent facere paramuros faciant illos supra terram. – 286 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA z. • Ego Oto Gontardu subscripsi. • Ego Marinus subscripsi. Ego Guilielmus de Mauro subscripsi. Pro suprascriptis vero laudibus dedit ad comune Iohannes Siccusbiber libras octo, Marchio Nigronis libras duodecim, Ansaldus Crispinus libras quindecim, Garofolus libras viginti, Oglerius de Mari libras viginti, Otto Cilium Blancum libras nonaginta, Gandulfus de Bonovicino libras quindecim et omnes iste libre fuerunt date pro redemptione cantarii et rubi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, de mandato et precepto domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis), civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi hoc exemplum manu Boniinfantis, Ianuensis curie cancellarii, de quodam pergameno in quo plures laudes scripte reperiuntur ut supra testate per Ottonem Gontardum et Marinum, secundum quod in laudibus predictis apparet, sicut in eis vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad que corroboranda, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi aa. a Ianue: om. C’ b Crape in C’ c C’ om. la rubrica d nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca Nescio ubi e Laus vacui terre: om. C’ f ut: in sopralinea in C g ut-Ianue: om. C’; nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca Nil intellego; in quello di D, di mano di Iacopo Doria Supra in VIIIa, XIIa, infra in CCLXXVIIa h Iterum in C’ i terminatum est in C’ j nel margine esterno di C’ No(ta) k habuisse in C’ l denarios duodecim ad operam moli sive in C’ m Carbonaira: in C la prima r in sopralinea; C’ om. la rubrica n alicus in C o in C Marino per un probabile errore del trascrittore: Guglielmo de Marino, infatti, console dei placiti nel 1159 (OLIVIERI, Serie dei consoli, p. 302) pronuncia il giuramento dei publici testes solo nel 1161 (cfr. n. 193 nel vol. I/1) p Laus-altare: om. C’ q fuerit in C’ r inter in C’ s fa- cere: om. C’ t decem in C’ u pedes decem in C’ v una: via in C’; in C segue espunto blanca w pedibus duobus in C’ x pontilis in C’ y et: om. C’ z subscripsi in C’ aa (S.T.)-subscripsi: om. C’. – 287 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1204, agosto 16, Genova Guiffredotto Grassello, podestà di Genova, conferma la sentenza relativa alla competenza del comune di Genova a giudicare le cause di omicidio relative agli uomini degli Avvocato di cui al n. 266. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 174 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 174 v., daC; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 174 v., da D. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XLV »; in quello di D, della stessa mano: « Supra in XLVa de eodem et in XLVIa, infra in CLXXVa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. L’inserto riprende, con alcune varianti, il testo del lodo di cui al n. 266. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 472. Laus de advocatia a. Ianue, in pontili superiori capituli. Dominus Guifreotus Grasellus, Ianue civitatis potestas, statuit et laudavit quod comune Ianue de homicidiis perpetratis et factis inter homines advocatie cognoscere possit et iudicare atque forestare secundum sententiam quam Iacobus de Iustarino eius iudex tulit, que sententia secundum huius laudis tenorem lata fuit ab ipso Iacobo anno dominice nativitatis millesimo CC°IIII°, indictione VIa, die XXVIII° madii 1. Quod ideo factum est et statutum quoniam cum in terra advocatie homicidium factum esset a quibusdam in quemdam de advocatia, facta lamentatione ab amicis interfecti coram domino Guiffredoto Grasello, Ianuensium potestate, tunc temporis existente in primo anno sue potestatie, ipse potestas forestavit interfectores, dato eis termino ita quod nisi infra b ——————— 1 V. n. 266. – 288 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c, forestationem suspendit et ad cognoscendum si comune Ianue de causa homicidii inter homines advocatie possit cognoscere, iudicare et diffinire et forestare dixit ut comune Ianue de iure suo procederet et Advocatus de suo. Ita positiones hinc inde facte sunt multe circa homicidia et maleficia et circa alia que ad iurisdictionem pertineant ex utroque latere et ad hoc quod in iurisdictione Ianue et archiepiscopatus sit predicta terra advocatie per multos testes Advocatus nisus est probare quod omnia maleficia puniebat et longo tempore, hoc etiam comune Ianue nisum est probare per multos testes comune fecisse. Si autem homicidium seu maleficium inter hominem vel homines advotie et alium vel alios qui non essent de advocatia in quemcumque eveniret, ad comune Ianue Advocatus illud spectare non negabat, sed illud solum maleficium quod inter homines illius terre eveniret ad se spectare dicebat et quia longo tempore retro vindictas fecerat maleficiorum et etiam de assensu consulum Ianue et causam ab archiepiscopo Mediolani dicebat se habere propter longum tempus eius cause iuste debebat presumi et iurisdictionem possidere vel quasi. Quare comune se non debebat intromittere, laudes etiam ostendebat super facto consulatus. Ex parte vero comunis respondebatur quod laus comuni non nocebat quoniam quicquid in laude contineatur, tamen comune Ianue usque ad hunc diem consulatum in ipsa terra habuit et habet longo vero tempore allegatum ab Advocato super vim dictis maleficiorum factis ab eo et causa archiepiscopi Mediolani non obstante comuni quia ius publicum non prescribitur tempore et maxime iurisdictio et merum imperium quod enim tempore acquiri non potest nec presumi iure debuit, causam autem ab archiepiscopo habere non potest, quod ipse enim non habebat ei concedere non potuit nec etiam quod ei cessit reperitur nec quod etiam iure archiepiscopi usus esset, sed potius iure Ianue unde nec sibi nec illi, sed quia comune Ianue consulatum in ea terra habet, fodrum exigit, exercitum habet inter confinia archiepiscopatus est undique ab ipsa terra distringitur per civitatem Ianue quam etiam datum esset ab imperatore ut – 289 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Et insuper predictus dominus Guifreotus, Ianuensium potestas, hanc sententiam statuit et ordinavit et laudavit ut supra, XVI° die augusti. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis), civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de quodam manuali comunis Ianue scripto manu Granarii de Pinasca notarii d, secundum quod Obertus de Langasco et Madius scriba, notarii, asserebant, in potestatia domini Guifreoti Graselli, currente M°CC°IIII°, indictione VIa, sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. a advocatia: ca in sopralinea b segue espunto triennium c homicidium: ci in sopralinea d nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria autenticum scriptum manu dicti Granarii est in sacristia 570 1223, febbraio 3, Genova Spino di Soresina, podestà di Genova, rivendica al Comune la facoltà di nominare i consoli nei tre quartieri di Recco contro l’opposizione di Giovanni Avvocato. – 290 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXXXVa et XXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 577; OLCESE, p. 309. De advocatia. Cum Iohannes Advocatus diceret domino Spino de Surixina, potestati Ianue, ut in tribus quarteriis de Recho consules non crearet nec poneret pro comuni Ianue quia diceret se exinde laudem haberet et diceret magistro Anestaxio ut de hac diminutione cartam sibi faceret, respondit dominus Spinus, potestas Ianue, comune Ianue in possessione esse ponendi consulatum et consules in dictis tribus quarteriis de Recho anno proxime preterito posuit ipsum pro comuni Ianue et dominus Lanfrancus 1 anno secundo proxime preterito consules posuit et alie potestates hinc retro pro tempore in dictis quarteriis consules pro comuni Ianue posuerunt et ipse dicit quod pro comuni vult tenere et esse in possessione pro comuni Ianue prout ipse est. Actum Ianue, in palatio. Testes Bonifatius de Volta, magister Anestaxius, Lantelmus et Vassallus Laçhetus guardatores. Millesimo CC°XXIII°, indictione X, IIIa die februarii, inter primam et terciam. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis), civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de cartulario comunis Ianue scripto manu Oliverii notarii in potestatia domini Spini, currente M°CC°XXIII°, indictione Xa secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. ——————— 1 Nel 1221 era podestà di Genova Lotarengo di Martinengo: POGGI, col. 1002. – 291 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1223, ottobre 20, Genova Prima che venga data lettura della sentenza definitiva della causa vertente tra Giovanni Avvocato, da una parte, e gli uomini di Camogli, Uscio e dei quartieri di Recco, dall’altra, Spino di Soresina, podestà di Genova, dichiara che essa non può in alcun caso pregiudicare i diritti del Comune. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 175 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 175 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 175 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXXXVa et XXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 594; OLCESE, p. 310. Item de advocatia. Ianue, in palatio Fornariorum. Cum sententia ultima cause vertentis inter Iohannem Advocatum, ex una parte, et homines Camulii, Augusii et hominum quarteriorum Rechi seu syndicos eorum, ex altera, deforis delata fuisset et aperiri deberet, ante quam aperiretur et legeretur dominus Spinus de Surixina, Ian(uensis) civitatis potestas, statuit et pronunciavit et scribi iussit quod ipsa sententia nullum inferat preiudicium comuni Ianue in aliquo nec inferre possit vel debeat nec pro ipsa sententia comuni Ianue aliquod preiudicium in aliquo generetur. Testes Willelmus Embriacus, Ansaldus Pollicinus, Bartolomeus de / (c. 175 v.) Domoculta, Enricus de Domoculta, Pascalis Bucca, Arcantus, Willelmus Pictavinus iudex, Willelmus vicecomes iudex, Willelmus de Sygestro iudex, Ansaldus Sporta, Madius scriba, Ambrosius scriba. M°CC°XXIII°, indictione XIa, circa terciam, XX die octubris. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis), civitatis potestatis, extraxi et exemplavi de cartulario comunis Ianue scripto manu Oli – 292 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 572 <1209>, aprile 11, Genova I consoli del comune di Genova concedono ad alcuni uomini, esplicitamente indicati, di costruire su terreni di proprietà del Comune posti fuori mura del borgo di Chiavari, già loro assegnati dai consoli dell’anno precedente. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 175 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 175 v., daC; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 175 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIa, supra in XXXXa, XXXXIa, infra in CLXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 488. Laus de terra data hominibus Clavari ad edificandum. Ianue, in capitulo. Ianuensium consules de comuni Willelmus Rubeus, Daniel Aurie, Obertus Ususmaris et Enricus de Nigro laudaverunt quod homines infrascripti licenter edificare possint terram comunis Ianue positam extra murum burgi de Clavari secundum quod determinatur inferius et ipsam edificatam tenere et possidere sine contradictione comunis ac omnium personarum pro comuni tali conditione quod edificare debeant terram ipsam a proximo Pasca resurrectionis transacto usque ad annos duos, salva semper proprietate comunis, videlicet Ugo Bonus et frater eius tabulas octo, Conradus et frater eius tabulas quinque, Scorçus quinque, Albertus de Gavi et frater eius sex, Girardus Penellus et frater novem, Codegerius tres, – 293 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA – 294 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 573 <1209>, febbraio 1, I consoli del comune di Genova esentano gli abitanti nel borgo di Chiavari dal pagamento del canone di locazione dei terreni di proprietà del Comune, pareggiando così la loro condizione a quella degli abitanti fuori dalle mura. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 175 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1233; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 175 v., daC; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 175 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIa, supra in XXXXa, XXXXIa, infra in CLXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 494. Laus de absolutione pensionis quam bugenses Clavari soliti erant dare de terra comunis Ianue. Eodem loco. Prefati consules, absolventes burgenses Clavari habitantes infra burgum de pensione quam soliti sunt dare pro terra comunis Ianue, salva semper proprietate comunis, laudaverunt quod pensionem ipsam de – 295 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis), civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de cartulario iteragentium facto et scripto in consulatu Willelmi Ugonis Embriaci, Willelmi Rubei, Idonis de Carmadino, Danielis Aurie, Oberti Ususmaris et Enrici de Nigro, currente M°CC° nono, indictione XI, secundum quod in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi. 574 1203, settembre 4, Genova Guiffredotto Grassello, podestà di Genova, concede la cittadinanza genovese a Ugo Siccus, conte di Lavagna, che rinuncia contestualmente ai diritti feudali che gli competono contro la corresponsione della somma di lire 87 1/3. C o p i a autentica [D], Vetustior, c. 176 r., da copia autentica in registro, del 1233, da altra copia autentica di imbreviatura; c o p i a autentica [D’], Duplicatum, c. 40 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [E], Settimo, c. 176 r., daD;c o p i a semplice [F], Liber A, c. 176 r., da E. Nel margine esterno di D ed E: « Nota », in D monogrammato; in quello di E, di mano di Iacopo Doria: « Supra in IIa, XVa, XXVIIIIa ». – 296 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 456. Qualiter Ugo Siccus, comes Lavanie, receptus est in civem Ianue. Ianue, in publico parlamento. Ugo Siccus, comes Lavanie, receptus in civem a domino Guifreoto Grassello, Ianuensis civitatis potestate, tanquam nobilis civis Ianue iuravit compagnam Ianue sicut in brevi inde facto per omnia continetur et sacramentum potestatis et Bonifacius similiter iuravit sicut civis Ianue et quod ipse et eius homines a generaliter debeant expendere in collecta Ianue sicut alii homines Ianue et sui homines faciunt et facere consueverunt et fecit finem et refutationem domino Guifredoto de toto hoc quod ipsi b ullo modo vel heredes eius petere possit c de cetero occasione consularie sive consulatus quem haberet in Sygestro nec pro aliqua conventione quam d comune Ianue fecisset comitibus Lavanie vel antecessoribus suis pro aliqua conventione in registro vel extra registrum scripta. Et dominus Guifreotus recepit eum in civem tamquam proprium et specialem civem Ianue et promittit ei pro comuni Ianue eum salvare et custodire ac manutenere et eius res et possessiones omnes et iura et illius usantias sicut civem Ianue et in fodris et albergariis et arimanniis et comandis et conditionibus omnibusque demum rationibus ipsius in integrum quas tenet et possidet vel habet vel habere debet ubicumque habet vel habuit in toto di- strictu Ianue vel posse sicut civis Ianue et pro predicto fine et refutatione feudi et e consularie sive consulatus ceterisque aliis supradictis recepit in beneficium a comuni Ianue libras octuaginta septem et terciam Ianuensis monete a comuni Ianue. Actum Ianue, in ecclesia Sancti Laurentii. Testes Iacobus de Vistarino, iudex potestatis, Symon Buferius, Nicolaus Aurie, Rubeus de Volta, Bonifacius Iacobi de Volta et Obertus Ususmaris et quamplures alii f. Anno dominice nativitatis M°CC° tercio, indictione Va, quarto die septembris. a hohomines in D’ b ipse in D’ c posset in D’ d aliqua demum occasione quam in D’ e et: om. D’ f alii: om. D’. – 297 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA <1203, settembre 4>, Genova Guiffredotto Grassello, podestà di Genova, concede la cittadinanza genovese ad Armano, figlio di Arduino, conte di Lavagna, alle stesse condizioni di cui al n. 574. C o p i a autentica [D], Vetustior, c. 176 r., da copia autentica in registro, del 1233, da altra copia autentica di imbreviatura; c o p i a autentica [D’], Duplicatum, c. 40 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [E], Settimo, c. 176 r., daD; c o p i a semplice [F], Liber A, c. 176 r., da E. Nel margine esterno di D: « Nota ». Per l’autentica della copia in registro del 1233, v. n. 580; per quelle di D ed E v. n. 614; per quella di D’ v. n. 37. Per la datazione v. n. 574. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 456. In hunc modum a, Ianue, in publico parlamento, receptus fuit Armannus, filius quondam Arduini, comitis Lavanie, et eodem die et cum eisdem testibus et similem cartam ut predictam habet Hugo Siccus debet Armannus habere b et eodem per omnia modo. (S.T.) Ego Ambrosius notarius supradicta instrumenta exemplavi de cartulario quondam Granarii de Pinasca notarii quem mihi dederunt Obertus Aurie et Carbonus quondam Willelmi Malocelli et quem eis reddidi, precepto domini Pegoloti Ugueçonis de Girard(inis) c, Ianuensium potestatis, nichil addito vel dempto preter litterarum formam seu abreviaturam, sententia non mutata, qui laudavit quod eam vim per omnia obtineat firmitatem quam optinerent illa que dictus quondam Granarius sua propria manu scripsisset. Anno dominice nativitatis millesimo CC°XXXIII°, indictione V, die quinta d iulii. Testes Rubaldus Anivinus, Albertus Grillus et Bonusvassallus Caligepallii. a In hun (così) vero modum in D’ b habere: om. D’ c scioglimento da D’ d die quinta: om. D. – 298 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1203, novembre 25, Genova Ugo Siccus, conte di Lavagna, cede al comune di Genova una terra posta nei pressi di Cogorno, in località Fabbrica, contro la corresponsione della somma di lire 87 1/3. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 201 v., da copia autentica in registro, del 1236; c o p i a autentica [D], ibidem, c. 176 r., da copia autentica in registro, del 1233, da altra copia autentica di imbreviatura; c o p i a autentica [D’], Settimo, c. 201 r., daC; c o p i a autentica [D”], Duplicatum, c. 40 v., dalla stessa fonte di D; c o p i a autentica [E], Settimo, c. 176 r., daD; c o p i a semplice [E’], Liber A, c. 201 r., daD’; c o p i a semplice [F], ibidem, c. 176 r., da E. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CLXXVI similis per omnia »; in quello di D, della stessa mano: « Infra in CCIa (così) similis per omnia »; in quello di D’, della stessa mano: « Supra in IIa, supra in XXVIIIIa, supra in in (così) CLXXVI est similis per omnia »; in quello di D” di mano trecentesca: « Donatio unius pecie terre site in Cucurno »; in quello di E, di mano di Iacopo Doria: « Supra in IIa, infra in CCIa similis per omnia ». L’autentica della copia in registro del 1236 di cui alla nota t del n. 577, è riferibile anche a C; per quella della copia in registro del 1233, v. n. 580; per quelle di C e D v. n. 614; per quelle di D’ ed E v. note introduttive al n. 580: per quella di D” v. n. 37. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 460. Donatio quam fecit Ugo Siccus, comes Lavanie, comuni Ianue de terra quam habebat subtus Cucurnum que dicitur Fabrica a. Testes Rubaldus Albericus, Merlo Buferius, Paganus de Volta et Landulfus de Levagio. Ego Ugo Siccus, comes Lavanie, facio datum et cessionem vobis domino Alberto de Sumariva, iudici domini Guifredoti Grasselli, Ianuensis civitatis potestatis, recipienti hoc datum nomine comunis, de tota terra mea quam habere visus sum desubtus Cucurnum, in loco ubi dicitur Fabrica et cui coheret de tribus partibus via, a quarta vero terra qua dividitur. Et volo quod comune Ianue de cetero predictam terram habeat et teneat pro sua sicut predictum est et prescriptis coherentiis continetur, fa – 299 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b comunis confiteor et pro supradicto dato et cessione confiteor accepisse a comuni Ianue c libras octuaginta septem et terciam, abrenuncians d exceptioni non numerate vel non solute pecunie et si plus valeret e dono domino f Alberto, nomine comunis Ianue, meo puro dono et abrenuncio iuri de duplici g deceptione et promitto vobis predictam terram nomine ipsius comunis defendere et expedire ab omni contradicente persona sub pena dupli et pro supradicta defensione obligo vobis pignori omnia bona mea h habita et habenda tam pro sorte quam pro pena. Insuper ego Rubeus de Volta constituo me fideiussorem pro supradicta defensione facienda et pro supradictis omnibus complendis i et observandis sub pena dupli universa j bona mea habita et habenda vobis prenominato domino Alberto pignori obligo tam pro sorte quam pro pena et nominatim pro comuni Ianue. Actum Ianue, in capitulo, anno dominice nativitatis M°CC° tercio, indictione VIa k, vicesimo quinto die novembris, inter nonam et vesperas. (S.T.) Ego Ambrosius notarius supradictum instrumentum exemplavi de cartulario / (c. 176 v.) quondam Granarii l de Pinascha notarii quem mihi dederunt Obertus Aurie et Carbonus quondam Willelmi Malocelli et quem eis reddidi, precepto domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis) m, Ianuensium potestatis, nichil addito vel dempto preter litterarum formam seu abreviaturam, sententia non mutata, qui laudavit quod eam vim per omnia optineat et firmitatem quam optineret illud quod dictus quondam Granarius sua propria manu scripsisset. Anno dominice nativitatis M°CC°XXXIII°, indictione V, die quarta iulii. Testes Rubaldus Anivinus, Albertus Grillus et Bonusvassallus Caligepallii n. a Donatio-Fabrica: om. C; De eodem in D” b predicti in C, D” c Ianue: om. C d renuncians in C e valent in C f dono vobis domino in C g duplici: pluri in C h mea bona in C i complendit in C j omnia in C k anno-VIa: om. C l Granarii: in D corretto su Granalii m scioglimento da D” n (S.T.)-Caligepalli: om. C. – 300 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1203, novembre 25, Genova Armano, conte di Lavagna, e sua moglie Agnese cedono al comune di Genova una terra posta nei pressi di Cogorno, in località Oliveto, contro la corresponsione della somma di lire 87.1 C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 201 v., da copia autentica in registro, del 1236; c o p i a autentica [D], ibidem, c. 176 v., da copia autentica in registro, del 1233, da altra copia autentica di imbreviatura; c o p i a autentica [D’], Settimo, c. 201 v., daC; c o p i a autentica [D”], Duplicatum, c. 41 r., dalla stessa fonte di D; c o p i a autentica [E], Settimo, c. 176 v., daD; c o p i a semplice [E’], Liber A, c. 201 v., daD’; c o p i a semplice [F], ibidem, c. 176 v., da E. Nel margine esterno di C, di mano di Iacopo Doria, la seguente annotazione: « Supra in CLXXVI similis per omnia »; in quello di D, della stessa mano:« Infra in CI (così) similis per omnia »; in quello di D’, della stessa mano: « Supra in IIa, supra in XXVIIIIa, infra in CCIIa, supra in CLXXVIa similis per omnia »; in quello di D”, di mano trecentesca: « Donatio unius pecie terre site subtus Cucurnum »; in quello di E, di mano di Iacopo Doria: « Supra in IIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1233, v. n. 580; per quelle di C e D, v. n. 614; per quelle di D’ ed E v. note introduttive al n. 580: per quella di D” v. n. 37. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 462. De eodem ut supra a. Testes Rubeus de Volta, Ugo Siccus et Rubaldus Albericus b. Nos Armannus, comes Lavanie, et Agnes, iugales, damus et cedimus vobis domino Alberto de Sumariva, iudici domini Guifreoti Graselli, Ianuensis civitatis potestatis, recipienti hoc datum nomine comunis Ianue, totam terram nostram quam habere visi sumus desubtus Cucurnum, in loco ubi dicitur Olivetum, et cui coheret a tribus partibus via, a quarta vero terra Enrici Blanci. Et volumus quod comune Ianue de cetero habeat et teneat predictam terram sicut predictum est et prescriptis coherentiis continetur, faciend(um) c exinde de cetero quicquid ipsum comune voluerit iure proprietatis sine omni nostra d omniumque demum personarum contradictione. Possessionem e et dominium inde f vobis tradidisse confitemur et nos possidere nomine predicti comunis. Et g pro supradicto dato et cessione confitemur ac – 301 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA h soldos quindecim denariorum Ianuensium i, abrenuntiantes exceptioni non numerate vel non solute pecunie et si plus valeret j donamus vobis Alberto k, nomine comunis Ianue, nostro puro dono, abrenuntiantes iuri de l duplici m deceptione. Et promittimus vobis predictam terram nomine ipsius comunis defendere et expedire ab omni contradicente persona. Et pro supradicta defensione ego Agnes huic n dato facto o comuni Ianue consentio et pro ipso comuni dicto p observando ut supra dotes meas vobis domino Alberto, nomine supradicti comunis, pignori obligo et omnia bona mea habita et habenda tam pro sorte quam pro pena vobis pignori obligamus et q abrenuntio ego Agnes iuri ypothecarum, senatus consulto Velleiano et nove constitutioni et legi Iulie de prediis dotalibus non alienandis omnique demum alii legittimo auxilio et consuetudini que me foveant in hoc casu et hec omnia facio ego Agnes consilio et autoritate Enrici de Volta et Bertoloti de Volta propinquorum meorum. Actum Ianue, in ecclesia Sancti Laurentii, anno dominice nativitatis M°CC° tercio, indictione VIa, die XXV° novembris, inter nonam et vesperas r. (S.T.) Ego Ambrosius notarius supradictum instrumentum exemplavi de cartulario quondam Granarii de Pinasca quem s mihi dederunt Obertus et Carbonus quondam Willelmi Malocelli et quem eis reddidi, precepto domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis) c, Ianuensium potestatis, nichil addito vel dempto preter litterarum formam seu abreviaturam, sententia non mutata, qui laudavit quod eam vim per omnia obtineat et firmitatem quam obtineret illud quod dictus quondam Granarius sua propria manu scripsisset. Anno dominice nativitatis millesimo CC° tricesimo tercio, indictione quinta, die quarta iulii. Testes Rubaldus Anivinus, Albertus Grillus et Bonusvassallus Caligepallii t. a De-supra: om. C; De Armano comite Lavanie in D” b Rubaldus Albericus et Ugo Siccus in C c scioglimento da D” d mea in C e contradictione et possessionem in C f inde: om. C g comunis confitemur et in C h et: om. C i Ianuensium denariorum in C j valent in C k vobis domino Alberto in C l de: om. D” m duplici: pluri in C n huius in D o in C segue espunto a p dicto comuni in C q et: om. D” r anno-vesperas: eodem die et hora in C s Pinasca notarii quem in D” t in C segue la seguente autentica, riferibile anche al n. 576, (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum extraxi ex autentico et originali cartulario sive manuali quondam facto in potestatia domini Griffreoti Grasselli, Ianuensis civitatis potestatis, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc causa abreviationis sive distinctionis dictionum vel litterarum, sententia non mutata, ad quod corroborandum, iussu domini Iacobi de Terciago, subscripsi. – 302 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1203, novembre 25, Genova Guifredotto Grassello, podestà di Genova, concede in feudo a Ugo Siccus, conte di Lavagna, la terra posta nei pressi di Cogorno, in località Fravega, di cui al n. 576. C o p i a autentica [D], Vetustior, c. 176 v., da copia autentica in registro, del 1233, da altra copia autentica di imbreviatura; c o p i a autentica [D’], Duplicatum, c. 41 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [E], Settimo, c. 176 v., daD; c o p i a semplice [F], Liber A, c. 176 v., da E. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1233, v. n. 580; per quelle di D ed E v. n. 614; per quella di D’ v. n. 37. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 461. De terra de Fravega que data fuit in feudum Ugoni Sicco, comiti Lavanie a. Ianue, in capitulo, eodem die. Dominus Guifredotus Grassellus, Ianuensis civitatis potestas, presente domino Alberto de Sumariva, Idone de Carmadino, Rubaldo de Vivaldo, Badduino b Bissatia, Baldiçono c Ususmaris et Amico Guercio, dedit in feudum Ugoni Sicco, comiti Lavanie, terram de Fravega que est desubtus Cucurnum et per cirotecham sive guantum quem manu regebat ipsum Ugonem de predicta terra investivit ita tamen quod terram predictam d de cetero habeat et teneat pro comuni Ianue nomine recti et gentilis feudi tam femina quam masculus. Item dedit ei simili modo tabulas sex terre apud Clavarim, de illa videlicet que pro comuni Ianue non sit vendita vel alienata vel e impedita. (S.T.) Ego Ambrosius notarius supradictum instrumentum exemplavi de cartulario quondam Granarii de Pinasca notarii quem michi dederunt Obertus Aurie et Carbonus quondam Willelmi Malocelli et quem eis reddidi, precepto domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis) f, Ianuensium potestatis, nichil addito vel dempto preter litterarum formam seu abreviaturam, – 303 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA g vim per omnia obtineat et firmitatem quam obtineret illud quod dictus quondam Granarius sua propria manu scripsisset. Anno dominice nativitatis millesimo CC° tricesimo h tercio, indictione Va, die quarta iulii. Testes Rubaldus Anivinus, Albertus Grillus et Bonusvassallus Caligepallii. a Feudum Ugonis Sicci, comitis Lavanie in D’ b Bauduino in D’ c Bauduono in D’ d ipsam in D’ e aut in D’ f scioglimento da D’ g quod eam: quemadmodum in D’ h tricesimo: om. D. 579 1203, novembre 25, Genova Guifredotto Grassello, podestà di Genova, concede in feudo ad Armano, conte di Lavagna, la terra posta nei pressi di Cogorno, in località Oliveto, di cui al n. 577. C o p i a autentica [D], Vetustior, c. 176 v., da copia autentica in registro, del 1233, da altra copia autentica di imbreviatura; c o p i a autentica [D’], Duplicatum, c. 41 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [E], Settimo, c. 176 v., daD; c o p i a semplice [F], Liber A, c. 176 v., da E. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1233, v. n. 580; per quelle di D ed E v. n. 614; per quella di D’ v. n. 37. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 463. De terra que dicitur Olivetum et que data fuit in feudum Armanno, comiti Lavanie a. Anno dominice nativitatis millesimo CC° tercio, indictione VIa, eodem die, loco b et predictis presentibus. Idem dominus Guifredotus dedit in feu- dum Armanno, comiti Lavanie, terram que est desubtus Cucurnum et que vocatur Olivetum et eum ut supra investivit tam femina c quam masculus d. Item dedit ei simili modo tabulas sex de terra illa de Clavari que non sit vendita vel alienata aut e impedita etc. / (c. 177 r.). – 304 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f, Ian(ue) f potestatis, nichil addito vel dempto preter litterarum formam seu abreviaturam, sententia non mutata, qui laudavit quod eam vim per omnia g obtineat et firmitatem quam obtineret illud quod dictus quondam Granarius sua propria manu scripsisset. Anno dominice nativitatis millesimo CC°XXXIII°, indictione Va, die quarta iulii. Testes Rubaldus Anivinus, Albertus Grillus et Bonusvassallus Caligepalii. a De terra-Lavanie: om. D’ b die et loco in D’ c femina: così D, D’ d masculus: così D, D’ e au in D f scioglimento da D’ g per omnia: om. D’. 580 1203, novembre 26, Genova Ugo Siccus e Armano, conti di Lavagna, rinunciano a quanto loro spettante sulla contribuzione annua di 40 lire dovuta dal comune di Genova ai conti di Lavagna. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 202 r., da copia autentica in registro, del 1236; c o p i a autentica [D], ibidem, c. 177 r., da copia autentica in registro, del 1233, da altra copia autentica di imbreviatura; c o p i a autentica [D’], Settimo, c. 202 r., da C; c o p i a autentica [D”], Duplicatum, c. 41 v., dalla stessa fonte di D; c o p i a autentica [E], Settimo, c. 177 r., daD; c o p i a semplice [E’], Liber A, c. 202 r., daD’; c o p i a semplice [F], ibidem, c. 177 r., da E. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CLXXVII similis per omnia »; in quello di D, della stessa mano: « Infra in CII (così) similis per omnia »; in quello di D’, della stessa mano: « Supra in IIa, XXVIIIIa, infra in CLXXVIIa similis per omnia »; in quello di E, della stessa mano: « Supra in IIa », « Nota », « Supra in CLXXVIa, infra in CCIIa ». C è così autenticata: « (S.T.) Ego magister Nicolaus de Sancto Laurentio, sacri palacii notarius, transcripsi et exemplificavi ut supra ab illis que Thomas de Sancto Laurentio notarius sumpsit ut supra ab autenticis et originalibus scriptis per diversas manus notariorum et per manum eiusdem Thome in registro comunis scripta sunt, nichil addito vel dempto nisi forte – 305 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 464. Finis et refutatio quam fecerunt Ugo Siccus et Armanus, comites Lavanie, comuni Ianue a. Ianue, in capitulo, in presentia domini Guifreoti Graselli, Ianuensis civitatis potestatis, et astantibus ei domino Alberto de Summaripa eius iudice, Nicola Mallono et Amico Mallono. Nos Ugo Siccus et Armannus, comites Lavanie, facimus finem, transationem et omnimodam refutationem vobis domino Guifreoto Grasello, nomine comunis Ianue, de omni iure, ratione et actione nobis pertinente ullo iure et quod et quam aliquo modo petere possemus in libris quadraginta feudi comitum de Lavania in quo portionem nostram habebamus contra ipsum comune et de domo quam ipsi comuni exigebamus et de universo demum iure quod occasione consulatus sive consularie petere possimus b in Lavania et promittimus vobis pro comuni Ianue quod nullam inde requisitionem faciemus nec fieri faciemus per nos nec per interpositam personam et si contrafactum fuerit, penam dupli de quanto requisitio facta fuerit vobis, stipulantibus pro comuni predicto, promittimus. Et hanc finem et c transactionem et omnimodam remissionem et d refutationem vobis facimus pro feudi beneficio quod nobis dedistis in terra de Fravega et Oliveto et in tabulis duodecim terre de Clavari. Actum eodem loco, vicesimo sexto die novembris. (S.T.) Ego Ambrosius notarius supradictum instrumentum exemplavi de cartulario quondam Granarii de Pinasca notarii quem michi dederunt Obertus Aurie et Carbonus quondam Willelmi Malocelli et quem eis reddidi, precepto domini Pegoloti Ugutionis de Girard(inis) e, Ianuensium – 306 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f quam obtineret illud quod dictus quondam Granarius sua propria manu scripsisset. Anno dominice nativitatis millesimo CC°XXXIII°, indictione V, die quarta iulii. Testes Rubaldus Anivinus, Albertus Grillus et Bonusvassallus Caligepalii. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hec exempla superius designata per Ambrosium notarium, precepto domini Pegoloti Uguetionis de Girard(inis) e, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de g duobus pergamenis in quibus exempla super nominata scripta inveni et exemplificata per dictum Ambrosium et mihi data et consignata per dominum Obertum Aurie, privilegiorum comunis claves tenentem, et secundum quod in eis vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad que corroboranda, iussu dicte potestatis, propria manu subscripsi h. a Finis-Ianue: om. C; Remissio feudi quam Ugo Siccus et Armanus, comites Lavanie, fecerunt comuni Ianue in D” b possemus in D” c et: om. C d remissionem et: om. C, D”e scioglimento da D” f vim per omnia habeat et obtineat firmitatem in D” g de: in sopralinea in D h (S.T.) Ego Ambrosius-subscripsi: (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum extraxi et exemplavi ex autentico et originali manuali sive cartulario quondam facto in tempore potestatie domini Guiffreoti Grasselli, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc causa abreviationis sive distinctionis dictionum vel litterarum, absque ulla corruptione sive diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Iacobi de Terciago, Ianuensium potestatis, subscripsi in C. 581 1201, febbraio 18, Genova I signori di Lagneto e di Celasco stipulano una convenzione col comune di Genova. – 307 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIa, infra in CLXXVIIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 79. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 438; Codice diplomatico, III, n. 74. Conventio dominorum de Lagneto et Celasco. Conventio facta inter comune Ianue et dominos de Lagneto et Celasco talis est, videlicet quod domini de Lagneto et Celasco cum hominibus suis debent iurare et iurabunt compagnam Ianue per tempora sicut iurabant a et debent expendere ipsi et homines sui qui sunt de compagna et erunt in comuni per libram de posse suo quod habent a Portuveneris versus Ianuam si- cut cives expendent in ordinatione consulatus et potestatis qui pro tempore erunt in Ianua et iurare similiter predictum posse sicut cives faciunt et domini de Celasco tali modo debent iurare compagnam quod debent libere tenere castella et terras suas et homines et habere et tenere consuetudines et iura in terra b sua et districtu suo toto sicut sui antecessores et ipsi usque hodie habuerunt et tenuerunt, tam feuda quam alodia et insuper drictum c et tortum sicut soliti sunt possint accipere d a suis hominibus sine omni contradictione comunis Ianue et impedimento et tenere placita sicut solent tenere et si aliquis de suis hominibus fecerit reclamationem de ullo predictorum dominorum vel aliquis dominorum de ullo dominorum, non posset eum convenire nisi sub consule vel consulibus qui pro tempore erunt in Lagneto et Celasco electis ab ipsis dominis et si aliquis de suis hominibus relinqueret terram domini sui vel dominorum suorum, habeat licentiam ille dominus vel illi domini cuius vel quorum terram relinquerit capere eum si invenerit in toto districtu Ianue et in tota marca Ianue et reducere ad terram laborandam sine contradictione comunis Ianue e. Et hec conventio debet scribi in capitulo consulum et brevi compagne tali modo quod nullo tempore aliquo modo possit mutari per consules vel potestates sive emendatores et de hoc faciet comune laudem predictis dominis in publico parlamento et de hoc tenebuntur consules qui modo sunt et facient teneri consules intraturos sive potestatem et sic per temporis successionem usque in perpetuum. Iurarunt Ioseramus de Celasco et Willelmus de Lagneto, filius quondam Armanni de Lagneto, compagnam Ianue sicut in brevi compagne continetur – 308 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f per bonam fidem manifestare posse et expendere g per libram sicut alii cives Ianue et mandata et ordinationes consulum et potestatum qui erunt pro tempore h in civitate. In capitulo. Consules de comuni Guillelmus Embriacus, Nicola Mallonus, Iordanus Richerius, Willelmus Guertius, Nicolaus Aurie et Guido Spinula preceperunt eis laudem fieri sicut in scripto conventionis inde pertractate continetur. Decimo octavo die februarii, millesimo ducentesimo primo, indictione tercia. Hii iuraverunt compagnam: Carlaxarius de Monterufo, Ricardus de Monterufo, Ugo de Monterufo, Anselmus i de Monterufo. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato et voluntate domini Willelmi de Guilliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de cartulario comunis facto in consulatu Willelmi Embriaci maioris, Nicole Malloni, Iordani Richerii, Willelmi Guertii, Nicolai Aurie et Guidonis Spinule j, secundum quod in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, et ad ipsum corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a iurabitur in C’ b in terra: intra in C c districtum in C’ d accipere possint in C’ e et in tota-Ianue: om. C’ f et de Celasco: de cetero in C’ g expendent in C’ h pro tempore erunt in C’ i in C corretto su Anselmo j Guidonis pro (forse il notaio voleva scrivere prout) Spinule in C’. 582 1214, dicembre 31, Genova I consoli del comune di Genova stipulano una convenzione con i signori di Lagneto. C o p i a autentica [D], Vetustior, c. 177 v., da copia autentica in registro, del 1234, da altra copia autentica di imbreviatura; c o p i a autentica [D’], Duplicatum, c. 57 r., dalla – 309 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di E la seguente annotazione di Iacopo Doria: « [Supra in] IIa ». L’autentica della copia in registro del 1233 apposta al n. 583 è riferibile anche a questo documento; per quelle di D ed E v. n. 614; per quella di D’ v. n. 79. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 510. Conventio illorum a de Lagneto. Nos consules comunis Ianue Iohannes Rubeus, Willelmus Tornellus, Enricus Guertius, Ansaldus de Mari, Obertus Spinola et Ogerius Piper, de consilio et voluntate tocius consilii Ianue, pro comuni Ianue et nomine ipsius comunis, vobis Petro Golta b, Tignoso de Lagneto, Tealdo de Lagneto, Bertrami de Lagneto, Balduino c, filio quondam Oddolini, pro te et fratre tuo, et Girardo, filio Alberti de Lagneto, pro te et ipso d fratre tuo, recipientibus pro vobis et Bisacia cum fratribus suis, Marino de Lagneto, Bernardo Alberto Musso et Alberto, fratre Bertramis, promittimus observare integre et absque ulla diminutione omnes infrascriptas conventiones, videlicet ut de cetero vos et homines e vestri sitis cives f Ianue et honoribus civitatis concedimus vos habere et tenere homines vestros sicut habetis et tenetis et de cetero acquisieritis g preter eos qui sunt de compagna Ianue et omnes burgenses de Celasco et de Lagneto et Lacu et ceteros homines h vestros quos hodie habetis et tenetis qui non sunt de compagna ut eos habeatis et teneatis ad faciendum exinde quicquid volueritis. Sententiam quoque latam per nobilem virum Lanfrancum Rubeum faciemus per homines Montis Rubei observari dominis de Lagneto et Celasco in sortem, videlicet si in penam non inciderint et si in penam inciderint in ipsam penam si eam elegeritis et volueritis. Homines quoque quos habetis in Montalto i vel de cetero habebitis vobis habere et tenere concedimus sicut illis de Passiano aliquam j dominationem habent vel habuerint in Montaldo eandem dominationem vobis concedimus nec ullam dominationem hominibus de Passiano in predicto castro dabimus nec ipsos homines vestros nulla dacita vel collecta gravabimus. Verumtamen pro vobis et hominibus vestris debetis expendere et conferre ad servicia civilia civitatis sicut alii cives, videlicet ex tribus partibus pro libris trescentis septuaginta quinque tantum nec possit augeri contra vos vel imponi in posse vestro vel hominum vestrorum ultra predictam quantitatem librarum CCCLXXV. Habeant etiam homines vestri plenam libertatem adducendi Ianuam vinum et oleum que oriantur in terris vestris – 310 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA k nec possint aliquo gravamine honerari vel dacita nisi prout fient cives Ianuenses l et homines de compagna Ianue. Compagnam ipsam intrare debetis vos et homines vestri et iurare sicut ceteri cives et facere iuramentum potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint, eo salvo quod non teneamini stare in civitate Ianue nec a loco vestro removere. Vos et possessiones vestras et bona omnia que nunc tenetis vel alius pro vobis seu de cetero acquisieritis comune Ianue vobis defendere et manutenere iuvabit contra omnes personas. Concordiam vel conventionem nullam faciet cum aliqua persona in qua non sitis sicut alii cives. Possitis autem eligere potestatem vel consules inter vos et de vobis vel unde volueritis ad audiendas et diffiniendas rationes vestras et hominum vestrorum, predicta potestate iurante vel consulibus omni anno precepta comunis Ianue in ordinamento consulum vel potestatis comunis Ianue qui pro tempore fuerint antequam vestrum subeat m iuramentum, et qui teneantur observare conventiones et pactiones suprascriptas et infrascriptas. In servitiis comunis Ianue vos et homines vestri ire debetis si- cut alii cives Ianue et homines de compagna Ianue ita quod quando civitas pro comuni exercitum fecerit vel cavalcatam a Sygestro infra versus Ianuam debetis habere expensas victus a comuni Ianue, a Sygestro vero ultra usque Portumveneris debetis in ipso exercitu vel cavalcata ire et manere ad expensas vestras victus per dies duos, deinde ad expensas n comunis Ianue victus nec aliquod gravamen vobis possit imponi eo salvo quod si Ian(ue) k civis conquestus fuerit de vobis et hominibus vestris, teneantur respondere et esse sub consulibus Ianue ita tamen quod homines vestri aliqua occasione non possint vos o ad aliam iurisdictionem provocare vel ducere, licet venirent habitare Ian(uam) vel alibi extra civitatem in districtum p Ianue. Et si quis occasione q huius pacti et conventionis placitaverit et impedimentum vobis proinde prestiterit, teneatur comune Ianue vos adiuvare et tueri suo posse bona fide nec consentiet comune alicui civi vel r alicui de districtu Ianue aliquid habere s de terris vel possessionibus vestris t quas tenetis vos et homines vestri aliquo modo neque compera neque alia occasione ultra voluntatem / (c. 178 r.) vestram. Predicta omnia pro comuni Ianue promittimus vobis attendere et observare et per emendatores huius anni faciemus emendari quod comune Ianue teneatur observare predicta et contra venire non possit et in brevi compagne faciemus apponi quod omnes homines huius civitatis teneantur consiliari ut predicte conventiones firme et inconcusse permaneant nec debeant in contrarium consiliari et si consul fuerit teneatur – 311 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA u in v contrarium. Insuper w promittimus vobis quod faciemus iurare consules futuros ut omnia predicta conservent et per teneamini relinquemus ut non posint contravenire et quod inde successores suos consules vel potestates teneantur similiter alligare et ita per temporis successionem usque in perpetuum sub pena librarum trecentarum auri ut supra dictum est. De pertinentibus ad eos iuraverunt Petrus Goltus, Tignosus de Lagneto et Tealdus, Bertrames et Balduinus c filius Odolini et Girardus filius Alberti de Lagneto attendere et observare et contra non venire. Actum Ianue, in domo Oliverii Merende de Loculi. Testes Willelmus de Nigro, Pascalis Marçhonus x, Pascalis Cassitius, Oglerius Panis et Bonusvassallus Calligepallii. Anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo quinto decimo, indictione IIa, ultima die decembris, post completorium. a dominorum in D’ b Petro de Golta in D’ c Baudoino, Baudoinus in D’ d ipso: pro in D’ e homines: heredes in D’ f cives sitis in D’ g acquisiveritis in D’ h nel margine esterno di D’ la seguente annotazione trecentesca Iste locus est ex toto comunis Ianue et sub iurisdicione potestacie Vernaciarum (?) i nel margine esterno di D’ la seguente annotazione trecentesca Iste Mons Altus est in vale Levanti et de Montalis. Ex hoc vide quod comune concedebat dominationem illorum de Paxano j Passiano, preter illos qui remanebunt in compagna. Et si forte domini de Passiano aliquam in D’ k scioglimento da D’ l nec possint-Ianuenses: om. D’ m subeant in D’ n vestras-expensas: om. D’ o vos: ripetuto in D’ p districtu in D’ q quis vos occasione in D’ r seu in D’ s habere aliquid in D’ t vestris: om. D’ u debeat in D’ v in: om. D’ w contrarium operari insuper in D’ x Marionus in D’. 583 1214, dicembre 31, Genova I signori di Lagneto rinunciano alla contribuzione annua di 50 lire dovuta dal comune di Genova. C o p i a autentica [D], Vetustior, c. 178 r., da copia autentica in registro, del 1234, da altra copia autentica di imbreviatura; c o p i a autentica [D’], Duplicatum, c. 57 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [E], Settimo, c. 178 r., daD; c o p i a semplice [F], Liber A, c. 178 r., da E. – 312 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Per le autentiche di D ed E v. n. 614; per quella di D’ v. n. 79. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 511. Finis et remissio quam homines de Lagneto fecerunt comuni Ianue de feu- do eorum a. Nos Petrus de Golta et socii predicti, pro nobis et ceteris hominibus de Lagneto et de Celasco, vobis consulibus comunis b Ianue Iohanni Rubeo, Willelmo Tornello, Enrico Guercio et Ansaldo de Mari, Oberto Spinule et Oglerio Piperi, pro comuni Ianue et nomine ipsius comunis, finem facimus et remissionem et pactum de non petendo de feudo sive beneficio feudi librarum quinquaginta quas annuatim a comuni Ianue habebamus vel aliqua persona pro nobis, preter de libris novem quas Symon de Felegaria et Obertus Malocellus quondam pro nobis recipiebant a comuni Ianue quibus nos privastis et defraudastis c eo quod mandata comunis Ianue et ea que comuni Ianue facere debebamus tempore marchionum d Malaspine adimplere negleximus. Quam cessionem et remissionem firmam habere omni tempore et non contravenire per nos vel heredes nostros vel aliqua persona pro nobis et quod inde requisicio vel molestia non e fuerit adversus ipsum comune promittimus et si contrafactum foret, penam quingentarum marcarum argenti vobis, pro comuni Ianue stipulantibus, promittimus et inde omnia bona nostra habita et habenda vobis pignori obligamus. Ut supra dictum est iuramus, tactis sacrosanctis evangeliis, bona fide, sine fraude attendere et observare et contra non venire f. Actum Ianue, eodem die et loco et coram eisdem testibus et hora. (S.T.) Ego Vassallus notarius supradicta instrumenta exemplavi de cartulario quondam Ugonis g de Castelleto notarii quem mihi dederunt Obertus Aurie et Carbonus Willelmi Malocelli et quem eis reddidi, precepto domini Pegoloti Uguetionis de Girard(inis) h, Ianuensium potestatis, nil addito vel dempto preter litterarum i formam seu abreviaturam, sententia non mutata, qui laudavit quod eam vim per omnia obtineant et j firmitatem quam obtinerent illa que dictus quondam Ugo sua propria manu scripsisset. Anno dominice nativitatis millesimo CC°XXXIII°, indictione Va, die XX° aprilis, inter nonam et vesperas. Testes Enricus de Domoculta, Willelmus de Quinto et predicti Obertus Aurie et Carbonus Mallocellus. – 313 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a Finis-eorum: om. D’ b comuni in D’ c nel margine esterno di D’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) verba privastis et defraudastis d in D corretto su marchionis e non: om. D’ f et non contra venire in D’ g nel margine esterno di E, di mano di Iacopo Doria, Marchisii h scioglimento da D’ i litterum in D j et: om. D. 584 <1215>, gennaio 2, Genova I signori di Rivalta stipulano una convenzione col comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 178 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 59 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 178 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 178 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Infra in ista », ripetuta in coincidenza con gli impegni genovesi. Per le autentiche di C e D v. n. 614; C’ è così autenticata: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hoc exemplum extraxi et exemplavi ex autentico registro comunis Ianue scripto manu Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loisio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°I°, indictione XIII, die vigesima iunii ». Per l’indicazione dell’anno occorre fare riferimento ai nomi dei consoli: OLIVIERI, Serie dei consoli, p. 430. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 512. Conventio illorum de Rivalta pro comuni Ianue a. – 314 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b et Marabutino et pro hominibus de Rivalta et descendentibus ex nobis et ipsis, promittimus vobis Ian(ue) c consulibus de comuni Iohanni Rubeo, Willelmo Tornello, Enrico Guertio, Ansaldo de Mari, Oberto Spinule et Oglerio Piperi, recipientibus nomine comunis Ianue, quod de cetero erimus cives Ianue et civilitatem iurabimus quandocumque a consulibus comunis Ianue vel potestate qui pro tempore fuerint fuerimus requisiti in ordinatione ipsorum. Castrum Rivalte guarnitum et disguarnitum dabimus et consignabimus in virtute comunis Ianue vel nuntii sui quandocumque a consulibus comunis Ianue vel potestate qui pro tempore fuerint per se vel litteras suas aut nuncium fuerit requisitum et de ipso castro et hominibus habitantibus in ipso castro et pertinentiis suis vel qui de cetero habitabunt pacem et guerram faciemus in ordinatione et mandato consulum comunis Ianue vel potestatis qui pro tempore fuerint. In exercitu et expeditione et cavalcatis comunis Ianue et ceteris servitiis comunis ipsius d ibimus et stabimus in ordinatione consulum comunis Ianue vel potestatis qui pro tempore fuerint secundum quod fecerint cives Ianue, videlicet a Sigestro versus Ianuam et castro Corvarie ultra versus Portumveneris ad expensas victus comunis Ianue et infra confinia / (c. 178 v.) ipsa ad dispendium nostrum ut supra dictum est. Iuravit Beaqua et Pedecinus, tactis sacrosanctis evangeliis, attendere et observare et contra non venire. Actum Ianue, in capitulo. Testes Sorleonus Piper e, Iohannes Cintraci, Pascalis Caxitius, Ugo de Castelleto et Nic(olaus) filius Oglerii f Panis. Secundo die ianuarii, inter nonam et vesperas. Conventio pro dominis et hominibus de Rivalta g. Nos consules comunis Ianue Iohannes Rubeus, Willelmus Tornellus, Enricus Guertius, Ansaldus de Mari, Obertus Spinola et Oglerius Piper, de voluntate et beneplacito consilii Ianue, pro comuni Ianue et nomine ipsius comunis, promittimus vobis Beaque, Pedecino, recipientibus pro vobis, Orandino et Marabotino h et hominibus de Rivalta et descendentibus ex vobis et ipsis, quod comune Ianue vos et ipsos recipiet et habebit in cives et quod salvabit et custodiet et defendet vos et homines vestros et res vestras et specialiter castrum Rivalte cum habitatoribus ipsius castri contra omnes personas nec patietur quod pro aliqua de causa que hucusque acciderit vel que facta sit aut commissa per vos vel homines vestros possitis vel debeatis in Ianua vel in districtu Ianue conveniri ullave demum inquietudine mole – 315 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA i iure quod in predictis a persona aliqua peteretur. De placitis autem et querimoniis que vertentur inter homines ipsius loci homines Rivalte debent esse et existere sub examine consulum vel j recto- rum Rivalte qui pro tempore fuerint. De hiis vero que mote fuerint ab aliquo existenti extra districtum Rivalte debent homines Rivalte respondere et esse sub examine k consulum comunis Ianue vel potestatis qui pro tempore fuerint vel sub potestate que pro comuni Ianue fuerit constituta in partibus Corvarie. Non cogemus vos ad collectam aliquam vel dacitam de castro ipso et curia et pertinentiis suis in posterum dandam contra voluntatem vestram. Eodem die, hora l et loco et coram eisdem testibus. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guilliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche m, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi de cartulario quondam Marchisii scribe secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a pro comuni Ianue: om. C’ b Oradino in C’ c scioglimento da C’ d ipsius comunis in C’ e Piper: om. C’ f Oglerii filius in C’ g Conventio-Rivalta: om. C’ h Morabitino in C’ i aliqua in C’ j vel: in C in sopralinea su et espunto k sub examine: ripetuto in C’ l die hora: om. C’ m Rusche: om. C’. 585 1211, novembre 10, Genova Ruggero de Cagnanega, causidicus di Raniero Cotta, podestà di Genova, si impegna, per conto del Comune, all’osservanza della convenzione stipulata con i signori da Passano. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 178 v., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 51 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Setti – 316 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Inserto in n. 832: [B], Vetustior, c. 294 v., [D’], Liber A, c. 312 v., [D”], Duplicatum, c. 55 v.; inserti nello stesso documento [F] A.S.G., Libri iurium, II, c. 433 v. (n. 376 dello schema), Archivio Pallavicini di Genova, Rezzo, n. 30, [G] c. 13 r., [H], c. 10 r., [H’] c. 18 r., tutti derivati da C’ attraverso altri esemplari deperditi. Nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca: « Nichil pronunt(iat) pro hominibus Levanti »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in IIa, infra in CLXXVIIIIa », oltre a « Nota » duplicato. Per le autentiche di C e D v. n. 614; C’ è così autenticata: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hoc exemplum extraxi et exemplavi ex autentico registro comunis Ianue scripto manu Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loisio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°I°, indictione XIII, die vigesima iunii ». F è così autenticata: « Millesimo quingentessimo, die IIItia ianuarii. Extractum est ut supra de quodam libro, coperto coreo vermilio, de cartis ad numerum viginti sex pergameni, in quibus erant et sunt quasi scripte carte novem, existente penes An- dream de Passano condam Stefani, et hoc ad instanciam et requisicionem dicti Andree pro suo interesse, dubitantis de amissione dicti libri, habito prius in predictis speciali mandato ab egregio domino vicario salle prime magnifici domini potestatis Ianue, manu Genesii de Rapallo notarii, ad instanciam dicti Andree de Passano. (S.) Stefanus Testera notarius ». E d i z i o n e: Dell’antichità, p. 22; Liber iurium, I, n. 505; GIORDANO, n. 4. Conventio illorum a de Paxano. Rogerius de Cagnanega, causidicus domini Rainerii Cote, Ian(uensium) b potestatis, de mandato et voluntate c ipsius domini Rainerii nec non et totius consilii comunis Ianue, nomine ipsius comunis, vobis Rollando de Paxano, Francesco Provinciali, Rubaldalie et Oberto filio Dalfini, recipientibus pro vobis et ceteris dominis de Paxano et hominibus vestris, promittimus observare integre absque mutatione d omnes infrascriptas conventiones, videlicet ut de cetero vos et heredes vestri cives sitis Ianue e et honoribus civitatis concedimus vos f habere et tenere homines vestros sicut habetis et tenetis et de cetero acquisiveritis a loco qui dicitur Nemolium ultra, quos homines vestros nulla dacita vel collecta g gravabimus, sed vos pro vobis et hominibus vestris debebitis expendere et conferre ad servitia civitatis sicut alii cives pro libris duabus milibus h tantum nec possit augeri contra vos vel imponi i posse vestrum j vel hominum vestrorum ultra libras duo milia. Habeant etiam homines vestri plenam libertatem adducendi Ianuam vinum k, – 317 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA l nec possint aliquo gravamine onerari vel dacita nisi prout fient m cives Ianue et homines de compagna Ianue. Compagnam Ianue intrare debetis vos et homines vestri et iurare sicut ceteri cives et facere sacramentum potestatis vel consulum comunis Ianue qui pro tempore fuerint, eo salvo quod homines vestri qui non n sunt de compagna Ianue permaneant eo modo quo erant et sunt modo. Vos et possessiones vestras et bona omnia que nunc tenetis vel alius pro vobis seu de cetero acquisiveritis o, exceptis hominibus qui licet sint de cetero acquisiti, tamen drictus comunis et redditus dare debeant sicut et ceteri qui non fuerint de compagna, tenebitur comune Ianue vobis defendere et manutenere contra omnes personas sicut et aliis civibus suis. Domos autem quas maiores vestri tenuerunt in civitate Ianue dabimus et trademus vobis et expediemus nisi probatum fuerit quod vos vel maiores vestri vendicionem fecissetis vel alienationem. Concordiam vel conventionem nullam faciet cum aliqua persona in qua non sitis sicut alii cives. Possitis autem p eligere potestatem vel consules inter vos et de vobis vel unde volueritis ad audiendas et diffiniendas rationes vestras et hominum vestrorum, predicta potestate iurante q vel consulibus omni anno r precepta comunis Ianue in ordinatione s consulum vel potestatis Ianue qui pro tempore fuerint ante- quam vestrum subeant iuramentum. In servitiis t comunis Ianue vos et homines vestri ire debetis sicut alii cives Ianue et homines de compagna Ianue nec aliud gravamen vobis possit imponi, eo salvo quod si Ian(ue) u civis conquestus fuerit de vobis et hominibus vestris, teneatur v respondere et esse sub consulibus Ianue. Predicta omnia pro comuni Ianue promittimus vobis attendere et observare et per emendatores huius anni faciemus emendari quod comune Ianue teneatur observare predicta et non possit contra- venire et in brevi compagne faciemus apponi quod omnes homines huius civitatis inde teneantur et si fuerint consiliatores, teneantur consiliari ut conventiones predicte firme semper maneant nec debeant contrarium consiliari et si consul fuerit, teneatur ea observare nec debeat contrarium operari. Insuper promittimus vobis quod faciemus iurare consules futuros ut omnia predicta conservent w et per teneamini x eis relinquemus ut non possint contravenire et quod ipsi successores suos consules vel pot(estates) y teneantur similiter alligare et ita per temporis successionem usque in sempiternum. Actum Ianue, in capitulo. Testes Nicolaus Aurie, Guido Spinula, Obertus Ususmaris, Sorleonus Piper, Rubaldus Paxius, Otto iudex et Ugo – 318 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a, decima die novembris, inter terciam et nonam z. (S.T.) Ego Marchisius quondam Oberti de Domo, notarius sacri Imperii et iudex ordinarius, scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri aa palatii, hoc exemplum extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento manu Marchisii quondam Oberti de Domo notarii scripto, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, sententia non mutata abreviationis causa, precepto domini Willelmi de Guilliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, civitatis Ianue potestatis, et eius iussu propria manu subscripsi. a dominorum in C’ b Ianue in D’, D” c voluntate et mandato in B, D’, D” d absque ulla mutatione in B, C’, D’, D” e nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca Illi de Paxano sunt cives f et honeribus civitatis concedimus civitatis vos in B g collectis in B, C’, D’, D” h duo milia in C’ i augeri vel contra vos vel imponi in C’ j vestrum: om. B, D’ k nel margine esterno di D” la seguente annotazione trecentesca Quantum ad vnum et merces etc. l in C segue espunto et homines de compagna Ianue m fient: sicut in C n non: modo in C o aquisieritis in B, C’ p nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca De ellectione potestatis illorum de Paxano; in quello di D”, di mano trecentesca No(ta) diligenter q nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) quod precepta ille iurat preterea comunis Ianue r omni anno: omnimode in B, D’, D”, nel cui margine esterno la seguente annotazione trecentesca No(ta) quod debet observare precepta comunis Ianue s in ordinatione: *** D’; venditionem in B t servicium in D’, D” u scioglimento da C’, D’, D” v teneantur in D’, D” w observent in C’, D” x per teneamen in B, D’ y scioglimento da B, D’, D” z nonam et terciam in D’ aa sacri: om. C’. 586 1229, febbraio 12, Genova Rubaldalia da Passano rinuncia in favore del comune di Genova ai suoi diritti sull’elezione del podestà di Levanto. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 179 r., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a semplice [C’], Duplicatum, c. 52 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 179 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 179 r., da D. – 319 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Per l’autentica della copia in registro del 1234 v. n. 587; per quelle di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 670. Qualiter Rubaldalia a, dominus b de Paxano abrenuntiavit c iuri quod habebat d in eligendo potestatem Levanti e. Rubaldalia de Paxano abrenuntiavit domino Iacobo de Balduino, civitatis Ianue potestati, recipienti pro comuni Ianue, quicquid iuris habet in eligendo et habendo potestatem apud Levantum et Paxanum ex conventione vel alio modo et ipsum ius transtulit in dictum potestatem Ianue, recipientem pro comuni Ianue, et omne etiam ius aliud quod habet circa ipsam potestatiam Levanti vel Paxani. Testes Bonusvassallus Caligepallii, Willelmus Vicecomes iudex, Borratius de Paxano, Rollandus de Paxano et Albertus Provincialis et plures alii. Actum Ianue, in domo Fornariorum, millesimo CC° vigesimo nono, indictione prima, die lune XIIa februarii. (S.T.) Ego magister Bartolomeus, sacri Imperii notarius et iudex ordinarius, de mandato dicte potestatis scripsi. a Rubaldalia: in sopralinea in C b in C corretto su domini c in C corretto su precedente scrittura d in C corretto su habebant e Qualiter-Levanti: om. C’. 587 1229, marzo 7, Genova Gli uomini di Levanto si sottomettono al comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 179 r., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a semplice [C’], Duplicatum, c. 52 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 179 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 179 r., da D. Nel margine esterno di D « Nota ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 671. – 320 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a. Infrascripti homines Levanti, constituti coram domino Iacobo de Balduino b, civitatis Ianue potestate, dixerunt et protestati sunt quod modis omnibus subesse volunt comuni Ianue sicut homines Rapalli et Sygestri et potestatem habere de civitate Ianue ad voluntatem comunis Ianue et sicut placuerit ipsi comuni et quicquid iuris habent in hoc dant et offerunt dicto domino Iacobo, recipienti pro comuni Ianue. Item volunt quod terre et possessiones eorum extimentur et expendant in comuni Ianue secundum quod alii de districtu Ianue expendunt et faciunt missiones et avarias in comuni Ianue. Nomina autem sunt hec: Bonafides de Levanto, filius quondam Willelmi de Legnario, Bastardus de Levanto, filius quondam Filipi de Monelia, Accursus Ardiçonis de Legnario, Rustiginus de Fontona, Mafonus de Maiola, Michaletus Bonatie, Filipus Garsus, Paxetus de Maiola, Blancus de Caço, Guitonus de Fontona, Valentinus Roellarius, Albertinus de Murcula, Enricus de Vivario, Rollandinus de Fontona, Iohanninus de Lucheta, Guido de Caço, Iohannes Sorbola, Martinus de Taxonaria, Rustichinus de Morcula, Rubaldinus de Cella, Dagentius de Morcula, Marchisius de Podio, Armaninus de Taxonaria, Martignonus de Canovario, Ricobonus Paxie, Ansaldus de Cella, Guaagnus de Vivario, Benvenutus Capelli, Bosus de Treça, Vivianus Mantelli, Benedictus de Fuçe, Palemus de Vivario, Avegnantus de Monte, Enricus de Caço, Obertus de Pechignam, Willelmus de Monelia, Petrus Taiacarne, Rubaldinus c Porcarolii, Rustiginus Pagane, Runcinetus Anfusini, Martinus de Fioga. Testes Bartolomeus Domusculte, Ansaldus Embronus, Willelmus Sardena, Enricus Baraterius, Symon Ventus, Iohannes Barbavaira d, Bonusvassallus Caligepallii, Willelmus Cafarinus e notarius et Obertus ferrarius. Actum Ianue, in domo Fornariorum, M°CC°XXVIIII°, indictione prima, die VIIa marcii. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hec exempla duo predicta manu magistri Bartolomei, sacri Imperii notarii et iudicis ordinarii, secundum f quod apparebat in quodam pergameno, de mandato domini Willelmi de Guilliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi de eodem pergameno secundum quod in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto et hoc absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum g, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. – 321 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Levanti supposuerunt se comuni Ianue in C’ b Bauduino in C’’ c Rubaldus in C’ d Barbavara in C’ e Caferinus in C’ f ordinarii, facto secundum in C’ g que corroboranda in C’. 588 1179, agosto 7, Genova I consoli del comune di Genova stipulano una convenzione con Lanfranco, vescovo di Brugnato. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 179 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 73 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 179 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 179 r., da D. Per le autentiche di C e D v. n. 614; C’ è così autenticata: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hoc exemplum extraxi et exemplavi ex autentico registro comunis Ianue scripto manu Lantelmi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto abreviationis causa, sententia non mutata, de mandato tamen domini Danii de Osenaygo, civitatis Ianue potestatis, presentibus testibus Iohanne Bonihominis, Loisio Calvo, cancellariis comunis Ianue, et Iacobo de Albario notario, M°CCC°I°, indictione XIII, die vigesima iunii ». Il nome del vescovo figura ben due volte nel documento; nella prima come Ia (per probabile cattiva lettura della lettera l dell’antigrafo)con segno abbreviativo, sciolto in Iam puntato nel Liber A, dal quale è derivata l’edizione dei Monumenta; nella seconda con la lettera H, più difficilmente spiegabile. Che si tratti comunque di Lanfranco è attestato dalla documentazione coeva: cfr. TOMAINI, p. 87. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 323; Codice diplomatico, II, n. 121; TOMAINI, p. 88. De conventione Bruniatensis episcopi a. In nomine Domini. Conventionem fecerunt Ianuensium consules de comuni Nicola Embriacus, Oglerius Ventus, Ottobonus, Willelmus Aurie et Ia. Bruniatensis episcopus in hoc b videlicet modum, quod Ianuenses consules debent dare prescripto episcopo libras triginta pro c construenda et edificanda turre una in castro quod dicitur Casal(is) et inde distringere intraturos consules quod usque sanctum Iohannem ei libras triginta persolvent pro alia turri edificanda in castro Boçolo et altero castro quod Boçolo – 322 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d et burgorum comunis e Ianue et ad eos f defendendos et manutenendos tenebuntur sicut tenentur proprios suos burgenses et / (c. 179 v.) cives manutenere et iuvare et debent ipsi g concedere negotiationem Ian(ue) et uti beneficiis h et comodo civitatis sicut burgenses castrorum Ianue utuntur et debent in prescriptis castris castellanos ponere qui ad expensas burgensium et episcopi tenebuntur custodire et salvare ipsa ad honorem et servitium tam episcopi quam comunis Ianue et inde guerram et pacem facere ipsi et ceteri castellani episcopi et burgenses i in voluntate et ordinatione consulum comunis et inde tam castellani j quam burgenses omnes ab annis sedecim usque in septuaginta speciali iuramento tenebuntur de mandato et voluntate ipsius episcopi. Preterea universi homines eiusdem Bruniatensis episcopi, qui sunt ab annis XVI usque in LXX, de quibus videbitur consulibus comunis debent iurare salvare et custodire universos Ianuenses et de districtu Ianue et eorum bona in toto districtu Bruniatensis episcopi et ubicumque posse habuerint nec debent esse in consilio vel facto quod vim vel iniuriam rebus k vel personis patiantur aut mala captione capiantur aut quod comune Ianue perdat castrum aliquod seu terram vel possessiones aut honorem ullum de hiis que habet vel de cetero habuerit et si scirent vel ullo modo cognoscerent qui contrafacere vellent, ad suum posse sine fraude id l disturbabunt et si disturbare non possent m, quam citius eis erit possibile ad noticiam consulum comunis et castellani seu baiuli illius loci de quo malum illud n tractaretur seu persone illius in qua forte offensio pararetur facient pervenire. Et tenebuntur si necesse fuerit promptum succursum o facere et fidele subsidium prestare castro Portuveneris, Ville et Frascarii et Insule quotiens necesse p fore cognoverint et tam ipsis tribus quam ceteris universis que comune Ianue habet hodie vel habuerit a Portuveneris usque Rapallum quando per consules comunis vel aliquem de castellanis vel prelatis ipsorum castrorum commoniti fuerint vel eorum certis litteris vel nuncio. Item iurabunt euntes et redeuntes per stratas q in ordinatione consulum comunis salvos et securos in rebus et personis habere. De quatuor in quatuor annis debent facere coltam consules per r terram ipsius episcopi secundum quod cum ipso episcopo concordabunt vel eius successore equam et rationabilem, cuius medietatem debet s habere ipse episcopus vel eius successor et alteram consules comunis Ianue et de quatuor in qua – 323 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA t et de quibus placuerit consulibus et qui fuerint ab annis XVI supra. Hanc conventionem faciet et firmabit episcopus cum suis confratribus et cum vassallis episcopi qui ad u hoc necessarii videbuntur observandam in perpetuum. Consules quoque ordinabunt et facient quod consules qui pro tempore fuerint similiter quam ut supra convenerunt observare inconcussa et bona fide adimplere sub iuramento tenebuntur per temporis successionem. Singulis annis debent consules speciale mandatum facere castellanis et burgensibus Portusveneris, Frascarii, Ville et Sygestri si necesse fuerit promptum succursus v et auxilium facere. Hec omnia convenit et fecit dominus H. episcopus, autoritate et consilio domini Ugonis, Ianuensis archiepiscopi, et advocatoris w Ecclesie, Rainerii x de Lagneto et Armanni fratris eius. Acta sunt Ianue y, M°C°LXXVIIII, indictione XI, VIIa die augusti. Testes Philippus Barutii, Marabotus de Celasco, Oglerius quondam Alberti de Lagneto filius, Rainerius z de Lagneto advocatus, Armannus frater eius, Rollandinus serviens Caligepallii, Iohannes de Clavari et Obertus Lucensis claviger. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guilliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi de quadam imbreviatura scripta in quadam papiro sive cartulario secundum quod in ea vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, et ad ipsum corroborandum aa, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a Conventio episcopi Bruniatensis in C’ b hunc in C’ c triginta ianuinorum pro in C’ d burgenses b castrorum in C’ e comuni in C’ f eorum in C’ g ipsis in C’ h beneficii in C i burgensis in C’ j castellani tam in C’ k iniuriam in rebus in C’ l id: om. C’ m posset in C’ n malum ali illud in C’ o succurssus in C’ p necesse: om. C’ q in C’ corretto su stratam r consules comunis per in C’ s in C corretto su debent; nel margine esterno di D No(ta) t iuraverint in C’ u ad: om. C’ v succursum in C’ w in C corretto su advocatores, così in C’ x ecclesie sue Rainerii in C’ y sunt hec Ianue in C’ z Oglerius filius quondam de Lagneto, Rainerius in C’ aa sensus ad quod corroborandum in C’. – 324 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1183, novembre 22, Genova I consoli del comune di Genova concedono in locazione a Domenico de Cella, a suo nipote Fredino e ai loro eredi, in perpetuum, alcune terre incolte situate in Cella, contro la corresponsione di un canone annuo di venti soldi. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 179 v., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a incompleta [C’], ibidem, c.180 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [C”], Duplicatum, c. 47 r., dalla stessa fonte; c o p i a incompleta [C’’’], ibidem, c. 48 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 179 v., da C; c o p i a incompleta [D’], ibidem, c. 180 v., da C’; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 179 v., da D; c o p i a incompleta [E’], ibidem, c. 180 v., da D’. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIa, VIIa, infra in CLXXXa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C” v. n. 39. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 328; Codice diplomatico, II, n. 144. Laus terrarum et curie Frascarii date ad libellum a. • Ianue in capitulo. Consules de comuni Ugolinus Mallonus, Ansaldus Bufferius, Rubeus, Lanfrancus Piper et Angelerius de Mari laudaverunt quod Dominicus de Cella et Fredinus nepos eius et eorum heredes in perpetuum habeant et quiete iure libelli teneant sine contradictione consulum comunis Ianue et omnium personarum pro comuni terras illas omnes plenas et vacuas in integrum quas per curiam Frascarii Raimundinus b et Spanus atque Guido Lupus tenere soliti erant in villa de Cella et pertinentiis eius ita videlicet quod debent c terras non peiorare sed meliorare et tamquam bonus pater familias colere et ipsi ob hoc et pro servitiis atque operis debitis curie debent singulis annis comuni Ianue, id est consulibus comunis vel eorum certo misso, soldos viginti et dare d singulis annis pro conditione in octavis Epyphanie, soldos viginti denariorum ianuinorum. Quod e ideo factum est quoniam cum predicte terre ad curiam Frascarii pertinentes inculte essent et quasi deserte, consilio et suasione Oberti Porci et Oberti Achilei castella– 325 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f et eorum heredibus in perpetuum ut dictum est iure libelli prenominati consules concesserunt et tradi fecerunt omnes terras supradictas, ut supra laudantes, statuentes ut g deinceps nullo tempore in aliquo conveniri aut molestari possit h Dominicus vel filius i vel eorum heredes per consules aut castellanos Frascarii seu aliquam j demum personam pro comuni Ianue occasione servitii k alicuius quod pro persona vel predictis terris ullo modo facere l aliquando teneantur. Anno dominice nativitatis millesimo centesimo octuagesimo tercio, indictione prima, XXII° die novembris. / (c. 180 r.) (S.T.) Ego Wlielmus Caligepallii notarius, precepto supradictorum consulum, scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guilliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento manu Willelmi Caligepallii notarii scripto sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a Laus-libellum: om. C’; De terris curie Frascarii in C”; De eodem in C’’’ b Raimundus in C’’’ c debeant in C’, C’’’ d curie debent consulibus comunis Ianue vel eorum certo misso dare in C’, C’’’ e debent dare singulis annis pro condicione in octavis Epiphanie soldos viginti denariorum ianuinorum. Quod in C’’’; ian(uensium) denariorum. Quod in C” f offeretibus in C g statuentes etiam ut in C’, C’’’ h possint in C’’’ i filius: Fredinus in C’, C’’’ j aliquis in C’, C’’’ k in C’ corretto su servitiis l in C’, C’’’ manca il seguito. 590 1186, dicembre 18, Genova I consoli del comune di Genova concedono in locazione a Enrico de Casaveteri, a Gerardo de Avei e ai loro eredi alcune terre incolte situate in Avei, in Campo Loventino et in Lambresario, con l’obbligo di compiere lavori di – 326 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 180 r., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 47 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 180 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 180 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIa, VIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 39. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 362; Codice diplomatico, II, n. 168. Laus de terris curie Frascarii datis ad conditionem a. Ianue, in ecclesia Sancte Marie de Vineis. Consules comunis Ianue Ugolinus Mallonus, Raimundus de Frexia, Willelmus Aurie, Willelmus Piper et Amicus Grillus laudaverunt quod Enricus de Casaveteri et Girardus de Avei et eorum heredes habeant et teneant de cetero iure libelli omnem terram quam comune Ianue et curia de Frascario visa est habere in loco qui nominatur Avei et in Campo Loventino et in Lambrexiario atque pertinentiis earum sine contradictione consulum comunis Ianue et omnium personarum pro comuni ita tamen quod terras ipsas meliorare et bonificare et non deteriorare facere debeant et convenientibus arboribus inserere et reddere singulis annis comuni Ianue et consulibus qui pro tempore fuerint vel eorum nuncio medietatem fructuum et quintam partem de blava quam forte seminaverint et semper festo Natalis denarios duodecim nomine conditionis solvere. Quas terras nec comune Ianue nec aliquis pro eo aliquando possit eis auferre vel impedire aut ullam superimpositam facere, quod si contrafactum fuerit, eis comune penam dupli prestet et insuper stet libello. Si vero pretaxatam conditionem Enricus et Girardus et eorum heredes annuatim non solverint aut terram non melioraverint vel deteriorem fecerint, versa vice penam dupli comuni persolvant. Quod ideo factum est quoniam cum expediret comuni Ianue predictas terras quasi desertas ad melioramentum et profectum locare, prescriptis Enrico et Girardo meliorem conditionem offerentibus eas concesserunt et assignarunt secundum conventionem gratuita et bona voluntate hinc inde perfectam ut supra laudantes. Anno dominice nativitatis millesimo centesimo octuagesimo sexto, indictione IIIIa, octavo decimo die decembris. (S.T.) Ego Wlielmus Caligepallii notarius, precepto supradictorum consulum, scripsi. – 327 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA • Oto Pecollus b subscripsi. • Ego Fredentio Gontardus subscripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum de mandato domini Willelmi de Guilliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche c, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento manu Willelmi Caligepallii notarii d scripto secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a De eodem in C’ b Pecollus: così C, C’ c Rus in C’ d notarii: om. C’. 591 1190, novembre 29, Genova I consoli del comune di Genova concedono in locazione a Giovanni Caudarassa, figlio di Martino de Gropula, a Giovanni figlio di Opizzo de Costula e ai loro eredi, in perpetuum, alcune terre incolte situate in Brugnoleta, que est curie Frascarii, con l’obbligo di impiantarvi piantagioni di viti, castagni e fichi, contro la corresponsione di metà dei prodotti. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 180 r., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 47 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 180 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 180 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIa, VIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 39. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 383; Codice diplomatico, II, n. 202. Alia laus de terris curie Frascarii a. • Ianue, in capitulo. Consules de comuni Lanfrancus Piper, Enricus Picamilium, Ido de Carmadino et Raimundus de Frexia laudaverunt quod Iohannes Caudarasa, filius quondam Martini de Gropula, et Iohannes, filius – 328 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b comunis Ianue et omnium personarum pro comuni, peciam terre de Brugnoleta que est curie Frascarii, cui coheret a duabus partibus via, inferius fossatum Frascarii, a quarta parte terra Pelagii Castelli Frascarii, ita videlicet quod usque completum decennium bona fide terram ipsam pastinare debeant c vinea, ficubus et castaneis secundum quod terre conveniens fuerit et singulis annis consulibus comunis vel eorum certo misso medietatem omnium fructuum qui ex terra ipsa provenient et terram ipsam meliorare et non peiorare. Quod si annuatim d conditionem fructuum minime solverent aut terram peiorarent e, duplum nomine pene consulibus et comuni Ianue solvere teneantur. Consules vero prescripti convenerunt iam dictis Iohanni f Cauderase, Iohanni g Opiçonis de Costula quod nec ipsi nec succedentes qui pro tempore fuerint consules impedient vel subtrahent / (c. 180 v.) eis vel eorum heredibus predictam terram, sed legitime defendent nec conditionem augebunt sub pena sol(idorum) h centum cum stipulatione subnixa. Pro pena tam ipsi ambo bona sua consulibus quam consules versa vice bona comunis Ianue eis pignori obligarunt. Quod ideo factum est quoniam cum predicta terra quasi inculta existeret, supplicarunt ambo ipsi Iohannes consulibus quod eis et heredibus ad pastinandum et bonificandum et medietatem fructuum reddendam singulis annis predictam terram eis concederent. Quorum honeste peticioni consules annuentes, ad comunem utilitatem eis terram ipsam iure libellario et eorum heredibus in perpetuum concesserunt ut supra laudantes. Anno dominice nativitatis millesimo centesimo nonagesimo, indictione VIIIa, vigesimo nono die novembris. (S.T.) Ego Wlielmus Caligepallii notarius, precepto supradictorum consulum, scripsi. • G(uillelmus) i Calvus subscripsi. • Ego Fredencio Gontardus subscripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guilliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento manu Willelmi Caligepallii scripto, sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum – 329 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA subscripsi. a De eodem in C’ b consulum: ripetuto in C’ c debeant: om. C’ d annuam in C’ e priorarent in C’ f dictis con Iohanni in C’ g Cauderase et Iohanni in C’ h scioglimento da C’ i scioglimento dal n. 204. 592 = 589 593 <1183, febbraio 2-1184, febbraio 1> I consoli del comune di Genova concedono in locazione a Gerardo de Bonataca e ai suoi eredi, in perpetuum, alcune terre incolte situate in Perdolasco, in Mizani et il loco ubi dicitur plagia de Casali, nel territorio di Frascaro, con l’obbligo di compiervi lavori di miglioria e di corrispondere la metà dei prodotti degli alberi di castagne, degli olivi e delle querce e di un quarto delle terre coltivate a frumento. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 180 v., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 48 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 180 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 180 v., da D. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 39. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in VIIa ». Per l’indicazione dell’anno occorre fare riferimento ai nomi dei consoli, in carica dal 2 febbraio: OLIVIERI, Serie dei consoli, p. 360. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 339; Codice diplomatico, II, n. 145. ..a Ianue, in capitulo. Consules de comuni Ugolinus Mallonus, Ansaldus Buferius b, Lanfrancus Piper, Angelerius de Mari et Rubeus de Volta laudaverunt quod Girardus Bonataca et eius heredes in perpetuum habeant – 330 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c pro comuni, petiam unam terre quam curia Frascarii habere visa est in Perdolasco, in Miçani et aliam peciam que est in loco ubi dicitur Plagia de Casali. Has itaque tres pecias terre habeant et teneant sicut dictum est Girardus et eius heredes cum omnibus pertinentiis suis. Coheret eis inferius flumen Casteioni, superius calmus de Valle Malaria, a tercia case de Costa, a quarta terra Sancti Fructuosi que est in loco ubi dicitur Casale et quicquid demum per curiam infra Casalem coherentias poterunt invenire habeant similiter tali conditione quod terras ipsas non peiorare sed meliorare debent et tanquam bonus pater familias colere et dare singulis annis comunis Ianue consulibus d vel eorum certo misso medietatem castanearum et olei atque glandium et de terra de labore quartam segetum. Quod ideo factum est quoniam cum predicte terre ad curiam Frascarii pertinentes inculte essent et quasi deserte, consilio et suasione Oberti Porci et Achilei e castellanorum, prefato Girardo Bonetache, meliorem conditionem offerenti, et eius heredibus in perpetuum ut dictum est iure libelli concesserunt et reddi fecerunt ut supra laudantes. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guilliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche f, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi de quodam papiro secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, et ad ipsum corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a De eodem • in C’ b Ansaldus Buferius: om. C’ c personarum: om. C’ d consulibus comunis Ianue in C’ e Porci et Oberti Achilei in C’ f Rusche: om. C’. 594 1209, novembre 14, Vernazza Guglielmo, figlio Henriguini de Ponsolo, cede al comune di Genova la sua parte del castello di Vernazza. – 331 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca: « No(ta) quod apelatione partis dimidia continetur »; in quello di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in XXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 269. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 496. Venditio de castro Vernatie facta comuni Ianue hec est a. • Ego Willelmus, filius quondam Henriguini de Ponsolo, mea pura donatione inter vivos dono b, cedo et trado vobis Willelmo de Orto, consuli Ianue de iusticia ex parte burgi, et Willelmo Ususmaris, potestati Sygestri, Frans(carii), Mon(a)s(terii) atque de Framura, nomine comunis Ianue recipientibus, universam partem meam et ius quam vel quod habeo vel habere possum in castro Vernacie, quam partem et quod ius mea pura donatione inter vivos vobis, nomine dicti comunis Ianue recipientibus, dono et trado cum omni iure suo et comodo, ingressu et c exitu omnibusque demum pertinentiis suis, nichil inde in me retento, ad faciendum exinde quicquid voluerit proprietario / (c. 181 r.) iure et titulo emptionis, sine omni mea omniumque pro me contradictione. Quam partem seu quod ius de cetero vobis, nomine dicti comunis Ianue recipientibus, non impedire nec subtrahere sed ab omni homine eam partem seu ipsum ius vobis, nomine iam dicti comunis recipientibus, vel cui ipse comunis Ianue dederit seu habere statuerit per me meosque heredes legittime defendere et autoriçare promitto. Quod si non potero seu aliquo ingenio eam partem vel ipsum ius dicto comuni subtrahere quesiero, tunc in duplum sicut nunc valent vel pro tempore meliorata seu melioratum fuerit eam vel eum vobis, nomine dicti comunis Ianue recipientibus, restituere spondeo. Unde pro dupla evictione et pena omnia mea bona que habeo et habiturus sum vobis, nomine predicti comunis recipientibus, pignori obligo, abrenuncians legi que dicit d donationem ultra quingentos soldos vel aureos factam non valere sine insinuatione et omni iuri. Possessionem insuper et dominium predicte partis mee e seu iuris prefati loci seu castri vobis, nomine dicti comunis Ianue recipientibus, corporaliter confiteor tradidisse. Testes ad hoc vocati Oglerius de Vernatia, Ricomagnus, Murruellus, Picinellus, Vivaldus filius Rubaldi de Vivaldo. Actum Vernatie, in litore maris, millesimo ducentesimo nono, indictione XIIa, mense novembri, die quarto decim, inter terciam et nonam. – 332 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a De Vernacia in C’ b don in C’ c et: om. C’ d dici in C’ e me in C’ f secundo in C. 595 <1209, novembre 14, Vernazza> Gli uomini di Vernazza, esplicitamente indicati, giurano fedeltà al comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 181 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 58 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 181 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 181 r., da D. Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 269. Per la datazione occorre fare riferimento, oltreché all’autentica di Lantelmo, al n. 594. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 497. Sacramentum quod infrascripti homines Vernatie fecerunt a. • Ego iuro ad sancta Dei evangelia quod de cetero ero obediens atque paratus adimplere universa mandata atque precepta consulum vel potestatis qui pro tempore fuerint in civitate Ianue vel suorum missorum et custodiam bona fide omnes homines de compagna Ianue in ordinamento consulum Ianue vel eorum b missorum et curram ad stremitas c et si fuerit inter homines de compagna eos bona fide dividam et si fuerit inter homines compagne – 333 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d consulum et omnium hominum de compagna augeatur. Et si consules e vel consul Ianue ante castellum petierint si habuero vel f domum meam, eam guarnitam et disguarnitam in sua ordinatione reddam. Hec supradicta tenear adimplere et observare tenebor et si aliquid consules vel potestates Ianue addere voluerint vel diminuere huic iuramento, id pariter observare et adimplere bona fide tenebor g. Ricomanus, Bernardus eius filius, Oglerius, Ardiellus, Capalinus h, Palmerius, Philipus Rubaldini i, Arditus de Porta, Perlasius, Mellus, Bonensegna, Tealdus, Guerrixius, Alplianus, // Iunta, Perfectus, Rauquinteaiast j, Voltura, Fredentia, Ardiçonus, Porcellinus, Salvus k, Maretus, Saladinus l, Mussus, Marchese, Aguesianus, Murruellus, // Octuber, Enricus, Gandulfus, Dicenellus, Sachetus, Fantellus m, Avenente, Ugolinus, Rainerius, Rollandus, Stephanus, Salvetus, Iohannes, Ottobonus, Bonensegna, // Andreas, Adam, Porcellus, Symon, Vivaldus, Conradetus, Gavisus, Vivus n, Coppus, Bassaretus, Foretus, Boniço, Brotus, Saragus, Meioretus o, // Aicardus, Veniatius, Donandus, Vivaldus Scanforgius, Girardellus, Falconus, Orandus, Durandus, Frenus, Iohannes, Amicus, Vernaçol p, Bertaldus, Monellus, Mecetus, Guiliençonus, Bonavitus, // Conselletus, Mascernonus, Niger de Begia, Falchetus, Enricus Baionercus, Symonetus, Willelmus de Terrasco, Aicardus Guercius, Arnaldus de Porta q, Vassallus, Vernaçol de Caverneto, Girardellus, Saltellus. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guilliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi de cartulario comunis facto in consulatu Willelmi Ugonis Embriaci, Willelmi Rubei, Idonis de Carmadino, Danielis Aurie et sociorum, currente M°CC° nono, indictione XIa, secundum quod in eo vidi et legi per omnia / (c. 181 v.) contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a De Vernacia in C’ b vel potestatis eorum in C’ c stremitam in C’ d honor comunis Ianue civitatis et in C’ e consulos in C f castellum petierit vel in C’ g i nomi che seguono sono disposti in colonna; due trattini indicano la fine di ogni colonna; alcuni nomi – 334 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA h Capolinus in C’ i Rubaldin in C’ j Rauquintevast in C’ k Salvetus in C’ l Saldinus in C’ m in C corretto su Pantellus; Fancellus in C’ n Vivanus in C’ o Meioretus: ripetuto in C’ p Verneço in C’ q Prola in C’. 596 1141, novembre, Genova I consoli del comune di Genova concedono ad alcuni abitanti di Portovenere e ai loro eredi la terra di Capellina con l’obbligo di corrispondere annualmente, trascorsi dodici anni, al castellano di Portovenere un terzo dei prodotti e due capponi ed il divieto di venderla se non al comune di Genova o al predetto castellano. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 181 v., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 181 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 181 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in Va ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 72; Codice diplomatico, I, n. 113. De terra data ad laborandum et pastinandum quam comune Ianue habet in Portuvenere, loco ubi dicitur Campilla. (S.T.) Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi millesimo C°XL° primo, mense novembris, indictione IIIIa. Placuit atque bona voluntate convenit inter consules Ianue de comuni, videlicet Capharus, Lanfrancus Piper, Philipus de Lamberto, Willelmus de Volta nec non inter burgenses Portusveneris, videlicet Pelatus, Grognus, Buarellus, Bentius, Aicardinus. Isti et omnes alii qui de terra Campille acceperunt per istorum quinque divisionem ipsi et heredes eius habeant terram quam comunis Ianue habet in Capellina ad laborandum et pastinandum de vineis, ficis, olivis, castaneis sive de aliis arboribus fructiferis quales ipsa terra meliores portaverit et de- bent eam habere pastenatam usque ad annos duodecim unusquisque partem suam nisi quantum iusto Dei impedimento remanserit. Completis vero duodecim annis, debent reddere de predicta terra tercium de vino, de oleo, – 335 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Ego Guilielmus de Columba notarius rogatus scripsi. Ego Guilielmus de Volta subscripsi. Ego Ansaldus de Auria subscripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guilliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento facto manu Guillelmi de Columba notarii secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. 597 1205, gennaio 3, Genova Guiffredotto Grassello, podestà di Genova, esenta gli uomini di Portovenere da ogni imposizione fiscale sulle merci trasportate da Genova a Portovenere. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 181 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 60 v., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 181 v., da C; c o p i a autentica del 1427 [D’], Archivio parrocchiale di Portovenere, Liber privilegiorum , c. 10 r., da C’; c o p i a autentica [D’’], A.S.G., membr. I, – 336 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 23 r., probabilmente da C’; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 181 v.,daD;c o p i a semplice dei primi decenni del secolo XV [F], Liber privilegiorum cit., c. 5 v. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in Va ». Per le autentiche di C e D v. n. 614; per quella di C’ v. n. 29. D’ è così autenticata: « M°CCCC°XXVII, die VII octubris. Extractum est ut supra de registro veteri comunis Ianue existente in cancellaria dicti comunis sub custodia mei notarii et cancellarii infrascripti. (S.) Anthonius de Credentia notarius et cancellarius ». Per l’autentica di D’ v. n. 362. F deriva da altra copia autentica, del 1327, in un più antico, e perduto, Liber di Portovenere, dipendente, attraverso due successive copie autentiche, la prima delle quali del 1312 (il mandato è rilasciato da Gobertus de Aspiramonte, vicario imperiale in tale anno: POGGI, col. 1079), da un altro esemplare (indurrebbero a pensarlo alcune varianti) perduto dei libri iurium genovesi; sempreché la seconda, del notaio Galeotto de Liturfis, non sia stata redatta direttamente nel perduto liber portovenerese, perché allora si dovrebbe scalare di un’unità la tradizione del testimone conservato. Una tarda copia semplice (A.S.G., Archivio Segreto, n. 357) risulta tratta « ex vetusto libro (probabilmente D’’) consulum callegarum penes notarium Franciscum M(ariam) Piaggium, car. 18 ». E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 476. Laus hominum Portusveneris sicut sunt exempti ab omni dacita et drictu a. In capitulo. Dominus Guifreotus Grassellus, Ian(ue) b civitatis potestas, cum homines Portusveneris cum instantia ad consilium postulassent ut eis concederetur de Ianua merces ad Portumveneris c deferre sine drictu, autoritate ipsorum consiliatorum d laudavit quod homines Portusveneris li- center de cetero et in perpetuum extrahere possint de civitate Ianue et porta- re ad Portumveneris e sine fraude pro eorum usu et utilitate illas res et merces que f eis in Portuveneris sunt necesse et ibi venduntur absque ulla dacita vel drictu. Quod ideo factum est quoniam cum homines Portuveneris multa et grata obsequia Ianue civitati ex g antiquo et presenti exhibuissent et unam sanctam crucem tunc h obtulissent, predicta potestas, respectu ipsorum obsequiorum et i ut magis in obsequiis Ian(ue) b civitatis debeant esse intentos, ex beneplacito consilii laudavit ut supra. Anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo quinto, indictione septima, tercia die ianuarii. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi Guilliençoni, iudicis et assessoris domini Remedei Rusche, Ian(ue) b potestatis, extraxi et exemplavi de cartulario comunis Ianue facto in potestatia domini Guifreoti Grasselli, currente M°CC°IIII°, indictione VIa, sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo j seu puncto, absque ulla mutatione, cor – 337 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a Immunitas Portusveneris in C’, D’ b scioglimento da C’, D c Portusveneris in C, C’ d consiliariorum in F e Portuveneris in C f quas in C, C’, D’ g ab in F h tunc: om. F i et: om. F j in C corretto su titullo 598 <1218>, maggio 19, Genova Rambertino Guidonis Bovarelli, podestà di Genova, da una parte, Aldo- no de Porcharia, anche a nome di sua moglie, e Guifredo di Carpena, anche a nome del loro consortile, dall’altra, rimettono all’arbitrato di Oberto Spinola e di Guglielmo di Negro ogni decisione in merito alla giurisdizione su Marola. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 182 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 182 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 182 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Infra in CLXXXIIIa, CLXXXIIIIa, CLXXXVa, CCXIVa, CCLXXXXIIIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1234 v. n. 603; per quelle di C e D v. n. 614. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo al n. 603. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 552. Qualiter dominus Rambertinus de Bovarello, potestas Ianue, pro comuni Ianue, et homines de Carpena compromiserunt se in Obertum Spinolam et Willelmum de Nigro de facto Carpene et Marole. In Dei nomine. Nos Rambertinus Guidonis Bovarelli, Ian(uensis) civitatis potestas, nomine comunis Ianue, ex una parte, et Aldonus de Porcharia, pro se et coniuge sua, et Guifredus de Carpena, pro nobis et universis consortibus nostris qui ius aliquod habent vel habere possent in hominibus sive in territorio Marole, compromittimus in vobis Obertum Spinolam et Willelmum de Nigro, tamquam in arbitratores seu laudatores vel amicabiles compositores, stare, parere et obedire et attendere universa que de facto – 338 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 599 <1218, maggio 19, Genova> Aldono de Porcharia e Guifredo di Carpena si impegnano nei confronti di Rambertino Guidonis Bovarelli, podestà di Genova, a far osservare dalla moglie di Aldono e dal loro consortile l’arbitrato di cui al n. 598. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 182 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 182 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 182 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Infra in ista ». Per l’autentica della copia in registro del 1234 v. n. 603; per quelle di C e D v. n. 614. Per la data v. n. 598. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 553. Item de facto Marole. Ianue, eodem loco, die et hora et testibus. Ego Aldonus de Porcharia et Guifredus de Carpena convenimus et promittimus vobis domino Rambertino Guidonis Bovarelli, Ianuensium potestati, nomine comunis Ianue recipienti et stipulanti, quod faciemus et curabimus quod dicta uxor Aldoni et dicti consortes qui ius aliquod habent vel habere possent in hominibus Marole sive territorio Marole firmum et ratum habebunt quicquid Obertus Spinola et Willelmus de Nigro super facto Marole et hominum ipsius loci laudaverint aut fuerint arbitrati et de hoc fieri facient publicum instrumen – 339 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 600 <1218>, maggio 26, Genova Rambertino Guidonis de Bovarello, podestà di Genova, rilascia procura a Pietro, canonico di Santa Maria delle Vigne di Genova, per richiedere a B., priore di Carrara, di fissare un luogo più sicuro per i Genovesi per trattare super facto Giliberti, e per appellarsi al papa in caso di risposta negativa. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 182 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 182 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 182 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in ista ». Per l’autentica della copia in registro del 1234 v. n. 603; per quelle di C e D v. n. 614. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo al n. 603. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 554. De eodem. In Dei nomine. Nos Rambertinus Guidonis de Bovarello, Ian(uensis) civitatis potestas, nomine comunis Ianue, constituimus te Petrum, Sancte Marie de Vineis canonicum, certum nuncium et procuratorem super facto Giliberti ad representandum coram B., Carrariensi priore, et ad impetrandum ab eo quod ipse debeat statuere securum locum ubi comune Ianue et homines Ianue fecerint accedere et mittere possint, cum comune Ianue sive – 340 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 601 <1218>, giugno 13, Genova Rambertino Guidonis Bovarelli, podestà di Genova, da una parte, Aldo- no de Porcharia, anche a nome di sua moglie, Guifredo di Carpena, anche a nome dei fratelli, ed altri aventi diritti sul territorio di Marola, anche a nome dell’intero consortile, dall’altra, rimettono all’arbitrato di Guglielmo di Negro ogni decisione in merito alla giurisdizione su Marola, Carpena e Vezzano. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 182 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 182 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 182 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Infra in ista ». Per l’autentica della copia in registro del 1234 v. n. 603; per quelle di C e D v. n. 614. Per l’indicazione dell’anno v. l’autentica di Lantelmo al n. 603. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 555. De facto Carpene, Marole. In Dei nomine amen. Nos Rambertinus Guidonis Bovarelli, Ian(uensis) civitatis potestas, de beneplacito et autoritate consilii Ianue, nomine comunis Ianue, ex una parte, et ex altera Ardoinus de Porcharia, pro se et coniuge sua, Guifredus de Carpena, pro se et fratribus, Bauçanus de Carpena, Willelmus quondam Murruelli, Paganus eius frater, Atto de Catio et Enricus de Herberia, curator Gibertini, filii quondam Berniçonis, presentis pro ipso Gibertino, pro nobis et Rollando de Burçono, Iudice de Vallechia, – 341 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a, compromittimus in vobis Willelmum de Nigro, tamquam arbitratorem, laudatorem sive amicabilem compositorem, stare, parere, obedire et attendere universa que de facto hominum predictorum locorum et ipsorum locorum et districtus et demum de universo territorio posito et hominibus habitantibus infra predicta confinia laudabitis sive fueritis arbitratus, parte presente vel absente altera, stando vel sedendo, promittens firmum et ratum habere quicquid inde feceritis et non contravenire sub pena librarum quingentarum denariorum ianuinorum stipulata et promissa et soluta pena rato manente laudo sive arbitrio. Insuper nos prefatus potestas, nomine comunis Ianue, compromittimus in vobis prefato arbitratore de facto hominum de Carpena et Veçano et districtus ipsorum locorum de beneplacito et auctoritate dicti consilii, promittentes nomine dicti comunis sub iam dicta pena firmum et ratum habere quicquid inde dixeritis et non contravenire. Actum Ianue, in palatio Ianuensis archiepiscopi, presentibus testibus et convocatis Nicoloso Aurie, Willelmo Spinola, Frederico Alberico, Filipo Cavarunco, Lanfrancho de Turcha et ceteris consiliariis, XIII die iunii, post nonam. Plura instrumenta inde fieri rogaverunt et factum per Iohannem de Turcha qui successit pro coniuge Aldonis. a Oliveto in C, ma v. nn. 602-603. 602 <1218, giugno 13, Genova> Guglielmo di Negro, in esecuzione del mandato conferitogli (v. n. 601), aggiudica al comune di Genova il territorio di Marola, contro la corresponsione agli attuali detentori della somma di 75 lire, diffidando nel contempo lo – 342 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 182 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 182 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 182 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in ista ». Per l’autentica della copia in registro del 1234 v. n. 603; per quelle di C e D v. n. 614. Per la data v. n. 601. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 556. Sententia quam de predictis protulit Willelmus de Nigro, arbiter predictorum. In Dei nomine amen. Ego Guillelmus de Nigro, arbitrator, laudator seu amicabilis compositor electus et constitutus inter dominum Rambertinum de Bovarello, nomine comunis Ianue ex una parte, et ex altera Aldonum de Porcharia, pro se / (c. 182 v.) et coniuge sua, Guifredum de Carpena, pro fratre suo, Bauçanum de Carpena, Willelmum quondam Murruelli, Paganinum eius fratrem, Attum de Catio, Enricum de Herbaria, curatorem Gibertini, filii quondam Berniçonis presentis, pro ipso Guibertino, pro se et pro Rollando de Burçono, Iudice de Valechia, Opiçone a de Tealdo et Comite Arditionis et pro universis consortibus suis qui ius aliquod habent vel habere possent in hominibus sive territorio Marole superioris, Marole subtane, Stafoli, Madoni, Bagnarie, Coparelle, Pause et Care et in omni territorio posito et hominibus habitantibus infra has coherentias, videlicet ab uno latere Clapa de Preori, ab alio Capud Vallis, ab alio litus maris et ab alio Fons de Olmeto, super omnibus rationibus, iuribus et consuetudinibus utili- bus et directis, realibus et personalibus que et quas habent predicti iugales et dicti consortes in prenominatis locis et in territorio ipsorum et in omni territorio posito et hominibus habitantibus infra dicta confinia, pronuncio et dico per acordium et amicabilem compositionem quod dictus Aldonus et eius uxor et sepedicti consortes dent et cedant et transferant dicto b potestati, pro comuni Ianue vel eius nuncio pro comuni Ianue recipienti et nomine comunis, omnia iura realia et personalia, utilia et directa et omnes consuetudines sive usantias tam per se quam pro omnibus consortibus qui ius aliquod habent vel habere possent in predictis locis et districtu et hominibus ipsorum locorum, districtus et omni demum territorio posito et – 343 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c per se et predictis in laude sapientis comunis Ianue usque mensem unum et si aliquis fuerit minor consors in predictis aut consors predictorum locorum, alter quam predicti eundem instrumentum fieri faciant infra dies XV postquam fuerint requisiti in laude sapientis comunis Ianue. Pronuncio et dico per acordium et amicabilem compositionem quod comune Ianue det et dare teneatur dictis iugalibus et prefatis consortibus pro dicta cessione libras septuaginta quinque ad presens et insuper quod comune Ianue homines de Carpena, de Veçano et curiis ipsorum quas hodie tenent domini predicti, prefatis locis et curiis comune Ianue in compagnam Ianue non recipiat contra voluntatem ipsorum quamdiu civitati Ianue existerint d. Actum eodem die et loco, hora et testibus. a Opiçonem in C b dicti in C c consorte in C d qui manca qualcosa, forse fideles 603 <1218, giugno 13, Genova> Aldono de Porcharia, anche a nome di sua moglie, Guifredo di Carpena, anche a nome dei fratelli, ed altri aventi diritti sul territorio di Marola, anche a nome dell’intero consortile, rilasciano quietanza a Guglielmo de Roderico, clavigero del comune di Genova, della somma di 75 lire, in esecuzione della sentenza arbitrale di cui al n. 602, cedendo contestualmente al Comune i loro diritti su Marola. – 344 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CLXXXIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. Per la data v. nn. 601, 602 oltreché l’autentica di Lantelmo. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 557. Item de eodem ut supra. Nos Aldonus de Porcharia, pro nobis et coniuge nostra, et Guifredus de Carpena, pro se et fratre, Bauçanus de Carpena, Willelminus quondam Murruelli, Paganinus eius frater, Enricus de Herberia a, curator Gibertini, filii quondam Berniçonis, pro nobis Rollando de Burçono, Iudice de Vallechia, Opicione de Tealdo et Comite Arditionis et pro universis consortibus nostris qui ius aliquod habent vel habere possent in hominibus sive territorio Marole superioris, Marole subtane, Stafoli, Madoni, Bagnarie, Coparelle, Pause et Care et in hominibus habitantibus in territorio posito infra coherentias positas in compromisso 1 facto per manum Ugonis scribe inter nos et dominum Rambertinum Guidonis Bovarelli, Ianuensium potestatem, nomine comunis Ianue, confitemur accepisse a vobis Willelmo de Roderico, comunis Ianue clavigero, et per consilium syndicum constitutum, nomine ipsius comunis, libras septuaginta quinque denariorum ianuinorum, renuntiantes exceptioni non numerate pecunie, quas nobis comune Ianue debebat secundum quod in sententia lata per Willelmum de Nigro continetur, pro quibus, nomine comunis Ianue, vobis prefato syndico damus, cedimus et tradimus universa iura, rationes et actiones et usantias utilia et directa, realia et personalia que et quas habemus vel habere possemus aliquo modo in hominibus sive territorio predictorum locorum et in omni territorio posito et hominibus habitantibus infra has coherentias, videlicet ab uno latere Clapa de Preori, ab alio Capualis, ab alio latus maris et ab alio Fons de Olmeto, nichil in nobis retento aliquo modo, excepto in Bernardi de Vetrali, Navono filio Philipi, Girardo filio Alberti, filius b Iohannis de Marola, filius b Willelmi Rubei, Montaleto, Baldo filio Maineti et filiis Guiliençonis quia habere debemus tantum iura consueta et eo salvo si aliquis homo ipsorum locorum ——————— 1 V. n. 598. – 345 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hec exempla sex predicta, de mandato domini Willelmi de Guiliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusce, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi de cartulario Ugonis de Castelleto notarii, M°CC°XVIII°, indictione Va, sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad que corroboranda, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a Herbena in C b filius: così C. – 346 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1224, marzo 23, “in curia Alberti de Vexigna” I signori di Isola rilasciano procura a Valentino e a Guido, figlio di Abate, per stipulare una convenzione col comune di Genova, promettendo a Giacomo Pignolo e al giudice Guglielmo, ambasciatori dello stesso comune, la piena osservanza degli impegni assunti dai suddetti procuratori. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 183 r., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], ibidem, c. 185 r., dalla stessa fonte, ma attraverso altra copia autentica; c o p i a autentica [D’], Settimo, c. 183 r., da C; c o p i a autentica [E], ibidem, c. 185 r., daD; c o p i a semplice [E’], Liber A, c. 183 r., daD’; c o p i a semplice [F], ibidem, c. 185 r., da E. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Infra in CLXXXV similis per omnia »; in quello di D, della stessa mano: « Supra, CLXXXIII similis per omnia »; in quello di D’ ed E, della stessa mano: « Supra in CLXXXIIa ». Per le autentiche di C, D, D’, E v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 600. De Insula prope Carpenam a. (S.T.) IN nomine Domini amen. Anno a nativitate eius millesimo CCXXIIII, die sabbati, X kalendas aprilis, indictione XIIa. Nos quidem Fredentius b et Valentinus quondam Marchisii de Ysula, Bonacursus quondam Willelmi, Gerardinus quondam Vescontis de Ysola c, Odeçonus eiusdem loci, Guido et Albertinus quondam Abbatis de Ysula, domini d ipsius loci, pro nobis et pro comuni Ysole et specialiter pro nostris hominibus, promittimus et convenimus vobis Iacobo Pignolo et Willelmo iudici, ambaxatoribus comunis Ianue, recipientibus nomine et vice ipsius comunis et in hoc eius negotium gerentibus, quod per nos vel procuratores nostros sive auctores, videlicet Valentinum et Guidonem quondam Abbatis, firmabimus et firmatam tenebimus rata et firmam et e per omnia observabimus conventionem, promissionem f et obligationes quas predicti Valentinus et Guido fecerint pro nobis et ipsis pro g comuni Ynsule versus comune Ianue vel – 347 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA h Valentinum et Guidonem inde nostros procuratores et auctores comunis Ynsule, dantes etiam ipsis generalem et liberam i potestatem faciendi conventionem et j promissionem et obligationes dicto comuni et alii pro ipso comuni pro nobis et pro comuni Ysule et quicquid fecerint cum k dicto l comuni ratum et firmum habere et tenere per nos et comune Ysole vobis, stipulantibus nomine comunis Ianue, promittimus sub pena mille marcharum argenti optimi a vobis stipulata nomine comunis Ianue et a nobis promissa si in aliquo ipsorum contra- factum fuerit a nobis vel aliquo nostrum vel a comuni Ynsule, ratis manentibus ipsis conventionibus et obligationibus quecumque fuerint. Et pro predictis omnibus observandis et pena omnia nostra bona m habita et habenda et bona comunis Ynsule vobis, stipulantibus nomine comunis Ianue et recipientibus, pignori obligamus. Item constituimus predictos Valentinum et Guidonem nostros procuratores et auctores comunis Ynsule ad recipiendam promissionem pro nobis et pro n comuni Ynsule a Ian(uensi) comuni vel alio pro comuni, secundum quod eis visum fuerit. Actum in curia domini Alberti de Vexigna, presentibus Bertrame de Lagneto, Lecanoçe et o Gualoxo de Cauriaco p, ad hec testes q vocatis. (S.T.) Ego Wilielmus, domini imperatoris notarius, his interfui et rogatus scripsi. r (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guiliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali manu Willelmi, domini imperatoris notarii, scripto secundum quo in eo vidi et legi per omnia continei, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla diminutione, mutatione seu corruptione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a Carta quam predicti dicebant factam esse per manum Willelmi de Vesigna notarii et in qua promiserunt, convenerunt et obligaverunt Iacobo Pignolo et Willelmo de Vultabio, ambaxatoribus comunis Ianue, recipientibus nomine ipsius comunis, Fredericus et Valentinus quondam Marchisii de Ynsola et alii qui secuntur talis est. De Ynsola in D b Fredericus in D c Bonacursus-Ysola: om. D d Abbatis, Ursus de Ysula, Bonacursus quondam Willelmi, Gerardinus quondam Vescontis de Ysola, domini in D e firmatam firmam et ratam tenebimus et in D f promissiones in D g ipsis et pro in D h ipsos: in D ripetuto i liberam et generalem in D j et: om. D k cum: in C in sopralinea su pro espunto – 348 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA predicto in D m bona nostra in D n pro: om. D o Lagneto, Ansaldo Lecanoça et in D p Craviato in D q testibus in D r in D segue: Ego Nicolosus, notarius sacri palatii, hanc factam per manum Guilielmi de Vesigna notarii sicut eam scriptam inveni, hic exemplavi, nichil addens vel diminuens nisi forte litteram vel sillabam vel punctum. (S.T.) Ego Lantelmus, sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guiliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi de quodam pergameno secundum quod in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. 605 <1223>, giugno 2, Genova Paganello, figlio di Baldovino di Vezzano, anche a nome di suo padre, dei suoi fratelli e nipoti, e suo fratello Raimondino, giurano fedeltà al comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 183 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 183 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 183 r., da D. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Infra, CLXXXV »; in quello di D, della stessa mano: « Supra in CLXXXIIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1234 v. n. 609; per quelle di C e D v. n. 614. Per l’indicazione dell’anno, tenuto conto che Spino di Soresina esercitò la podesteria di Genova negli anni 1222 e 1223, v. il racconto degli Annali, II, p. 195. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 587. De Vexigna et Veçano. Ego Paganellus, filius Balduini de Veçano, pro me et patre meo Baudo et fratribus meis et nepotibus dicti Baudi quorum procurator sum et vicem gero in hoc facto, sicut continetur in instrumento inde facto per manum Willelmi notarii, nec non et ego Raimundinus, filius a eiusdem Balduini, iuramus compagnam Ianue que nunc est vel pro tempore fuerit in ordinatione consulum comunis Ianue vel potestatis qui pro tempore fuerint quo – 349 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b usque Clavarum per maritimam et infra terram propriis nostris expensis, ultra vero ad expensas victus comunis Ianue. Item dabimus vel dari faciemus annuatim nos et successores nostri comuni Ianue pro quolibet foco hominum predictorum denarios sex. Item dabimus operam et studium bona fide quod alii homines de partibus ipsis debeant intrare in compagnam Ianue. Predicta quoque pro nobis et heredibus nostris promittimus vobis domino Spino de Sorexina, Ianuensium potestati, nomine comunis Ianue ac de voluntate Ian(uensis) consilii recipienti, et iuramus, tactis sacrosanctis evangeliis, attendere et observare et contra non venire. Et promittimus et iuramus nos facturos quod ceteri supradicti hec eadem facient pro se et heredibus suis in ordinatione vestra vel nuntii vestri. Actum Ianue, in domo Fornariorum. Testes Ingo de Volta, Symon Ventus, Ido Lercarius, Sorleonus Piper, Bonusvassallus Caligepallii. Secundo die iunii, inter primam et terciam. Hii vero iuraverunt compagnam et conventionem: Andriolus de Veçano, Bonensegna de Bellino, Monteclar de Vesigna, Passavante de Vesigna, Lambertus de Vesigna, Bonense de Maiolo. a filius: ripetuto b nel margine esterno Nota monogrammato. – 350 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1224, febbraio 16, Genova Il comune di Genova ed i castellani di Vallerano e Folo stipulano una convenzione. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 183 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 183 v., daC; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 183 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CLXXXIIa »; di altra mano: « Hec conventio scripta fuit per Bonvasallum Caligepalli ut vidimus in quodam publico instrumento ». Per l’autentica della copia in registro del 1234 v. n. 609; per quelle di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 596. Conventio illorum de Veçano et de Vallerano et Folo. Nos Andalo de Bononia, Ian(uensis) civitatis potestas, de voluntate et beneplacito consiliatorum nostrorum, nomine comunis Ianue, promittimus et convenimus vobis Alberto de Abbate, consuli de Vallerano, recipienti pro vobis et sociis vestris consulibus, et eiusdem loci universitati atque Iuncte et Macierase de Vallerano atque Willelmo de Folo, consuli ipsius loci, et Alberto de Folo, recipientibus pro vobis et sociis vestris consulibus, castellanis et universitate eiusdem castri Foli, quod nullam fortiam nec violentiam vobis neque hominibus vestris faciemus de dictis castris Vallerani et Foli nec de possessionibus vel terris ipsorum castrorum nec de vestris hominibus nec de eorum iure vel possessionibus seu conditionibus vel consuetudinibus quod vel quas habent et tenent et possident vel habere debent in predictis castris et in terris et in possessionibus et villanis et tenere ipsos castellanos dictorum castrorum pro civibus et nullam extimationem facere de vestris seu de eorum possessionibus et nullam fortiam eis facere de aliquo, excepto quod vestri villani debent annuatim solvere potestati vel consulibus qui pro tempore fuerint constituti inter ipsos pro comuni denarios sex et non aliud. Item promittimus vobis et convenimus adiuvare et manu – 351 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Versa vice nos Albertus, Iuncta et Maciarasa de Vallerano, Willelmus et Albertus de Folo, pro nobis et aliis consulibus, castellanis et hominibus dictorum castrorum, promittimus et convenimus vobis domino Andalo, potestati Ian(ue), recipienti nomine et a parte dicti comunis Ianue, quod quotiens necesse fuerit dabimus et consignabimus dicta castra Vallerani et Foli guarnita et disguarnita in ordinatione vestra vel successorum vestrorum qui pro tempore fuerint in regimine civitatis Ianue secundum quod per nuncios vestros aut litteras sigillo comunis Ianue sigillatas nobis mandaveritis et quod faciemus de ipsis castris et hominibus pacem et guerram in vestra ordinatione seu successorum vestrorum qui pro tempore fuerint et quod veniemus cum hominibus dictorum castrorum in oste vel expeditione sive cavalcata comunis Ianue in ordinatione vestra vel successorum vestrorum qui in regimine civitatis Ianue pro tempore fuerint secundum quod nobis mandaveritis seu ordinatum fuerit, scilicet a Magra infra usque Lavaniam ad nostrum dispendium, a Magra vero ultra et a Lavania ultra versus Ianuam ad expensas comunis Ianue de vianda tantum et stare in ordinatione vestri vel successorum vestrorum. Homines quoque de Ianua et de districtu salvos et securos rebus et personis in eundo, stando et redeundo per omnia habebimus et tenebimus ubique et specialiter per totum districtum nostrum. Item promittimus vobis quod faciemus iurare consules, castellanos et alios homines dictorum castrorum, ut supra dictum est, per omnia attendere, complere et observare quando inde a vobis vel a successoribus vestris requisiti erimus. Predicta vero omnia ut supra dictum est iuramus, tactis evangeliis, attendere bona fide, complere et observare ne contravenire. Actum Ianue, in domo Fornariorum qua dictus dominus Andalo, Ianuensium potestas, habitat. Testes Iacobus Pignolus, Nicolosus de Carmadino, Iacobus Guisulfi et Obertus Spinula. XVI° die februarii, inter terciam et nonam, anno dominice nativitatis millesimo CC°XXIIII°, indictione XI. – 352 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1224, marzo 30, Genova Andalo di Bologna, podestà di Genova, notifica a Valentino, figlio di Marchisio, e a Guido, figlio di Abate, procuratori del comune di Isola, i termini della convenzione stipulata tra i due comuni, impegnando il comune di Genova alla loro osservanza. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 183 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 183 v., daC; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 183 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CLXXXIIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1234 v. n. 609; per quelle di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 602. Conventio illorum de Ysola. Nos Andalo de Bononia, Ianuensis civitatis potestas, de voluntate et beneplacito consiliatorum nostrorum, nomine comunis Ianue, promittimus et convenimus vobis Valentino quondam Marchisii Ysole, Guidoni quondam Abbatis de Ysola, recipientibus pro vobis ac nomine et a parte Frederici quondam Marchisii de Ysola, Odeçoni, Albertini quondam Abbatis, Ursi de Ysola, Bonacursi quondam Willelmi, Girardi quondam Vescontini, Aicardini, Willelmini, Anrigini et Filipini, domino a de Ysola, quod nullam fortiam seu violentiam faciemus de castro Ysole neque de possessionibus vel terris vestris nec de hominibus vestris neque de iure vestro vel conditionibus vestris seu conditionibus quod vel quas habetis, tenetis et possidetis vel habere debetis in predicto castro, in terris et possessionibus et villanis et vassallis vestris et quod comune Ianue non faciet vos expendere neque homines vestros dicti castri de terris et possessionibus vestris ullo modo nec dare inde ullam collectam seu dacitam, excepto quod villani vestri de- bent annuatim dare per fogolam denarios sex tantum quos debeant dare potestati electe vel constitute voluntate comunis Ianue inter vos. Item concedimus vobis quod debeatis habere annuatim de vobis consules vel pote – 353 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b qui pro tempore in regimine civitatis Ianue c fuerint, secundum quod per nuncium suum aut litteras sigillo comunis Ianue sigillatas nobis mandaverint seu viva voce eorum ordinaverint et quod faciemus pacem et guerram vivam omnibus personis de ipso castrorum d et hominibus in vestra ordinatione seu successorum vestrorum qui pro tempore fuerint nec ipsa guerra, pacem seu treuguam vel concordiam sive recredutam faciemus sine licentia vestra seu successorum vestrorum qui pro tempore in regimine civitatis Ianue fuerint. Item promittimus vobis et convenimus quod potestas sive consules dicti castri de Ysola cum hominibus ipsius et dominis dicti castri qui equos habuerint ibunt in oste vel expeditione sive cavalcata comunis Ianue in ordinatione vestra seu successorum vestrorum qui pro tempore in regimine civitatis Ianue fuerint secundum quod mandaveritis seu ordinatum a successoribus vestris qui pro tempore fuerint eis fuerit, scilicet a Monacho usque Portam Bertramen et a Gavi, Palodi e versus mare, videlicet ad dispendium nostrum per totum Lunensem episcopatum et usque Petram Colexem et a Petra Colexe usque ad Boçolum et ad Portumveneris et per loca ipsa per totum districtum ipsum Ianue a Petra vero Colexe infra versus Ianuam debemus ire et stare in ordinatione vestra vel successorum vestrorum qui pro tempore fuerint ad expensas comunis Ianue de vianda tantum. Item promittimus et convenimus vobis salvare et custodire homines Ianue et de districtu, rebus et personis, in eundo, stando et redeundo ubique et specialiter per totum districtum nostrum et quod fa – 354 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a domino: così C b nostrorum in C c Ianue: in sopralinea in C d castrorum: così C e Palodi: così C. 608-609 <1224>, giugno 6 e 10, Genova I signori di Vezzano e di Carpena, esplicitamente indicati, giurano fedeltà al comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 184 r., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 184 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 184 r., da D. Nel margine esterno di D le seguenti annotazioni di Iacopo Doria: « Supra in CLXXXIIa » e « Item M°C°LXXII domini de Carpena iuraverunt fidelitatem comuni Ianue sicut continetur in cartulario de iteragentibus qui est in domo duorum de racione et incipit “Ego iuro” etc. » Per le autentiche di C e D v. n. 614. Per l’indicazione dell’anno occorre fare riferimento al nome del podestà: POGGI, col. 1004. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 607. Conventio dominorum Veçani et Carpene cum comuni Ianue. In nomine Domini amen. Nos domini de Veçano et de Carpena, videlicet Iohannes de Turcha, Balçanus de Carpena, Antolinus de Catio, Comes – 355 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (c. 184 v.) damnum poterit passus sufficienter ostendere quod in utroque capitulo, videlicet tam infra episcopatum Lunensem quam extra intelligatur. § Castra omnia que habemus et specialiter castrum Carpene et Veçani guarnita et disguarnita in virtute comunis Ianue pro suis guerris et factis trademus et liberabimus quotienscumque et quandocumque a consulibus vel – 356 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a potestatis comunis Ianue qui pro tempore fuerint aut quotiens audiemus quod indigeant nostro auxilio vel succursu vel a castellanis ipsius loci qui pro tempore fuerint amoniti erimus et si sciverimus vel audierimus quod aliquis operetur malum vel proditionem ipsorum castrorum vel alicus ipsorum bona fide, sine fraude, disturbare studebimus et ad noticiam consulum vel potestatis comunis Ianue et castellanorum ipsorum castrorum faciemus quam citius poterimus pervenire. Illud idem promittimus attendere et observare pro castris Corvarie, Boçoli et Caçane. § Omnes homines Ianue et de districtu Ianue in toto posse nostro et districtu et ubique in personis et rebus promittimus salvare et custodire et pro posse ab omnibus defensare. § Stratas quoque comunis Ianue maris et terre et transeuntes per ipsas in personis et rebus, in eundo et stando et redeundo promittimus salvare et custodire nec in eis aliquod impedimentum inferre. § De omnibus damnis, maleficiis, iniuriis et rapinis nobis et hominibus nostris factis tempore potestatie domini Spini vel a tempore illo infra a comuni Ianue vel ab aliqua persona pro ipso comuni vel in servitio ipsius comunis finem facimus et remissionem et pactum de non petendo et inde pacem facimus et observare promittimus eidem comuni et omnibus pro ipso comuni sicut dictum est. § Et nos predicti domini iuramus predicta omnia attendere et observare et non contravenire et insuper iuramus compagnam Ianue et iuramentum compagne secundum quod in brevi ipsius compagne continetur et fidelitatem b iuramus comuni Ianue et hoc facimus pro libris septingentis quas ab octo nobilibus pro comuni Ianue confitemur recepisse pro nobis et consortibus nostris, de quibus nos bene quietos et solutos vocamus, renuntiantes exceptioni non numerate pecunie, salvis preceptis omnibus que nobis feceritis domine Andalo, Ianuensium potestas, pro comuni Ianue per vos vel nuncium vestrum vel litteras. Actum Ianue, in domo Fornariorum qua habitat potestas. Testes Lanfrancus de Turcha, Sorleonus Piper, Raimundus de Volta, Nic(olosus) de Carmadino, Ansaldus Laumelinus, Ubertus de Novaria, Willelmus Pictavinus, Willelmus Muscula et Willelmus Vicecomes. Sexto die iunii. – 357 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c de Turcha, Iacobo de Marino, Willelmo Pictavino et Antolino de Catio. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hec exempla quatuor pre- dicta, de mandato domini Willelmi de Guiliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi de quodam quaterno scripto manu Attonis notarii sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, et d ad ipsa corroboranda, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a vel: in sopralinea b nel margine esterno di C Nota c Iohanne: corretto su Iohannes d et: in sopralinea. 610 1224, marzo 21, Trebiano Vinciguerra, figlio di Aldebrando, vicedomino di Trebiano, giura l’osservanza degli impegni assunti da suo padre nei confronti del comune di Genova, di cui al n. 611. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 184 v., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 184 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 184 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CLXXXIIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1234 v. n. 611; per quelle di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 599. De Treblano. (S.T.) a Anno dominice nativitatis MCCXXIIII, indictione XII, die iovis XXI die mensis marcii. Vinciguerra, filius Aldebrandi, vicedomini de Treblano, dicto patre suo presente et iubente, iuravit et promisit sollempniter – 358 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Ego Nicolosus, notarius sacri palatii, hanc cartam rogatus tradidi et scripsi. a Il signum è riferibile anche al n. 611. 611 <1224, febbraio 2-marzo 21> Aldebrando, vicedomino di Trebiano, si sottomette al comune di Genova. C o p i a autentica [D], Vetustior, c. 184 v., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a autentica [E], Settimo, c. 184 v., da D; c o p i a semplice [F], Liber A, c. 184 v., da E. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CLXXXIIa ». Per le autentiche di D ed E v. n. 614. Per la datazione occorre fare riferimento al nome del podestà, in carica dal 2 febbraio, e al 610. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 598. De Treblano. Scriptura quam dicebat et confitebatur Aldebrandus vicedominus factam esse de promissione et obligatione et conventione quam dictus Aldebrandus fecerat domino Andalo de Bononia, Ianuensium potestati, recipienti nomine et a parte comunis Ianue, talis est: Ego Aldebrandus vicedominus promitto et convenio vobis domino Andalo de Bononia, Ianuensium – 359 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a neque de hominibus ipsius castri neque fieri faciam seu consentiam ullo modo nisi ordinatione vestra vel successorum vestrorum qui pro tempore fuerint. Item promitto et convenio vobis quod non incipiam modo novam guerram cum aliqua persona nec de hac guerra vel discordia qua modo sum non faciam pacem seu guerram, treuguam vel concordiam aliquam seu guerram, treuguam recredutam cum aliqua vel aliquibus personis sine licentia et voluntate vestra vel successorum vestrorum qui pro tempore in regimine civitatis Ianue fuerint. Item promitto et convenio facere guerram vivam de dicto castro et hominibus in ordinatione et voluntate vestra vel successorum vestrorum qui pro tempore fuerint. Predicta omnia promitto et convenio vobis domino Andalo, potestati Ianue, recipienti nomine et a parte comunis Ianue, attendere, complere et observare nec contra ullo tempore venire sub pena mille marcharum argenti si in aliquo predictorum contrafactum fuerit. Pro pena et ad sic observandum omnia bona mea habita et habenda vobis pignori obligo, eo videlicet pacto etc. Insuper iuro, tactis evengeliis, ut superius dictum est, per bonam fidem et sine omni fraude attendere, complere et observare nec contra ullo modo quod dici vel excogitari possit venire et quod predicta omnia filiis meis et Henrico, consanguineo meo, et Alberto, nepoti meo, fieri et iurari faciam in vestra ordinatione et voluntate. Ego Nicolosus, notarius sacri palatii, predictam publicam scripturam, factam manu Bonivassalli Calligepallii notarii, hic exemplavi sicut eam inveni, nichil addens vel diminuens nisi forte litteram vel sillabam vel punctum. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hec exempla duo predicta, de mandato domini Willelmi de Guiliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi de quodam pergameno scripto b manu Nicolosi notarii sicut in eo vidi et legi, nichil – 360 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a Segue espunto de b scripta in C. 612 1224, marzo 25, Vallerano Aicardino, Guglielmino, Anrigino e Filippino, signori di Isola, promettono a Giacomo Pignolo e a Guglielmo di Voltaggio, ambasciatori del comune di Genova, l’osservanza degli stessi impegni assunti dagli altri consignori di Isola, di cui al n. 604. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 185 r., da copia semplice in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 185 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 185 r., da D. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra CLXXXIII similis per omnia »; in quello di D, della stessa mano: « Supra in CLXXXIIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 614. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 601. De Ynsola. (S.T.) Anno dominice nativitatis MCCXXIIII, indictione XII, die lune XXV die mensis marcii. Aicardinus, Willelminus, Anriginus et Filipinus, domini Ynsula, promiserunt et convenerunt per omnia per se et comune Ynsule et homines suos Iacobo Pignolo et Willelmo de Vultabio, ambaxatoribus comunis Ianue, recipientibus nomine dicti comunis, sicut eis promiserunt Fredericus et Valentinus quondam Marchisii de Ysula a, Odeçonus eiusdem loci, Guido et Albertinus quondam Abbatis, Ursus de Ynsola, Bonacursus quondam Willelmi, Girardinus quondam Vescuntis b de Ynsola, domini dicti loci, ut in carta 1 inde facta per manum Willelmi de Ve ——————— 1 V. n. 604. – 361 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Nicolosus, notarius sacri palatii, hanc cartam rogatus tradidi et scripsi. a Ysula: così C b Vescuntis: c in sopralinea. 613 = 604 614 1223, febbraio 19 o 20, Vesigna Baldovino di Vezzano, anche a nome dei suoi eredi e nipoti, Alcherio e Saladino di Vezzano rilasciano procura a Paganello, figlio del predetto Baldovino, per giurare fedeltà al comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 185 v., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 185 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 185 v., da D. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra CLXXXIII »; in quello di D, della stessa mano: « Supra in CLXXXIIa ». D è così autenticata: « (S.T.) Ego Guibertus de Nervio, sacri Imperii notarius, transcripsi et exemplificavi ut supra de registro comunis Ianue, translato et exemplificato manu magistri Nicolai de Sancto Laurentio notarii ab illis videlicet que Lantelmus quondam notarius sumpsit ab autenticis et originalibus per diversas manus notariorum scriptis ut supra in dictis subscriptionibus continetur, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto vel causa abreviationis, et hoc feci de mandato domini Guidoti de Rodobio, potestatis Ianue, presentibus Rubeo de Orto, magistro Alberto de Casali et Ianuino Osbergerio, scribis comunis, M°CC°LXVII°, die VIII novembris ». – 362 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 597. (S.T.) In nomine Domini amen. Anno a nativitate eius millesimo CC°XXIII, die dominico X kalendas martii, indictione XI. Ego quidem dominus Balduinus de Veçano, pro me meisque heredibus et meis nepotibus, nec non nos Alcherinus et Saladinus de Veçano facimus et constituimus te Paganellum, filium dicti domini Balduini, nostrum rectorem et procuratorem, videlicet de introitu societatis comunis Ianue quod quicquid tu pro nobis et pro te inde feceris et ordinaveris cum potestate et comuni Ianue de omnibus pactis et conventionibus quod cum eis eris facturus tibi dicto Paganello stipulanti sollempni spondemus, quilibet nostrum in solidum, in omnibus et per omnia attendere et in perpetuum observare et nullo modo contravenire sub pena marcarum C argenti et ea soluta rato manente pacto. Actum in domo Alberti quondam Vesigne, in castro Vesigne, presentibus domino Bertoloto de Vernatia, Andriolo et Pedono, ad hec testibus vocatis. Ego Wilielmus, domini imperatoris notarius, his interfui et rogatus scripsi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guiliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, Ianuensium potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali instrumento manu a Willelmi, domini imperatoris notarii, scripto sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. (S.T.) Ego magister Nicolaus de Sancto Laurentio, sacri palacii notarius, transcripsi omnia exempla prescripta et exemplificavi ab illis que Lantelmus quondam notarius sumpsit ab autenticis et originalibus per diversas manus b notariorum scripta ut supra in subscriptionibus eorum continetur c et per manum eiusdem Lantelmi in registro comunis scripta sunt, nichil addito vel dempto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto plus minusve seu causa abreviationis seu protensionis litterarum, sententia in aliquo non mutata nec viciata, precepto tamen et auctoritate domini Enrici – 363 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a Segue espunto domini b manus: ripetuto c ut supra-continetur: in sopralinea. 615 <-1254> Esposto anonimo sulla situazione di grave pericolo di Genova. C o p i a semplice [B], Vetustior, c. 186 r.; c o p i a autentica [C], Settimo, c. 186 r., da C; c o p i a semplice [D], Liber A, c. 186 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CLXXXIIa ». Si tratta di un testo di difficile datazione, probabilmente scritto da un genovese (v. la parola pantaxo), decisamente illetterato, il cui inserimento in Vetustior andrebbe attribuito a Nicoloso di San Lorenzo (quindi prima del 1254: v. introduzione, p. 66, nota 22), cui si deve anche quello del documento successivo di Innocenzo IV: non a caso i due testi, in copia semplice, si collocano tra i documenti derivati dal liber di Lantelmo e quelli tratti dalla parte redatta da Tommaso di San Lorenzo (nn. 617-646). Riferimento all’episodio di Damietta del 1221, nel quale era coinvolto Enrico Pescatore, conte di Malta, che tanta impressione negativa suscitò in Genova (VITALE, pp. 180-182) ? O piuttosto alla battaglia dell’isola del Giglio del 3 maggio 1241 ? Gli scarsi elementi forniti (galere, toponimi dubbi, viaggio a Malta) non trovano alcun riscontro nell’annalistica e nella documentazione genovesi. E d i z i o n e: Liber iurium, II, n. 22. Notifico a magnitudine co multum est parlatum de facto vestro care in veritatis istum vobis possum dicere co si Deu mihi adiutor ones omines de Ianua se tenent morti et supra morti et dicunt totis comunaliter unum sicu alio co vos Ianua destruetis et si istam vogam teneatis ones dicunt co in vos nullo consilio non est nisi de ire toti a nos facere furge qia in nos nulla redentio non est qia dicunt quod per nulo tempore Ianua tam magno desenore non recepi canton in tam pauco tempore pos vos venistis a nos fecisti care dicunt co vos non est omo ni filio de omo ant nesciunt pensare co vos – 364 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a in Ianua fui et dixerent co a mala condicione tenebant omine illi qi extra Ianuam b sunt et tenebant. a remore: corretto su tremore b Ianuam: in sopralinea. 616 1248, novembre 5, Lione Innocenzo IV dispone che nessun giudice delegato o subdelegato possa pronunciare sentenza di scomunica o di interdetto nei confronti del podestà, consiglio e comune di Genova senza espressa menzione della presente lettera d’indulgenza. C o p i a autentica [B], Duplicatum, c. 33 v.; c o p i a autentica [B’], Liber A, c. 302 v.; c o p i a semplice [C], Vetustior, c. 186 r., da copia semplice in registro; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 27 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 186 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 186 r., da D. Nel margine esterno di C « No(ta) », ripetuto alla fine del documento; in quello di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXXXVIIIIa, infra in CCXa ». B fa parte di un gruppo di documenti (nn. 616, 949-958), così autenticati a c. 33 v.: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, suprascriptas litteras domini Innocentii pape quarti extraxi et exemplavi ex autenticis et originalibus privilegiis sive litteris dicti – 365 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA B’ è così autenticata a c. 302 v.: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, suprascripta octo exempla domini Innocentii pape quarti extrassi et exemplificavi ex octo autenticis et originalibus privilegiis domini pape prefati scriptis in pergamenis atque roboratis eius bulla pumblea pendenti cum filo ut moris est » etc. come B; C’ è così autenticata: « (S.T.) Ego Rollandinus de Richardo, sacri palacii notarius, hoc exemplum extraxi et exemplavi ex autentico registro comunis Ianue sicut in eo vidi et legi » etc. come B. Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 786. Quod civitas Ianue aut comune excomunicari seu interdici non possit a. INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis .. potestati, consilio et comuni Ianuensi salutem et apostolicam benedictionem. Ut ex speciali devotione quam ad nos et Romanam habetis Ecclesiam sentiatis in vobis favorem apostolicum accrevisse, auctoritate vobis presentium indulgemus ut nullus delegatus vel subdelegatus, executor aut etiam conservator per indulgentiam b vel apostolicas quantumcumque plenas vel expressas litteras impetratas c vel etiam impetrandas vel d processus habitos per easdem non facientes de hac indulgentia plenariam mentionem in vos seu in terram vestram excomunicationis e vel interdicti sententias valeat promulgare. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc f attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit g incursurum. Datum Lugduni, nonis novembris, pontificatus nostri anno sexto. a Ut Ianuenses non excomunicentur in B; Quod civitas Ianuensis excomunicari non possit in C’ b per indulgentiam: om. B c litteras vel indulgentias impetratas in B d aut in B e excomunicationes in B f hoc: om. C’ g noverint in C. – 366 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1197, giugno 3, Tortona I consoli e i consiglieri del comune di Tortona giurano di osservare la convenzione stipulata col comune di Genova per la durata di ventinove anni. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2721/48. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 186 r., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 186 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 186 r., da D. In calce ad A la seguente annotazione del secolo XIII: « Exemplatum est in registro »; nel verso, della stessa mano: « Hec sunt in registro scripta »; nel margine esterno di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, XVIIIa, infra CLXXXVIIa et in cartis XI sequentibus ». In A sigillo cereo pendente, molto rovinato. Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 412; GABOTTO, n. 76; Codice diplomatico, III, n. 44. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 46; CAMPORA, n. 61; LISCIANDRELLI, n. 167. Conventio Terdonensium. (S.T.) Anno dominice nativitatis millesimo centesimo nonagesimo septimo, tercio die intrante iunio, indictione XVa. In nomine Domini amen. Conventio facta inter Ianuenses et Terdonenses talis est: Ego Terdonensis promitto et iuro, tactis sacrosanctis evangeliis, salvare et custodire universos homines Ianue et eorum districtu a in personis et rebus, in strata et extra stratam bona fide, sine fraude usque ad annos viginti novem completos. § De universis querimoniis que ante me facte fuerint per Ianuenses aut homines Ian(uensis) districtus, si ego consul fuero, iusticiam eis facere tenebor infra XLa dies continuos post factam lamentationem secundum rationem et bonos usus nisi conquerentis licentia remanserit aut per dilationem legittime datam. § Si aliqua persona offensionem fecerit Ianuensibus vel alicui districtus b et eis non satisfecerit, guerram ei faciam quousque ad satisfactionem venerit. § Si vero Ianuenses habuerint inimicos aliquos alterius iniuria qui habitent a Ianua usque Terdonam, qui tamen non sint de eo di- strictu, guerram eis faciam et si de meo districtu fuerint et iniuriam eis fe – 367 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c ab eis exigam vel exigere faciam et illud novum pedagium quod constitutum est super eos cassabo et remanere faciam a proximis kalendis ianuarii in antea. § Promitto insuper et iuro quod non prohibebo nec prohibere faciam Ianuensibus et hominibus eorum districtus mercatum grani et blave per totum tempus predicte conventionis bona fide, sine fraude. § Pro aliquo debito quod aliquis Ianuensis debeat alicui Terdonensi non possit conveniri aliquis alter Ianuensis neque pecuniam illius sub saximento poni nisi fuerit principalis debitor vel fideiussor. § Pro diffiniendis causis nemorum que vertentur inter homines de Gavi d et de Serravalle tenebor eligere arbitros et mediatores qui inde cognoscere et diffinire debeant pro iuris ordine. § Si / (c. 186 v.) vero inter homines de Gavi d et Vultabio et homines de Serravalle et Percipiano e discordia orta fuerit, sub examine castellanorum esse debeat ita tamen quod actor forum rei sequatur. § Si forte Ianuenses in exercitu fuerint, eis per bonam fidem mercatum dare tenebor. § Nulli persone nostre iurisdictionis liceat appellare postquam sententia diffinitiva contra eum lata fuerit. § Nullum bandeçatum vel forestatum a Ianuensibus recipiam nec in meo districtu me sciente ipsum habitare permittam § nec aliquem qui sit iuris Ianuen(sis) ullo modo recipiam sine legali iudicio. Hec omnia observabo bona fide, sine fraude, salva fidelitate domini imperatoris et sacr(amento) Pap(iensium). Actum in Terdona. feliciter. Hec sunt nomina consulum Terdone qui suprascriptam conventionem firmam tenere iuraverunt: Ido Suavis, Montenarius de Sarçano, Lanfrancus Turcus, Anselmus de Arquado, Ogerius Nasus, Remussus de Buxedo, Rovedus, Albertus de Carlax, Albertus Falavel, Artonus Granonus, Gilius de Calcinaria. Nomina illorum de credentia qui hoc sacramentum iuraverunt sunt hec f: Iohannes de Artono, Aço Rovedus, Groçulus de Carlax, Albericus Suavis, Willelmus de Sancto Ambrosio, Petrus Gallus, Nicolaus de Pobleto, Rufinus Scopel, Buscus, Sigembaldus eius filius, Anricus Abelli, Lanfrancus Rovedus et Anselmus Rovedus, Anricus de Castelleto, Obertus de Infantis, Claputius de Carlax, Guidotus g Falavel, Iohannes iudex, Grassus Maloura, Bernardus Pesatus, – 368 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA h Crexentius, Aricus de Buxedo, Grassus Rovedus, Murrinus, Gilius Rovedus, Baldus de Montemerlo, Willelmus i Rubeus scriba, Willelmus Granonus, Iacobus Granonus, Iohannes Corsus, Iohannes Coctus, Apillius, Benzo j Paximasnatam, Petrus Canel, Iohannes Bragatus, Alegrus de Sigebaldo, Obertus Malaparabola, Ugo de Palençona, Anricus Scoferius, Sedacius, Miserertus k, Buccabella, Albericus Rovedus, Artonus Corsus, Arverius de Ansona, Willelmus Turcus, Albertus Barata, Aimericus Crocia, Gheço Corol, Bernardus de Guidobono, Ugo Arlotus, Carlus Tetacapra l, Rufinus Musonus m, Laurentius de Caxano, Otto de Bedercio, Guiliçonus de n Baltegaiugum. Ego Arverius, notarius sacri palatii, hanc cartam conventionis, iussu suprascriptorum consulum, scripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum, de mandato domini Petri de Andalo, Ianuensis potestatis civitatis, extraxi et exemplavi de autentico et originali instrumento facto manu Arverii notarii, in quo sigillum cereum unum erat cum deformatione leonis, circumscriptionem ipsius tantum pro vetustate dicti sigilli et sufragamento legere non potui neque discernere, supradicta de dicto instrumento exeplavi sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione seu corruptione sive diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti potestatis, propria manu subscripsi. a districtu: così A, C b alicui eorum districtus in A c novam toltam in A d Gaivi in A e Paxiano in C f in A alcuni dei nomi che seguono sono disposti in ordine diverso g Vuidotus in A h in C segue espunto de i Montemerlo, Rubaldus de Montemerlo, Willelmus in A j Benzo: Bixon in C k Misererius in A l Tetacrapra in C m Mufonus in A n de: om. A. – 369 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1198, agosto 19 e 26, presso Tortona Gualfredo de Turricella, Busnardo de Granvillano e Guascono de Beccaria, consoli di Pavia, col consenso giurato dei podestà di Genova e di Tortona, fissano le condizioni preliminari alle quali dovranno attenersi quattro arbitri designati dalle parti in causa per dirimere le vertenze insorte tra i due comuni, in particolare per i pedaggi, castelli e territori di Gavi di Parodi, e per il trattamento e il rilascio dei prigionieri. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2721/50. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 186 v., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 186 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 186 v., da D. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Infra CLXXXXIII »; in quello di D, della stessa mano: « Supra in IIIIa et XVIIIa, supra in isto folio ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. La pergamena di A presenta vaste rosicature nel margine sinistro con perdita di testo. In calce un’annotazione segnala che il documento « [Exemplatum est] in registro ». E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 416; GABOTTO, nn. 80-81; Codice diplomatico, III, n. 49. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 47; LISCIANDRELLI, n. 169. Hec est concordia facta inter Ianuenses et Terdonenses. • In nomine domini nostri Iesu Christi amen. Concordia facta per consules Papie, videlicet Gualfredum de Turricella, Busnardum a de Granvilano et Guasconum de Beccaria, eorum socium in legatione ista, inter Ianuenses et Terdonenses, consensu utriusque partis, talis est, scilicet quod Ianuenses debent eligere duos arbitros et Terdonenses similiter duos alios et illi quatuor debent iurare bona fide, sine fraude, ad certum diem pacem factam tempore Drudi Marcellini 1 refirmare et facere inter comune Ianue et comune Terdone et partes concordare ad melius utriusque civitatis, remoto ——————— 1 V. n. 617. – 370 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b, ipsi debent diffinire, iusticia mediante, ad certum diem de omnibus discordiis et controversiis quibus una civitas adversus aliam litem moverit vel appellare voluerit et ipsi arbitri debent habere ydoneas securitates de predictis omnibus firmis tenendis et observandis. § De castro Gavi, burgo, molendinis, pedagio et territorio secundum quod tenetur et colitur per castellanos et burgenses Gavi, scilicet in terris, braidis, vineis, nemoribus et fidelitatibus burgensium et specialiter de taxariis debent Terdonenses facere finem et refutationem perpetuam et pactum de non petendo comuni Ianue. Quod dictum est de Gavi idem per omnia dictum est de Palodo et eius territorio. De prexoneriis vero quos Ianuenses habent ita ordinatum est, videlicet quod si Terdonenses dederint ostagios Ianuensibus vel tales securitates que eis placeant fecerint, si Ianuensibus placuerit, presionerii omnes debent exire de carcere, alioquin prexonerii debent remanere Ianue, sine compedibus et sine aliquibus expensis guardature. / (c. 187 r.) Et si aliquis illorum, unus vel omnes, voluerint se obstagiare, dando obsidem eque bonum vel meliorem se liceat et c presionerius debet redire Ianuam ad terminum ei datum et obses redeat Terdonam. In sacramento potestatis Terdone et credentie debet contineri quod si aliquis prexoneriorum, unus vel plures, recederent de Ianua sine voluntate potestatis vel ad terminum eis datum non redirent, quod facient d eum vel eos redire Ianuam usque ad octo dies e postquam ei vel eis requisitum fuerit vel potestati Terdone. § Facta autem pace vel confirmata vel iusticia mediante, discordiis vel controversiis diffinitis et executioni mandatis, prexonerii omnes et obsides debent exire de carcere et esse absoluti et si de popularibus usque ad viginti quos potestas Ianue voluerit Terdonenses dabunt securitatem comune Papie Ianuensibus, Ianuenses debent sacramento eorum prexoneriorum et potestatis et credentie remittere Terdonam et si non fieret concordia vel iusticia mediante discordie vel controversie non finirentur nisi partium voluntate dies prorogaretur, prexonerii omnes debent esse et redire in carcerem ad voluntatem Ianuensium et finis et refutatio vel pactum de non petendo quod facient Terdonenses Ianuensibus de Gavi et Palodo secundum quod supra legitur nullum debet Terdonensibus facere preiudicium nec Ianuensibus auxiliari si concordia non fuerit facta vel refirmata et discordie sive controversie non fuerint diffinite et debent de hoc f facere Ianuenses Terdonensibus publicum instrumentum. Potestas vero Ianue, consules et consiliarii et alii quos arbitri voluerint debent iurare bona fide, sine fraude attendere et – 371 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA g et Guasconi de Becaria, astantibus Guarnerio causidico, Philipo Baraterio, Nicola Squarçafico, Petro Nigro causidico, Anselmo de Arquada, Columbo h de Terdona et aliis quampluribus. Anno dominice nativitatis millesimo centesimo nonagesimo octavo, indictione quinta decima, XIII° die exeunte augusto. § Subsequenter eodem millesimo, indictione et mense, die vero XXVI°, ut supra iurarunt infrascripti apud Terdonam et amplius ut clarius appareret quod si aliquis prexioneriorum, unus vel plures, recederent de Ianua sine voluntate potestatis vel ad terminum eis datum non redirent, quod facient eum vel eos redire Ianuam usque ad dies octo postquam ei vel eis requisitum fuerit vel pot(estati) Terdone et quod illos viginti presionerios de popularibus quos Ianuenses dabunt Terdonensibus, dum tamen eis tribuant securitatem comune Papie si non fieret concordia vel iusticia mediante discordie seu controversie non finirentur, nisi partium voluntate, dies prorogaretur, ad voluntatem Ianuensium in carcerem redire facient i: § Malpaxutus, Willelmus filius eius, Gilius gastaldio, Arverius de Osono, Georgius notarius, Albericus Suavis, Claputius de Carlaxio, Alacer de Porta, Grassus Mala j, Ioculus de Carlaxo, Willelmus de k Baltigaiugum, Enricus Taconi, Willelmus Turcus, Petrus Saxus, Misererius, Albertus de Campo, Iacobus Celardi, Bernardus Guidonisboni, Rufinus de Belmi, Albertus de Carlassio, Willelmus Granonus, Manfredus Rovedus, Iacobus Granonus, Rubaldus Groppus, Opicio Paucasal, Guido de Osona, Enricus de Belmi, Opicio Paximasnata, Alacer Pagani, Rubaldus Malvicinus l, Ruffinus Scopellus, Guido Corolus m, Iohannes iudex, Cassianus, Gilius de Calcinaria, Iohannes Granonus, Rufinus de Mediolano, Iacobus de Catapan, Cavalcaconte, Willelmus Devotus, Ansermus Rovedus, Gandus Ottonis Çopi, Bernardus Pensatus, Opicio Iohanelli, Willelmus Ambrosii, Aço Rovedus, Remussus, Rubaldus de Montemerlo, Lanfrancus Rovedus, Ruffinus Bragatus, Albertus Barata, Iohannes Malaparabola, Rubaldus Gaforii, Albertus de Grassis, Artonus Granonus, Iohannes de Calcinaria, Enricus de Carlaxi, Otto de – 372 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA n Gonella, Iohannes de Roxano, Petrus Gonella, Carnerius Pascimasnata, Iacob de Castelnovo, Porrata, Symon Rainulfi, Bernardus de Palençono, Iohannes Benedicti, Iacob de Fumo, Sygebaldus Grilitioni, Rufinus Corsus, Artonus Corsus, Pontius o Moninus, Petrus Peladus, Rufinus Peladus de p Bosco, Petrus Grossus de Sancto Stephano, Carlo de Sancto Stephano, Albertus Marcii, Bonus de Mercadellis, Buccabella, Petrus de Aquabella, Leitus q textor, Iohannes de Papia, Martinus Scaçarius, Andreas Corvar(ius), Arnaldus Subtilis, Ar. Buçolus, Philipus Buçolus, Bonichus Spandivinum, Petrus Fulconis, Forçonus, Iohannes Benaie, Nata Cornalis, Bertolotus de Mussis, Aideicetus de Mussis, Petrus de Ciris, Rub(aldus) Malepoçatus, Barotius, Enricus Scoferius, Fulco Rubaldelli, Garvanus r, Sygembaldus de Sancto Nichola, Iacob Stecca, Iohannes Petri Canis, Aço Salvaticus, Rubaldus de Pertuso, Albertus Çota, Rufinus Supinus, Episcopellus, Ubertonus faber, Manfredus de Percis, Osbergarius, Iohannes de Syrena, Obertus Calona s, Guertius Rataldi, Albertus Boverius, Willelmus Nanus, Obertus Danese, Ru. Boverius, Obertus de Carriada, Obertus Malpaxutus, Iacob de Levar, Lambertus Rubaldi, Lantelmus de Serravalle, Ansermus de Foro, Willelmus de Montemerlo, Rodulfus Falavel, Gualterius Falaver, Guido de Cassiano, Sygembaldus de Sarçano, Montanarius de Sarçano, Tedisius de Monte Acuto, Enricus de Buxedo, Iohannes Corsus, And. Pap(iensis), En(ricus) Ott(onis), Carlevarius Ottonisboni, Petrus Sagius, Albertus Malaparabola, Arlotus Appilius et Saltarius, Terdon(enses), Stephanus super animam populi Terdone acclamantis « fiat, fiat » in publica contione. (S.T.) Ego Bertolotus Alberti, notarius sacri Imperii, precepto consulum prescriptorum Papiensium et potestatum utriusque civitatis, hanc cartam scripsi. / (c. 187 v.). (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum extraxi et exemplavi, de mandato domini Petri de Andalo, Ianuensis civitatis potestatis, ex autentico et originali instrumento facto manu Bertoloti notarii predicti cum sigillo uno cereo pendenti cum filo, in quo erat deformatio leonis, circumscriptionem tamen ipsius pro eius veturnitate et subfragamento legere neque discernere non potui, sed omnia predicta de dicto instrumento exemplavi sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc pro abre – 373 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a Busnardus in C b poterint in A c liceat ei et in A d in C corretto su faciant e dies octo in A f de hoc debent in A g consules in C h Cobumbo in C i in A alcuni dei nomi che seguono sono disposti in ordine diverso j Malaopera in A k de: om. A l Malvinus in A m Coirolus in A n scioglimento da A o Picius in A p in A segue un nome eraso terminante in ço q Teitus in A r Garvanus: Gavonus in A s Caloria in A. 619 1198, agosto 27, Tortona I consiglieri del comune di Tortona rinunziano ad ogni diritto tortonese sui pedaggi, castelli e territori di Gavi e di Parodi. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 187 r., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 187 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 187 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1235 v. n. 620; per quelle di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 417; GABOTTO, n. 82; Codice diplomatico, III, n. 50. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 47. Finis et refutatio quam fecerunt Terdonenses de Gavi, Palodo et infrascriptis comuni Ianue. • Nos Ido Suavis, Sygembaldus de Sarçano, Willelmus Malpaxuti, Rubaldus Gaforius, Albertus de Carlaxi, Iohannes Arconi, Tedisius de Monte Acuto, Bergunçius de Sarçano, Rodulfus Falavel a, Rubaldus Malvinus, Gandulfus de Mussis, Aço de Pavigiano, Boionus de Montemerlo, Aço Salvaticus, Montanarius de Sarçano, Iacobus de Catapan, Bernardus Guidonisboni, Rubaldus de Montemerlo, Iacobus de Sarçano, Iohannes Malaparabola, Iacobus Cigiardus, Petrus de Campo, Lanfrancus Cancus, Apigius, Gandulfus Ottonis Çopi, Aço Rovedus, Opicio de Paucasale, Gilius de Castal– 374 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a, vigesimo septimo die augusti. (S.T.) Ego Bertolotus Alberti, notarius sacri Imperii, de mandato et voluntate consiliariorum prescriptorum scripsi. a Corretto su Falavei 620 1198, agosto 27, Tortona Giacomo Isembardo, podestà di Tortona, rinunzia ad ogni diritto tortonese sui pedaggi, castelli e territori di Gavi e di Parodi. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 187 v., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 187 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 187 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». – 375 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 418; GABOTTO, n. 83; Codice diplomatico, III, n. 50. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 47. Confirmatio finis et refutationis prescripte. • Nos Iacobus Ysembardus, Terdonensium potestas, finem et refutationem perpetuam et pactum de non petendo quem et quam consiliarii civitatis Terdone a fecerunt vobis Idoni de Carmadino et Vicario causidico, legatis Ian(uensis) comunis, recipientibus pro comuni Ianue, de castro Gavi, burgo, molendinis, pedagio et territorio, secundum quod tenetur et colitur per castellanos et burgenses de Gavi in terris, scilicet braidis, vineis, nemoribus et fidelitatibus burgensium et specialiter de taxariis, de castro quoque Palodi et eius territorio firmum et ratum habemus et ipsam eandem refutationem et finem perpetuam et pactum de non petendo vobis pro comuni Ianue recipientibus facimus pro comuni Terdone. Actum Terdone, in domo Nicolai de Belengerio. Testes Martinus saltarius, Attarus de Marliano et Redulfus serviens potestatis Terdone. Anno dominice nativitatis millesimo centesimo nonagesimo octavo, indictione XVa, vigesimo septimo die augusti. (S.T.) Ego Bertolotus Alberti, notarius sacri Imperii, precepto suprascripte potestatis scripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hec exempla extraxi et exemplavi, de mandato domini Petri de Andalo, civitatis Ianue potestatis, ex autenticis et originalibus instrumentis factis manu predicti Bertoloti in quibus uno volumine simul scriptis pendebat sigillum unum cereum cum filo, de formatione cuius atque circumscriptionem legere neque discernere pro eius veturnitate videlicet et sufragamento non potui, predicta de dicto vel dictis instrumentis extraxi et exemplavi sicut in eis vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc causa abreviationis sive distinctionis litterarum, sententia non mutata, absque ulla corruptione seu mutatione sive diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti potestatis, subscripsi. a In C Terdone civitatis con segno d’inversione. – 376 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1202, maggio 10, Gavi I comuni di Genova e di Tortona, nel rispetto di tutti gli accordi precedenti, stipulano una nuova convenzione. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 188 r., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 188 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 188 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 447; GABOTTO, n. 87; CAMPORA, n. 65; Codice diplomatico, III, n. 84. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 48. Confirmatio pacis et concordie a Ianuensium et Terdonensium. (S.T.) In nomine Domini amen. Anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo secundo, die veneris decimo die mensis madii, indictione quarta. Dominus Guifredotus Grassellus, Dei gratia Ianuensium potestas, ex parte comunis Ianue, et dominus Ido Suavis et dominus Ribaldus de Malpaxuto et Rofinus de Mediolano, consules Terdone, ex parte comunis Terdone, reformando et confirmando pacem et concordiam et conventiones factas inter civitatem Ianue ex una parte et ex altera civitatem Terdone, sicut in publicis instrumentis continetur, taliter inter se de novo faciunt conventiones, salvis omnibus conventionibus et remissionibus in suo robore durantibus olim factis inter civitatem Ianue et civitatem Terdone, videlicet quod civitas Terdone recipit stratam super se usque in Gavium et debent guardare et salvare in rebus et personis omnes homines euntes et redeuntes per stratam usque Gavium sicut supra dictum est ita quod si aliquod damnum eveniret seu fieret in ipsa strata alicui ab aliquo, quod Terdonenses de- bent restituere illi vel illis quibus damnum datum fuerit et hoc de pedagio – 377 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA – 378 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b comunis Mediolani et Stondus Canus consul c mercatorum Mediolani, et dominus Rainaldus de Campixio, consul c comunis Papie et Artuxus Rubus, consul c mercatorum Papie, et Ambrosius de Cravate et Cortixius de Bernate, electi supra stratam, et Rofinus et Albertus qui dicuntur Scupelli et Guidotus Faravellus et Iohannes de Mediolano et Ugorinus Cavaruncus et Rugerius et Nicol(a) Marabotis. (S.T.) Ego Thomaxius de Stanpa, notarius domini Henrici imperatoris, tradidi et scripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum de mandato domini Petri de Andalo, Ianuensis civitatis potestatis, extraxi et exemplavi de autentico et originali instrumento facto manu Thomaxii notarii de Stampa in quo pendebat sigillum unum cereum cum filo, cuius deformationem neque circumscriptionem discernere sive legere pro eius veturnitate et sufframento non potui, sed omnia predicta de dicto instrumento facto manu / (c. 188 v.) predicti Thome exemplavi sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, et hoc causa abreviationis sive distinctionis litterarum vel dictionum, sententia non mutata, absque ulla corruptione seu mutatione sive diminutione vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti potestatis, subscripsi. a concordie: cor in sopralinea b consules: così C c in C con segno abbreviativo sulla l – 379 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1200, novembre 10, Gavi I comuni di Genova e di Tortona, confermando gli accordi precedenti, stipulano un trattato di alleanza contro i marchesi di Gavi. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 188 v., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 188 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 188 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 436; GABOTTO, n. 86; Codice diplomatico, III, n. 71. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 48. Conventio Terdonensium et Ianuensium. (S.T.) Anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo, decimo die intrante novemb(ri), indictione tercia. In nomine domini nostri Iesu Christi amen. Hec est concordia et conventio reformate pacis inter Ianuenses et Terdonenses per Willelmum Enrici, potestatem Ianue, consilio Willelmi de Pallo consulis, Idonis de Carmadino, Willelmi Embriaci, Guidonis Spinule, Willelmi de Rodulfo, Rogerii de Maraboto, Rolandi de Carmadino, Nicole Squarçafici, Symonis de Camilla et Rubaldi Paxii, ex parte Ianue, nec non ex parte Terdone per Rodulfum Falavellum et Murrinum Paxemasnatam, consules Terdone, consilio Idonis Suavis, Arverii de Ansona, Iohannis iudicis, Iohannis Paxemasnate et Rubaldi de Malpaxuto, cuius tenor talis est: Ego Terdonensis, ex parte comunis Terdone, promitto tibi Willelmo Enrici predicto, recipienti pro comuni Ianue, quod ab hodie usque ad XV dies proximos expellam et eiciam omnes marchiones olim de Gavi cum omnibus qui in eorum consortio sunt vel erunt de toto districtu Terdone nec ullo tempore illuc ad habitandum redire permittam nec pacem vel concordiam cum eis faciam sine licentia vel parabola potestatis vel consulum comunis Ianue, omnium vel maioris partis qui pro tempore fuerint. Et si prefati marchiones se reducerent in castro Montis Alti vel alio loco qui sit infra districtum Ia – 380 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a versus Gavim et partes Ianue et presertim consules et castellanos de Serravalli et eos qui habitant in Serravalli, in Preciplano, Grondona, Monte Morixino, Novis et in aliis locis infra predicta confinia quod non recipiant marchiones predictos nec eis dabunt consilium vel auxilium aliquod nec illis qui expulsi fuerint et si forte asaltus fieret vel stremita aut predicta preda a marchionibus predictis vel ab aliqua persona in strata vel extra stratam eundo per terram et districtum Terdone, persequentur et capient eos qui fecerint illud si poterunt et recuperabunt quod fuerit ablatum et reducent in potestate Ianuen(sium) personas eorum qui maleficium fecerint et res ablatas. De omnibus offensionibus que facte sunt a Ianuensibus vel ab aliquibus ex parte eorum vel de districtu Ianue contra Terdonenses vel aliquos ex parte eorum vel de districtu Terdone a tempore pacis predicte infra sit finis et concordia tam pro comuni quam pro singularibus personis nec ullum inde cambium faciam vel fieri permit- tam neque lamentationem inde recipiam. Pacem et concordiam factam in potestatia Bertramis Christiani sicut continetur in instrumentis inde factis per manum Bertoloti, scribe Ian(uensis), et per manum Arverii, scribe Terdonensis 2 , firmam et ratam tenebo et hanc similiter usque ad terminum qui in eis continetur, salvis prescriptis conventionibus de maleficiis ab utraque parte remissis ab illo tempore infra. Item ego Terdonensis, a parte comunis Terdone, promitto tibi predicto Willelmo, potestati Ianue, recipienti pro comuni Ianue, quod si predicti marchiones vel illi qui cum eis vel pro eis ——————— 1 V. n. 632. ne fa nel precitato documento, dal quale (ma v. anche il n. 623) si evince tuttavia che in es2 Il riferimento è al n. 632, redatto dal so dovevano essere compresi alcuni impegni notaio tortonese; non conosciamo invece il relativi a Gavi. documento del notaio genovese Bertoloto Alberti, se non attraverso l’annuncio che se – 381 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b compellam iurare et observare consules et castellanos et homines de Serravalli, de Perciplano et Monte Cuco et Arquada, Grondona, Cassino et Novis et predicta observanda potestati vel consulibus Terdone qui pro tempore fuerint intraturis iurare faciam usque ad tempus conventionis prefixum et hoc in capitulo comunis Terdone scribi faciam nec deleri permittam. Item si damnum vel maleficium factum fuerit ab aliqua persona contra Ianuensem aliquem, restitui et emendari faciam de rebus eius qui maleficium commiserit si tantum habuerit, sin autem personam illius tradam et deliberabo in potestate consulum vel potestatis Ianue si eam capere et habere potero. Hac pacem iurare faciam mille hominibus de utraque civitate et per omnes illorum locorum de di- strictu meo, scilicet castellanos, consules et alios homines ipsorum locorum quos utraque pars eligerit et intraturis consulibus vel potestati singulis annis iurare faciam et inde publicum instrumentum sigillatum sigillo comunis utriusque civitatis fieri faciam. § Versa vice ego Ianuensis promitto pro comuni Ianue vobis predictis consulibus Terdone Rodulfo Faravello et Murrino Paxemasnate, recipientibus a parte vestri comunis, quod prefatos marchiones ab hodie in antea non recipiam in civitate Ianue nec in eius dictrictu vel dationem rerum ipsorum immobilium vel iurisdict(ionis) eorum non recipiam consistentium a crenna Montis Cuchi versus Terdonam et presertim de Grondona et Monte Morexino. Et si contigerit quod predicti marchiones, transactis ab hodie XV diebus, se reducerent in Grondona vel in alio loco qui sit de districtu Terdone vel de districtu Ianue et inde exire noluerint, ego potestas vel consules Ianue qui / (c. 189 r.) pro tempore fuerint ad quindecim dies postquam requisitum fuerit Ianuensibus a potestate vel consulibus Terdone qui pro tempore fuerint tenebor dare et facere exercitum simul cum Terdonensibus – 382 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ——————— 1 V. sopra, p. 66, nota 2. – 383 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c citius potero restituere et recuperare faciam. Et hoc totum attendendum compellam iurare et observare castellanos et consules et homines de Gavi et Palodio, de Vultabio, Flacono, Pontedecimo et Burgo Fornariorum et si forte asaltus fieret vel stremita aut preda a predictis marchionibus vel ab aliqua persona in stratam vel extra stratam eundo per terram Ianue vel districtum Ianue, persequentur et capient eos qui fecerint illud si poterunt et recuperabunt quod fuerit ablatum et reducent in potestate Terdonensibus personas eorum qui maleficium fecerint et res ablatas. Et predicta observanda potestati vel consulibus Ianue qui pro tempore fuerint intraturis iurare faciam usque ad tempus conventionis prefixum et hoc in capitulo comunis Ianue scribi faciam nec deleri permittam. Item si damnum vel maleficium factum fuerit ab aliqua persona contra Terdonensem aliquem, restitui et emendari faciam de rebus eius qui maleficium commiserit si tantum habuerit, si autem personam illius tradam et deliberabo in potestate potestatis vel consulum Terdone si eam capere et habere potero. Hanc pacem iurare faciam mile hominibus de utraque civitate et per omnes homines illorum locorum de districtu meo, scilicet castellanos, consules et alios homines ipsorum loco- rum quos pars utraque elegerit et intraturis consulibus vel potestati singulis annis iurare faciam et inde publicum instrumentum sigillatum sigillo comunis utriusque civitatis fieri faciam. Et predicta iurarunt ex parte Ianue Willelmus Henrici, potestas Ianue, Willelmus de Pallo, consul Ianue, Willelmus de Rodulfo, Symon de Camilla et Guido Spinula, Rogerius de Maraboto, Rubaldus Paxius, Rollandus de Carmadino et Nicola Squarçaficus et ex parte Terdone iurarunt Rodulfus Falavellus et Murrinus Paximasnata, consules, et Ido Suavis, Iohannes iudex, Arverius de Ausona, Iohannes Paximasnata et Rubaldus de Malpaxuto. Actum apud Gavim, in claustro Sancti Eusebii, feliciter. Testes ad hoc convocati ex parte Ianue Willelmus Embriacus, Willelmus de Pallo, Ido de Carmadino, Rogerius de Maraboto et Rubaldus Paxius, ex parte Terdone Ido Suavis, Iohannes iudex, Arverius de Ausona et alii quamplures. Ego Arverius, notarius sacri palatii, rogatus interfui et hanc cartam, iussu predicte potestatis Ianue et iam dictorum consulum Terdone, scripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum, de mandato domini Petri de Andalo, Ianuensis civitatis potestatis, extraxi et exemplavi ex autentico et originali instrumento facto manu Arverii predicti, – 384 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a a civitate Terdone: in sopralinea b corretto su adtenendendum c quod: così C. 623 1218, marzo 12, Genova, marzo 17, Tortona Guidoto Faravello e Oberto giudice, ambasciatori del comune di Tortona, promettono a Rambertino Guidonis de Bovarello, podestà di Genova, l’osservanza degli impegni tortonesi assunti nel trattato di pace stipulato col comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 189 v., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 189 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 189 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 533; GABOTTO, n. 93. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p.54; CAMPORA, n. 73. Conventio pacis et concordie facte inter Ianuenses et Terdonenses tempore domini Rambertini de Bovarello, potestatis Ianue. • In nomine Domini amen. Nos Guidotus Faravellus et Obertus iudex, legati comunis Terdone, nomine ipsius comunis, de voluntate et / (c. 189 v.) beneplacito consulum et consiliatorum Terdone qui inferius scripti sunt et eorum precepto, promittimus et convenimus vobis domino Ramber– 385 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a et ad sancta Dei evangelia iuramus, nomine comunis Terdone, salvare et custodire universos homines Ianue et eorum districtus in personis et rebus in strata et extra stratam bona fide, sine fraude, usque ad an- nos decem completos. De universis querimoniis que ante me facte fuerint per Ianuenses aut homines Ian(uensis) districtus, si ego consul fuero, iusticiam eis facere tenebor infra XLa dies continuos post factam lamentationem secundum rationem et bonos usus nisi conquerentis licentia remanserit aut per dilationem legittime datam. Si aliqua persona habitans a Terdona usque Ianuam que non sit de meo districtu offensionem fecerit Ianuensibus vel alicui de districtu Ianue, guerram ei faciam usque ad satisfactionem et si de meo dictrictu fuerit qui iniuriam vel damnum dederit, emendari damnum vel iniuriam et si emendari per contempserit, guerram ei faciam usque ad satisfactionem. In unoquoque anno eligam et constituam consules qui iusticiam facere teneantur Ianuensibus et hominibus Ianue et districtus eorum per bonam fidem. Nullum novum usum neque dacitam aliquam vel exactionem constituemus vel imponemus in hominibus Ianue neque districtus nec super aliquam personam euntem per stratam nec redeuntem aliquo modo neque occasione pedagii Gavi neque aliqua alia occasione preter quod de modio blave denarios XII papiensium et carro victualium denarios XII papiensium liceat nobis accipere. Neque marchiones Gavi nec Palodi nec aliquam demum personam pro eis vel eorum occasione ut ad b ipsos marchiones perveniat in toto districtu Terdone neque in episcopatu ubi distringunt Terdonenses pedagium ullum, toltam vel superimpositionem constituere vel colligere permittam, excepto pedagio de quo aliquis Terdonensis – 386 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c et eius districtus fuerit necesse de blava pro eorum victu bona fide, sine fraude, usque per totum tempus istius conventionis. Pro aliquo debito quod aliquis Ianuensis debeat alicui Terdonensi non possit conveniri aliquis alter Ianuensis nec pecunia illius sub saximento poni nisi fuerit principalis debitor vel fideiussor. Pro diffiniendis causis nemorum que vertuntur inter homines de Gavi et de Serravalle tenebor eligere arbitros mediatores qui inde cognoscere et diffinire debeant pro iuris ordine. Si vero inter homines de Gavi et de Vultabio et homines de Serravalle et de Percepiano discordia orta fuerit, sub examine castellanorum esse debeat ita tamen quod actor rei forum sequatur. Si forte Ianuenses in exercitu fuerint, eis per bonam fidem mercatum dare tenebor. Nulli persone iurisdictionis liceat appellare postquam sententia diffinitiva contra eum lata fuerit. Nullum bandeçatum vel forestatum a Ianuensibus recipiam nec in meo districtu me sciente habitare permittam nec aliquem qui sit de iurisdictione Ianuensium ullo modo recipiam sine legali iudicio. Item nos legati Terdone predicti facimus, nomine comunis Terdone, vobis domino Rambertino, Ianuensium potestati predicte, datum, finem et refutationem perpetuam et pactum de non petendo de castro et burgo Gavi et de castro et burgo Palodi, tam pro comuni quam diviso, si quod ius habemus in eis pro comuni vel diviso ita tamen quod teneamur de evictione pro marchionibus Gavi vel Palodi. Item facimus finem et refutationem perpetuam et pactum de non petendo vobis domino Rambertino, Ianuensium potestati, nomine ipsius comunis recipienti, pro molendinis Gavi, pedagio et territorio secundum quod tenetur per castellanos et burgenses de Gavi, scilicet in terris, braidis, vineis, nemoribus et fidelitatibus burgensium et specialiter de taxariis. Hanc eandem finem et refutationem perpetuam et pactum de non petendo pro comuni Terdone facimus vobis domino Rambertino, potestati prenominato, pro comuni Ianue recipienti, de territorio Palodi d. Item facimus vobis prescripto nomine finem et refutationem perpetuam et pactum de non petendo de curia Gavii, exceptis his que ex parte Ianuensium dimitti debent et dari nominatim et generaliter Terdonensibus secundum quod in carta publica facta per manum Bertoloti, notarii – 387 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ——————— 1 V. sopra, p. 66, nota 2. – 388 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e revocabimus infra XV dies a die quo potestas vel consules Terdone per potestatem et consules Ianue per se vel suum nuncium fuerint requisiti et faciemus quod comune Ianue habeat ipsum sibi remaneat. Predicta quoque omnia debent iurari per potestatem et consules comunis Terdone qui modo sunt vel pro tempore fuerint et per f consiliatores ipsius civitatis et consules qui modo sunt in Terdona sequentibus consulibus vel potestati illud idem iurare facient et ipsi aliis et in brevi sequimenti potestatis vel consulum poni facient et sic per temporis successionem usque ad terminum completum predicte conventionis. Acta sunt hec omnia Ianue, per dominum Rambertinum, Ianuensium potestatem p(re)d(i)c(ta)m, et per predictos Guidotum et Obertum, comunis Terdone legatos, in palatio veteri Ianuensis archiepiscopi, in pleno consilio. Testes Ogerius Panis, Bonusvassallus Caligepalii, Willelmus de Roderico, Ugo de Castelleto, Adam quondam Carexedi et Nicolaus, filius Gerardi ferrarii, anno dominice nativitatis millesimo CC°XVIII°, indictione V, die XII marcii, circa horam sextam. – 389 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA g, Aimericus Ambrosii, Lambertus Rubaldelli, Opiço Miserere, Enricus Granderii, consules Terdone, et hii consiliatores similiter et consules iusticie: Bulgarus de Sala, Amicus Suavis, Opiço de Calem., Iohannes de la Sala, Bernardus clericus, Iohannes Alegroni, Iacobus Çopus, Guascus Faravellus, Squarçapartem, Guidotus Faravellus h, Enricus Granonus, Iacobus de Runco, Ansaldus de Brunite, Rufinus Beguira, Guilcius Dolius, Gandus de Calc(inaria), Obertus de Porta, Rufinus Canis, Oddoinus notarius, Petrus Stolti, Opiço Sigembaldi Busconis, Albertus Bragatus, Laurentius Gonella, Guilcius Ritius, Lanfrancus de Ecclesia, Willelmus Fraudella, Bertolotus de Ramo, Rodulfus Omutii, Aço Rovedus, Petrus Faravellus, Rufinus Scopellus, Obertonus Barocii, Castellanus Guidoti Faravelli, Enricus Rovedus, Rufinus Villanus, Otto Terrus, Stoltus, Albertus Crotia, Ogerius de Meçobello, Bernardus Guidonisbelli, Ruffinus de Caxano, Boxerius de Piro, Raimundus Paximus, Petrus de Varcio, Symon Bailia, Albertus de Campo, Iohannes de Bosco, Rubaldus Miser(erii), Alegrus de Castelleto, Lanfrancus Rovedus, Manfredus de Cresto, Rustichellus, Conradus Gençorii, Ubaldus de Ecclesia, Willelmus Faravellus, Ogerius de Pasturello, Thomas Nicolai, Bergunçius de Sarçano, Pagutius, Bernardus Petri Iohannis, Petrus Açonis, Rufinus de Carlaxio, Albertus de Pontecello, Alegrus de Milano, Willelmus Malpaxutus, Albertus Faravellus, Enricus Faravellus, Anfosus de Catapane, Fulco Gaforius, Filipus Idonis, Bernardus de Vulpilino, Enricus Torcus, Balduinus de Briunte, Sygembaldus de Goide, Guercius de Ventura, Bonusiohannes Fulconis Surdi, Willelmus Pivellonus, Enricus de Dou., / (c. 190 v.) Lanfrancus de Ymelda, Rufinus de Taber., Bergognonus Canellus, Albericus beccarius, Montanarius spadarius, Bernardus de Palençona, Claputius de Carlaxio, Nicolaus de Pegorilio, Petrus de Cravede, Rufinus castaldus, Otto de Fregarolio, Pausinus, Willelmus Berugus, Bernardus Menbratus, Iohannes de Aquabella, Ascherius Bembratus, Iacopinus de Ausona, Lanfranchinus de Serravelle i, Engelerius de Buxeto, Iohannes de Monte Alferio, Raimundus Scannabeccus, Albertus Vernus, Andreas Salvaticus, Willelmus Gaforius, Burrionus de Calc(inaria), Rufinus de Cavanna, Aço Devo, Willelmus de Calc(inaria), Rubaldus Malpaxutus, Ruffinus de Mussis, Iohannes Archonii, Rubaldus Opiçonis, Enricus Çopus, Nicolaus de Monte, archipresbiter de Castelleto, Obertus Rubeus, Norandus tavernarius, Willelmus Osbergerii, Amicus Ambroxii, Albericus Beguira, Albertus Corolius, Rufinus de Gombarana, Auricula de Buxeto, Rufinus Mofonus, – 390 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA j, Enricus Bixelli, Lantelmus de Casellis k, Bertolotus Gondeu, Rainerius de Caxano, Iacobus Pegolotus, Iohannes Falavellus, Carenna, Iacobus de Porta l, Rufinus de Georgio, Rubaldus de Plum(beto) m, Leonus Strever., Otto Berreta. Acta sunt hec omnia Terdone, et pres(er)t(im) in palatio novo comunis Terdone, presentibus eis de fictu Guido Pap(iensis), Loterio et Aimerico de Racone et Iohannes de Forçano, scribe comunis Terdone, anno dominice nativitatis millesimo CC°XVIII°, indictione Va, XVII° die marcii, circa horam terciam. (S.T.) Ego Nicholaus Panis notarius rogatus interfui et hanc cartam, iussu predicte potestatis et legatorum predictorum, scripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum exemplavi ex autentico instrumento facto manu Nicholai Panis notarii sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc causa abreviationis sive distinctionis litterarum, sententia non mutata, absque ulla corruptione sive diminutione vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Petri de Andalo, Ianuensium potestatis, transcripsi et exemplavi. a permittimus in C b ad: in sopralinea c Terdonone in C d nel margine esterno di D No(ta) e corretto su fines f pro in C g Busconis: la prima s in sopralinea h corretto su Favavellus i Serravelle: così C j Copus in C k corretto su Casallis l segue Enricus Granonus, già indicato m segue Rubaldus Opiçonis, già indicato. 624 1218, marzo 12, Genova Rambertino Guidonis de Bovarello, podestà di Genova, col consenso dei consiglieri, eplicitamente indicati, promette a Guidoto Faravello e a Oberto giudice, ambasciatori del comune di Tortona, l’osservanza degli impegni genovesi assunti nel trattato di pace stipulato con esso. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 190 v., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 190 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 190 v., da D. – 391 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 532; GABOTTO, n. 94. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 54. Alia conventio Terdonensium et Ianuensium de eadem materia ut supra. In nomine Domini amen. Nos dominus Rambertinus Guidonis de Bovarello, Ianuensis civitatis potestas, nomine comunis Ianue, de voluntate et beneplacito consiliatorum qui inferius scripti sunt, promittimus et convenimus vobis Guidoto Faravello et Oberto iudici, legatis comunis Terdone, nomine ipsius comunis recipientibus, quod Ianuenses et de districtu Ianue et comune Ianue observabunt comuni Terdone et Terdonensibus et de di- strictu Terdone et firmam tenebunt pacem et concordiam compositam per nos dominum Rambertinum et legatos prenominatos et firmatam ut inferius continetur. Quod si non fecerint vel contravenerint, pro comuni Ianue vobis prenominatis, nomine comunis Terdone stipulantibus, penam trium milium marcharum argenti promittimus sic quod semper pena exacta nichilominus pactum in sua permaneat firmitate. Pro pena vero et predictis sic omnibus observandis universa bona comunis Ianue vobis, pro comuni Terdone stipulanti, pignori obligamus. Tenor autem pacis hic est: Ego Ianuensis promitto et iuro, tactis sacrosanctis evangeliis, salvare et custodire universos homines Terdone et eorum districtus in personis et rebus in strata et extra stratam bona fide, sine fraude, usque ad annos decem completos. De universis querimoniis que ante me facte fuerint per Terdonenses aut homines districtus Terdone, si ego consul fuero, iusticiam eis facere tenebor infra quadraginta continuos dies post factam lamentationem secundum rationem et bonos usus nisi conquerentis licentia remanserit aut per dilationem legittime datam. Si aliqua persona habitans a Ianua usque Terdonam que non sit de meo districtu offensionem fecerit Terdonensibus vel alicui de di- strictu Terdone, guerram ei faciam usque ad satisfactionem et si de meo di- strictu fuerit qui iniuriam vel dampnum dederit, emendari damnum vel iniuriam faciam et si emendari per me contempserit, guerram ei faciam usque ad satisfactionem. In unoquoque anno eligam et constituam consules qui iusticiam facere teneantur hominibus Terdone et eorum districtus. Nullum novum usum neque dacitam aliquam vel exactionem constituemus vel imponemus in hominibus Terdone et eorum districtus ultra id quod hodie – 392 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a forum rei sequatur. Si vero Terdonenses in exercitu fuerint, eis per bonam fidem mercatum dare tenebor. Nulli persone nostre iurisdictionis liceat appellare postquam diffinitiva sententia contra eum lata fuerit. Nullum bandeçatum vel forestatum a Terdonensibus accipiam nec in meo districtu me sciente ipsum habitare permittam nec aliquem qui sit iuris Terdone recipiam sine legali iudicio. Item nos predicta potestas pro comuni Ianue vobis dictis legatis, nomine comunis Terdone recipientibus, facimus datum, finem et refutationem perpetuam et pactum de non petendo de castro Montellarii et eius curia, territorio et pedagio et de omni eo quod ad b comune Ianue pertinet vel petere potest, tam in personis quam rebus, ultra aquam Scrivie quolibet modo vel iure et ut liceat vobis Terdonensibus ipsum pedagium ubicumque in terra Terdone colligere dummodo tantum in uno loco colligatur et non plus solito. Item facimus pro comuni vobis predictis legatis, pro comuni Terdone recipientibus, datum, finem et refutationem perpetuam et pactum de non petendo de castro, curia et territorio Grondone, tam in personis quam rebus, et de omni eo quod ad comune Ianue pertinet vel petere potest quolibet modo vel iure. Item facimus pro comuni Ianue vobis predictis legatis, pro comuni Terdone recipientibus, datum, finem et – 393 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA – 394 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (c. 191 v.) Bonusvassallus Sardena, Filipus Cavaruncus, Iacobus Boiachensis, Ingo Tornellus, Willelmus Oberti de Nigro, Willelmus Ususmaris, Willelmus de Orto, Paganus Ventus, Enricus de Molaçana, Ingonus de Volta, Porcus de Sancto Laurentio. Acta sunt hec in palatio veteri Ianuensis archiepiscopi. Testes Ogerius Panis, Bonusvassallus Caligepallii, Nicolaus filius Gerardi ferrarii, et Vassallus Gallus scriba. Anno dominice nativitatis – 395 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Nicolaus Panis notarius interfui et hanc cartam, iussu predicte potestatis et legatorum predictorum, scripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum, de mandato domini Petri de Andalo, Ianuensis civitatis potestatis, extraxi et exemplavi ex autentico et originali instrumento facto manu predicti Nicolai Panis notarii, in quo pendebat sigillum unum cereum cum filo, de formatione cuius atque circumscriptione legere neque discernere potui pro eius veturnitate videlicet et subfragamento, sed omnia c de ipso exemplavi sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc causa abreviationis sive distinctionis litterarum, absque ulla corruptione, mutatione sive diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu predicte potestatis, subscripsi. a Corretto su auctor b ad: d in sopralinea c in C segue de omnia 625 1232, dicembre 8, Milano Pietro Vento, podestà, ed il Consiglio del comune di Milano, respinte le eccezioni sollevate da Gando de Guidobono, arbitro designato dal comune di Tortona per decidere in merito alla vertenza che l’oppone al comune di Genova per il possesso di Arquata, e da Gandolfo di Montemerlo, procuratore dello stesso comune, si dichiarano pronti a rendere ragione ai Tortonesi ed invitano gli altri arbitri, Guido di Landriano e Tederico de Villa, arbitri milanesi, e Raimondo giudice, arbitro designato dal comune di Genova, che a loro volta sollecitano i rappresentanti tortonesi a non allontanarsi, a procedere comunque a norma della sentenza di cui al n. 640. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 191 v., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 191 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 191 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». – 396 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 701; GABOTTO, n. 122; BARONI, I, n. 285. De arbitratu questionis castri Arquade que erat inter comune Ianue et comune Terdone. (S.T.) In nomine Domini amen. Anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo tricesimo secundo, die mercurii octavo die decembris, indictione VIa. Cum dominus Cederius a de Villa proposuisset in consilio comunis Mediolani, ad sonum campane more solito et voce preconis congregato et multis similiter requisitis in quo aderant homines quatercentum et plus, quod dominus Gandonus de Guidobono et Gandulfus de Montemerlo, qui Gandonus erat arbiter civitatis Terdone prout dicebat, et dictus Gandulfus, sindicus ut dicebat, coram domino Guidone de Landriano et Raimundo iudice de Ianua b et eodem Tederico, arbitris electis inter comune Ianue et comune Terdone super facto Arquate et eius hominibus et iurisdictione, dicerent et allegarent quod ipsi arbitri non poterant nec debebant sub eis esse in causa infradictis rationibus: primo quia arbitri cum iure iurando eligi non debentur; secundo quia arbiter non potest precipere quoad iudicem vel ad alium arbitrum eatur; tercio quia sententia sub arbitris Mediolani eligendis lata non tenet cum comune Terdone non fuerit requisitum nec presens sententie audiende; quarto quia inimicicia superveniens removet arbitrum ab arbitrio, que inimicicia nunc versatur inter comune Mediolani et comune Terdone, maxime propter amiciciam que firmata est inter comune Papie et comune Terdone; quinto quia comune Terdone et homines de Terdona sunt amici et fideles imperatoris et necessario eius servicia et voluntatem secuntur, comune vero et homines Mediolani sunt in banno Imperii et eis ab imperatore omnis legittimus actus sit interdictus. Quibus omnibus prepositis in consilio, dominus Petrus Ventus, potestas Mediolani, peciit consilium super predictis quid consilio placeret, unde placuit universo consilio et omnibus consiliariis ita quod nullus quod predicti dominus Guido et Tedericus, una cum predicto Raimundo, precedant in illa causa et eam diffiniant secundum quod iuraverunt et tenentur sive arbiter et sindicus Terdone interfuerint sive non. Unde plura instrumenta uno tenore fieri rogata sunt. Interfuerunt ibi testes Iacobus, filius Petri Belli cendatarii, et Ambroxius, filius quondam Petri Panati, et Ubertus, filius quondam Stephani speciarii, et Iohannes, filius Siccamilice Carboni, et Musa, filius Fantoni Massacii, omnes cives Mediolani. – 397 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA In eodem consilio et presentibus suprascriptis testibus, predictus dominus Petrus Ventus, potestas Mediolani, dixit et denunciavit ex parte comunis Mediolani predictis arbitro et syndico de Terdona quod pro comune Mediolani paratus erat facere fieri rationem plenissimam comuni de Terdona non obstantibus omnibus predictis et sic precepit per sacramentum predictis dominis Guidoni et Tederico quod plenam rationem faciant comuni Terdone et sive arbiter et sindicus de Terdona interfuerint sive non quod una cum predicto domino Raimundo procedant in dicta causa et diffiniant secundum quod iuraverunt et tenentur prout in sententia lata per comune Mediolani continetur. De eodem. In eodem consilio et coram suprascriptis testibus, predicti domini Tedericus et Guido et Raimundus, arbitri de predicta questione, denunciaverunt et requisiverunt et preceperunt peremptorie predictis domino Gandoni arbitro et Gandulfo, syndico comunis de Terdona, quod non recedant et quod causam incoent et contestentur ita quod omnes predictas exceptiones et alias si quas habent possint et debeant proponere et probare post litem contestatam absque aliquo preiudicio perinde ac si lis c non esset contestata / (c. 192 r.) et sive cause interfuerint sive non quod procedent et diffinient infra quatuor menses secundum quod iuraverunt et tenentur, non ob- stantibus exceptionibus superius prepositis et specialiter quia non volunt quod amicicia quam habent cum Pap(iensibus) ei obsit in predictis vel circa predicta. Que omnia predicta acta sunt in palatio comunis Mediolani et inde plura instrumenta de predictis omnibus uno tenore fieri rogata sunt. (S.T.) Ego Ubertus, filius Manfredi Bandi de Sancto Michaele ad Clusam, notarius pall(atii) comunis M(ediolani), interfui et rogatus ad scribendum dedi et subscripsi. (S.T.) Ego Petrus, filius quondam Ramponi de Gagnio, civis Mediolani, notarius sacri palatii, mandato Uberti Bandi scripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum, de mandato domini Petri de Andalo, Ianuensis civitatis potestatis, extraxi et exemplavi ex autentico instrumento facto manu Petri, filii quondam Ramponi de Gagnio predicti, et in quo subscripsit Ubertus Manfredi Bandi predictus, sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba se puncto, et hoc causa abreviationis – 398 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a Cederius: così C b Ianua: in C Yaiy con segno abbreviativo c lis: in sopralinea. 626 1232, dicembre 8, Milano Ugolino Marsilii giudice, procuratore del comune di Genova per la causa che l’oppone al comune di Tortona per il possesso di Arquata, presenta ai due arbitri milanesi e al genovese, in assenza di quello tortonese, denuncia contro il comune di Tortona e la procura rilasciatagli da Pagano di Pietrasanta, podestà di Genova, che vengono registrate per ordine dei predetti arbitri. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 192 r., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 192 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 192 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 700; GABOTTO, n. 123; BARONI, I, n. 286. De facto Arquate. (S.T.) In nomine Domini. Anno dominice incarnationis millesimo du- centesimo tricesimo secundo, die mercurii, octavo die mensis decembris, indictione VIa. In broiseto a novo comunis Mediolani, super arengum, in presentia dominorum Martini de la Sala, filii quondam ***, Iordani, filii quondam Iterii Iordani de Puteobonello et Passaguadi, filii quondam Belvilani de Busnate, testium omnium, civ(itati)s Mediolani. § Cum olim sententia b lata fuisset per comune Mediolani inter comune Ianue, ex una parte, et comune Terdone, ex altera, quod post quinquennium a die sententie numerande eligerentur IIIIor arbitri, duo scilicet de Mediolano et unus de Ianua et quartus de Terdona super facto et discordia Arquate et eius hominibus et iurisdictione et dominio et possessione et iure cognoscerent et infra qua – 399 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c per contumatiam abfuerunt, cum ipsi arbitri suprascripto die incipere causam audire tenerentur, dominus Ugolinus Marsilii iudex, syndicus comunis Ianue, ut apparet per cartam unam atestatam, factam isto anno et indictione Va, secunda die decembris per Bonumvassallum Caligepalii notarium, iuravit sacramentum de calumpnia pro comuni Ianue et per suum sacramentum dixit quod credit ea vera esse que in libello sive in peticione porrecta per eum continentur. Ibidem lis contestata fuit sive quasi contestata fuit coram eisdem arbitris sive pro contestata habita ab ipsis arbitris, ipsis arbitris respondentibus pro comuni Terdone prout poterant comune Terdone nolle facere ea que in predicta peticione continetur, sed se defendere velle. Ibidem predicti domini Guido et Tedericus et Raimundus, arbitri ut superius dictum est, preceperunt mihi ut predicta omnia autenticarem et insinuarem et in publicam formam redigerem ita perpetuo valeant tanquam autentica infradicta omnia. In primis peticionem predictam, cuius peticionis tenor talis est: Ugolinus, syndicus comunis Ianue, nomine et vice ipsius comunis, petit a comuni Terdone et syndico defendente ipsum comune ne comune Terdone impediat comune Ianue possidere et tenere vel quasi villam, locum et terram et castrum Arquate et territorium eorumdem et homines cum omni iurisdictione ut sinat comune Ianue omnia predicta habere et tenere et uti omnibus predictis et petit dicto nomine ut prohibeant per arbitros electos a comuni Mediolani et Ianua d dictum comune Terdone ne vim vel molestationem aliquam faciant comuni Ianue circa predicta, cum sit comune Ianue in possessione predictorum vel quasi. Item petit dicto nomine a predicto syndico sive comuni ut in predictorum dominio vel quasi non inferant dicto comuni Ianue aliquod impedimentum et pronuncietur per dictos arbitros dominium dicti loci ad dictum comune Ianue pertinere cum omni iurisdictione ipsius loci. Predicta dicit et petit non in formam libelli sed declarationis secundum formam sententiarum quas tulit comune Mediolani, salvis omnibus peticionibus dicti comunis et salvo iure addendi et minuendi et mutandi. – 400 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA In nomine Domini amen. Dominus Paganus de Petrasancta, Ianuensis civitatis potestas, de voluntate et beneplacito atque decreto consilii civitatis eiusdem, nomine eius, atque ipsum consilium constituit et ordinavit Ugolinum Marsilii iudicem, syndicum et auctorem atque procuratorem predicte civitatis in controversiis, / (c. 192 v.) causa et causis quas habet seu habere sperat dictum comune et civitas prelibata cum civitate Terdone et universitate ipsius coram arbitris et bonis viris electis per potestatem et comune Mediolani et per dictas civitates super controversia et controversiis, causa et causis que vertuntur inter civitatem Ianue et Terdone seu verti speratur et specialiter super castro et terra Arquate et territorio et iurisdictione ipsius atque hominibus eiusdem loci et generaliter super omnibus que aliqua dicta- rum civitatum ab altera petere possit coram ipsis a dictis civitatibus ut possit pro civitate Ianue agere et in iudicio pro dicta universitate esse et ipsam universitatem defendere et pro ea exceptiones et replicationes opponere, testes producere, confessiones et positiones facere et cetera que causarum merita postulabunt in iudicio et extra et adimplere et promisit dicta potestas, nomine dicti comunis et vice, et ipsum consilium ratum et firmum habere quicquid per ipsum syndicum factum erit in predictis causis sub obligatione bonorum dicti comunis. Actum Ianue, in domo Fornariorum, in qua dicta potestas habitat. Testes Baialardus de Pallo, Porchetus Streiaporcus, Paschalis magister. Anno dominice nativitatis millesimo CC° tricesimo secundo, indictione Va, secundo die decembris intrantis, inter primam et terciam. Bonusvassallus Caligepalii notarius rogatus scripsit. (S.T.) Ego Iacobus, filius quondam Symonis de Sexto, notarius sacri palatii ac vicinie Sancti Pauli in Compito c(ivitatis) M(ediolani), iussu suprascriptorum dominorum arbitrorum, tradidi et scripsi et predicta omnia insinuavi, autenticavi et in publicam formam redegi et exemplavi ut superius dictum est. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum, de mandato domini Petri de Andalo, Ianuensis civitatis potestatis, extraxi et exemplavi ex autentico et originali instrumento facto manu Iacobi, filii quondam Symonis notarii predicti, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc causa abreviationis sive distinctionis litterarum, sententia non mutata, absque ulla corruptione, mutatione seu dimi – 401 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA statis, subscripsi. a broiseto: così C b nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria Infra est in CLXXXXVIII c sed: in sopralinea d Ianua: così C. 627 1232, dicembre 8, Milano Gando de Guidobonis e Gandolfo di Montemerlo, rispettivamente arbitro e procuratore designati dal comune di Tortona per la causa che l’oppone al comune di Genova per il possesso di Arquata, presentano ai due arbitri milanesi e al genovese, i relativi strumenti di nomina pur rifiutandosi di consegnarli. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2723/38. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 192 v. da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 192 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 192 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». La pergamena di A, che contiene anche i nn. 628-630, presenta vaste sbiaditure d’inchiostro e rosicature in entrambi i margini, con perdita di testo. Per l’autentica della copia in registro del 1235 v. n. 630; per quelle di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 702; GABOTTO, n. 126; BARONI, I, n. 287. R e g e s t o: LISCIANDRELLI, n. 286. De facto Arquate. (S.T.) In nomine Domini amen. Anno a nativitate eiusdem millesimo ducentesimo tricesimo secundo, die mercurii die octavo a mensis decembris, indictione VIa, in brolieto novo comunis Mediolani, super lobiam ubi concionatur potestas Mediolani. Coram dominis Guidone de Landriano et Tederico b de Villa, arbitris per comune Mediolani super facto seu discordia de castro c Arquate que vertitur inter comune Ianue et comune Terdone et coram domino Raimundo iudice de Ianua, electo d super eodem per comune Ianue, dixit et protestatus fuit dominus Gandonus e de Guidobonis, iudex – 402 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f consilio civitatis Terdone ad audiendam et diffiniendam causam seu questionem que vertebatur inter comune Ianue, ex una parte, et comune Terdone, ex altera, de facto et super facto Arquate, et dominus Gandulfus de Montemerlo Terdonensis dixit et protestatus fuit coram eisdem dominis Guidone et Tederico b quod erat syndicus comunis illius civitatis Terdone in illa et de illa causa seu questione et inde ambo ibi ostendebant instrumenta, qui arbitri predicta instrumenta habere non potuerunt cum ea ab eis pluries postulassent g. Interfuerunt ibi testes dominus Resonatus de Puteobonello et Ambrosius de Vedano, servitor comunis Mediolani, et Opiçone Tartaro iudex et magister Ursus civitatis Ianue et Lambertus Iugulator et plures alii. (S.T.) Ego Oprandus, filius Ottonis Capelli h de Caminadella, imperiali auctoritate notarius, tradidi et scripsi. a octavo die in A b Tedrico in A c castro: om. A d Ianua arbitro electo in A e Gandus in A f comuni et a in A g petiissent in A h Capell in C. 628 1232, dicembre 8, Milano Guido di Landriano, Tederico de Villa e Raimondo giudice, arbitri nella causa tra i comuni di Genova e di Tortona per il possesso di Arquata, invitano Gando de Guidobonis e Gandolfo di Montemerlo, rispettivamente arbitro e procuratore designati dal comune di Tortona, ad intervenire al procedimento; in caso contrario procederanno da soli. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2723/38. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 192 v., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 192 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 192 v., da D. Per le condizioni della pergamena di A, che contiene anche i nn. 627, 629, 630, v. n. 627. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per l’autentica della copia in registro del 1235 v. n. 630; per quelle di C e D v. n. 580. – 403 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA R e g e s t o: LISCIANDRELLI, n. 287. De facto Arquate. (S.T.) In nomine Domini amen. Anno a nativitate eiusdem millesimo ducentesimo tricesimo secundo, die mercurii octavo die mensis decembris, indictione VIa, in brolieto novo comunis Mediolani, supra lobiam ubi concionatur potestas Mediolani. Domini Guido de Landriano et Tedericus a de Villa et Raimundus iudex de Ianua, arbitri electi super facto Arquate, dixerunt de post nonam et preceperunt et ammonuerunt peremptorie b dominos Gandonem de Guidobonis, iudicem civitatis Terdone, arbitrum comunis Terdone c, et Gandulfum de Montemerlo, similiter iudicem civitatis Terdone, syndicum comunis civitatis eiusdem, ut deberent stare et defendere et audire in causa et de causa seu questione que vertitur inter comune Ianue, ex una parte, et comune Terdone, ex altera, de facto Arquate et eam incoare coram eis d et si volebant adesse ad predicta, quod adessent et sive adessent sive non quod ipsi arbitri volebant procedere et de predicta causa secundum iuris ordinem et secundum quod iuraverant et tenebantur per formam et secundum formam sententiarum quas super hoc tulerat comune Mediolani. Interfuerunt testes ibi e dominus Resonatus de Puteobonello, c(ivitatis) M(ediolani), Ambrosius de Vedano, servitor comunis M(ediolani) et domini Menadragus et Inblavadus, qui dicuntur f domini de Mandello, c(ivitatis) M(ediolani), et Iacobus de Sexto, notarius eiusdem civitatis Mediolani. (S.T.) Ego Oprandus, filius Ottonis Capelli de Caminadella, imperiali auctoritate notarius, tradidi et scripsi. a Tedricus in A b peremptorie: om. C c Ianue in C d eo in C e ibi testes in A f dicuntur: om. C. 629 1232, dicembre 8, Milano Guido di Landriano, Tederico de Villa e Raimondo giudice, arbitri nella causa tra i comuni di Genova e di Tortona per il possesso di Arquata, invitano – 404 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2723/38. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 193 r., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 193 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 193 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per le condizioni della pergamena di A, che contiene anche i nn. 627, 628, 630, v. n. 627. Per l’autentica della copia in registro del 1235 v. n. 630. Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 703; GABOTTO, n. 124; BARONI, I, n. 288. R e g e s t o: LISCIANDRELLI, n. 287. De facto Arquate. (S.T.) In nomine Domini amen. Anno a nativitate eiusdem millesimo ducentesimo XXXII°, die mercurii octavo die mensis decembris, indictione VIa, in brolieto novo comunis Mediolani, supra lobiam ubi contionatur potestas Mediolani. Dominus a Guido de Landriano et Tedericus b de Villa et Raimundus iudex de Ianua dixerunt in mane et preceperunt et ammonuerunt peremptorie dominos Gandum de Guidobonis, iudicem civitatis Terdone, arbitrum comunis Terdone, et Gandulfum de Montemerlo, similiter iudicem civitatis Terdone, syndicum comunis civitatis eiusdem, ut deberent stare et defendere et audire in causa et de causa seu questione que vertitur inter comune Ianue, ex una parte, et comune Terdone, ex altera, de facto Arquate et eam incoare coram eis et si volebant c adesse ad predicta, quod adessent et sive adessent sive non quod ipsi arbitri volebant procedere de predicta causa secundum iuris ordinem et secundum quod iuraverant et tenebantur per formam et secundum formam sententiarum quas super hoc tulerat comune Mediolani. Interfuerunt ibi testes dominus Ressonatus de Puteobonello et Ambrosius de Vedano, servitor comunis Mediolani, et Opiço Tartarus iudex et magister Ursus civitatis Ianue et Lambertus Iugulator et plures alii. (S.T.) Ego Oprandus, filius Ottonis Capelli de Caminadella, imperiali auctoritate notarius, tradidi et scripsi. a Domini in A b Tedricus in A c volebat in C. – 405 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1232, dicembre 8, Milano Guido di Landriano, Tederico de Villa e Raimondo giudice, arbitri nella causa tra i comuni di Genova e di Tortona per il possesso di Arquata, ordinano al notaio Oprando Capello di registrare e redigere in publicam formam la lettera con la quale il podestà di Tortona informava il podestà di Genova di aver designato Gando de Guidobonis arbitro tortonese. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2723/38. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 193 r., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 193 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 193 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per le condizioni della pergamena di A, che contiene anche i nn. 627-629, v. n. 627. Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 699; GABOTTO, n. 127; BARONI, I, n. 290. R e g e s t o: LISCIANDRELLI, n. 288. De facto Arquate. (S.T.) In nomine Domini amen. Anno a nativitate eiusdem millesimo ducentesimo XXXII°, die mercurii octavo die mensis decembris, indictione VIa, in brolieto novo comunis Mediolani, supra lobiam ubi contionatur potestas Mediolani. Domini Guido de Landriano et Tedericus a de Villa et Raimundus iudex de Ianua, arbitri electi super facto Arquate, preceperunt b mihi infrascripto Oprando Capello notario ut autenticarem et insinuarem et in publicum redigerem litteram unam, sigillo comunis Terdone cereo sigillatam, ita ut perpetuo valeat et tanta ei omni tempore fides adhibeatur tan- quam publico instrumento. Tenor cuius littere talis est: Nobili et prudenti viro P(agano) de Petrasancta, Ianue honorabili potestati, amico karissimo, Ar(duino) 1 de Comitibus, Terdon(e) potestas, ——————— 1 Cfr. GABOTTO, p. 182. – 406 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c secundum formam sententie late per potestatem seu comune Mediolani et scriptam per notarium Odradum, filium Ardrici d Faxioli, et Willelmum, filium ser Alberti de Lomacio, scientes nos et ipsum nostrum arbitrum paratos esse secundum quod debemus procedere in predictis. Interfuerunt ibi testes dominus Resonatus de Puteobonello, c(ivitatis) M(ediolani), et Ambrosius de Vedano, servitor comunis Mediolani, et Opiço Tartarus iudex et magister Ursus, civitatis Ianue, et Lambertus Iugulator et plures alii. (S.T.) Ego Oprandus, filius Ottonis Capelli de Caminadella, imperiali auctoritate notarius, autenticavi et insinuavi et in publicam formam redegi ut supra, iussu suprascriptorum arbitrorum, et scripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius, hec exempla, de mandato domini Petri de Andalo, Ian(uensis) civitatis potestatis, extraxi et exemplavi ex autenticis instrumentis factis manu Oprandi Capelli notarii, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto et hoc causa abreviationis seu distinctionis litterarum vel dictionum, sententia non mutata, absque ulla corruptione, mutatione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti potestatis, subscripsi. a Tedricus in A b precepto in C c aliis: iis espunto per errore d Ardrici: la prima r in sopralinea. 631 1233, febbraio 1, Gavi Guido di Landriano, Tederico de Villa e Raimondo giudice, arbitri nella causa tra i comuni di Genova e di Tortona per il possesso di Arquata, rilascia – 407 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 193 r., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 193 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 193 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 706; GABOTTO, n. 128; BARONI, I, n. 296. De facto Arquate. (S.T.) In nomine Domini amen. Anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo trigesimo tercio, die martis primo die februarii, indictione VIa, in loco Gavio, presentibus infrascriptis testibus. Domini Guido de Landriano et Tedericus de Villa, civitatis Mediolani, et dominus Raimundus iudex Ianue, ad diffiniendam questionem castri, loci et territorii et iurisdictionis de Arquate, secundum quod in sententia lata per comune Mediolani continetur, fecerunt et constituerunt suum missum et procuratorem Oldrandum Faxiolum, civitatis Mediolani, ad representandas litteras infrascriptas potestati et comuni Terdone et ad denunciandum predicto comuni peremptorie quod ad infradictum terminum sint vel mittant nuncium et syndicum et arbitrum comunis Terdone peremptorie ad placitandum in fine et ad sententiam audiendam et ad cetera facienda que predictis necessaria sint et sive venerint sive non quod ad illud tempus sententiam proferre debeant secundum quod debent et tenentur. Quarum litterarum tenor talis est Illustri militi domino O(piçoni) 1 de Canevanova, potestati Terdone, et comuni et consilio civitatis eiusdem Guido de Landriano et T(edericus) de Villa, arbitri constituti per comune Mediolani, et R(aimundus) iudex de Ianua, arbiter constitutus per comune Ianue, ad diffiniendam questionem de Arquate, salutem et prosperos ad vota successus. Licet alias per nostrum ——————— 1 Cfr. GABOTTO, pp. 191-192. – 408 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a et quod de iure vestro super facto de discordia de Arquate coram nobis docere deberetis, quod usque fa- cere noluistis, tamen ad superandam malitiam vobis constituimus terminum peremptorium ad kalendas marcii futuras vobis peremptorie denunciando, mandantes quatenus ad eundem terminum per vos et per vestrum syndicum et arbitrum apud Mediolanum nostro conspectui presentetis, de predictis a nobis rationem / (c. 193 v.) plenissimam recepturi, alioquin noveritis quod sive miseritis sive non ad dandam diffinitivam sententiam procedemus quoniam ad eundem terminum ad placitandum in fine et ad audiendam diffinitivam sententiam peremptorie et post peremptorium vobis et comuni Ianue statuimus et ordinamus. Ibidem predicti domini statuerunt et ordinaverunt terminum peremptorium et post peremptorium placitandi in fine et audiendi et dandi sententiam diffinitivam hinc ad kalendas marcii et habendi omnia necessaria circa predicta apud Mediolanum, datum domino Ugolino de Palogria, syndico comunis Ianue. Interfuerunt testes Lauçius de Gavio et Ubertus de Arexe et Baçanus de Serravalle et Ubertus de Stoto, civis M(ediolani). (S.T.) Ego Iacobus, filius quondam ser Moxonis de Sexto, notarius sacri palatii, ac ci M(ediolani), iussu suprascriptorum arbitrorum, tradidi et scripsi. Nomina testium productorum super facto de Arquate pro comuni Ianue: dominus Hospinellus de Arquate, dominus Guifredus de Pirovano, dominus Ansermus de Arquate, dominus Bovetus de Arquate, dominus Guifredus Arquate, Famulus de Arquate, Scorcia de Arquate, Rufinus de Laveroce de loco Gavio, Gavius de loco Gavio, Ansermus filius Ite b, Paganellus de Famul(o), Guido de Baldo, Ugo Rabia, Willelmus de Laurentio de loco Gavio, Ugobonus notarius de loco Gavio, Bernus de la Porta, Acorsus de Staçano, Blancardus de Preaolono, Iohannes de Puteo, Albertus de De- mora, Minionus de Pratolongo, Rubeus de Pratolongo, Gualterius de Aroxio, Minionus de loco Gavio, ser Guillelmus, filius domini Guillelmi de Arquate, Codeferrus de loco Gavio, Boronus de Gavio. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio hoc exemplum, de mandato domini Petri de Andalo, Ian(uensis) civitatis potestatis, extraxi et exemplavi ex autentico et originali instrumento facto manu Iacobi, filii quondam ser Moxonis notarii predicti, sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc causa – 409 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a proquisiti: così C b segue ripetuto Ansermus de Arquate 632 1199, marzo 27, Tortona I rappresentanti del comune di Tortona giurano di osservare per ventinove anni le proposte avanzate dai consoli di Pavia per la conclusione del trattato di pace col comune di Genova. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 193 v., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 193 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 193 v., da D. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra CLXXXVI »; in quello di D, della stessa mano: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 423; GABOTTO, n. 84; Codice diplomatico, III, n. 58. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 48. Promissio quam Papienses fecerunt comuni Ianue de faciendo observare Terdonenses pacem infrascriptam. (S.T.) Anno dominice nativitatis millesimo centesimo nonagesimo no- no, quinto die exeunte marcio, indictione secunda. In nomine sancte et individue Trinitatis amen. Nos Iohannes iudex, Obertus Scopellus, Arverius de Ausona, Guido Corol, Lanfrancus Rovedus, Bulgarus Suavis, Remussus de Buxedo, Iohannes Paximasnate et Guaschus Falavellus, consules comunis Terdone, mediantibus domino Alberto de Casellis, consule a comunis Papie, Busnardo de Granvillano et Bertrame Salinben, iudic(ibus) Papie, de voluntate, licentia et beneplacito consiliatorum Terdone qui inferius scripti sunt et eorum presentia, convenimus et promittimus pro comuni Terdone vobis Bignoto de Çiminasco, iudici domini Bertrami Christiani, Ianuensium – 410 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA – 411 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA – 412 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA – 413 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b vel alicui eunti vel redeunti per stratam, faciemus emendari vel castro seu loco quod eos recipiet faciemus bona fide guerram comuniter cum Ianuensibus nec ei pacem vel treuguam faciemus sine licentia Ian(uensium) nisi emendaretur damnum datum vel raptum. Item faciemus vobis pro comuni Ianue pacem et finem tam pro comuni quam pro diviso / (c. 194 v.) de omnibus iniuriis et maleficiis et damnis datis a Ianua vel a parte Ianue pro guerra et tempore guerre vel pro comuni Ianue, exceptis de hiis que facta sunt tempore treugue. Item si quid acquisitum est per comune Terdone vel per divisum a tempore inceptionis guerre citra infra predictas coherentias et terminos expressos, dimittimus et dimitti faciemus, restituto precio dato sine fraude pro re acquisita. Item promittimus vobis suprascripto nomine quod si a tempore inceptionis guerre aliquod datum vel finem comune Terdone alicui vel aliquibus de his de quibus fecimus datum et finem et pactum de non petendo Ianuensibus infra suprascriptos terminos versus Gavim, Vultabium et Taxarolum, datum ipsum et finem revocabimus infra quindecim dies a die quo potestati c vel consulibus Terdone per potestatem et consules Ianue per se vel suum nuncium fuerint requisiti et faciemus quod comune Ianue habeat ipsum sibique remaneat. Hec omnia nos prescripti consules Terdone iuramus observare et adimplere bona fide nisi quantum iusto Dei impedimento aut oblivione remanserit. Prescriptam concordiam et pacem iuraverunt Norandus de Pontecorono, Ido Suavis, Albertus Barata, Iohannes Pegasepe, Opiço de Calcinaria, Rufinus Corol, Frascharol, Gilius de Calcinaria, Willelmus Malpaxutus, Willelmus Devotus, Obertus Porrata de Carlax, Rodulfus Falavel, Salvaticus, Albertus Corol, Grassus Maloura, Iohannes de Guidonebono, Anricus de Abello, Opiço Paximasnata, Willelmus Granonus, Iohannonus Malaparabola, Aço Borrel, Porchel de Carlax, Rufinus Musonus, Guido de Ausona, Willelmus de Sancto Ambrosio, Petrus de Carlax, Opiço Pocasal, Iacobus Cellardi, Bernardus de Guidobono, Albertus de Guidonebono, Rubaldus de Montemerlo, Gandulfus de Mussis, Gilius de Gastaldo, Aimericus de Sancto Ambrosio, Iacobus Granonus, Gandulfus Çopus, Iohannes de Calcinaria, Belengerius de Abel, Petrus Gallus, Rodulfus de Milano, Petrus Saxus, Albertus de Campo, Willelmus Turcus, Aço Rovedus, Iohannes de Artono, Alegrus de Sancto Pagano, Rodulfus de Calcinaria, Artonus Granonus, Rubaldus Malvinus, Claputius de Carlax, Gandulfus Mussus, Alegrus de Porta, Rubaldus Gaforus, Albericus Suavis, Bernardus Pesatus, Nicolaus Armeline – 414 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Ego Arverius, notarius sacri pallatii, rogatus interfui et hanc cartam, iussu suprascriptorum consulum, scripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum, de mandato domini Petri de Andalo, Ianuensis civitatis potestatis, extraxi et exemplavi ex autentico et originali instrumento facto manu Arverii notarii predicti sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, sententia non mutata, absque ulla corruptione, mutatione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu predicti potestatis, subscripsi. a consules in C b Terdone: così C per Ianue c corretto su potestas 633 1228, settembre 8, Serravalle Corrado Gensor, procuratore del comune di Tortona, rilascia quietanza ai giudici Opizzo Tartaro e Ugolino di Bologna, che agiscono per conto del comune di Genova, di duemila lire pavesi, da lui percepite come acconto sulla somma di lire 3125 dovute al comune di Tortona per la distruzione del castello di Montereale. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 194 v., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 194 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 194 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». – 415 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 668; GABOTTO, n. 115. De facto Montis Clari. • Ego Conradus Gensor, syndicus et procurator et nuncius potestatis Terdone et comunis eiusdem civitatis, prout continetur in instrumento inde facto per manum Ruffini notarii, confiteor me habuisse et recepisse libras duo milia papiensium a vobis Opiçone Tartaro et Ugolino de Bononia iudicibus, solventibus nomine et vice comunis Ianue, pro extimatione dami destructionis Monteiarii et ad quas prestandas comune Ianue tenebatur ex sententia comunis sive potestatis vel nuncii Mediolani pro predictis lata, renuncians exceptioni non numerate seu non solute pecunie. Unde vobis, recipientibus nomine et vice dicti comunis Ianue, facio ego dictus Conradus, nomine comunis Terdone, pactum de non petendo et remissionem et finem de predictis libris II pap(iensium) et de omni eo quod occasione predictarum a dicto comuni Ianue petere possem et a fideiussoribus vel comune Terdone petere posset et quod comune Terdone ratam habebit predictam solutionem nec dictum comune Ianue vel fideiussores ulterius conveniet sub pena dupli de quanto et quotiens contrafactum foret, obligando inde vobis pignori omnia bona dicti comunis Terdone. Quam receptionem, finem et refutationem et pactum de non petendo fecit salvo omni iure comuni< s> Terdone in libris mille centum viginti quinque que restant solvende dicto comuni Terdone pro predicta extimatione predicte destructionis Monteiarii et salvis omnibus securitatibus et obligationibus quas comune Terdone habet pro predictis libris mille centum viginti quinque contra comune Ianue et contra fideiussores et contra omnem personam. Testes presbiter Patto, minister ecclesie Sancti Martini de Serravalle, Symonetus Scuarius, Bonetus civis Ianue, Iohannes de Malendrana Terdonensis, Symon sellarius Terdonensis. Actum in burgo Serravallis Terdon(ensis), in pontili dicte ecclesie, anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo vigesimo octavo, indictione XVa, die octava septembris, inter nonam et vesperas. (S.T.) Ego Ricobonus Coxanus notarius rogatus scripsi. / (c. 195 r.) (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum extraxi et exemplavi ex autentico et originali instrumento facto manu Ricoboni notarii predicti et hoc de mandato domini Petri de Andalo, Ianuensis civitatis potestatis, sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito – 416 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 634 1235, ottobre 10, Tortona Alegro di Milano, Rufino de Mussis, Bovero Grasso, Salvagio Malpassuto, Enrico Malpassuto, Guidoto Corolo, Giovanni Zopo, anche a nome dei figli di Enrico de Naterio, rilasciano quietanza a Bertolino draperius, che agisce per conto del comune di Genova, di 800 lire pavesi dovute per una fideiussione prestata al comune di Tortona per Assalito di Mongiardino. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 195 r., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 195 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 195 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 736; GABOTTO, n. 138. (S.T.) Anno dominice nativitatis M°CC°XXXV°, die decimo intrante octubri, die mercurii, indictione VIIIa, in Terdona. Nos Alegrus de Milano, Rufinus de Mussis, Boverus Grassus, Salvagius Malpaxutus, Henricus Malpaxutus, Guidotus Corolus, Iohannes Çopus, meo nomine et nomine filiorum Henrici de Naterio, confitemur tibi Bertolino draperio, nuncio et ambaxatori comunis Ianue, nomine ipsius comunis recepisse et habuisse a comuni Ianue, te pro dicto comuni solvente, libras octocentum pap(iensium), pro quibus octocentum eramus obligati pro Assalito de Moniardino pro quadam fideiussione quam feceramus pro eo versus comune Terdone nos vel antecessores nostri, de quibus octocentum nos bene quietos et solutos vocamus, non spe future numerationis immo specialiter renunciamus exceptioni non numerate pecunie, doli et in fatum competentibus et competituris et conditioni sine causa. Pro quibus libris octocentum promittimus tibi – 417 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Aymericus Taconi, notarius sacri palacii, interfui et rogatus hanc cartam tradidi et scripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum, de mandato domini Petri de Andalo, Ian(uensis) civitatis potestatis, extraxi et exemplavi ex autentico et originali instrumento facto manu Aymerici Taconi notarii predicti sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc causa abreviationis sive distinctionis dictionum a vel litterarum, sententia non mutata, absque ulla corruptione, mutatione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti potestatis, subscripsi. a dictionum: ripetuto. 635 1235, ottobre 9, Tortona Gualtiero de Curte, podestà, e il consiglio del comune di Tortona, preso atto che il comune di Genova ha risarcito alcuni cittadini genovesi per crediti da essi vantati nei confronti di alcuni uomini di Tortona e ha rimborsato i – 418 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 195 r., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 195 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 195 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 735; GABOTTO, n. 138. (S.T.) Anno dominice nativitatis M°CC°XXXV°, die nono intrante octubri, die martis, indictione VIIIa, in Terdona, in palatio comunis. Dominus Gualterius de Curte, civitatis Terdone potestas, de voluntate et beneplacito consilii Terdone more solito ad sonum capane congregati, et ipsum consilium, nomine et vice comunis Terdone, confessi fuerunt Bertolino draperio, nuncio et ambaxatori comunis Ianue, nomine ipsius comunis Ianue recipienti, quod de mandato et voluntate comunis Terdone comune Ianue satisfecit infrascriptis hominibus Ianue de infrascriptis quantitatibus de quibus ipsi homines laudes habebant contra homines Terdone, videlicet Bonevie de Casanego de libris L ianuinorum, Dauto de Fossadello et Stephano de Fossato libris XXXIII et soldo I papiensium, Gregorio de Begali de libris X ianuinorum, Bonoiohanni de Murta de libris XIIII ianuinorum, Symoni de Sancto Sylo de libris VI ianuinorum, Petro, filio Iordani de Clavo, de libris XLI ianuinorum. Item domino Guidoni de Mandello, civi Mediolani, et Tedisio eius fratri de libris octocentum a papiensium de qui- bus comune Terdone fuit obligatum domino Pelliçario, patri dicti Guidonis et Tedisii et ipsis Guidoni et Tedisio et eius heredibus occasione mutui facti comuni Terdone per ipsum Pelliçarium, pro quibus omnibus tam potestas quam consilium, nomine et vice comunis Terdone, vocaverunt se quietos et solutos a comuni Ianue tante quantitatis pecunie quantum ascendunt quantitates ex debito quod restabat ad solvendum per comune Ianue comuni Terdone occasione damni et destructionis castri Monte Clarii et sententie – 419 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Ego Aymericus Taconi, notarius sacri palacii, interfui et, iussu suprascripte potestatis et consilii, hanc cartam tradidi et scripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum extraxi et exemplavi ex autentico et originali instrumento facto manu Aymerici Taconi notarii et hoc de mandato domini Petri de Andalo, Ian(uensis) civitatis potestatis, sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel dempto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc causa abreviationis sive distinctionis dictionum vel litterarum, sententia non mutata, absque ulla corruptione, mutatione sive diminutione dictionum vel sensus, et quod se simul tenebat in uno volumine cum predicto proximo instrumento facto manu Aymerici Taconi, ad quod corroborandum, iussu predicti potestatis, subscripsi. a Corretto su octtocentum – 420 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1228, marzo 31, presso Serravalle Mudalbergo giudice e Resonato de Puteobonello, ambasciatori del comune di Milano, notificano a Pagano di Pietrasanta e agli ambasciatori del comune di Tortona la stima dei danni arrecati ai castelli di Montereale e di Morsasco, quantificati rispettivamente in 3125 e 100 lire pavesi. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 195 v., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 195 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 195 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 651; GABOTTO, n. 113; GASPAROLO, III, n. 514; BARONI, n. 205. (S.T.) Anno dominice incarnationis M°CC°XXVIII°, die veneris ultimo die mensis marcii, indictione prima, in quodam zerbo quod est extra locum Serravallis, desuper Capelleça, presentibus Iacobo de Modoetia qui dicitur Gitigus et Iohanne de Curte et Ardigatio Polla, omnibus civibus Mediolani, et Guideto Redoxo, similiter civis a Mediolani, et Anrico Mascoio notario, civis a Alexandrie, testibus. Dominus Mudalbergus iudex, ambaxator comunis Mediolani, voluntate et parabola domini Resonati de Puteobonello, similiter ambaxatoris et socii sui, ibi presentes b dixit quod potestas Mediolani mandaverat sibi et socio suo in scriptis extimationem damni Monteliarii et Muriiaschi secundum quod facta fuerat per quosdam magistros Mediolani et quia credebant voluntatem esse predicte potestatis comunis Mediolani ut dicta extimatio per dictos ambaxatores pronunciaretur et fieret manifesta comunibus civitatum Ianue, Terdone atque Alexandrie et domino Willelmo de Busco, licet aliquis pro comuni Ianue ibi non esset et iam dudum fuissent per litteras ipsorum ambaxatorum citati et precepit eis ut deberent adesse et ibi expectassent eos fere per duos dies et non venerunt, dictam extimationem iusserunt legi et eam pronunciaverunt et manifestaverunt secundum quod eis fuerat demandata et inferius per ordinem continentur c domino Pagano de Petrasancta qui ibi erat presens et sindicus ambaxator d – 421 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e, nomine comunis Terdone, ut hinc ad hinc ad diem martis proximum debeant eligere utrum velint infrascriptam extimationem sibi dari vel reedificationem ipsius castri fieri. Tenor suprascripte f extimationis talis est: In nomine Domini. Isti sunt illi magistri qui fecerunt infrascriptam extimationem de infrascriptis rebus. In primis magister Iohannes de Aramanno et frater Ambrosius de Cedrono et Guido de Raude, Arnaldus de Tradatei et Levapons magister et Gaudinus de Croto. In primis extimaverunt concorditer quod castellum de Monteliare et de Terdona fuit positum paramurum sive barbacana quod est de extra castrum potest restitui in pristino statu omnibus computatis et rationatis pro libris DCC papiensium. Item murus castri similiter potest restitui in pristino statu omnibus computatis et rationatis pro libris M papiensium. Item ambe turre castri possunt restitui in pristino statu omnibus computatis et rationatis pro libris MCC papiensium. Item ecclesia et cisterna cum domibus possunt restitui in pristino statu omnibus computatis et rationatis pro libris CC papiensium. Item strata potest restitui pro libris XXV papiensium. Summa est libre MMMCXXV. Castellum de Muriçasco potest restitui murus de foris per libras XXX papiensium. Item turrim de domibus et torculari sive batalea desuper cum volta una rupta potest restitui in pristino statu omnibus computatis per libras L papiensium. Item parengata potest restitui per libras XX papiensium si affuit parengata. (S.T.) Ego Oldradus, filius quondam Alderici Faxioli, civis Mediolani de contrata Sancti Georgii in Pallacio, notarius sacri palacii, tradidi et subscripsi et ad scribendum dedi. (S.T.) Ego Ghecius, sacri pallacii notarius, hanc cartam, iussu suprascripti Oldradi Faxioli, scripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum, de mandato domini Petri de Andalo, Ianuensis civitatis potestatis, extraxi et exemplavi ex autentico et originali instrumento facto manu Ghecii notarii predicti sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc causa abreviationis sive distinctionis dictionum vel litterarum, sententia non mutata, absque ulla corruptione, mutatione sive diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti potestatis, subscripsi. a civis: così C b presentes: così C c continentur: così C d sindicus ambaxator: così C e aderant: così C f scripte: in sopralinea. – 422 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1235, gennaio 6, Tortona Gualtiero de Curte, podestà, e i consiglieri del comune di Tortona, esplicitamente indicati, rilasciano procura a Lantelmo de Casellis per procedere, unitamente al procuratore del comune di Genova, all’elezione di quattro arbitri delle vertenze esistenti tra i due comuni, impegnando lo stesso comune all’osservanza delle loro decisioni da assumersi entro il primo giugno. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 196 r., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 196 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 196 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 725; GABOTTO, n. 135. Compromissum de discordia inter comune Ianue et Terdone. (S.T.) Anno dominice nativitatis millesimo CC°XXXV°, indictione octava, die sabbati VI° intrante ianuario, in palacio comunis Terdone. Dominus Gualterius de Curte, Terdon(ensium) potestas, in publico consilio Terdone coadunato more solito per sonum campane, et ipsi consiliatores ibidem congregati, videlicet domini Conradus Remuschi, Gregorius de Buxeto, Henricus de Dominicis, consules iusticie Terdone, Pagucius de Guidobonis, Lotherius de Levata, clavarii comunis Terdone, Albericus Begerrus, Lambertus de Rubaldello, Otto Çopus, Iohannes Granonus, Bergognonus Canis, Willelmus Sallius, Iacobinus Granonus, Henricus de Mompalono, Willelmus de Buxeto, Iohannes Buchebelle, Willelmus Taconi, Bellentius Begerrus, Symon Corolus, Vescovus Granonus et Guidotinus Fallavellus, Iohannes Falavelus, Tedisius Paximasnata, Willelmus de Romagno, Ruffinus Canis, Fulcho Gaforius, Burrionus de Calcinaria, Henricus Rovedus, Henricus Corolus, Guidotus Falavelus, Balionus de Dominico, Rainaldus de Cavanna, Ginata Opiçonis, Orrilonus Malopera, Dalfinus Dolius de Ponçano, Petrus de Pulliano, Obertus de Pulliano, Berninus Granonus, – 423 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA – 424 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA – 425 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a, nomine ipsius comunis et pro ipso comuni, possit promittere et promissionem recipere syndico et a syndico comunis Ianue, nomine ipsius comunis et pro ipso comuni, penam M marcharum argenti ita quod pars que non observaret parti observanti dictam penam solvat, ratis nichilominus permanentibus omnibus preceptis, dictis et ordinamentis factis per predicto arbitros et arbitratores ita quod pena commissa nichilominus firmum maneat instrumentum, ita quod dicti arbitri et arbitratores possint precipere, dicere et ordinare semel et pluries, die feriato et non feriato, sedendo et stando, in scriptis et sine scriptis, servato iuris ordine et non servato, partibus presentibus vel absentibus vel altera tantum, dum tamen infra terminum inferius constitutum pronuncient et concorditer omnes vel infra terminos productos voluntate partium, quem terminum possit dictus syndicus Terdone constituere, una cum syndico comunis Ianue, usque kalendas iunii prox(imas) et ita quod dicti arbitri b non possint cogi ab aliqua persona spirituali vel seculari ad aliquid dicendum vel ordinandum et quod super laudibus et c male ablatis singularum personarum possint dicere et ordinare dicti arbitri et concorditer omnes secundum quod eis videbitur. Et si evenerit quod de quibusdam pronunciaverint et de quibusdam non, nichilominus illa teneant de quibus pronunciaverint et ordinaverint, ceteris de quibus non pronunciarent remanentibus in statu in quo nunc sunt. Et pro predictis omnibus observandis dictus syndicus Terdone, nomine comunis et pro comuni Terdone, possit obligare bona comunis Terdone pignori syndico comunis Ianue, nomine ipsius comunis, et ab eo syndico comunis Ianue obligationem bonorum pignori recipere, nomine sepedicti comunis Ianue, et quicquid per d dictum syndicum comunis Terdone factum fuerit in predictis dicta potestas Terdone et consiliarii, nomine ipsius comunis, ratum et firmum habere et observare et non contravenire promiserunt sub ypotheca bonorum comunis Terdone. Et plura instrumenta eiusdem tenoris inde fieri preceperunt. Interfuerunt testes magister Gilius de Castelleto et Ruffinus Bergognoni de Carlaxio, Fulco Sevarolus et Iohannes de Melendrana. Ego Ruffinus de Calcinaria, sacri palatii notarius, interfui et, precepto suprascripte potestatis et credentie, hanc cartam traddidi et subscripsi. – 426 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a Terdone: ripetuto b ambitri in C c et: in sopralinea su vel espunto d corretto su pre 638 1235, gennaio 13, Genova Madio scriba e Lantelmo de Casellis, rispettivamente procuratori dei comuni di Genova e di Tortona, si impegnano a garantire la sicurezza sulla strada che congiunge, attraverso Gavi e Serravalle, Genova a Tortona e Pavia, e al risarcimento reciproco per alcuni misfatti, esplicitamente indicati, perpetrati contro i cittadini dei due comuni; in particolare, per quanto riguarda Gattarba, il procuratore tortonese si impegna all’osservanza delle convenzioni vigenti. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 196 v., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 196 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 196 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 727; GABOTTO, n. 137. Qualiter strata fuit assecurata per comune Ianue et comune Terdone. (S.T.) Anno dominice nativitatis millesimo CC°XXXV°, indictione VIIIa, die sabbati XIII° intrante ianuario, in Ianua, circa horam terciam, in domo Madi a scribe, civis Ianue. Dictus Madius scriba, syndicus comunis Ianue, ad hoc per potestatem et consiliarios Ianue constitutus, prout continetur in – 427 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a ianuarii, nomine comunis Ianue, ex una parte, et Lantelmus de Casellis, syndicus comunis Terdone, prout continetur in carta inde facta manu Ruffini de Calcinaria notarii, hoc anno, die VIa ianuarii, nomine comunis Terdone, ex altera, taliter adinvicem convenerunt, promiserunt et firmaverunt, videlicet dictus syndicus comunis Ianue, nomine et vice comunis Ianue, promisit supradicto syndico comunis Terdone, recipienti nomine et vice comunis Terdone, quod strata erit deinceps secura et assecurabitur per comune Ianue a Gavio usque burgum Serravallis ita quod non rumpetur nec in ea offendetur per homines iurisdictionis Ianue nec per homines Montaldi nec per habitatores terre Ianue nec per habentes reductum in terram Ianue et contrafieret, faciet comune Ianue damnum emendari vel ipsum emendabit et hoc donec cum iam voluntas comunis Ianue appareret per denunciationem factam comuni Terdone per XV dies antea. Item promisit dictus syndicus comunis Ianue, nomine comunis Ianue, dicto syndico Terdone, recipienti nomine comunis Terdone, quod si strata rumperetur infra dicta loca Gavi et Serravallis per extraneos homines qui non essent de iurisdictione Ianue nec de Montaldo nec de habitantibus vel reductum habentibus in terram Ianue nec de iurisdictione Terdone vel temporalis iurisdictionis episcopi Terdone neque de Grondona neque de habitantibus vel reductum habentibus in terram Terdone, quod comune Ianue dampnum illud pro dimidia emendabit et quod comune Ianue salvabit et assecurabit dictam stratam a Gavio usque Ianuam et a Ianua usque Gavium. Item promisit dictus syndicus comunis Ianue, nomine comunis Ianue, dicto syndico Terdone, pro comuni et nomine comunis Terdone, et quod comune Ianue emendabit pro dimidia robariam factam nuper inter Gavium et Serravallem hominibus districtus Mediolani et Pergami. Item quod illud totum quod ablatum fuit Alberto Frevonie, civi Terdone, anno preterito, interfecto prope Vultabium, comuni Ianue emendari faciet vel emendabit. Et e converso dictus syndicus Terdone, nomine comunis Terdone, promisit et convenit dicto syndico comunis Ianue, recipienti nomine comunis Ianue, quod strata erit deinceps secura et assecurabitur per comune Terdone a Serravallo usque burgum Gavi ita quod non rumpetur nec in ea offendetur per homines iurisdictionis Terdone et episcopalis iurisdictionis episcopi Terdone nec per homines de Grondona nec per habitatores terre Terdone nec per habentes reductum in terra Terdone et si contrafieret, faciet comune Terdone damnum emendari vel illud emendabit et hoc donec cum iam voluntas comunis – 428 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b syndicus comunis Terdone, nomine ipsius comunis, dicto syndico comunis Ianue, recipienti nomine comunis Ianue, quod comune Terdone emendabit robariam pro dimidia factam in Frascheria Girardino et Camixano, habitantibus Ianue. Item promisit dictus syndicus Terdone, nomine comunis Terdone, dicto syndico comunis Ianue, recipienti suprascripto nomine, quod de facto Gatorbe comune Terdone observabit secundum quod in conventionibus factis inter comune Ianue et Terdone continetur. Predicta omnia promiserunt dicte partes attendere et observare et non contravenire, bona dictarum comunitatum pro predictis pignori obligantes, videlicet bona sue comunitatis. Et plura instrumenta eiusdem tenoris inde fieri predicte partes rogaverunt. Interfuerunt testes Obertus Paxius iudex, Gandulfus de Planello, Willelmus de Sancto Stephano, Nicolosus Piçonus et Iohannes de Lavagna, executor comunis Ianue. Ego Ruffinus de Calcinaria, sacri palacii notarius, interfui et hanc car- tam rogatus traddidi et subscripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum, de mandato domini Petri de Andalo, Ianuensis civitatis potestatis, extraxi et exemplavi ex autentico et originali instrumento facto manu Rufini de Calcinaria predicti notarii sicut in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc causa abreviationis sive distinctionis litterarum, sententia non mutata, absque ulla mutatione, corruptione sive diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu predicti potestatis, subscripsi. a Madi: così C b dictus: ripetuto. – 429 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 1235, gennaio 6, Tortona Gualtiero de Curte, podestà, e i consiglieri del comune di Tortona, esplicitamente indicati, rilasciano procura a Lantelmo de Casellis per assumere col procuratore del comune di Genova gli impegni di cui al n. 638. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 197 r., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 197 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 197 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in IIIIa, supra in CLXXXVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 726; GABOTTO, n. 134. (S.T.) Anno dominice nativitatis millesimo CC°XXXV°, indictione VIIIa, die sabbati VI° intrante ianuario, in palacio comunis a Terdone. Dominus Gualterius de Curte, Terdon(ensis) civitatis potestas, in publico consilio Terdone coadunato more solito per sonum campane, et ipsi consiliarii ibidem congregati, videlicet domini Conradus Remuschi, Gregorius de Buxeto, Henricus de Dominicis, consules iusticie Terdone, Pagucius de Guidobonis, Lotherius de Levata, clavarii comunis suprascripti, Albericus Begurrus, Lambertus Rubaldelli, Otto Çopus, Iohannes Granonus, Bergognonus Canis, Willelmus Sallius, Iacopinus Granonus, Henricus de Mompolono, Willelmus de Buxeto, Iohannes Buccebelle, Willelmus Taconi, Bellentius Begurrus, Symon Curolus, Vescovus Granonus, Guidotinus Falavellus, Tedisius Paxemasnata, Willelmus de Romagnano, Ruffinus Canis, Fulco Gaforius, Burrionus de Calcinaria, Henricus Rovedus, Henricus Curolus, Guidotus Falavellus, Ballionus de Dominico, Rainaldus de Cavanna, Ginatha Opiçonis, Grillonus Malopera, Dalfinus de Punçano, Petrus de Puliano, Obertus de Pulliano, Berninus Granonus, Obertus de Buxeto, Hengelerius de Buxeto, Arverius de Viqueria, Ubaldus de Ecclesia, Petrus de Palençona, Ferrarius Paximasnata, Ogerius de Serravallo, Nicolaus de ser Pagano, Bertholotus Ganderii, Raffagnus, Alegrus de Castelleto, Ruffinus Dolius, Iohannes de Pulvino, Opiço de Doliis, Andreas b de Vogueria, Fulco de Vairanna, – 430 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c, Bernardus clericus, Albertus de Rocha, Willelmus de Boscho, Iacobus Crocia, Rodulfus de Milano, archipresbiter de Castelleto, Ruffinus Rovedus, Pastor de Mediobelo, Rufinus de Porta, Ginata de Carlaxio, Obertonus Barocii, Henricus de Castelleto, Willelmus Scaliola, Conradus de ser Buscho, Fulco Falavellus, Bargius Paxemasnata, Gandus de Calcinaria, Rainerius de Sancto Quintino, Gherius Curolus, Pomus Auri, Mussus Granonus, Ansermus Laçarus, Nicolaus Granonus, Petrus de Varcio, Antonius de Vogueria, Ugolinus, Rubaldinus Granonus, Lanfrancus Paxamasnate, Ardentius formaiarius, Girardus Ascherius, Dux Scopellus, Petrus de Montebello, Conradus Gençorius, Obertinus Scopellus, Castellanus Falavellus, Ansermus de la Sala, Rubaldus Misererii, Lanfrancus de Ecclesia, Buschus de ser Buscho, Obertus Beccus, Obertus Squarçoni, Petrus Scaçarius, Ricius Guidoni Filippi, Guido Rubeus, Tedisius Opiçonis, Gilius de Ecclesia, Henricus / (c. 197 v.) de Buxello, Albericus Mellus, Lanfrancus Ro – 431 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d comunis Terdone, a syndico comunis Ianue, pro ipso comuni, pactiones, promissiones et concordias et obligationes secundum modum et formam infrascriptam, videlicet quod dictus syndicus Terdone, pro comuni et nomine comunis Terdone, possit promissionem, conventionem et obligationem recipere a syndico comunis Ianue et cum eo firmare, pro comuni et nomine comunis Ianue, quod strata erit deinceps secura et assecurabitur quod comune Ianue a Gavio usque burgum Serravallis ita quod non rumpetur nec in ea offendetur per homines iurisdictionis Ianue nec per homines Montaldi nec per habitatores terre Ianue nec per habentes reductum in terram Ianue et si contrafieret, comune Ianue faciet damnum emendari vel ipsum emendabit et hoc donec cum iam voluntas comunis Ianue appareret per denunciationem factam comuni Terdone per quindecim dies ante et si strata rumperetur infra dicta loca Gavii et Serravallis per extraneos homines qui non essent de iurisdictione Ianue nec de Montaldo nec de habitantibus vel reductum habentibus in terram Ianue ne de iurisdictione Terdone vel temporalis iurisdictionis episcopi Terdone neque de Grondona neque de habitantibus vel reductum in terram Terdone, comune Ianue damnum illud pro dimidia emendabit et quod comune Ianue salvabit et assecurabit dictam stratam a Gavio usque Ianuam et a Ianua usque Gavium et quod comune Ianue emendabit pro dimidia robariam factam nuper inter Gavium et Serravallem hominibus districtus Mediolani et Pergami et quod totum illud quod ablatum fuit hominibus Terdone hoc anno proxime preterito, interfecto prope Vultabium videlicet Alberto Frevonie sive Filaloro, comune Ianue emendari faciet vel emendabit. Et e converso quod dictus syndicus Terdone, nomine comunis Terdone, promittere, convenire, obligare et firmare possit syndico comunis Ianue et cum ipso syndico, pro comuni et nomine comunis Ianue, quod strata erit deinceps secura et assecurabitur per comune Terdone a Serravallo usque burgum Gavii ita quod non – 432 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e Ianue per XV dies ante et quod si strata rumperetur infra dicta loca Gavii et Serravallis per extraneos homines qui non erant de iurisdictione Terdone nec de Grondona nec de habitantibus vel reductum habentibus in terram Terdone nec de iurisdictione temporali episcopi Terdonensis nec de iurisdictione comunis Ianue nec de Montaldo nec de habitantibus vel reductum habentibus in terram Ianue, comune Terdone damnum illud pro dimidia emendabit et comune Terdone salvabit et assecurabit dictam stratam a Serravalle usque Terdonam et a Terdona usque in di- strictum Papie per terram et stratam Terdone et inde usque ad Serravallum per terram et stratam Terdone et quod comune Terdone emendabit pro dimidia robariam factam nuper inter Gavium et Serravallem hominibus districtus Mediolani et Pergami et quod comune Terdone emendabit robariam factam in Frascheta Girardino et Camixano, habitantibus Ianue, et quod de facto Gatorbe comune Terdone obserbabit secundum quod in conventionibus continetur, factis inter comune Ianue et Terdone. Et predicta omnia possit dictus syndicus Terdone, nomine ipsius comunis, convenire, promittere, firmare et promissionem et obligationes super predictis omnibus recipere syndico et cum syndico comunis Ianue, bona dicti comunis Terdone, nomine comunis Terdone, eidem syndico comunis Ianue, nomine ipsius comunis, pignori obligando. Et promiserunt dicta potestas et consiliarii Terdone, pro comunis f et nomine comunis Terdone, ratum et firmum habere quicquid per dictum syndicum comunis Terdone super predictis factum fuerit sub ypotheca bonorum comunis Terdone. Et plura instrumenta eiusdem tenoris inde fieri rogaverunt. Interfuerunt testes magister Gilius de Castelleto, Ruffinus Bergognoni de Carlaxio, Fulco Sevarolus et Iohannes de Melendrana. Ego Ruffinus de Calcinaria, sacri palatii notarius, interfui et hanc car- tam, precepto suprascripte potestatis et credencie, tradidi et subscripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum, de mandato domini Petri de Andalo, Ianuensis civitatis potestatis, extraxi et exemplavi ex autentico et originali instrumento facto manu Ruffini de Cal – 433 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a Segue espunto Terdone b Andreas: e in sopralinea c segue Otto Çopus, già indicato d segue espunto et e corretto su comune f comunis: così C. 640 1227, novembre 9, 18 e 24, Milano Aiulfus de Cocallio, Pietro de Fontana e Crescembene de Prato Albuino, giudici di Lanfranco de Ponte Carali, podestà di Milano, alla presenza degli ambasciatori delle parti in causa, dettano le condizioni di pace tra i comuni di Genova e Asti, da una parte, Alba, Alessandria e Tortona dall’altra. Nei giorni seguenti gli stessi giudici, il podestà ed il Consiglio di Milano apportano chiarimenti, aggiunte e precisazioni al predetto testo. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 198 r., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [C’], Duplicatum, c. 313 r., dalla stessa fonte; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 198 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 198 r., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in CLXXXXVII, infra in CIIa, CCIIIa, CCIIIIa, CCVa ». L’azione, così come ci è pervenuta nella sua interezza, si svolge in tre momenti successivi e distinti, da noi numerati, di alcuni dei quali ci sono conservati altri testimoni. Minuta delle sole parti dispositive dei nn. 640.1 e 3 [M], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2722/55, 56. O r i g i n a l e del n. 640.3 [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2722/56. C o p i a autentica del n. 640.1 [B], Liber crucis, c. 89 r. da un’altra redazione dello stesso atto, come dimostrato sia dalle parti protocollari sia dalla presenza di alcune clausule interessanti i rapporti del comune di Alessandria con altri comuni piemontesi omesse dalla tradizione genovese, E tuttavia, poiché in 640.2 si fa riferimento anche ad alcune di queste, le riferiamo da B, ma in corpo minore. Che M rappresentino minute, anteriori alla stesura formale degli atti, parrebbe dimostrato dalle correzioni e spostamenti di testo, oltreché dalla loro confezione materiale: perga – 434 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA B è così autenticata: « Ego Bonusiohannes Capalia, notarius sacri palacii, autenticum huius instrumenti vidi et legi et ut in illo inveni ita et in isto scripsi, nichil addens, mutans vel minuens preter punctum, litteram et sillabam et signa tabellionum ». Per le autentiche di C e D v. n. 580; per quella di C’ v. n. 96, dove, erroneamente (come del resto nello schema di Duplicatum dell’introduzione, p. 339), è indicato il n. 620 anziché 640. E d i z i o n e: MOLINA, II, p. 176; MORIONDO, I, col. 185, da B; Liber iurium, I, n. 632; SCHIAVINA, col. 195, da B; Liber crucis, n. 121, da B; FERRETTO, Documenti, nn. 49-51, da C; CAMPORA, nn. 95-97, da C; BARONI, I, nn. 189, 190, 192 da C. R e g e s t o: BÖHMER, n. 12978; BERTANO, II, p. 298; DESIMONI, Documenti, p. 56; GASPAROLO, III, nn. 501, 502; VITALE, p. 217; LISCIANDRELLI, nn. 233, 234. M <1> In nomine Domini. Pronunciamus etc. § quod comune Ianue non debeat auferre nec auferri facere nec dimitti auferri per se nec per suum missum pedagium aliquod alicui homini de Alexandria qui modo habitat in Alexandria vel de cetero habitabit ad castrum de Gavio vel in eius finita aut territorio nec alio aliquo loco seu parte nec Ian(ue) occasione pedagii de Gavio. § Item a quod si aliquis civis Alexandrie dixerit aut fecerit merces alterius hominis suas esse ab b hoc ut pedagium non solvatur comuni Ianue, merces ille iure ipso perveniant in comune Ianue. § Item quod potestas aut consules Alexandrie, si potestas non fuerit, et congregatum ad sonum campane more solito conscilium debeant iurare comuni Ianue adiuvare tenere Gavium, Montaldum, Aymelium, Taxarolium, Pastoranam et stratam per locum de Gavio et predicta sacramenta teneventur c de quinquenio in quinquenium si comune Ianue per d suum missum illud petierit e. § Item quod comune Ianue non debeat auferre neque exigere seu tollere nec tolli facere aliquod pedagium Alexandrinis sive Cesariensibus ad portam Ianue quod prestare soliti erant pro comuni Ianue. § Item ut predictum comune Ianue non permittat vicecomitibus nec eorum descendentibus nec alicui qui causam haberet ab eis auferre pedagium aliquod ad portam Ianue predictis Alexandrinis, quia dictis vicecomitibus de suo pedagio comune Ianue scontrum dedit et ad beneplacitum eorum satisfecit ut in quodam publico instrumento continetur, ostenso a predictis Alexandrinis, eo salvo quod si comune Ianue voluerit dare comuni Alexandrie libras sexcentas pap(iensium) quolibet anno, quod liceat comuni Ianue pedagia tollere Alexandrinis secundum quod aliis hominibus tollent, data electione comuni Ianue si voluerit aliquo anno vel quolibet anno mutare et quam electionem faciat comune Ianue omni anno infra XV dies ante kalendas ianuarii et quos denarios debet solvere comune Ianue terciam partem in Pascha maiori et aliam terciam partem in sancto Petro et reliquam partem in sancto Michaele expensis Ianuensium. § Item quod si aliquis civis Alexandrie dixerit aut fecerit merces alterius hominis suas esse ad portam Ianue ubi pedagium colligitur, ad hoc ut pedagium non solvatur comuni Ianue, merces ille iure ipso perveniant f comuni Ianue. § Item quod dominus Ansermus de Foro et Ruffinus filius eius, civis Alexandrie, debeant habere super predictis pedagiis usque ad libras quinquaginta pap(iensium), scilicet – 435 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA – 436 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA – 437 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA – 438 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a Segue depennato dicimus b ab: così M c teneventur: così M d segue depennato sum e segue depennato Eo salvo-et quos denarios che si trova poi, nel 3° paragrafo seguente f segue depennato in g segue depennato de h predictis: in sopralinea i segue depennato et j segue depennato precipiant k segue depennato predicto l segue depennato od m Ianue et: in sopralinea n segue depennato oas o segue depennato si p condemnatione: così M q segue depennato facta r et: così per esse s segue depennato moni t segue depennato collere u segue depennato homine v quosusque: così M w fuerit: così M x segue depennato dicimus y precimus: così M z segue depennato ter aa segue depennato Terdonensil bb segue depennato initi cc segue depennato huius dd segue depennato pet con segno abbreviativo ee conscilii comunis: in sopralinea su con sulum depennato ff corretto su Albensis gg segue depennato ambeat hh segue depennato voluver con segno abbreviativo sulla l C Sententia quam comune Mediolani tulit inter comune Ianue et comune Alexandrie et alias comunitates infrascriptas super facto Capriate et aliorum infrascriptorum a. <1> (S.T.) In nomine Domini b. Anno dominice incarnationis millesimo CC°XXVII°, die martis nono die mensis novembris, indictione prima, in palacio veteri comunis Mediolani, convocato consilio Mediolani ad sonos campanarum more solito. Cum in consilio comunis Ianue more solito congregato dominus Laçarius Girardini de Iamdonis, potestas Ianue, voluntate et parabola ipsius consilii, nec non et ipsum consilium et consiliarii ibi astantes, nomine et vice comunis civitatis Ianue c, ad postulationem et peticionem dominorum Alberti de Ruçollo et Rogerii de Bonifacio de Placentia, ambaxatorum societatis Lombardie et eorum comunium d, fecissent commissionem et mittimentum et laxamentum, arbitrium seu arbitramentum, et – 439 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e potestas et comune Astense fecissent commissionem et mittimentum et laxamentum, arbitrium seu arbitramentum, et cum potestas et comune Alexandrie et cum potestas et comune Albe f et cum consules g comunis h Terdone similiter et eodem modo fecissent i commissionem et mittimentum et laxamentum, arbitrium seu arbitramentum in j dominos Boccassium Bremam et Guifredum de Pirovano, recipientes nomine et vice Lanfranci k de Ponte Carrali l, potestatis Mediolani, et consilii comunis Mediolani m, sine aliquo intendimento et n tenore dato o de omni guerra et discordiis, litibus et controversiis et de omnibus peticionibus et de omnibus damnis et iniuriis et de omni rancore, captionibus, captivis p et specialiter de omnibus discordiis, litibus q et peticionibus et controversiis et iniuriis quas comune Ianue r et comune Astense et eorum coadiutores et sequaces et districtabiles s habent vel movere possent versus comune Alexandrie et comune Terdone et comune Albe et eorum coadiutores et sequaces et distritabiles t quoquo modo et de omni eo quod comune Alexandrie et comune Terdone et comune Albe et eorum coadiutores et sequaces et districtabiles habent vel movere possent versus comune Ianue et comune Astense et eorum coadiutores et sequaces et distritabiles u quoquo modo de iurisdictione v, honoribus w et consimilibus x, stratis, terris, castris, burgis, villis atque locis et generaliter de omni eo quod unum comune et eius coadiutores et sequaces et districtabiles s quoquo modo habent vel movere possent adversus y alterum comune et eius coadiutores et sequaces z et districtabiles s et predicta comunia et consiliarii omnes predictarum omnium et singularum aa civitatum, videlicet Ianue, Aste et Alexandrie, Terdone atque Albe, sub bb pena decem milium marcarum argenti cum stipulatione solemniter compromissa a cc suprascriptis civitatibus et concivibus de unaquaque dd civitate eisdem dominis Boccassio et Guifredo, nomine et vice comunis Mediolani recipientibus, promisissent, et sacrosanctis evangeliis ee iuravissent ff quod omne preceptum seu omnia precepta quod et que comune Mediolani vel ille seu illi qui pro ipso comuni fuerit vel fuerint ad hoc constituti voluntate consilii comunis Mediolani vel maioris partis more solito collecti dixerint, preceperint, ordinaverint et iudicaverint, pronunciaverint seu arbitraverint, semel vel pluries, attenderent et inviolabiliter observarent et comune Ianue et Aste gg et quod comune Alexandrie, Terdone et Albe attenderent vel observari facerent hh omnia et singula supradicta sicut continetur in carta seu cartisi compromissi seu compromissorumj facta seu factis per ii Ferrabovem, filium quondam Iohannisbelli Ferrarii de Sancto Georgio in Palatio suprascripto jj anno, ideoque nos – 440 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA l, potestatis Mediolani, et nunc eiusdem potestatis vicarii, absentis causa rei publice pro discordia Pergamen(si) kk, voluntate et licentia totius consilii Mediolani in predicto palatio Mediolani ll ad campanarum sonos more solito convocati, et nos consiliarii universi, ad honorem Dei et beatissime virginis Marie, matris nostri ineffabilis mm redemptoris, et sanctorum omnium fidelium omnipotenti Deo nn et eterno et pro bono pacis et concordie ab universis hominibus exoptande oo quam inter apostolos Deus misit, ad tranquilitatem et ad bonum statum et concordiam comunis totius pp universitatis Ianue et Alexandrie et Terdone et Ast qq et Albe et Taurini et omnium et rr singulorum et ss coadiutorum et fautorum et sequatium et districtabilium tt suprascriptarum civitatum, comunium uu, volentes pacificare et componere inter predicta comunia et eorum coadiutores et sequaces et districtabiles s secundum commissionem, laxamentum et arbitrium in nos factum, pronunciamus, iudicamus, ordinamus, arbitramur, precipimus et laudamus: in primis quod comune Ianue non debeat auferre nec vv auferri facere nec dimitti auferri per se nec per suum missum pedagium aliquod alicui de Alexandria qui modo habitat in Alexandria vel de cetero habitabit ad castrum de Gavio vel in eius finita aut territorio nec in alio aliquo loco seu parte nec Ian(ue) occasione pedagii de Gavio ww. Item quod si aliquis civis Alexandrie dixerit aut fecerit merces alterius hominis suas esse ad hoc ut pedagium non solvatur comuni Ianue, merces ille ipso iure perveniant in comune Ianue. Item quod potestas aut consules Alexandrie, si potestas non fuerit et consilium congregatum xx ad sonum campane more solito debeant iurare comuni Ianue adiuvare tenere Gavium, Montaldum, Aymelium, Taxarolium, Pastoranam et stratam per locum de Gavio et predicta sacramenta tenemur yy de quinquenio in quinquenium renovare zz si comune Ianue per suum missum illud petierit. Item quod comune Ianue non debeat auferre neque exigere seu tollere neque ab auferri nec tolli facere aliquod pedagium Alexandrinis sive Cesariensibus ad portam Ianue quod prestare soliti erant pro comuni Ianue. Item ut predictum comune Ianue non permittat vicecomitibus nec eorum descendentibus nec alicui qui causam haberet ab eis auferre pedagium aliquod ad portam Ianue predictis Alexandrinis quia dictis vicecomitibus de suo pedagio comune Ianue scontrum dedit et ad beneplacitum eorum satisfecit, ut in quodam publico instrumento ac continetur ostenso a predictis Alexandrinis, eo salvo quod si comune Ianue voluerit dare / (c. 198 v.) comuni Alexandrie ad libras – 441 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ae, data electione comuni Ianue si voluerit aliquo anno vel quolibet anno mutare, et quam electionem faciat comune Ianue omni anno infra XV dies ante kalendas ianuarii et quos denarios debet solvere comune Ianue terciam partem in Pascha maiori et aliam terciam partem in sancto Petro et reliquam terciam partem in sancto Michaele expensis Ianuensium. Item quod si aliquis civis Alexandrie dixerit aut fecerit merces alterius hominis suas esse ad portam Ianue ubi pedagium colligitur, ad hoc ut pedagium non solvatur comuni Ianue, merces ille iure ipso perveniant comuni Ianue. Item quod dominus Ansermus de Foro et Ruffinus filius eius, civis af Alexandrie, debeat ag habere super predictis pedagiis usque ad libras quinquaginta pap(iensium), scilicet a comuni Alexandrie de predictis libris sexcentis pap(iensium), si comune Ianue eligerit ah solvere predictas libras sexcentas, et si comune Ianue non eligerit ai solvere libras sexcentas aj, debeant habere et colligere denarios XII pap(iensium) pro qualibet soma Alexandrie que ibit et ak exibit de Ianua quousque fuerit satisfactum de al predictis patri et filio de predictis libris quinquaginta pap(iensium) et non plus et quos denarios habere debeant am pro precio pedagii unius denarii quos dicebant se habere debere super pedagio de Gavio et quod ipsi pater et filius debeant facere finem et datum de omni iure quod habent in predicto pedagio occasione predicti pedagii an denarii unius ao pro soma comuni Ianue et n quod de cetero predicti pater et filius nec sui heredes possint nec debeant predictum pedagium unius denarii tollere et habere ex quo habuerint predictas libras quinquaginta pap(iensium) et predicta precepit comune Mediolani ap observare debere ab utraque parte aq, comuni scilicet Ianue et Alexandrie. Item comune ar Ianue non teneri ad restitutionem de libris mille pro quolibet anno de annis decem et ss septem, quos denarios dicit comune Alexandrie Ianuense comune abstulisse Alexandrinis occasione predictorum pedagiorum. Item quod murus castri de Capriate omnino destruatur infra duos menses et parengata similiter ipsius as castri de Capriate auferatur et de cetero non restituatur ibi nec fiat murus nec parengata. Item ut parengate et betefredi at que seu qui sunt super costas fossati illius loci seu ville seu in ipsa villa omnino removeantur et destruantur au infra duos menses av et ut fossata facta in ipsa villa sive loco aw vel circa dictam villam seu locum a quinque annis citra ax et circa predictum castrum omnino explanentur nec de cetero fiant et que destructiones fiant per homines ay de Capriate. Item precipimus comuni Ianue az et Ianuensibus et – 442 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA bc castri aut loci aut hominum habitantium in ipso loco aut castro seu bd territorio nisi de consensu predictarum civitatum cum consilio predictarum civitatum, eo salvo quod si alique singulares persone predictarum civitatum haberent aliquas possessiones in territorio ipsius loci, quod liceat eis eam colere vel coli facere et eorum fructus colligere et habere et percipere et ut nullam offensionem facere be debeant hominibus illius loci sive castri bf de Capriate occasione guerre proxime preterite et transactis quinque annis bg predictis bh duo boni et legales homines, scilicet unus a comuni Ianue et alter a comuni Alexandrie, qui bi ambo debeant cognoscere super iure cuiuslibet civitatis quod bj habeat aliqua ipsarum civitatum super iurisdictione ipsius loci aut super castro aut loco aut hominibus ipsius bk loci et eius territorii ita quod ulla bl questio debeat diffiniri sine aliqua porrectione libelli ita quod quelibet civitas de iure suo doceat sub eis et debeat illa questio seu questiones finiri et terminari infra IIIIor menses ex quo illi ambo electi bm inceperint illam questionem audire et quod neutra predictarum civitatum de- beat se intromittere de predicto castro et loco et eius territorio et iurisdictione eiusdem post predictos quinque annos quousque fuerit predicta questio diffinita et terminata post bn predictos IIIIor menses. Item precipimus bo comuni Ianue et Ianuensibus et comuni Alexandrie et Alexandrinis ut omni modo prohibeant illos homines qui auxilium prestiterunt de hac guerra proxime bp preterita eis sive alicui earum bq predictarum civitatum prohibeat nec br aliquam offensionem faciant hominibus de loco bs Capriate in persona neque in rebus et ut Ianuenses destruant aut destrui faciant trabuchum sive trabuchos, manganos et prederias bt et alias machinas bu que et quas habent in ipso castro sive loco de Capriate et portari faciant ad alium locum. Et item precipimus comunibus et hominibus predictarum civitatum ut de cetero non faciant nec fieri faciant nec facere bv permittant bw aliquem coadiutorem alicuius bx illarum civitatum in castro illius loci nec in ipso loco nec in eius territorio aliquod munimen nec turrim nec aliquod edificium causa munitionis nec fossatum nec parengatam nec spinatam nec beltefredum nisi comuni consilio tam Ianuensium quam Alexandrinorum by. Item precipimus ut nullus homo de cetero usque ad predictum terminum vadat ad standum seu habitandum in predicto castro et loco Capriate vel bz eius territorio seu finita nec etiam post predictum terminum donec predicta – 443 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ag prohibere ne aliquis de eius cd civitate aut di- strictu ce vadat illuc ad habitandum donec predicta questio fuerit determinata et sopita. Item precipimus ut possessio castri Morixaschi cf restituatur domino Guillelmo de Buscho marchioni, salvo omni iure quod habet comune Alexandrie in ipso castro seu pro ipso castro aut contra ipsum Guillelmum marchionem. Item precipimus Alexandrinis ut restituant Iacobo de Piçamilio cg possessionem omnium earum rerum et iurium quorum et qua- rum possessionem dictus Iacobus ante guerram prox(imam) ch preteritam inceptam habebat. Item precipimus ci quod possessio terrarum civium Ianue que sunt in districtu Alexandrie restituantur cj a comuni Alexandrie et ab hominibus Alexandrie civibus Ian(uensibus) ch nec eos impediant eas terras possidere et colere et si qua possessio accepta esset super predictis terris vel aliqua earum, cassamus et nullius momenti esse pronunciamus. Item ut ck comune Alexandrie restituat Bellengeriis de Bassegniana et Pastoribus de Ritorto possessiones rerum immobilium si quas eis abstulerant cl tempore huius presentis guerre. Item cm precipimus, ordinamus, arbitramur et rr iudicamus quod cn castrum de / (c. 199 r.) Arquate co omnino destruatur et de cetero non reficiatur nec reedificetur et quod predicta comunia Ianue et Terdone cp debeant dare predictis militibus de Arquate libras trecentum cq pap(iensium) hinc ad quatuor menses proximos, scilicet libras centum quinquaginta pap(iensium) pro unoquoque comuni pro damno et destructione dicti cr castri et domorum suarum de Arquate que sunt in dicto castro et si quod bannum eis vel alicui eorum datum esset per comune Terdone, quod illud bannum debeat cassari et irritari et de ipso banno eximi sine cs aliqua prestatione et si qua condemnatio de eis vel de aliquo eorum facta esset a predicto comuni Terdone, quod illa condemnatio cassa et irrita ct esse de- beat. Item precipimus comuni Ianue et Ianuensibus et comuni Terdone et Terdonensibus ut dehinc ad quinque annos nullo modo per comune aut per divisum debeant se intromittere de castro de Arquate neque de villa seu loco de Arquate neque de iurisdictione illius castri aut loci aut hominum habitantium in ipso loco seu castro nec aliquam fortiam cu seu munitionem face- re in predicto loco seu castro et territorio cv nisi de consensu predictarum civitatum cum consilio predictarum civitatum cw, eo salvo quod si alique persone predictarum civitatum haberent aliquas possessiones in territorio ipsius as loci, quod liceat eis eas colere vel coli facere et eorum fructus colligere et habere et percipere et nullam offensionem debeant facere cx homini – 444 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA cy loci sive castri de Arquate occasione guerre proxime preterite et transactis predictis quinque annis cz duo boni et legales homines, scilicet unus a comuni Ianue et alter a comuni Terdone, eligantur, qui ambo debeant cognoscere super iure cuiuslibet civitatis quod habeat aliqua ipsarum civitatum super iurisdictione illius loci aut super castro aut loco aut hominibus illius loci et eius territorii ita quod illa de questio debeat diffiniri sine aliqua porrectione libelli ita quod quelibet civitas de iure suo doceat sub eis et debeat illa questio seu questiones finiri et terminari infra quatuor menses ex quo illi ambo inceperint illam questionem audire et quod neutra illarum df civitatum debeat se intromittere de predicto castro et loco et eius territorio et iurisdictione post predictos quinque annos quousque fuerit predicta questio terminata et diffinita dg infra predictos IIIIor dh menses et cum fuerit pre- dicta questio terminata, debeat illa civitas cui predictum castrum et locus et iurisdictio fuerit adiudicata in toto vel pro parte restituere di alteri civitati predictas libras centum quinquaginta in dj toto vel pro parte, secundum quod predictum castrum et locus et iurisdictio fuerit adiudicata in toto vel pro parte. Item precipimus quod dk nullus homo de cetero usque ad predictum terminum vadat ad standum seu habitandum in predicto loco et castro dl de Arquate vel eius territorio seu finita nec etiam post predictum terminum donec predicta questio cognita et diffinita fuerit et dm quod comunia predictarum civitatum, scilicet Ianue et Terdone, debeant dn prohibere ne aliquis de sua civitate aut eius districtu vadat illuc ad habitandum donec predicta questio fuerit sopita et terminata. Item quod Ianuenses debeant tenere Montaldum sicut do tenent. Item quod comune Ianue restituere debeat comuni Terdone possessionem castri et villarum Montelliani et curie et districtus si- cut comune Terdone tenebat ante inceptionem huius guerre proxime preterite. Item quod dp castrum Spinolorum destrui non debere nec comuni Terdone restitui non dq debere et quod castrum iacet ubi dicitur in Runchum dr. Item quod Terdonenses debeant habere et tenere vallem Balberiam ds et homines illius vallis sicut tenere consueverunt ante inceptionem huius presentis guerre proxime dt et quod comune Ianue non debeat impedire Terdonensibus predictam vallem tenere. Item quod comune Terdone absolvat et restituat omnia in eo statu quo erant in principio du guerre et ss de condemnationibus factis per ipsum comune tempore istius proxime preterite guerre dv in Assalitum de Moniardino dw vel alium pro eo et si aliquod bandum dx vel aliquam penam dictum comune Terdone abstulit vel auferri fecit ipsi Assalito vel alicui aliqua dy occasione illius Assaliti vel pro ipso Assalito, dic – 445 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA dz eis. Item quod Gatorba non debeat restitui Terdonensibus ef. Item quod Pastorana non debeat eg dimitti sive restitui Terdonensibus. Item quod comune Terdone faciat redire homines de Gatorba ad habitandum Gatorbam aut ipsos homines eiciant de terra Terdone et districtu eh Terdone et rr eos habitare non concedant sine voluntate potestatis vel consulum comunis ei Ianue ad campanam collecti. Item quod si comune Terdone in hac presenti guerra prox(ime) preterita occupavit ej castrum vel villam vel ek terram aliquam domino marchioni Conrado de Malaspina, ut restituat eidem domino Conrado marchioni possessiones illarum rerum, salvo iure proprietatis. Item si comune Ianue in hac presenti guerra proxime preterita occupavit castrum vel villam vel el terram aliquam domino Opiçoni, marchioni de Malaspina, ut restituat eidem domino Opiçoni marchioni possessiones illarum em rerum, salvo iure proprietatis. Item pronuntiamus, iudicamus, arbitramur, sententiamus et laudamus quod comune de Ast de cetero dimittat et datum et cessionem faciat Alexan(drinis) sive comuni Alex(andrie) infradicta castra et forcias et loca et villas et terras et territoria et iura et milites et homines qui sunt ultra flumen Belbi versus Alexandriam sive ex ea parte dicti fluminis in qua est Alexandria, scilicet castrum et locum et villam et en territorium et iura et milites et homines de Garbazola et castrum et locum et villam et territorium et iura et milites et homines de Calamandrana de Ansaldenghis et de Calamandrana Rufini Croze eo et de Corbellariis et aliorum consortum et de alia Calamandrana que appellatur Monfren et ep castrum et villam et locum et territorium et iura et milites et homines Rochete que dicitur de Pelaphea et castrum et villam et territorium et iura et locum et milites et homines de Saxamen et castrum et villam et locum et territorium et iura et milites et homines de Lovazolo et castrum et villam et locum et territorium et iura et milites et homines de Soyrano et si quid comune Ast habet in castris et villis et locis et territoriis et militibus et hominibus et iuribus Bubii et Cassinaschi et totum id quod comune Ast habet ex ea parte fluminis Belbi eq ex qua est Alexandria, exceptis his rebus quas tenent dominus Otto de Garreto et filii eius vel aliquis ex eis de quibus nullum preceptum fit nec precipitur aliquid nec intelligatur esse factum occasione predictarum rerum. Item castra et forcias et burgum et er villam et territorium et iura et milites et homines de Canellis et quod comune de Ast debeat absolvere predictos omnes milites et homines a fidelitate et a fidelitatibus quibus comuni Astensi tenentur et quod predicti milites et homines debeant iurare fidelitatem comuni Alexandrie pro predictis rebus. eo salvo quod non intelligatur quod predicti milites et homines debeant absolvi vel quod sint absoluti a fidelitatibus de quibus astricti erant vel sunt comuni de Ast occasione aliarum rerum quas tenent a comuni Ast in feu- dum et quod comune Alexandrie debeat absolvere predictos omnes milites et homines ab omnibus bannis et condempnationibus factis vel datis predictis militibus et hominibus vel alicui eorum tempore proxime preterite guerre et remittere et remitti facere predictis omnibus militibus et hominibus omnia maleficia et iniurias et offensiones illata seu facta a predictis militibus et hominibus vel aliquibus seu aliquo eorum comuni et hominibus Alexandrie et illis de sua parte tempore proxime preterite presentis guerre et quod dictum comune Alexandrie predictis omnibus et militibus et hominibus et cuilibet eorum dimittat suas terras et posses – 446 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA es sunt ultra flumen Belbi versus Allianum sive ex ea parte dicti fluminis ex qua est castrum Alliani, scilicet castrum et villam et locum et territorium et iura et milites et homines de Sancto Marzano et castrum et villam et locum et territorium et iura et milites et homines de Callozo et castrum et villam et locum et territorium et iura et milites et homines de Alliano et castrum et villam et locum et territorium et iura et milites et homines de Castronovo et castrum et villam et locum et territorium et iura et milites et homines de Lainerio et castrum et villam et locum et territorium et iura et milites et homines de Viginti et totum id quod habet comune Alexandrie in Castegnola et in comitatu Laureti et castrum et villam et locum et territorium et iura et milites et homines de Muasca et totum id quod comune Alexandrie tenet ultra Belbum ex ea parte ex qua est predictum castrum de Alliano a castro Viginti deversus Ast, exceptis predictis castris et burgo et villa et territoriis et iuribus de Canellis. Et quod comune Ast debeat absolvere predictos omnes milites et homines ab omnibus bannis et condempnationibus factis vel datis predictis militibus et hominibus vel alicui eorum tempore proxime preterite guerre et remittere et remitti facere predictis hominibus et militibus et omnibus omnia maleficia et iniurias et offensiones illata seu facta a predictis militibus et hominibus vel alicui vel aliquibus seu aliquo comuni et hominibus de Ast et quod comune Ast predictis hominibus, militibus et cuilibet eorum dimittat suas terras et possessiones et res et specialiter predicta omnia faciat et remittat militibus et hominibus Lainerii. Eo salvo quod comune de Ast, si ei placuerit, possit et debeat tenere et habere cimas et forcias dictorum castrorum et turrium, salvis proprietatibus et possessionibus singularum personarum Alexandrie, si quas habent in predictis locis et territoriis. Item quod castrum et villa et locus et territorium et iurisdictio de Maxio et sit et esse debeat de cetero comunis Astensis et comunis Alexandrie pro medietate pro indiviso ita quod comune Ast habeat medietatem et comune Alexandrie habeat aliam medietatem pro indiviso et quod de dictis medietatibus datum et cessionem faciant ibi adinvicem dicta comunia de predictis medietatibus pro indiviso et quod comune de Ast debeat dare operam bona fide cum effectu quod episcopus Astensis debeat predictum preceptum de Masio confirmare et ratum habere. Item quod predicta comunis non debeant facere nec fieri facere aliquas forcias seu forticias in dicto castro sive loco et territorio nec pati sive tollerare quod fiant. Item quod predicta omnia non debeant compellere predictos homines de Maxio ad guerram vel offensionem faciendam comuni alterutrius civitatis si predicta comunis seu civitates guerram inter se haberent, quod Deus avertat, et quod homines de Maxio non debeant facere guerram alicui comuni dictarum civitatum pro aliqua earum. Item quod comune et homines de Ast de cetero imperpetuum faciant ire et redire stratam Franzescham cum somis et mercesmoniis eu omnibus a civitate Astensi ad civitatem Alexandrie et quod dabunt operam bona fide quod strata predicta vadat et reddeat a dicta civitate de Ast ev ad civitatem Alexandrie et quod facient pro posse quod strata illa ita vadat et reddat ut superius dictum est et quod nullo tempore facient vel dabunt operam in contrarium et quod Astenses non debeant accipere pedagium in sua terra et forcia ultra modum consuetum et quod Alexandrini similiter non debeant accipere pedagium in sua terra et forcia – 447 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ew, civitatis Alexandrie, de- beat habere libras centum astensium super somis de Ast, scilicet denarios XII astensium super qualibet some hominum de Ast quousque sibi satisfactum fuerit de predictis libris centum astensium pro iure quod habebat in castro et loco de Bioniis, de quo iure ipse dominus Iacobus debeat facere finem comuni de Ast. Item precipimus, iudicamus, ordinamus, arbitramur, pronunciamus et laudamus ey quod de civitate Ianue ez eligantur duo homines, quorum unus sit iudex et alter non, per comune de Alexandria fg et duo alii, quorum unus sit iudex et alter non, eligantur per comune Ianue ez de civitate Alexandrie fg, qui quatuor insimul fh esse debeant in loco congruo et debeant audire et diffinire omnes questiones et peticiones pecuniarias quas fecerint homines Ianue fi contra Alexandrinos fj et similiter quas fecerint homines Alexandrie fk contra Ianuenses fi et similiter debeant audire et diffinire de predis fl factis a tempore treugue precepte infra fm per dominos Boccassium Bremam et Guifredum de Pirovano, tunc ambaxatores comunis Mediolani, a comuni sive hominibus Ianue fn et eius districtus contra comune et homines de Alexandria et eius districtus vel a comuni seu hominibus Alexandrie fk et eius districtus contra comune et homines Ianue fn et eius districtus, condempnando comunia fo civitatum ut quelibet civitas sive comune utriusque civitatis restitui faciat illos qui predam fecerint fp aut comunia restituant fq per se et quod ipsi quatuor eligantur infra mensem unum et quod ipsi electi debeant omnes predictas fr questiones infra quatuor menses ex quo electi fuerint diffinire fs. Item precipimus, iudicamus et rr ordinamus, arbitramur, pronunciamus ft et laudamus quod illud idem fiat inter Ianuenses et Terdonenses fu. Item precipimus Ianuensibus et comuni Ianue quod debeant fv facere per se et per homines sui districtus et per suos coadiutores finem et pacem et perdonationem et pactum de non petendo et non agendo comuni et hominibus de Terdona et eius districtus, coadiutoribus fw et comuni et hominibus Alexandrie et eius districtus et eius coadiutoribus et comuni et hominibus Albe et eius districtus et eius coadiutoribus de omnibus / (c. 199 v.) maleficiis, iniuriis, damnis, guastis, incendiis, rapinis fx, homicidiis, offensionibus datis, factis vel illatis in personis et in fy rebus a comuni vel hominibus Terdone et eius districtus vel eius coadiutoribus vel a comuni vel hominibus Alexandrie vel eius districtus vel eius coadiutoribus vel a comuni vel hominibus Albe et eius districtus et fz eius coadiutoribus comuni vel hominibus Ianue aut eius coadiutoribus vel eius districtus tempore presentis guerre proxime preterite usque ad tempus quo treugua precepta fuit per dominos Boccasium Bre – 448 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA gh et homines Ianue per se et per suos coadiutores perpetuo observare et rata et firma habere et nullo modo contravenire. Versa vice precipimus comuni Terdone et comuni Alexandrie et comuni Albe quod debeant per se et per homines sui districtus et per suos coadiutores facere similem finem et pacem et perdonationem et pactum de non petendo et de non agendo comuni gi et hominibus Ianue et eius districtus et eius coadiutoribus in omnibus et per omnia ut super gj legitur gk. Item quod comune de Ast debeat facere per se et per homines sui districtus et per suos coadiutores finem et pacem et perdonationem et pactum de non petendo et non agendo comuni et hominibus Alexandrie et eius districtus et eius coadiutoribus et comuni et hominibus Albe et eius districtus et eius coadiutoribus et comuni et hominibus Taurini et eius districtus et coadiutoribus et comuni et hominibus de Terdona et eius districtus et eius coadiutoribus de omnibus et cetera ut supra. Versa vice precipimus comuni Alexandrie et comuni Terdone et comuni Albe et comuni Taurini quod debeant facere per se et per homines sui districtus et per suos coadiutores similem finem et pacem et perdonationem et pactum de non petendo et non agendo comuni et hominibus Asten(sibus) et eius districtus et eius coadiutoribus in omnibus et per omnia et specialiter comune Alexandrie per se et per homines sui districtus et per suos coadiutores debeat facere similem finem et pacem et perdonationem et pactum de non petendo et non agendo Uberto Siccho de Vigneate et eius consociis in omnibus et per omnia ut supra gl. Item precipimus ci quod a tempore compromissi facti infra gm per comune Astense in dominos Boccasium Bremam et Guifredum de Pirovano, nomine comunis Mediolani, quod prexonerii qui sunt in civitate Alexandrie et in civitate Ianue et in civitate Terdone et in civitate Albe et in civitate Astensi et in civitate Taurini vel alibi debeant solvere pro guardia et pensione tantum medietatem gn de eo quod solvebant ante dictum compromissum, scilicet tempore dicti compromissi facti ab Astensibus go. Item precipimus ci quod quilibet prexonerius, ubicumque sit, a carceribus relaxetur et dimittatur et absolvatur, ipso solvente guardias et pensiones et debita que contraxit in carceribus. Item precipimus ci quod si aliqua civitas non observaret precepta sibi facta, quod comune Mediolani debeat dare alteri civitati observare volenti castra et forcias illius civitatis que et quas habet comune Mediolani illi civitati que observare voluerit, salvis omnibus preceptis aliis gp que fient hinc ad quindecim dies. Item precipimus predictis partibus ut predicta omnia in quolibet capitulo et quolibet predictorum debeant observare gq et attendere et adimplere et non contravenire in aliquo predictorum aliquo – 449 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA gr penam decem milium marcharum argenti, pena vero soluta a parte non servanti nichilominus predicta omnia et quodlibet predictorum rata et firma permaneant et existant. Que vero omnia pronunciata et iudicata et ordinata et arbitrata et precepta et laudata sunt in presentia dominorum Baroçii de Burgo, potestatis Asten(sium) et Willelmi Carroçii gs et Willelmi Gardini et Willelmi Cacarani et Guillelmi Cassini et Willelmi de Vivario et Thomao de la Curte, ambaxatorum Astensium gt, et Uberti Spinule et Bonifacii de la Volta et Petri Venti et Ingonis de Grimaldis et Guillelmi Pictavini et Ugonis cançelerii et Opiçonis Tartaro gu, ambaxatorum comunis Ianue, et Conradi Oculi Capre et Oberti Marescoti gv et Ogerii gw Carroxii gx et Pagani iudicis, ambaxatorum Albe, et dominorum Rambertini de Gisleriis, potestatis Alexandrie, et Ottonis Rubei et Ruffini gy Guaschi et Rofini Asinarii et Ogionis gz Lançavegie et Willelmi de Carlo et Ruffini de Foro et Phylippi Zirimelli hi et Guidonis de Piora et Iacobi Pectenarii hj, ambaxatorum comunis Alexandrie, et Clapucii, consulis comunis Terdone, et Rofini Malpaxuti et Borgarini hk iudicis, ambaxatorum comunis Terdone, et Guillelmi Zuche, ambaxatoris comunis Taurini, ibi existencium pro eorum comunibus. Interfuerunt ibi testes Amiço de Rivalta et Rivolta frater eius, filii quondam Iacobi de Rivolta, et Petrus, filius quondam Amiçonis de Lecroçoris, omnes precones et tubatores comunis Mediolani, et Capinus, filius quondam Iohannis Samarugue hl, et Rogerius, filius quondam Alberti Taberne, et Willelmus, filius quondam Arderici Stampe, et Lapaçolus hm de Fide et Ambrosius hn de Sexto et Ansermus de Porta ho et Bergomascus hp de Lomenno, qui omnes quinque sunt servitores comunis Mediolani. Actum fuit hoc in predicto palacio veteri comunis Mediolani et ibi affuere pro notariis Manfredus filius Uberti de Cornarede hq et Miranus filius Passaguadi Cochi, omnes de civitate Mediolani. Eo salvo quod si aliqua dubietas vel aliquod verbum ambiguum oriretur vel esset super predictis vel aliquo predictorum, quod interpretatio illius dubietatis vel verbi ambigui pertineat ad potestatem et ad comune Mediolani et quod potestas et comune Mediolani hr illam dubietatem et illud verbum ambiguum possit et debeat suo arbitrio interpretari et exponere. a Sententia lata per comune Mediolani inter comune Ianue et infrascripta comunia seu civitates Lombardie super infrascriptis in C’; rubrica om. B b In nomine Domini: om. B c Cum in consilio-Ianue: Cum in ecclesia Beati Petri, conscilio comunis civitatis Alexandrie – 450 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA d comunis in B e cum: om. C’ f et cum-Albe: om. B g cum comune et consules in B h comuni in C; om. B i Terdone et cum comune et potestas Albe fecissent in B j arbitramentum similiter et cum potestas et comune Ianue et potestas et comune Ast(ense) fecissent commissionem et mittimentum et laxamentum, arbitrium seu erbitramentum similiter et eodem modo in in B k vice domini Lanfranci in B l Canali, Canale in C, C’ m et consilii comunis Mediolani: om. C’; Mediolani nomine ipsius comunis Mediolani in B n et: vel in C’ o tenore et remoto aliquo intendimento et tenore dato in B p rancore et (om. B) captionibus et captivis in B, C’ q discordiis et litibus in B r comune Alexandrie et comune Terdone et comune Albe et eorum coadiutores et sequaces et districtabiles habent vel movere possent versus comune Ianue in B s districtuales in C’ t habent-distritabiles (districtuales in C’): om. B u quod comune Ianue et comune Astense et eorum coadiutores et sequaces et distritabiles (districtuales in C’) habent vel movere possent versus comune Alexandrie et comune Terdone et Albe et eorum coadiutores et sequaces et districtabiles in B v iurisdictionibus in B w iurisdictione et honoribus in C’ x consimilibus: confinibus in B y versus in C’ z sequaces et coadiutores in B aa singularum: om. B bb videlicet Alexandrie, Terdone, Albe atque Ianue et Aste sub in B cc a: om. C, C’ dd civitatibut et comunibus pro unaquaque in B ee sacrosanctis tactis evangeliis in B ff iurassent in C’ gg comune Ianue et Aste et: om. B hh Albe attendere et observare facerent in B ii carta compromissi facta per in B jj Palatio notarium suprascripto in B kk scioglimento da C’ ll palatio comunis Mediolani in C’ mm ineffabili in C nn Domino in B, C’ oo exoptanda in C pp comunis et totius in B qq Asti in B rr et: om. B, C’ ss et: om. B tt districtualium in C’ uu suprascriptarum (suprascriptorum in B) comunium civitatum in B, C’ vv nec: vel in C’ ww nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca Alexandrini non tenentur solvere pedagium Gavii; in quello di C’, di mano trecentesca No(ta) ad quod tenentur Alexandrini comuni Ianue xx congregatum consilium in C’ yy tenemur: renoventur in B zz renovare: om. B, C’; nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca Alexandrini non tenentur solvere pedagium ad portam Ianue ab nec in B ac instrumento publico in C’ ad comuni Alexandrie: Alexandrinis in C’ ae tollent in B af civitatis in B ag debeant in B, C’ ah elegerit in B, eligeret in C’ ai eligeret in B aj sexcentum in B ak ibit et: ibi in B al de: om. B, C’ am debent in B an pedagii: om. B ao unius denarii in C’ ap comune Mediolani precepit in C’ aq utraque parte: unoquoque in B; parte: om. C’ ar Item pronuntiamus comune in B as illius in B; nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca Quod murus castri Capriate destruatur at beltefredi in B, C’ au removeatur et destruatur in B av menses duos in B aw loca in C’ ax citra: infra in B ay per homines fiant in B az Ianue: om. C’ bc dicti: om. B, C’ bd castro neque aliquam municionem seu forciam aut edificium facere in ipso loco aut castro seu in B, C’ be facere: in B corretto su faciant bf castri sive loci in B, C’ bg transactis predictis quinque in B bh predicti in C’ bi Alexandrie eligantur qui in B bj quid in B bk illius in B bl in C corretto su nulla; illa in B, C’ bm electi ambo in C’ bn post: infra in B bo precimus in C’ bp proxima in B, prima in C’ bq eorum in C, C’ br ne in C’ bs loloco in C’ bt tra– 451 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA bu maghinas in B bv fieri faciant nec: om. B bw permittant facere in B, C’ bx alicus in C by Ianue quam Alexandrie in B bz vel: et in B cd eius: sua in B C’ ce aut de eius districtu in B, C’ cf Murisaschi in B; nel suo margine esterno la seguente annotazione quattrocentesca Castrum Murisaschi cg Pizamilo in B ch scioglimento da B, C’ ci precipimus: om. B cj restituatur in B ck Item precipimus ut in B cl abstulerint in B cm guerre. Rubrica. Item in C’ cl Item pronuntiamus, iudicamus, arbitramur, precipimus et laudamus quod in B co nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca Quod castrum de Arquate destruatur; in quello di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) que hic dicuntur de Arquate cp Terdone et Ianue in B, C’ cq trecentas in B cr suprascripti in B cs sive in C ct condemnatio sit cassa irrita in B cu fortiam: om. C’ cv loco et castro seu territorio in B, C’ cw cum-civitatum: om. B cx facere debeant in B cy ipsius in C’ cz trasactis quinque predictis annis in B de illa: ripetuto in B df illarum: predictarum in B dg diffinita et terminata in B dh IIIIor: om. C’ di restituere: ripetuto in B dj quinquaginta papiensium in in B dk parte ita quod in B dl castro et loco in B dm et: om. C’ dn debeat in B do sicuti in B dp quod: om. B dq non: om. C’ dr nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) que hic dicuntur de castro Runchi ds nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca Valis Barberia dt proxime: om. B du initio in B dv guerre preterite in B dw Monzardino in B dx ban- dum: om. C’ dy aliquo in C dz sive in B ef Item-Terdonensibus: in B posto al termine del paragrafo eg in C corretto su debeant; nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca Pasturana eh et in districtu in B, C’ ei potestatis et conscilii comunis in B ej occupavit: comparavit in C’ ek seu in C’ el seu in B em in C segue espunto terrarum en nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca Calamandrana cum certis aliis castris sunt huius civitatis Alexandrie eo nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca De Corbellariis ep nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca Rocheta Palafea eq nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca Flumen Belbi er nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca Homines Canelli iurant fidelitatem Alexandrinis es in B corretto su quam et nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca, ripetuta Maxium eu nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca strata francha ev in B corretto su Astensi ew nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca Iacobus Lanzavegia ey precipimus-laudamus: om. B ez Alexandrie in B fg Ast in B fh insimul: om. B fi Ianuenses in C’; Astenses in B fj Alexandriam in B fk de Alexandria in B fl predis: predictis in B fm infra: ripetuto in C’ fn Ianue: de Ast in B fo comuni in B fp fecerunt in B fq restituant: ripetuto in C fr predictas omnes in B, C’ fs diffinire ex quo electi fuerint in B ft arbitramur et pronunciamus in C’ fu fuerint. Illud idem fiat inter Astenses et taurinenses de hiis que acciderunt ante guerram et post treguas. Item illud fiat inter Ianuenses et Alexandrinos. Item illud fiat inter Ianuenses et Terdonenses. Que promissio facta fuit nomine pene sub ypotheca predictorum comunium in B fv debeat in B fw eius districtus et eius coadiutoribus in B fx rampinis in B fy in: om. B fz et: vel in B gh pacem et perdonationem et pactum de non agendo et non petendo debeat comune in B gi non agendo et non petendo in B gj supra in B, superius in C’ gk legitur: om. B gl in B segue il testo di cui all’ultimo para – 452 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA gm infra facti in C’ gn medietatem tantum in C’ go nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria Nota, pro Astensibus gp aliis preceptis in B gq observare debeant in C’ gr super dictam in B gs Careozii in B, Carriocii in C’ gt ambaxatorum comunis Astensis in B gu Tartaroni in C’ gv Marescoti: Malpaxuti in B gw Rogerii in B, C’ gx Caraxii in B gy Rufinini in B gz Otonis in B hi Zirimelli: de Cirimello in B hj Iacobo Pectenario in B hk Borgari in B hl Samaruge in B hm Lavizollus in B hn Ambrosius: Ambert in B ho Porcha in B hp Bregomaschus in B hq Cornaredo in B hr et quod-Mediolani: om. B. <2> Item a isto anno et indictione, die mercurii XIIII° die ante kalendas decembris, in palacio veteri comunis Mediolani, presentibus Pancia Prealono et Guascho Buffo et Guidoto Caxolario, civibus b Mediolani, et de servitoribus Rainerio Salvano et Bergomascho de Lomeno et pro notariis Manfredo de Cornaredo et Çilio Faxolo atque presentibus dominis Willelmo Cacarano et Willelmo Caxeno c, iudicibus et ambaxatoribus comunis civitatis Asti. Ista sunt precepta, arbitramentum et arbitramenta que faciunt domini Petrus de Fontana et Aiulfus de Cocallio et Crexembene de Prato Albuino, iudices et assessores domini Lanfranci de Ponte Carrali, potestatis Mediolani, et comune et consilium Mediolani millesimo d CC°XXVII°, die mercurii e nono die novembris, per me Oldradum f Faxolum notarium per cartas a me traditas et scriptas inter civitates in comune Mediolani commissas, videlicet Alex(andrie), Ian(ue) et Terdone et Albe: in primis ibi g ubi dicitur quod duo boni homines et legales eligantur super facto de Capriate addimus quod unus debeat esse de Ianua et alter de Alexandria, videlicet de illis duabus civitatibus et quod illi duo / (c. 200 r.) eligantur et sint electi infra dies XV post completos predictos quinque annos. Item addimus et precipimus et arbitramur ut h consilium Mediolani eligat duos alios arbitros bonos et ydoneos de Mediolano qui cum predictis duobus arbitris debeant audire et diffinire illas questiones infra predictos quatuor menses, quod illi quatuor insimul debeant incipere audire infra XV dies ex quo electi fuerint et quod predicti quatuor arbitri debeant iurare quod diffiniant predictas questiones infra predictum tempus quatuor mensium secundum ius bona fide, quod sacramentum illi arbitri de Mediolano faciant et illud idem i sacramentum illos alios duos arbitros faciant iurare et si aliqua predictarum civitatum nollet arbitrum dare et eligere vel ille arbiter nollet iurare vel in causa procedere et diffinire, quod illi duo de Mediolano cum illo alterius civitatis qui audire et diffinire voluerit possint et debeant et teneantur audire et diffinire infra predictum tempus quatuor mensium et valeat et teneat sententia et diffinitio illorum quatuor vel maioris partis et in omnibus et per – 453 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA j ubi dicitur quod duo boni et legales homines eligantur super facto de Alquate k addimus, precipimus et l arbitramur quod unus debeat esse de civitate Ianue et alius de civitate Terdone et quod illi duo eligantur et sint electi infra XV dies post predictos quinque annos. Item addimus, precipimus et arbitramur ut consilium Mediolani eligat duos alios arbitros bonos et ydoneos de Mediolano qui cum predictis duobus arbitris debeant audire et diffinire illas questiones infra predictos quatuor menses et quod illi quatuor insimul debeant incipere audire infra XV dies ex quo electi fuerint et quod predicti quatuor arbitri debeant iurare quod diffinient predictas questiones infra predictum tempus quatuor mensium secundum ius bona fide, quod sacramentum illi arbitri de Mediolano faciant et illud sacramentum illos alios duos arbitros faciant iurare et si aliqua predictarum civitatum nollet arbitrium m dare et eligere vel ille arbiter nollet iurare aut in causa procedere et diffinire, quod illi duo de Mediolano cum illo alterius civitatis qui audire et diffinire voluerit possint et debeant et teneantur audire et diffinire infra predictum tempus quatuor mensium et valeat et teneat sententia et diffinitio eorum quatuor vel maioris partis et in omnibus et per omnia debeat observari et quod comune et homines Ianue et comune et homines Terdone debeant firmam n pacem hominibus de Alquate in personis et rebus et si homines de Alquate nollent destruere sicut dictum est supra infra duos menses, liceat Terdonensibus predictas destructiones facere infra alios duos menses presente nuncio comunis Mediolani. Et predicta destructio castri de Alquate fieri debeat antequam soldatarii de Mediolano qui sunt in dicto castro de illo castro recedant, presente nuncio comunis Mediolani, et quod comune Ianue et comune Terdone debeat o dare infra XV dies comuni Mediolani libras trecentas pap(iensium) que dari debent dominis predicti castri et quod in Gatorba non debeat o fieri munitiones secundum quod in conventione facta inter Ianuam et Terdonam p continetur. Item addimus, precipimus q et arbitramur quod Iacobo Piçamilio restituatur possessio de Frigurolo si eam habebat tempore quo guerra incepta fuit. Item in eo capitulo in quo continetur quod comune de Asti debeat dimittere et datum facere et cessionem Alexandrinis sive comuni Alexandrie totum id quod comune de Asti r habet – 454 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA s et consilium Mediolani interpretatur et dicit et precipit et arbitratur quod solummodo castra et loca et iura que continentur et sunt in consortili de Canelis circa Belbum, scilicet ex ea parte Belbi ex qua est Alexandria et ea castra et loca et iura et homines qui sunt in consortilibus castrorum Garbazole et Calamandrane de Ansaldenguis et Calamandrane Ruffini Croce et de Corbellariis et aliorum consortum et alterius Calamandrane que appellatur Monfren et Rochete de Pallafea et castri Zesami et Lavazolli et Soirani et Bubii et Casinascii non intelligatur nec intellectum fuit nec debeat t intelligi quod comune Asti debeat dimittere nec datum nec cessionem facere Alexandrinis sive comuni Alexandrie, de aliis castris et locis et iuribus, terris et militibus et hominibus nisi de predictis et ut non intelligatur preceptum sive precepta facta esse de curia de Sancto Stephano nec de castris et locis et terris u que sunt a curia Sancti Stephani in sursum versus eam partem ex qua oritur flumen Belbi. Item addimus, precipimus et arbitramur ut quilibet prexonerius predictarum v civitatum qui non solverunt guardias et pensiones a medio anno proxime preterito infra relaxetur et dimittatur et absolvatur a carceribus, ipso solvente debita que contraxit in carceribus, exceptis guardiis et pensionibus, quas guardias et pensiones solvere non teneatur w et quod nullus prexonerius teneatur occasione quod alium vel alios prexonerios manulevaverit de stando et redeundo ad carceres vel ea occasione se obligaverit et ut non debeat exigi aliqua pena ab aliqua predictarum civitatum nec ab ipsis prexoneriis pro eo quod manulevavisset aliquem x seu aliquos prexonerios sive ex predictis y prexoneriis de stando et redeundo ad carceres, eo salvo quod si aliqua dubietas vel aliquod verbum ambiguum oriretur vel esset inter predictas civitates, quod illa dubietas sive illud verbum ambiguum sit z et esse debeat comunis Mediolani et quod comune et consilium illud aa debeat interpretari et exponere arbitrio ipsius comunis Mediolani, salvis omnibus preceptis que fient infra XV dies ex quo sententia fuit lata. a De eisdem factis. Item in C’ b cives in C c Caxono in C’ d consilium Mediolani post alia precepta et arbitramenta facta per comune Mediolani et consilium Mediolani millesimo in C’ e martis in C’ f Oldarardum in C’ g primis et ubi in C’ h ut: ac in C i idem: om. C’ j ibi: om. C’ k nel margine esterno di C’ la seguente annotazione trecentesca No(ta) que hic dicuntur de Arquate l et: om. C’ m arbitrium: così C, C’ n debeant tenere firmam in C’ o debeant in C’ p Ianuenses et Terdonenses in C’ q addimus et precipimus in C’ r nel margine esterno di C la seguente annotazione coeva Nota, pro Astensibus s ita quod comune in C’ t debet in C’ u et terris: om. C’ v predicta in C w teneatur: in C corretto su precedente scrittura x manulevavisset seu – 455 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA y predictis: ripetuto in C’ z sive verbum ambiguum illud sit in C’ aa consilium Mediolani illud in C’. M <3> In nomine Domini. Item in eo capitulo et super eo capitulo ubi dicitur quod potestas aut consules Alexandrie, si potestas non fuerit, et consilium congregatum ad sonum campane more solito debeat iurare comuni Ianue adiuvare tenere Gavium, Montaldum, Aimelium, Taxarolum, Pastoranam et stratam per locum de Gavio, arbitrantur, addunt, statuunt et precipiunt ut salvum sit et esse debeat comuni Ianue omne ius quod comune Ianue habet aut habere debet contra comune et homines Alexandrie, si comune aut homines Alexandrie aliquod sacramentum comuni Ianue facere tenentur seu debent de aliquo capitulo sive super aliquo capitulo vel de aliquo facto seu super aliquo facto sive negotio vel occasione alicus facti seu negocii vel occasione alicus fidelitatis quam comune et homines Alexandrie comuni Ianue facere debent seu tenentur. Et quod comune civitatis Ianue et comune civitatis Alexandrie debeant recipere et habere tres iuris peritos bonos et legales de civitate Placentie, qui eligantur per consilium illius civitatis Placentie dehinc ad kalendas ianuarii proxime venturas, sub quibus iuris peritis debeant predicte questiones ventilari et agitari sine porrectione libelli et per eos diffiniri dehinc ad kalendas aprilis proxime venturas, qui iuris periti debeant iurare predictas questiones diffinire usque ad illum terminum secundum ius ita ut eo- rum sententia et preceptum vel maioris partis eorum teneat et valeat et omnino observetur a predictis civitatibus et eorum civibus et predicta fiant expensis illarum civitatum, scilicet Ianue et Alexandrie. Item in eo et super eo capitulo in quo continetur quod preceptum est comuni Ianue et Ianuensibus et comuni Alexandrie et Alexandrinis ut dehinc ad quinque annos nullo modo per comune aut per divisum debeant se intromittere de castro de Capriate neque de villa seu loco de Capriate neque de eius territorio neque iurisdictione illius castri aut loci aut hominum habitantium in ipso loco et castro, arbitrantur, addunt, statuunt et precipiunt ut comuni predicte civitatis Ianue et comuni predicte civitatis Alexandrie salvum sit et esse debeat omne ius in possessione et dominio et proprietate et iurisdictione predicti castri et loci et territorii de Capriate quam et quod unaquaque predictarum civitatum habeat tempore quo compromissum factum fuit a in dominos Boccasium Bremam et Guifredum de Pirovano, ambaxatores comunis Mediolani, recipientes nomine et ad partem comunis et consilii Mediolani. Item in eo et super eo capitulo in quo continetur quod preceptum est comuni Ianue et Ianuensibus et comuni Terdone et Terdonensibus ut dehinc ad quinque annos nullo modo per comune aut per divisum debeant se intromittere de castro de Arquate nec de villa seu loco de Arquate neque de iurisdictione illius castri aut loci aut hominum habitantium in ipso loco seu castro, arbitrantur, addunt, statuunt et precipiunt ut comuni predicte civitatis Ianue et comuni predicte civitatis Terdone salvum sit et esse debeat omne ius in possessione et dominio et iurisdictione et proprietate predicti castri et loci et territorii de Alquate quam et quod unaquaque predictarum civitatum habeat tempore quo compromissum factum fuit in dominos Boccasium Bremam et Guifredum de Pirovano, ambaxatores comunis Mediolani, recipientes nomine et ad partem comunis et conscilii Mediol(ani). a Segue, probabilmente eraso, in predictos – 456 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA C <3> Item die a martis octavo die ante kalendas decembris, indictione ista b, in palatio veteri comunis Mediolani, consilio convocato more solito ad sonos campanarum c, presentibus Marco d Miracapite et Amiçone de Rivolta et Rivolta de Rivolta et Iacobo Burrola et Bergomasco e de Lomeno, testibus, et pro notariis Alberto Palvalli, notario f comunis g Mediolani et Zilio Faxolo. Dominus h Lanfrancus de Ponte Carrali i / (c. 200 v.), potestas Mediolani, et consilium comunis g Mediolani faciunt hec infrascripta precepta et arbitramenta post alia precepta et arbitramenta facta per duas vices per consilium Mediolani comunis j. Item k in eo capitulo et super eo capitulo ubi dicitur quod potestas aut consules Alexandrie, si potestas non fuerit, et consilium congregatum ad sonum campane more solito debeat l iurare comuni Ianue adiuvare tenere Gavium, Montaldum, Aimelium, Taxarolum, Pastoranam et stratam per locum de Gavio, arbitrantur, addunt, statuunt et precipiunt m ut salvum sit et esse debeat comuni Ianue omne ius quod comune Ianue habet aut habere debet contra comune et homines Alexandrie n si comune et homines Alexandrie aliquod sacramentum comuni Ianue face- re tenentur o seu debent de aliquo capitulo sive super aliquo capitulo vel de aliquo facto seu super aliquo facto sive negotio vel occasione alicuius p facti seu negocii vel occasione alicuius p fidelitatis quam comune et homines Alexandrie comuni Ianue facere debent seu tenentur. Et quod comune civitatis Ianue et comune civitatis Alexandrie debeant recipere et habere tres iuris peritos bonos et legales de civitate Placentie, qui eligantur per consilium illius civitatis Placentie dehinc ad kalendas ianuarii prox(imas) q venturas, sub quibus iuris peritis debeant predicte questiones ventilari et agitari sine porrectione libelli et per eos diffiniri dehinc ad kalendas aprilis prox(imas) r venturas, qui iuris periti debeant iurare predictas questiones diffinire usque ad illum terminum secundum ius, ita ut eorum sententia et preceptum vel maioris partis eorum teneat et valeat et omnino observetur a predictis civitatibus et earum civibus et predicta fiant expensis illarum civitatum, scilicet Ianue et Alexandrie. Item in eo et super eo capitulo in quo continetur quod preceptum est comuni Ianue et Ianuensibus et comuni Alexandrie et Alexandrinis ut ad quinque annos nullo modo per comune aut per divisum debeant se intromittere de castro de Capriate neque de eius territorio neque s de villa seu loco de Capriate neque de iurisdictione t illius castri aut loci aut hominum habitantium in ipso loco et u castro, arbitrantur, addunt, statuunt – 457 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA m ut comuni predicte civitatis Ianue et comuni predicte civitatis Alexandrie salvum sit et esse debeat omne ius in possessione et dominio et proprietate et iurisdictione predicti castri et loci et territorii de Capriate quam et quod unaquaque v predictarum civitatum habebat tempore quo compromissum factum fuit in dominos Boccasium Bremam et Guifredum de Pirovano, ambaxatores comunis Mediolani, recipientes nomine et a parte w comunis et consilii Mediolani. Item in eo et super eo capitulo in quo continetur quod preceptum est comuni Ianue et Ianuensibus et comuni Terdone et Terdonensibus ut dehinc ad quinque annos nullo modo per comune aut per divisum debeant se intromittere de castro de x Arquate nec de villa seu loco de Arquate neque de iurisdictione illius castri aut loci aut hominum habitantium in ipso loco seu castro, arbitrantur, addunt, statuunt et precipiunt m ut comuni predicte civitatis Ianue et comuni predicte civitatis Terdone salvum sit et esse debeat omne ius in possessione et dominio et iurisdictione et proprietate predicti castri et loci et territorii de Alquate quam et quod unaquaque y predictarum civitatum habebat tempore quo compromissum factum fuit in dominos Boccasium Bremam et Guifredum de Pirovano, ambaxatores comunis Mediolani, recipientes nomine et a parte w comunis Mediol(ani) consilii z et que sententia lata fuit presentibus Ansaldo de Mari aa et Ugone canzelerio bb et Pagano de Rodulfo, Iacobo cc Piccamilio et Merlo de Castello et Willelmo Pictavino dd et Lanfranco Rubeo de Volta ee et Uberto Aurie, civibus Ianue et ambaxatoribus comunis ff ipsius civitatis et gg pro ipso comuni hh. (S.T.) Ego Oldradus, filius quondam Alderici Faxioli, civis Mediolani ii, de contrata Sancti Georgii in Palacio, notarius sacri palacii, tradidi et scrip- si jj et ad scribendum dedi sicuti inferius scriptum est kk. (S.T.) Ego Guilielmus filius ser Alberti de Loman ll, de civitate Mediolani, de vicinia Sancti Laurentii in Ciginta, sacri palacii notarius, scripsi mm de mandato ser Oldradi Faxoli nn qui tradidit et suprascriptas oo grosulas feci scilicet consilii comunis Mediolani et comuni et debeant. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum extra- xi et exemplavi ex autentico et originali instrumento facto manu Guillelmi filii ser Alberti notarii predicti sicut in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc causa distinctionis sive abreviationis dictionum vel litterarum, sententia non mutata, absque ulla corruptione, mutatione sive diminutione dictionum vel – 458 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA pp, Ianuensium potestatis, subscripsi. a (S.T.) Anno dominice incarnationis milleximo ducenteximo vigeximo septimo, die in A b ista: prima in A c sonum (sonos C’) campane in A, C’ d Mairo in C’ e Buirolla et Bregomascho in A f testibus et Alberto Polvario notario in A g comunis: om. C’ h Faxolo pro notariis. Dominus in A i Canali in C j comunis: om. A k Item: om. A l debeant in A m arbitramur, addimus, statuimus et precipimus in A n de Alexandria in A o tenetur in C’ p alicus in C q scioglimento da A r scioglimento da C’ s de eius territorio neque: om. A t neque de eius territorio neque de iurisdictione in A u et: aut in A v unaquoque in C w ad partem in C’ x de: om. C’ y unaqueque in C’ z ad partem comunis et conscilii Mediolani in A; Mediolani et conscilii in C’ aa Mare in A bbcanzererio in A cc Rodulfo et Iacobo in C’ dd Picaino in A ee Lafranco Rubeo Ravolta in A; Rubeo de la Volta in C’ ff comunis: om. A gg et: om. A hh cumuni in A ii civis Mediolani: om. A; civitatis Mediolani in C’ jj subscripsi in A kk et-est: om. A ll Lomano in C’ mm Guilielmus de Lomatio, filius ser Alberti de Lomatio, de vicinia Sancti Laurentii in Ciginta, civis Mediolani, notarius sacri palacii scripsi in A nn Faxolli, suprascripte civitatis Mediolani in A, dove manca il seguito oo et suprascriptas: istas in C’ pp Treciaugo in C’. 641 1198, giugno, Genova Il comune di Genova stipula una convenzione con gli uomini di Grasse. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 200 v., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 200 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 200 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXXVIa », ripetuta in coincidenza con gli impegni di Grasse. Per le autentiche di C e D v. n. 580. Quanto all’autentica di Tommaso di San Lorenzo, nel registro del 1235, apposta tra gli impegni genovesi e quelli di Grasse, è probabile che essa sia stata solamente anticipata per errore del copista. E d i z i o n e: PAPON, II, p. 32; Liber iurium, I, n. 415; Codice diplomatico, III, n. 48. Conventio de Grassa. In nomine Domini amen. Ab hac die in antea usque ad viginti novem annos expletos nos Ianuenses salvabimus et custodiemus homines de Gras – 459 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Bertolotus Alberti, notarius sacri Imperii, hanc conventionem scripsi. (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum extraxi et exemplavi ex autentico instrumento facto manu Bertoloti Alberti notarii, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc causa distinctionis sive abreviationis dictionum vel litterarum, sententia non mutata, absque ulla corruptione sive diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Iacobi de Terciago, Ianuensium potestatis, subscripsi. In nomine Domini amen. Ab hac die in antea usque ad annos viginti novem expletos nos homines de Grassa salvabimus et custodiemus Ianuenses et homines illorum districtus et res omnium illorum in toto nostro posse, salvis devetis nostris. Laudes etiam quas homines de Grassa super Ianuenses habent vel super homines eorum districtus eas prorsus evacuamus et faciemus iusticiam Ianuensibus bona fide de nostris conquerentibus infra quadraginta dies, simplum vel capitale eius a reddentes vel reddere facientes. Non dabimus Pisanis fidutiam nec auxilium in nostro posse, immo eos offendemus et habebimus illos nostros inimicos donec guerra fuerit inter eos et Ianuenses et nos homines de Grassa de cetero non ibimus Pisas negociaturi nec in eorum districtum nisi prius pax facta fuerit inter Ianuenses et illos. Hanc predictam conventionem Ugo Raimundus, consul Grasse, iuravit – 460 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA b illud idem et cintragum in anima populi de Gras- sa in publico parlamento iurare. Actum Ianue, in capitulo, anno dominice nativitatis millesimo centesimo nonagesimo octavo, indictione XV, mense iunii, feliciter. (S.T.) Ego Bertolotus Alberti, notarius sacri Imperii, hanc conventionem scripsi. a eius: così C b segue espunto iurare 642 1217, dicembre 29, Genova Oberto Boccafollis, podestà di Genova, promette al marchese Enrico de Uxecio di impegnare il proprio successore a costringere il marchese Ottone del Bosco ad attenersi al suo giudizio in merito alla questione vertente tra i due marchesi per il castello di Pareto. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 201 r., da copia autentica in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 201 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 201 r., da D. Nel margine esterno di C la seguente annotazione di Iacopo Doria « Supra in CLV de isto facto »; in quello di D, della stessa mano: « Supra in CL ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. La datazione presenta un elemento contraddittorio: trattandosi di stile della natività, occorrerebbe retrodatare il documento al 1216 se l’indizione genovese e il nome del podestà (POGGI, col. 999) non confermassero la data riferita dal documento. È probabile che si tratti di errore di copia. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 531; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 317. De facto marchionum de Bosco. • Nos Obertus Boccafollis, Ianuensis civitatis potestas, de beneplacito et consensu consiliatorum comunis Ianue per campanam et cornu coadunatorum, promittimus tibi Henrico de Uxecio marchioni quod intrature post nos potestati in scriptis perteneamini relinquemus quod ipsa potestas Ottonem, marchionem de Bosco, debeat vocare ut stet sub eo de discordia – 461 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a teneamini relinquemus intrature potestati quod ipsa potestas predicta adimplere et difinire per omnia teneatur usque ad festum sancti Michaelis proxime venturum. Actum Ianue, in pontili superiori capituli. Testes Lanfrancus Rubeus, Maloucellus, Obertus Spinula, Willelmus Lercarius et Nicola Barbavaria. Anno dominice nativitatis millesimo CC°XVII°, indictione quinta, vigesimo nono die decembris, post vesperas. (S.T.) Ego Bonusvassallus Caligepallii notarius rogatus scripsi. / (c. 201 v.). (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum extra- xi et exemplavi ex autentico instrumento facto manu Bonivassalli Caligepalii notarii, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, sententia non mutata, absque ulla corruptione sive diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Iacobi de Terciago, Ianuensium potestatis, subscripsi. a pro in C. – 462 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 644 = 577 645 <1202-1204>, novembre 3, Genova Bernardo de Rocha di Narbona dichiara ad Alberto de Summaripa, giudice di Guiffredotto Grassello, podestà di Genova, di aver ricevuto una certa quantità di merci di sua proprietà stivate su una nave marsigliese presa da Oberto Castagna, impegnandosi a non avanzare ulteriori richieste al comune di Genova ed in genere ai Genovesi. C o p i a autentica [C], Vetustior, c. 201 v., da copia autentica di imbreviatura in registro, del 1235; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 201 v., daC; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 201 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in VIIIa et XXa, infra in CCVIa ». Per le autentiche di C e D v. n. 580. Quanto all’indicazione dell’anno, l’unico elemento sicuro è il riferimento al podestà, in carica negli anni 1202-1204: POGGI, coll. 990-992. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 459. Ianue, in pontili superiori capituli, in presentia domini Alberti de Summaripa, iudicis domini Guiffreoti Grasselli, Ianuensis civitatis potestatis, astantibus cum eo Ugone Polecino, Symone Bufferio, Enrico Domusculte et Willelmo Sivolelo. Ego Bernardus de Rocha de Nerbona confiteor accepisse de pecunia illa quam Obertus Castanea cepit in nave Massiliensium faxes X lane, utres IIIIor aluminis, sportas IIIIor cere, sportas IIIIor frumenti, – 463 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego Thomas de Sancto Laurentio notarius hoc exemplum extraxi et exemplavi ex manuali sive cartulario quondam facto in tempore potestatie domini Griffreoti Grasselli, Ianuensis civitatis potestatis, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba seu puncto, et hoc causa abreviationis sive distinctionis dictionum vel litterarum, sententia non mutata, absque ulla corruptione sive diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu domini Iacobi de Terciago, Ianuensium potestatis, subscripsi. 646 = 580 647 1181, febbraio 24 - marzo 7, Genova, Alessandria ? I comuni di Genova e di Alessandria stipulano una convenzione. – 464 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel verso di A la seguente annotazione del secolo XIII: « Scripta est in registro novo »; nel margine esterno di D, di mano di Iacopo Doria: « Supra in XVIIa, XVIIIa, infra in ista, CCVa »; in coincidenza con gli impegni genovesi: « Supra in XVIIa, XVIIIa, supra in CCIIa, infra in CCVa ». A è convalidato col sistema della « carta partita ». Le due copie B che contengono, nell’ordine, gli impegni alessandrini e quelli genovesi sono così autenticate: « Ego Petrus qui dicor Ferrarius, notarius sacri palatii, autenticum huius instrumenti vidi et legi et ut in illo inveni in hoc ita scripsi, nihil addens vel muttans preter punctum, silabam vel litteram. (S.T.) Ego Otto, notarius sacri palatii, autenticum huius instrumenti vidi et legi et subscripsi. (S.T.) Ego Willelmus, notarius sacri palatii, auctenticum huius instrumenti vidi et legi et subscripsi », la prima; nella seconda i notai Pietro e Ottone invertono il loro ruolo, pur mantenendo inalterato il formulario delle loro sottoscrizioni, eccettuato il signum dello scrivente posto in testa al documento. Per le autentiche di C e D v. n. 652. Quanto alla doppia datazione, la prima, emendata sulla base di A e di B, dovrebbe riferirsi alla stipula degli accordi, la seconda, tramandata solo da B, potrebbe riferirsi alla loro formalizzazione in ambito alessandrino, come dimostrerebbe l’indizione, che invece segna un’unità in meno nella documentazione di parte genovese. E d i z i o n e: Liber iurium, II, nn. 15-16, da C; SCHIAVINA, col. 50, da B; Liber crucis, nn. 26, 61, da B; CAMPORA, nn. 49-50, da C; Codice diplomatico, II, nn. 131-132, da C. R e g e s t o: LISCIANDRELLI, n. 115. Conventio Alexandrinorum a. • In b nomine Domini amen. Nos consules Alexandrie ab hodie in antea et usque ad annos viginti novem completos salvabimus et manutenebimus c omnes Ianuenses et universos de districtu eorum d in personis e et rebus pro posse nostro. Si comune Ianue amodo ostem vel expeditionem fecerit ad recuperandas vel manutenendas possessiones suas quas habet vel de cetero habebit vel quas aliquis iniuriose de suis f tenet aut tenuerit g vel pro obsidendo castro vel loco alicuius vel aliquorum h qui eis iniuriam vel offensionem faceret, sive exercitus ab aliquo vel aliquibus super ipsos Ianuenses vel pro auferenda terra vel possessione quam hodie habent vel de cetero habebunt ductus fuerit, nos dabimus eis usque in quinquaginta milites ducendos ultra iugum versus Ianuam sine i fraude j et pedites ducentos sine soldis, ad viandam dumtaxat comunis Ianue et ad restitutionem perditarum. Et hoc ter in anno quando a consulibus Ianue fuerit requisitum. Item eligemus et habebimus / (c. 202 v.) consules qui teneantur facere rationem – 465 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA k vel drictum a completo termino venditionis pedagii Vultabii quam consules comunis Ianue fecerunt Willelmo Sardenna l in antea. Novam consuetudinem non imponemus super Ianuenses nec imponere permittemus Alexandrie et si ab annis sex retro ulla nova consuetudo eis in Alexandria imposita est m, eas cassamus et irritas n facimus et omnino removere o faciemus. Si consules vel consul aut p legatus Ianue venerit Alexandriam usque in duas q vices per annum, hospitabimur r et procurabimus eos honorifice in omnibus necessariis et qui cum eo erunt per diem unum in unaquaque vice. Si vero exercitus, oste vel cavalcata pro impediendis, offendendis vel minuendis possessionibus quas comune Ianue habet ultra iugum ductus vel ducta fuerit, tunc cum omni fortia nostra ipsos Ianuenses inde adiuvare tenebimur sine soldis et ad nostras expensas de vianda. Si de perditis s restituendis dubietas vel questio emerserit, sicut diffinierit unus consul vel alius sapiens de Alexandria et alter de Ianua inde t observetur. Stratas omnes que sunt vel fuerint inter nos et Ianuenses salvabimus et custodiemus nec etiam u in ipsos v offensionem ullam faciemus vel fieri permittemus w et si quis de iurisdictione nostra contrafecerit, id x ad emendationem faciendam vel iusticiam exibendam compellemus. Si autem de extra nostram iurisdictionem fuerit, secundum quod cum Ian(uensibus) y consulibus concordabimur nos continebimus de guerra vel alio faciendo donec qui offensionem fecerit z inde satisfecerit vel iusticiam complebit et per bonam fidem operam dabimus ut per convicinos et aa capitaneos et castellanos assecurentur strate ipse, quod si assecurare noluerint, inde procedemus et continebimus nos bb secundum quod cum Ianuensium consulibus concordabimus cc et semper quotiens forte disturbarentur ad eas concordandas et assecurandas opem et consilium impendere tenebimur dd. Si quid huic conventioni comuni con- cordia Ianuensium et Alexandrinorum consulum additum vel minutum fuerit, de addito tenebimur ee et de minuto absoluti sumus ff. Hec omnia iura- bunt consules observare et facient iurare D Alexandrie cives gg et cintragum super animam populi in pleno parlamento hh et de decem in decem annos predictam conventionem confirmare et facere iurare similiter ii in parlamento super animam populi et distringemus jj intraturos post nos kk consules quod – 466 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ll tempus et terminum constitutum completum mm, salva fidelitate domini imperatoris. Fiunt hec omnia et observabimus nn nos Alexandrini, salvo iuramento quo tenemur civitatibus Lombardie ita tamen quod pro hac exceptione iuramenti huius non minus teneamur dare Ianuensibus milites quinquaginta et pedites CC oo sicut supra dictum pp est nisi in eo casu quando civitates ille de Lombardia quibus iuramento tenemur concorditer super nos ostem facerent. Acta sunt hec an- no qq millesimo C°LXXXI°, indictione IIIa rr, die VI kalendas marcii ss. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guiliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de quodam pergameno secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione vel diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. Erat enim in dicto exemplo medium alfabetum per quod videbatur esse divisum ab alio exemplo licet nulla inde fieret mentio in dicto exemplo de quo presentem exemplavi scripturam, forma cuius alfabeti hec est: (CP) • In b nomine Domini amen. Nos Ianuensium consules tt de comuni ab hodie in antea usque uu ad annos viginti novem completos salvabimus et manutenebimus omnes Alexandrinos et universos de districtu eorum in personis et rebus pro posse nostro. Si comune Alexandrie amodo ostem vel expeditionem fecerit ad recuperandas vv vel manutenendas possessiones suas quas habet vel de cetero habebit vel quas aliquis de suis iniuriose tenet aut tenuerit vel pro obsidendo castro vel loco alicuius ww vel aliquorum qui eis iniuriam vel offensionem faceret, sive exercitus ab aliquo vel aliquibus xx super ipsos Alexandrinos vel pro auferenda terra vel possessione yy quam ho- die habent vel de cetero habebunt ductus fuerit zz, nos dabimus eis usque in ducentum archiferos ab et tres magistros lignaminis et unum ingeniosum artificem et balistarios X ultra iugum usque ac Alexandriam ad expensas comunis Ianue, excepto de vianda, vel C servientes arciferos cum predictis magistris arciferis ad et balistariis, omnes ad ae expensas comunis Ianue et perditas in eorum electione et hoc ter in anno quando a consulibus fuerit af – 467 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a post factam reclamationem nisi quantum licentia ag conquerentis remanserit, quod si terminum vel terminos nobis produxerit ah, tenebimur ai semper ad productum vel productos terminos. Completo termino venditionis pedagii de Vultabio facte Willelmo Sardene, deinceps non cogentur Alexandrini dare Ian(ue) dacitam aj ullam vel drictum ad comune Ianue pertinentem nisi sicut solent dare Gamundienses ab antiquo. Novam consuetudinem non imponemus super Alexandrinos nec imponere permittemus Ianue et si ab annis sex ak retro ulla nova consuetudo eis Ianue imposita est, eas al cassamus et irritas am facimus et omnino remanere faciemus. Si de perditis restituendis / (c. 203 r.) dubietas vel questio emerserit sicut inde diffinierint an, unus consul vel alius sapiens [electus ao per Ianuenses et unus per ap Alexandrinos aq observetur] ar. Stratas omnes que sunt vel fuerint inter nos et Alexandrinos salvabimus et custodiemus [nec etiam as in ipsos at offensionem ullam faciemus au vel fieri] faciemus et si quis de iurisdictione nostra contrafecerit, id x ad emendationem faciendam vel iusticiam [exibendam compellemus. Si autem de] extra nostram iurisdictionem fuerit av, secundum quod cum Alexandrinis consulibus concordabimur nos continebimus de guerra [vel alio] faciendo donec aw qui offensionem illam ax fecerit inde satisfecerit ay vel iusticiam complebit et per bonam fidem operam dabimus [ut per convicinos et az] capitaneos, castellanos assecurentur strate ipse bc, quod si assecurare noluerint bd, inde procedemus et continebimus nos be secundum [quod cum] Alexandrinis consulibus concordabimus bf et semper quotiens forte bg disturbarentur ad eas concordandas et assecurandas opem [et consilium] efficaciter prestare tenebimur. Si quid huic conventioni comuni concordia Ianuensium et Alexandrinorum consulum additum [vel minutum fuerit zz], de addito tenebimur et de diminuto absoluti simus bh. Hec omnia iurabunt bi consules observare et bj facient iurare D Ianuenses cives bk et cintragum in pleno parlamento super animam populi et de decem in decem annos predictam conventionem bl confirmare et facere iurare similiter in parlamento super animam populi et distringemus bm intraturos post nos bn consules quod inde bo per omnia similiter [teneantur et ipsi alios et sic] deinceps per temporis successionem usque ad prefinitum bp tempus et terminum constitutum completum, salva fidelitate domini imperatoris bq. Hec omnia fiunt ita tamen quod nichilominus pro hac exceptione prescriptum auxilium prestare [teneamur br nisi con – 468 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA bs in qua bt] ipse esset vel conthoralis eius aut aliquis de filiis suis bu. Acta sunt hec in bv dormitorio canonice bw Sancte Marie de Vineis Ianue bx, anno by millesimo centesimo LXXXI°, indictione XIIIa rr, sexto kalendas marcii bz. Testes Petrus cd faber, Andreas ce, [Nobilinus, Arnaldus de Masso]nega cf, Rubaldus de Sancto Ursicino, Corsus cg, servientes comunis, Iacobus Rodenscauda ch, Abbas Fulco de [Burgundione ci de Alexandria, ma]gister Ugo Caneffus prepositus cj. § Iuraverunt ck consules comunis Ansermus Garrius, Ansaldus Tanclerii, Nuvelonus, Ido Picius, Bissacinus et Willelmus Aurie, subsequenter consiliatores cl et ceteri cives Ianue sicut in carta quam inde habent Alexandrini continetur cm. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guiliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi de quodam pergameno secundum quod in eo scriptum inveni, nichil addito vel dempto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum, sententia non mutata, ad quod corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. Erat au- tem in eodem pergameno scriptum quoddam medium alfabetum per quod videbatur esse divisum ab alio pergameno sive exemplo licet nulla fiat mentio inde in dicto pergameno, forma cuius alfabeti talis est: (CP) a Concordia Ianuensium et Alexandrinorum in entrambe le copie B b (S.T.) Anno dominice incarnacionis millesimo centesimo octuagesimo primo, indicione quarta decima, die sabati nonis marcii. In in B c et manutenebimus: om. B d eorum districtu in B e personibus in B f de suis iniuriose in B g tenuit in B h aliquarum in B i eis ducendos ultra iugum versus Ianuam quinquaginta milites sine in B j nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca auxilium dandum Ianuensibus k dacitam ullam in B l Sardene in B m est imposita in B n cassam (corretto su cassamus) et irritam (corretto su irritamus) in B o remanere in C p vel in B q quatuor in B r hospitabimus in B s perditis: predictis in C t consul (segue depennato Ianue) Alexandrie vel alius sapiens et alter Ianue inde in B u etiam: om. B v ipsis in B w permittemus: faciemus in B x ipsum in B y scioglimento da B z fecerit: om. C aa et: om. B bb nos continebimus in B cc concordabimur in B dd consilium efficaciter prestare tenebimur in B ee tenebor in B ff simus in B gg cives: consules in C; cives Alexandrie in B hh in pleno parlamento: in sopralinea in C; cintracum in pleno parlamento super animam populi in B ii similiter: om. B jj distringent in B kk nos: se in B ll prefinitum in B mm completum: om. B nn imperatoris. Hec omnia fiunt hec omnia observabimus in B oo dare vobis quinquaginte milites, ducentos pedites in B pp dictum: determinatum in B qq Acta fuit hec concordia Ianue, in dormitorio canonico – 469 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA rr quarta decima in B ss madii in C; in B dove segue Interfuerunt testes ibi Petrus faber, Andreas serviens Bisacie, Nobilinus et Arnaldus de Massanego, Rubaldus de (in sopralinea) Sancto Ursicino et Corsus, servientes comunis, et Iacobus Rodecauda, Abbas Fulco de Bergulio de Alexandria, magister Ugo Calephus, prepositus Alexandrinus tt consules Ianue in B uu antea et usque in B vv recupereandumdas in B ww alicuis in B xx vel ab aliquibus in B yy terram vel possessionem in B zz fuerint in B ab achiferos in C ac usque: versus in B ad artifice, corretto su artificem, in B ae ad omnes in A, B af consulibus Alexandrie fuerit in A, B ag corretto su licentiam in B ah eis produxerint in B aeitenebuntur in A, B aj dacita in B ak a sex annis in B al eam in B am irritam in B an diffinierit in B ao electus: in sopralinea in A ap per: in sopralinea in A aq in A segue depennato electus ar sapiens pro Ianua et unus pro Alexandria observetur in B as etiam: om. A, B at ipsis in A, B; corretto su ipsos in A au faciemus: permittemus in A av si de estra (corretto su eestra) nostram iurisdicionem autem fuerit in B aw done in B ax illam: in sopralinea in A; om.B ay inde satisfecerit: in sopralinea in A az et: om. A, B bc capitaneos et castellano assecurentur stare ipse in B bd voluerint in B be nos continebimus in B bf consulibus nos concordabimus in A; consulibuus concordabimur in B bg forte: strate in A bh tenebimur, de minuto absoluti sumus in B; Si quid-simus: in A in sopra bj linea bi iurabunt: in A iura corretto su iurabunt et: om. A bk et facere iurare quingentos cives Ianuenses in B bl in C segue espunto iurare bm distringent in B bn post nos: post se, corretto su posse in B bo inde: ideo in A bp prediffinitum in A bq domini imperatoris fidelitate in B br prestare vobis teneamur in B bs ostem domini imperatoris in B bt quo in B bu suis filiis in B bv Actum fuit hec concordia Ianue in in B bw canonice: in A in sopralinea; canonicorum in B bx Ianue: om. B by an- no: om. A bz madii in C cd Et ibi testes interfuerunt Petrus in B ce Andreas serviens Bisacie in B cf Nobilinus et Arnaudus de Nissonego in B cg Ursicino et Corsus in B ch comunis et Iacobus Rodecauda in B ci Burgundione: Bergulio in B cj Ugo Kalephus (Ugo Calefus nel margine esterno di mano quattrocentesca) prepositus Alexandrie in B ck prepositus Alexandrie. Iuraverunt in A cl subsequenter iurarunt (segue depennato isti) infrascripti consiliatores in A cm Acta-continetur: in A di mano diversa, la stessa che ha scritto le aggiunte in sopralinea; Iuraverunt-continetur: om. B. 648 1172, agosto 15, Gavi I procuratori del comune di Alessandria giurano fedeltà ai marchesi di Gavi, impegnandosi a far rinnovare il giuramento ogni anno dai loro consoli o dal podestà. – 470 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di E la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XXIa, pro factis Gavii, infra in ista ». Per le autentiche di D ed E v. n. 652. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 293; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 82; CAMPORA, n. 47; DESIMONI, Documenti, p. 14. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 42. (S.T.) Anno dominice incarnationis millesimo CLXXII°, indictione Va, quinto decimo die intrante augusti, in festivitate sancte Marie de medio au- gusto, in loco Gavii, in ecclesia sancti Iacobi. Pugnus de Gamundio, Pelegrinus [de Plovera], Belengerius de Turri, Manfredus de Platea, Symon de Corrigio et Ruffinus de Baxiano, syndici et procuratores comunis Alexandrie, nomine et vice comunis Alexandrie, promiserunt et cum stipulatione convenerunt domino Alberto, marchioni de Gavio, [filio quondam Gui- do]nis, et Iohanni, Willelmo Manfredi, filiis suis, quod facient fieri consulibus Alexandrie vel potestati quod essent [in Alexandria et ad consilium] Alexandrie omni anno fidelitatem dictis marchionibus a et suis heredibus vel cui Gavium esset in aliquo tempore vel Ga[vium succederet et isti dicti sin]dici ibi presente iuraverunt fidelitatem, nomine comunis Alexandrie, dictis marchionibus ut mos est v[assallorum suo domino iurare], salva fidelitate imperatoris. Item promiserunt omnes suprascripti custodire et salvare dictos marchiones et Gavium et totam suam curiam. Item promise- runt, nomine dicti comunis Alexandrie, dictis marchionibus quod darent eis mercatum grani et omnibus hominibus Gavii in omni tempore et non vetare mercatum grani nullo modo habitatoribus Gavii. Item promiserunt, nomine comunis Alexandrie, suprascriptis marchionibus quod si advenerit in aliquo tempore quod aliqua civitas vel marchiones vel aliquas personas iret in poderio Gavii supradictos marchiones b, quod debent dare eis centum milites et mille pedites et si fuerit necessarium totum comune Alexandrie ad expensas Alex(andrinorum). Et dicti marchiones promiserunt dictis syndicis et procuratoribus Alexandrie dare mercatum Alex(andrinis) et non adminuere numatas pro eis bona fide et sine fraude. Et si dictum conventum frangerent homines Alexandrie, dicti syndici promiserunt, nomine comunis Alexandrie, dare dictis marchionibus vel suis heredibus vel successoribus Gavii ut supra dictum est marchas CCCC puri argenti, rato manente pacto, pignori – 471 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Ego Pomus notarius, iussu et mandato domini Andalo de Bononia, Ianuensium potestatis, ad postulationem Willelmi de Quinto, syndico c / (c. 203 v.) comunis [Ianue, predictum instrumentum] in publicam formam posui, extractum de imbreviatura quondam Guidonis notarii, nichil addito vel remoto nisi forte littera vel sillaba vel abreviatura, M°CC°XXIIII°, indictione XII°, die XVIII iulii, Ianue, in domo Fornariorum ubi habitat potestas Ianue. Testes Iacobus de Madio, Fulco de Saragoça, iudex eiusdem potestatis, Willelmus Pictavinus, Willelmus de Vultabio et Bonusvassallus Caligepallii. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guiliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico instrumento manu Pomi notarii scripto, secundum quod in eo vidi et legi, nichil addito vel diminuto preter litteram vel sillabam, titulum seu punctum, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, ad quod corroborandum, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a marchionibus: in sopralinea b qui parrebbe mancare qualcosa, a meno che non si tratti di un testo scorretto c syndico: così D. 649 = 527 650 <1192, febbraio 24, Genova> I consoli del comune di Genova confermano la convenzione di cui al n. 647, esentando gli Alessandrini dal pagamento del pedaggio dovuto per le mer- ci in entrata a Genova. – 472 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XVIIa, supra in CCIIa, infra in CCVa ». B è così autenticata: « Ego Petrus qui dicor Ferrarius, notarius sacri palatii, auctenticum huius instrumenti vidi et legi et ut (in sopralinea) in illo reperi in hoc ita scripsi, nichil addens vel mutans preter punctum, sillabam vel literam. (S.T.) Ego Otto, notarius sacri palatii, auctenticum huius instrumenti vidi et legi et subscripsi. (S.T.) Ego Willelmus, notarius sacri palatii, auctenticum huius instrumenti vidi et legi et subscripsi ». Per le autentiche di E ed F v. n. 652. La datazione si ricava da B. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 394; Liber crucis, n. 13. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 45. Confirmatio conventionis Alexandrie a. Nos b consules comunis Ianue Oglerius Ventus et c Nuvelonus, Ido Picius, Bissacia et Obertus Ususmaris d confirmamus et corroboramus vobis Manfredo de Foro et Tebaldo causidico, consulibus Cesarie pro comuni Cesarie, conventionem illam 1 quam olim pro comuni Ianue fecerunt Alexandrinis sive Cesariensibus consules e comunis Ianue qui tunc erant, Ansermus Garrius, Ido Picius, Nuvelonus, Bisatia f ac eorum socii, sicut in scripto g inde facto et sigillo comunis Ianue h roborato continetur i. Et insuper iuramento conventionem illam j vallabimus et per quingentos k Ianuenses cives cum illis de consilio sive credentia nostra corroborari ac firmari faciemus et per cintragum l super animam populi Ianue et in publica concione. § Preterea, ad maioris dilectionis cumulum et ut amicicie vinculo nobis magis astricti esse debeatis, vos et populus Cesarie condonamus et remittimus vobis m pro comuni Cesarie omne pedagium quod Alexandrini sive Cesarienses ad portam Ianue prestare soliti erant pro comuni Ianue vel vicecomitibus quibus scuntrum n inde dedimus et ad beneplacitum ipsorum satisfecimus ita ut libere intrare et exire debeant Ianuam cum rebus et mercimoniis suis de cetero immunes ab omni pedagii prestatione sicut o Gamundienses sunt et ab antiquo fuerunt. Actum Ianue, in capitulo p. (S.T.) Ego Obertus, notarius sacri pallatii, exemplum huius in libro ubi recondita et redacta sunt instrumenta comunis q Alexandrie spectancia vidi et legi et ut in eo reperi ita scripsi. ——————— 1 V. n. 647. – 473 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a De conventione facta cum Ianua de pedagio in B b (S.T.) Nos in B c et: om. B d Ursusmaris in B e Cesariensibus anno dominice nativitatis millesimo centesimo octuagesimo primo consules in B f corretto su Bisasacia in B g sqripto in B h Ianue: in sopralinea in E i contionentur in B j ipsam in B k quingentos: quas gentes in E l cincracum in E m nel margine esterno di B la seguente annotazione:quattrocentesca Alexandrini non tenentur dare omne pedagium Ianue n scuntrum: sicut tantum in E o sic in E p in B segue testibus ad hoc convocatis Willelmo Bucca et Oberto Porcono clavigeris, Gerardo iudice Alexandrie, Enrico de Basignana, Enrico Infante et Alberto Cane, dominis de Basignana, Iohanne Cintragi. Anno dominice nativitatis millesimo centesimo nonagesimo secundo, indicione nona, vicesimo quarto die februarii q comunis: così E. 651 1192, febbraio 14, Alessandria I cittadini di Alessandria, esplicitamente indicati, confermano la convenzione stipulata col comune di Genova di cui al n. 647. C o p i a autentica [C] Vetustior, c. 203 v., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 203 v., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 203 v., da D. Nel margine esterno di D la seguente annotazione di Iacopo Doria: « Supra in XVIIa, supra in CCIIa, infra in CCVa ». Per le autentiche di C e D v. n. 652. E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 393; Codice diplomatico III, n. 12. Confirmatio conventionis Alexandrie. Hoc est iuramentum confirmate conventionis facte Ianuensibus quod infrascripti consules comunis Cesarie post cartam inde factam et consiliato – 474 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA a, die XIIII° intrantis februarii: / (c. 204 r.) a Manfredus de Stulto, Bonel, Canigia, Tebaldus Guasconus b, Willelmus Fracescus, Manfredus Çacarel, Guastavinum, consules, Albertatius, Ravelius, Leccacorvus, Otto Durcus, Rufinus Scacavel, Rollandus de Ast, Iacobus Crava, Guido Mocius, Convertus, Oddonus Niblus, Iohannes de Mediolano, Anselmus de Amiraa, Oricus de Ançano, Iohannes Guarcinus, Willelmus Biblius, Willelmus Covolus, Magnanus, Ligaboves, Carlus de Amico, Rainerius de Comitibus, Lanfrancus Bruxatus, Bernardus de Plovera, Bernardus Malerba, Albertus maonerius, Lanfrancus de Comitibus, Iohannes Pelatus, Bertramus de Urbis, Bernardus Malapunça, Benço Levaloculus, Obertus Motius, Sapa Reversatus, Manfredus de Croso, Opiço Foiarinus, Willelmus Bavosus, Willelmus Asinarius, Girardus de Engicis, Lanfrancus de Ottone, Spurolus, Punçivena, Ottobonus, Barralia, Rainaldus de Fulcone, Manfredus de Car- lata, Anricus Gros, Gamundius Paora, Bergognus Botinus, Gilius Glarolus, Amietus, // Raimundus Malavolta, Girardus de Platea, Roglerius Tigna, Anselmus, Benço Crosel, Anricus Glarolus, Iohannes filius Iohannis Guarcini, Freençonus, Petrus Çucus, Bonsegnorus, David, Soldonus de Quargento, Bernardus Tromel, Balduinus de Guala, Oglerius de Filipo, Anselmus de Adam, Buccatius, Balduinus Guasonus, Anricus Pennatius, Ugo de Baiona, Iohannes Catanius, Arnaldus Civera, Willelmus Ianuensis, Manfredus Scamonia, Rollandus Cona, Trencerius, Iohannes Tresoldus, Boninus sartor, Oglerius de Elena, Fulco Tortagna, Petrus Guec, Iacobus Maloura, Rainerius Nanus, Anfusus de Traçano, Girardus Affatura, Ruffinus de Ottobel, Willelmonus, Guisulfus Ravagnas, Reçacatus, Ubertus de Guala, Rufinus Vena, Botatius de Draimo, Ubertus Calvarius, Bernardetus, Willelmus tinctor, Laurentius, Girardus, Iacobus scutarius, Maçucus notarius, Ansel ——————— 1 V. n. 647. – 475 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA c, Willelmus Mancus, Manfredus Cabut, Petrus Lança, Rufinus de Fracta, Iabus de Guiberto guardator, Bovatius, Rufinus de Aimeli, Amigonus, Ugo, Rubaldus Nitia, Guido Corsus, Petrus Bruxatus, Balduinus, Curadus, Albertus Saona, Anricus Lovastrus, Samuel Rubeus, // [Rufinus de Fopo], Iohannes [de Guasco], Guido de [Naa, Boçus], Petrus Bellic[anus], Anriotus de [Oter], Iohannes Porcel, Amedeus de Dodo, Arditio de [Anrico], Guido, Petrus Canis, Willelmus Rubeus, Rufinus Varolus, Oglerius, Rufinus Veneram, Otto Ravaxius, Occellus Fulcherius, Willelmus Tracherius, Ansermus Calvus, Willelmus Nanus, Ubertus de Fiore, Albertus Vaxel, Ansermus Spelortius, Iacobus de Suçopilo, Rubaldus de Grimano, Rufinus scriba, Balernus, Aurantius, Petrus Guertius, Iacobus Friça, Pilosus, Nolesus, Petrus Cassus, Willelmus Bicchinus, Martinus Bellasai, Natonus, Iacobus Varel, Bonifatius, Pe[trus Brunus], Gamundius Ma[lagaia], Niger Patara, Oricus de Forçano, Anricus Apianus, Manfredus Gat, Ansermus Meçepreve, Willelmus Pasar, Barba Girardus, Rollandus Vetulus, Bernardus Lovastrus, Girardus Squarçaficus, Petrus Niger d, Ansermus Co – 476 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA e, Oglerius de Iohanne, Bugerius, Ursus, Willelmus Milanus, // Ugo Piscator, Willelmus Aloa, Nattinus, Opiço de Castel, Willelmus Cavalerius, Willelmus de Syla, Imbravatus de Scoto, Paginus, Curtus, Robatus Favarius, Rufinus de Ottone, Bertramus de Gagnono, Rufinus Piçus, Mussus Obeçoni, Frumentus, Pavarinus, Berthatus calegarius, Lanfrancus de Diano, Rufinus Nebula, Manfredus de Vicentio, Odditinus Durcus, Rainaldus de Morticio, Carlo de Enurardo, Tigna, Passarus, Otto Crispus, Ruffinus Gras, Cerratus, Fredericus, Willelmus Ravarius, Albertus, Willelmus Criculus, Lutherius, Willelmus Lançavegia, Gandutius, Belengerius Orius, Iacobus Bava, Opiço de Lomello, Carlevarius de Bonmeior, Willelmus de Bergogno, Viençera, Arnaldus Nitarius, Arnaldus de Burgeto, Basiesus, Albericus de Petrorico, Petrus Tercius, Alburnus, Uber – 477 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f, Obertus de Raiolis, Arnaldus Longus, Iohannes, Anricus Storteionus, Otto de Comitibus, Albertus de Pallar, Opiço Crava, Anricus Visagius consul, Ansermus Coxa, // Rufinus Guarcinus, Ansermus Impaçatus, Girardus de Oiono, Murrus de Puteo, Rufinus Galea, Fantus, Lutius, Girolinus de Valentia, Nicolaus de Aldrado, Iuvenomus, Nasus, Balbus Caniorto, Albertus Guarcinus, Oglerius de Peviano, Mussus de Gamundio, // Ruffinus de Bec, Carlo de Becco, Arnaldus Gambaldus. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palacii, hoc exemplum, de mandato domini Willelmi de Guiliençono, iudicis et assessoris domini Romedei Rusche, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico privilegio quodam sigillo cereo sigillato, cuius circumscriptionem et formam intus sculptam propter circumfractionem et vetustatem ipsius legere non potui nec videre, et secundum quod in eo vidi et legi per omnia contineri, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto, absque ulla mutatione, corruptione seu diminutione dictionum vel sensus, iussu dicti iudicis, propria manu subscripsi. a I nomi che seguono sono disposti in colonna; due trattini segnalano la fine di ogni colonna b Guasconus: la prima s in sopralinea c segue Arnaldus Testa, già indicato d segue Ubertus de Roba, già indicato e segue Willelmus Rubeus, già indicato f segue Lanfrancus Bruxatus, già indicato. 652 1192, marzo 3 e 6, Alessandria I consoli, i consiglieri e i cittadini di Alessandria, esplicitamente indicati, giurano un trattato di alleanza col comune di Genova, impegnandosi particolarmente a fornire aiuto per la difesa dei castelli di Gavi, Montaldo, Amero, Tassarolo e Pasturana e della strada di accesso a Gavi. O r i g i n a l e [A], A.S.G., Archivio Segreto, n. 2721/34. C o p i a autentica, priva dei nomi dei consiglieri e dei popolari Alessandrini [B], Liber crucis, c. 28 r.; c o p i a autentica [C], Vetustior, c. 205 r., da copia autentica in registro, del 1234; c o p i a autentica [D], Settimo, c. 205 r., da C; c o p i a semplice [E], Liber A, c. 205 r., da D. – 478 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Per l’autentica di B v. n. 650. D è così autenticata: « (S.T.) Ego Guibertus de Nervio, sacri Imperii notarius, transcripsi et exemplificavi de registro comunis Ianue, translato et exemplificato manu magistri Nicolai de Sancto Laurentio notarii ab illis videlicet que Lantelmus quondam notarius sumpsit ab autenticis et originalibus scriptis per diversas manus notariorum ut in subscriptionibus suis continetur, et hoc feci de mandato domini Guidoti de Rodobio, potestatis Ianue, presentibus Rubeo de Orto, magistro Alberto de Casali et Ianuino Osbergerio, scribis comunis, M°CC°LXVII°, die VIII novembris, nichil addito vel diminuto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto aut causa abreviationis ». E d i z i o n e: Liber iurium, I, n. 400; SCHIAVINA, col. 77, da B; Liber crucis, n. 38, da B; FERRETTO, Documenti genovesi, n. 126; Codice diplomatico III, n. 18. R e g e s t o: DESIMONI, Documenti, p. 45; LISCIANDRELLI, n. 151. De negotiis Alexandrie a. (S.T.) Anno dominice incarnationis millesimo centesimo nonagesimo secundo, indictione Xa, die martis tertio intrantis marcii, in Cesarea b, presentia testium quorum nomina subter leguntur. Nos consules Cesarie iuramus super sancta Dei evangelia quod adiuvabimus et manutenebimus Ianuenses et comune Ianue contra omnes personas, salva fidelitate domini Henrici, serenissimi imperatoris et eius preceptis, et quod adiuvabimus eos tenere et defendere et manutenere castrum Gavii c cum curia et eius pertinentiis de hoc quod habent et tenent d et acquirent rationabiliter in Gavio et in eius curia et nominatim Montaldum e, Aimelium f, Taxarolium et Pastoranam g et eius districtum et stratas h per locum Gavi. Item si aliquando cognoverimus i quod malum Ianuensium aliquo modo tractaretur vel operaretur, id per bonam fidem disturbabimus, quod si disturbare non possemus, quam citius possemus j castellanis vel castellano Gavi vel consulibus Ianue notificaverimus k bona fide, sine l fraude. Et hec omnia predicta facimus, salva fidelitate domini Henrici, serenissimi imperatoris, et eius preceptis. Actum in Cesaria et in ecclesia maiori Sancti Petri, feliciter. Interfuerunt testes Obertus Canis, Anricus de Basegnana, Belengerius Gros m, Anriinus, Otto notarius, Petrus de magistro Uberto, Lanfrancus de Savignono n. Ego Petrus, notarius sacri palatii, hanc cartam scripsi o. Infrascripti p consules et consiliatores hoc q idem et eodem modo ut supra hoc r iuraverunt s: Petrus Canef, Tebeldus t Guasonus, Bonel, Otto Durcus, Manfredus de Stulto, Guastavinus, Albertatius, Canigia de Vero, Willelmus Francescus, Anricus Visagius, Ubertus Salvaticus, Leccacorvus, – 479 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA u, Manfredus Çacarel, Ansermus Impançatus, Sappa Reversatus, Rubaldus Appostolus, Rufinus de Cornilia, Obertus de Puteo, Tebaldus Baaxol, R(ufinus) v Pitius w, Bonifatius de Enurardo, Bonusiohannes, Willelmus Ianuensis, Aricus x de Addara, Willelmus Asinarius, Nicolaus de Odrardo y, Willelmus Selvegnus z, Guido Blancus, Otto de Lacu, Albertus Çuc, Willelmus coclearius, Cupa de Meraldo, // Obertus de Taiolis, Rufinus Gaçar, Paginus, Rufinus, Ugo Butinus, Iacobus de Suçopilo, Guido Paparinus, Nicolaus de Paxiia aa, Oricus de Petrobello, Willelmus Raverius, Gilius Glarolius bb, Gamundius Folarinus, Opiço de Arlot, Anfusus Bergamus cc, Cunradus dd Gril, Willelmus Orius, Lorentius, Otto de Nantelda, Botatius Cambiator, Obertus de Copa, Soçopilus, Anricus de Petro Nigro, Girardus Bavosus, Mussus Capoanus ee, Rufinus ff de Foro, Willelmus faber, Iacobus scutarius, Gamundius Malagaia, Bernardus Tromel, Ugo Longus, Horabona Fison, Boninus, Murrec, Petrus de Pulleço gg, Amicus de Foro, Tomas, Cervus, // Passafangus, Belengerius Orius, Bernardus Malerba, Murrus de Puteo, Ansermus de Adam, Albertus de Pellar, Boninus sartor, Ansermus Coxa, Bertramus de Guagnono, Iacobus Tebaldonus, Guido Ursus, Ansermus Cocagna, Manfredus de Valentia, Petrus ferrarius, Iacobus de Oldrico, Guertius de Grando, Albertus Balbus, Ansermus Bavosus, Guido Ricia, Willelmus Belletus, Ansermus Quinquefaxi, Willelmus de Feniculo, Ruffinus de Suçopilo, Mussus de Ebbeçono, Bernardetus, filius Soveati, Rufinus Collus, Rufinus Pilosus hh, Bernardinus, Ottonus, Guido Vetulus, Anricus Francescus, Marcius, // Iohannes de Alba, Beccus, Syrus de Burgo, Petrus Bruxatus, Sygemfredus ii, Anricus de Casali, Girardus de Engicis, Iddeçonus, Leonardus, Petrus Cassus, Rufinus ff de Parma, Maingos, Ugo Artaria, Ferrarius de Villanova, Guertius de Ginel, Ottobel, Arditio, Rodulfus de Berta de Ast, Iacobus Trosel, Rubaldus Nitia, Amicus, Barata, Rufinus Boianus jj, Ansermus Ollarius, Guardus kk, Albertus Guarcinus, Bertolotus de Petra, Symon scutarius, Rufinus de Gaçol ll, Willelmus Çinça mm, Opiço Longus, Iohannes Vetulus, Beltramus, Gafionus nn, Willelmus Ingrescus, Willelmus calegarius, Lanfrancus oo, // Albertus de Farulfa, Rufinus de Bosco, Petrus Guercius, Willelmus Longus, Scusorolus pp, Bricius Durantus, Ottonus de Affrica, Willelmus Mancus, Manfredus Pita, Rubaldus Bellotus, Rollandus de Signifredo qq, Girardus de Grasso rr, Ugo Urtica, Obertus Nata, Rufinus Cona, Boso de Ideçone, Benço Galixigna, Petrus de Ferro, Soldanus de Quargnento, Willelmus Toronus, Rufinus de Malta ss, Rubaldus Piper, Iohannes Platus, Iacobus Gat, Manfredus tt, Iohannes – 480 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA uu, Rubaldus de Puteo, Arnaldus tabernarius, Triginta Bastonus, Rufinus Vetulus, Rufinus de Arte vv, / (c. 205 v.) Guido calegarius, Willelmus Fichetus, Gamundius Ferragal, Marinardus ww de Occimiano, Tebaldus Piscis, Garaiolus xx, Rollandus Lutius, Iohannes Pectenarius, Rainerius de Comitibus, Bomerius yy, Obertonus, Petrus Niger, Lecavela, Rufinus Straca, Iohannes de Guasco, Rollandus Cona, Obertus sartor, Dalmatius de Lenor, Mussus de Nigra, Nicolaus, Obertus Caresanus, Montenarius, // Ansermus de Bergamasco, Rodulfus de Namo zz, Nasus, Bracca, Oçinus, Çigerius, Ansermus de Porta ab, Paucidrapi, Uliverius de Nigris, Bulgarus, Bonanatus, Iohannes Sulianus, Pascalis, Reçacatus ac, Willelmus merçarius, Petrus Boça, Albertus Morandus, Otto de Anselmo, Odditino ad de Paxiliano, Oddetus ae de Solerio, Bonifacius corriçar, Benço Trosel, Ascherius, // Fatinus af, Paitinus, Iohannes Lovastrus, Girardus de Bençone, Obertus de Soldano, Rubaldus Squarçaficus, Bellonus de Draimo, Ansermus Meçepreve ag, Belengerius ah, Petrus Niger, Petrus de Bermonte ai, Ugo Belcaço, Mussus de Ioco, Odditio Punça, Otto Balbus, Willelmus de Cesario aj, Manfredus de Roncadono ak, Bernardus de Talona, Maçonus, // Penço al Piscator, Iohannes Bellaçolus, Gandulfus Ungar, Formagiarius, Iohannes Spongiolus, Rodulfus de Busone, Ubertus Pectenarius, Ugo Sanctalcarel am, Iacobus de Sacco, Opiço de Litterio, Nicolaus de Parma, Pes de Crivello, Bernardus Provincialis, Otto de Comitibus, Rufinus Grandus, Uliverius Cona, Baldoinus Nitra an, Anricus Glarolus ao, Botatius Spandidenar, Samuel Rubeus, // Carlevarius Pança, Oricus de Forçano, Gamundius Çuc, Arnaldus, Willelmus ap Bavosus, Enricus Doiolus, Amicus Mafonus, Willelmus Lançavetula, Papinus, Guafredus, Ambrosius scutarius, Girardus sartor, Willelmus capellarius, Iacobus tintor, Rubaldus Calvus, Peregrinus, Arnaldus, Arnaldus de Roboreto, Ansermus Gofredus, Willelmus Papaovum, Anricus merçarius, Albertus Meriolus. Preter hos, in presentia domini Idonis, decem et septem iuraverunt de quibus nomina ignoramus et qui non fuerunt scripti. Die veneris VIa intrantis mar- cii, Ansermus de Campo preco iuravit supra aq sancta Dei evangelia in arengo, in animam ar populi. (S.T.) Ego Lantelmus, notarius sacri palatii, hoc exemplum, de mandato domini Guillelmi de Guiliençono, iudicis as et assessoris domini Romedei Rusche, civitatis Ianue potestatis, extraxi et exemplavi ab autentico et originali privilegio scripto manu Petri notarii quondam, sigillo cereo sigillato, formam cuius et circumscriptionem propter vetustatem et circumfractio – 481 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA (S.T.) Ego magister Nicolaus de Sancto Laurentio, sacri palacii notarius, transcripsi et exemplificavi ut supra ab illis que Lantelmus quondam notarius sumpsit ab autenticis et originalibus scriptis ut supra per diversas manus notariorum et per manum eiusdem Lantelmi in registro comunis scripta sunt, nichil addito vel dempto nisi forte littera vel sillaba, titulo seu puncto plus minusve seu causa abreviationis aut protensionis litterarum, sententia in aliquo non mutata nec viciata, precepto tamen domini Henrici Confalonerii, potestatis Ianue, presentibus Rufino de Ast iudice et Oberto de Langasco scriba, in quorum presentia statuit et laudavit quod hec eandem vim et forciam habeant cum original(ibus), millesimo CC°LIII°, indictione XI, die prima octubris. a Concordia Ianuensium et Alexandrinorum in B b nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca Cesarea c nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca Gavii castrum d tenentur in B e Montaudum in B f corretto su Almelium in B g nel margine esterno di B la seguente annotazione quattrocentesca Taxarolum, Pasturana erant Ianuensium h stratam in A, B i cognosceremus in A, B j quam citius possemus: om. B k notificaremus in A l fide et sine in B m Belenglerius Grossus in B n Lafrancus de Savigniano in B o Ego-scripsi: om. B p Instrascripti in B q consiliatores et populus (popillares in B) hoc in A, B r hoc: om. A, B s i nomi che seguono, omessi in B, sono disposti in colonna; due trattini segnalano la fine di ogni colonna; in A l’ordine dei nomi, pure disposti in colonna, non coincide rigorosamente t Tebaldus in A u Rausclius in A v scioglimento da A w Pizus in A x Anricus in A y Adarado in A z Selvagnus in A aa Paxua in A bb Glarolus in A cc Berganus in A dd Curadus in A ee Capuanus in A ff Ruffus in A gg Pollezo in A hh Piolus in A ii Sigifredus in A jj Baianus in A kk Guazardus in A ll Guazol in A mm Cinza in A nn Galfionus in A oo Lafrancus in A pp Scuzorolus in A qq Sigifredo in A rr Grassi in A ss Maita in A tt Mainfredus in A uu Boiolus in A vv Aire in A ww Marinarius in A xx Garobolus in A yy Bamerius in A zz Namo: Danio in A ab Portu in A ac Rezucatus in A ad Oddicio in A ae Dodetus in A af Fantinus in A ag in A, C seguono ripetuti Amicus, Iohannes Guarcinus ah in A, C segue ripetuto Petrus Niger ai Belmonte in A aj Sezario in A ak Rocaldono in A al Benzo in A am Sclancarel in A an Nicia in A ao in C corretto su Glarola ap Arnaldus Raxonerius, Willelmus in A aq super in A ar anima in A as iudicis: ripetuto in C. – 482 – REPERTORIO CRONOLOGICO DEI DOCUMENTI n. n. – 485 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA – 486 – INDICE DEI NOMI DI PERSONA, DI LUOGO E DELLE COSE NOTEVOLI Oltre ai nomi di persona e di luogo si elencano anche i titoli, le cariche, le dignità, le professioni e le cose notevoli. Le liste delle dignità, dei magistrati e degli ufficiali, ripartiti se- condo le categorie, sono raggruppate sotto i rispettivi toponimi. Oltre ai nomi di persona e di luogo si elencano anche i titoli, le cariche, le dignità, le professioni e le cose notevoli. Le liste delle dignità, dei magistrati e degli ufficiali, ripartiti se- condo le categorie, sono raggruppate sotto i rispettivi toponimi. La frequenza di diminutivi e accrescitivi di un nome, riferiti in molti casi ad un’unica persona, e grafie diverse dello stesso nome ci hanno indotto a raggrupparli, nella maggior parte dei casi, sotto un’unica voce principale, più corretta o maggiormente documentata; dalle diverse voci (registrate tutte nell’indice) si rinvia sempre a quella principale, evidenziata in neretto come quelle secondarie che l’accompagnano. Analogamente abbiamo raggruppato sotto un unico lemma le varianti dello stesso cognome, privilegiando, in genere, la lezione di Vetustior, seguita da quelle (anche se deteriori) offerte dagli altri testimoni, che comunque compaiono come voci secondarie. I toponimi sono riprodotti in corsivo quando il nome attuale corrisponde all’antico. In caso contrario si indicano tra parentesi quadre la corrispondente località moderna, in corsivo se riconosciuta, o, ricorrendo all’indicazione fornita dal documento, la zona di ubicazione. I numeri rinviano ai documenti, ai relativi apparati e alle note introduttive. Le abbreviazioni usate sono le seguenti: cas. = casale; civ. = civis; consil. = consiliator, consiliarius; dom. = dominus; f. = filius, filia; fl. = flumen o torrente e in genere ogni corso d’acqua; fr. = frater; hab. = habitator; loc. = località, locus; nep. = nepos; pr. = presso; sor. = soror; ux. = uxor; v. = vedi. Per l’identificazione dei toponimi il curatore deve molto, per le vallate dell’entroterra, oltreché ai numerosi saggi di L. TACCHELLA (in particolare Busalla e la valle Scrivia nella storia, Verona 1981), all’aiuto di Graziella Galliano; per la Riviera di Ponente a Gianni de Moro; per il territorio spezzino a Velia De Angelis e Franco Marmori. Ho fatto ricorso anche al vecchio lavoro di B. CAMPORA, Dizionario generale geografico, giudiziario, amministrativo, religioso del distretto della Corte d’Appello di Genova ... coll’aggiunta del circondario di Novi Ligure, Genova 1878. Aam, de Alexandria: 651. Aaratus: v. Anselmus, Iohannes, Rubaldus. Abbas de Cella, de Clavaro: 572. de Ysola, eius filii: v. Albertus, Guido. Fulco de Burgundione o Bergulio, de Alexandria: 647. Abbate (de): v. Albertus. Abbus Maçalis, consul: 461. Abel (de): v. Belengerius. Abeli: v. Rufinus. Abelli, Abello (de): v. Henricus. Abrexis [Abbasse-Ponzone]: 506. Acatapanis, Catapan o Catapane (de): v. Anfossus, Iacobus. Accarinus: v. Opiço. Accular: v. Preve. Accursus, Acorsus Ardiçonis de Legnario, de Levanto: 587. de Staçano: 631. Accus, de Palodo: 552. Acerbus: v. Guisulfus. Achia: v. Obertus. Achileus: v. Obertus. Acorsus: v. Accursus. Adalaxie: v. Gandulfus Alaxie. Adalgerius: v. Corsus. Adam, Adamus: 546. f. Carexedi: 623. de Vernatia: 595. Adam (de): v. Anselmus. Adarado (de): v. Nicola de Aldrado. Addara, Andara (de): v. Henricus. adulterium: 460. Adulufinus: v. Martinus. advocatia: 569-571. Advocatus, consul Ianue: 513, 514. Advocatus: v. Iohannes, Obertus, Petrus. Affatura: v. Girardus. Affossus: v. Anfossus. Affrica (de): v. Otto. Agacia: v. Obertus. Agnes ux. Armanni comitis Lavanie: 577. ux. Bartolomei Feldrati: 502. agni: 506. Agoiarius, Agoiarii, Aguliario (de): v. Arigetus de Petro, Guillelmus. Agolasca [Avolasca], domini: 530. Aguesianus, de Vernatia: 595. Aguliario: v. Agoiarius. Aianna: v. Raimundus. Aicardus, Aicardinus Cavaruncus: 453. de Paragio: 455. de Portuveneris: 596. de Vernatia: 595. dom. de Ysola: 607, 612. Guercius, de Vernatia: 595. Mantel, consul: 461. notarius de Diano: 489. Ratius, de Sancto Romulo: 451. Secodinus, consil. Albingane: 464. Tiburius: 453. Aicardus: v. Obertus. Aideicetus de Mussis, de Terdona: 618. Aimeli (de): v. Rufinus. Aimelium, Aymelium [Aimero, pr. Arquata S.], castrum: 523, 530, 640, 652. Aimericus, Aymericus Ambrosii o de Sancto Ambrosio, consil., consul Terdone: 623, 632. – 489 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA fr. Castellani de Vignola, de Clavaro: 572. Crocia, consil. Terdone: 617. de Plumbeto: 524. de Racone, scriba comunis Terdone: 623. de Sancto Ambrosio: v. Aimericus Ambrosii. guardator: 496. Taconi, notarius: 634, 635. Aimericus: v. Guillelmus, Obertus. Aimerius, Aimerinus de Rofino, de Capriata: 519. Airadus: v. Airaldus. Airaldinis (de): v. Iacobus. Airaldo (de): v. Rolandus. Airaldus, Airadus: 500. Aire, Arte (de): v. Rufinus. Aiulfus de Cocallio, iudex et assessor potestatis Mediolani: 640. Alacer de Porta, de Terdona: 618; v. anche Alegrus. Pagani, consil. Terdone: 618, 619; v. anche Alegrus. Alamannus: 557. Alavenna (de), Alavenne: v. Trencherius. Alaxia (de), Alaxie: v. Gandulfus. Alba: 640; potestas: 640; (de): v. Iohannes, Raimundus. Albario (de): v. Iacobus. albergaria: 460, 501, 506, 530, 553, 556, 574. Alberico, Albrico (de): v. Guillelmus, Obertus, Rainerius, Rufinus. Albericus beccarius, consil. Terdone: 623. Begerrus o Beguira o Begurrus, consil. Terdone: 623, 637, 639. consul Ianue: 549, 550, 552, 562. de Petrorico, de Alexandria: 651. Mellus, consil. Terdone: 637, 639. Pascalis: 521, 553. Rovedus, consil. Terdone: 617. Suavis, consil. Terdone: 617, 618, 632. Albericus: v. Fredericus, Lanfrancus, Rubaldus. Alberigi Boni: 506. Albertarius, de Capriata: 518. Albertatius, consil. Alexandrie: 651, 652. Albertenguis, casana illorum de: 506. Alberti: v. Bertholotus. Alberti Bovis: v. Bernardus, Gandulfus. Albertus, Albertinellus, Albertinus, Albertonus: eius filius: v. Girardus. f. Abbatis de Ysola, dom. Ysole: 604, 607, 612. nep. Aldebrandi vicedomini de Treblano: 611. Armanini, de Massa: 564. Balbus, consil. Alexandrie: 651, 652. Balduini, de Alexandria: 651. Balia, de Pereto: 505. Barata, consil. Terdone: 617-619, 632. Baratea: 530. Bassus, de Alexandria: 651. Bastardus: 503. fr. Bertramis de Lagneto: 582. Boterii Plaçemalis, consil. Terdone: 637. Boverius, de Terdona: 618. Bragatus, consil. Terdone: 623. Canis, dom. de Basignana: 650. Cepulla: 565. Corolo o Corolius, consil. Terdone: 623, 632. Corsus, eius filius: v. Guillelmus marchio de Massa. Croci o Crocia o Crotia, consil. Terdone: 618, 623, 632. de Abbate, consul Vallerani: 606. de Alexandria: 651. o Obertus de Augolasca, consil. Terdone: 637, 639. de Basignana, de Capriata: 518. de Bellatana, de Capriata: 518. de Blancardo, consil. Alexandrie: 652. de Campo, consil. Terdone: 618, 623, 632. – 490 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA de Campo Surego, de Clavaro: 572. de Capite Iudei: 560. de Carlax o Carlassio, consil., consul Terdone: 617-619. de Casali, magister, scriba comunis Ianue: 461, 479, 580, 614, 652. de Casellis, consul Papie: 632. de Cuniolo, de Clavaro: 572. de Demora: 631. de Drogo: 510, 512, 515. de Farulfa, consil. Alexandrie: 652. de Folo: 606. de Fonticio, de Massa: 564. de Gavi, de Clavaro: 572. de Gavi, f. Guidonis, marchio: 522, 533, 542, 648; eius filii: v. Guillelmus Manfredi, Iohannes. de Gavi, marchio: 527. de Grassis, consil. Terdone: 618, 632. de Grondona: 548. de Guidonebono, consil. Terdone: 632. de Guiscardo, de Massa: 564. de Incisa, marchio: 560, 561. de Lagneto, eius filii: v. Girardus, Ogerius. de Lista, de Palodo: 552. de Listra: 557. de Lomacio o Loman o Lomano, ser, eius filius: v. Guillelmus. de Longorola: 540. de Mandello, potestas Ianue: 536, 618, 641. de Montanino, de Massa: 564. de Murcula, de Levanto: 587. de Pallar o Pellar, consil. Alexandrie: 651, 652. de Plobeto, eius filii: 530. de Pontecello, consil. Terdone: 623. de Ponçono, marchio: 498. de Rocha, consil. Terdone: 637, 639. de Ruçollo: 640. de la Sala, consil. Terdone: 637. de Sancto Ambrosio: 562. de Summaripa o Summariva, causidicus, iudex potestatis Ianue: 533, 538, 576-578, 580, 645. de Tavernago, notarius 536. de Valdenasci, de Palodo: 552. de Vexigna o quondam Vesigne, eius curia: 604; eius domus: 614. de Çucaro: 557. Desaxius, de Alexandria: 651. Dolius de Ponçano, consil. Terdone: 637. ex dominis de Mirbello: 520. episcopus Saone: 470-472. Falavel o Faravellus, consil., consul Terdone: 617, 623. Frevonie sive Filalorus, de Terdona: 638, 639. Grillus: 575-580. Guarcinus, consil. Alexandrie: 651, 652. Guercius: 497. fr. Guillelmi de Prata de Monteferrato: 558, 559. Macagnanus, de Palodo: 552. Malanocte, de Capriata: 518. Malaparabola, de Terdona: 618. maonerius, de Alexandria: 651. Marcii, de Terdona: 618. Meriolus, de Alexandria: 652. miles potestatis Saone: 467. Minimus, consil. Terdone: 617. Morandus, consil. Alexandrie: 652. Niçola, de Palodo: 552. Palvalli o Polvarius, notarius Mediolani: 640. Penellus, eius filli: 572. Polvarius: v. Albertus Palvalli. Provincialis: 586. Prosperi, consul Mugnanici: 526. Restagnus, de Pereto: 505. Ricius: 560. f. Rollandi, de Palodo: 552. Rubeus, consil. Terdone: 637, 639. Saona, de Alexandria: 651. Scolaçucha, de Capriata. 518. Scopellus o Scupellus: 621. – 491 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Taberna, eius filius: v. Rogerius. Tedisii: 560. Testa: 557; eius filii: v. Dondellus, Iohannes. Tomaria, de Alexandria: 651. Vaxel, de Alexandria: 651. Vernus, consil. Terdone: 623. quondam Vesigne: v. Albertus de Vexigna. vicecomes: 568. Çota, de Terdona: 618. Çuc, consil. Alexandrie: 652. Albertus: v. Bernardus, Girardus. Albingana [Albenga]: 456, 457, 462-464, 473, 475, 477, 478, 499, 500; castrum: 479; centracus: 462; consiliarii, consiliatores: 462, 464, v. Aicardus Secodinus, Anfossus Barliterius, Arnaldus Solimanus, Bonussegnor, Gandulfus de Alaxia, Guillelmus Aimericus, Henrigotius, Obertus Aimericus, Obertus Lavagninus, Ogerius Baapitius, Ogerius Caçolinus, Raimundus Carlus, Rubaldus Bassus, Rubaldus Garroxius, Tedisius; consules: 462, 463, v. Bartolomeus Longus, Carlo de Mari, Obertus Agacia, Obertus Bassus, Obertus Lavaninus, Ogerius de Mari, Otto Malasementis, Rubaldus Cuignardus, Trencherius de Alavenna; curia episcopi: 457; Ecclesia: 477; episcopus: 477, v. Trucus; marchia: 461, 473; parlamentum: 462; potestas: 462, 463, v. Henricus Ansaldi de Nigro; sigillum: 462; v. ecclesia Sancti Michaelis; (de): v. Anselmus Obertus, Bartolomeus Longus, Trencherius Alavenne. Albiçola [Albisola], castrum: 493, 494; pla num: 500. Albrico (de): v. Alberico. Alburnus, de Alexandria: 651. Alcherius, de Sancto Romulo: 451. Alcharinus, Alcherinus de Massa: 564. de Palodo: 552. de Sancto Romulo: 451. de Veçano: 614. Alcornerius Burierius, de Capriata: 518. Ald. vicecomes: 555. Alda de Melone: 568. Aldebertus, de Clavaro, eius filli: 572. Aldebrandus, Aldebrandinus, Aldeprandinus, Aldeprandus, Aldevrandus: 455. eius filius: v. Todeschinus. de Falce o Faler, de Massa: 564. f. Oberti Leccalossi: 561. vicedominus: 553-555. vicedominus de Treblano: 610, 611; eius filius: v. Vinciguerra; eius consanguineus: v. Henricus; eius nepos: v. Albertus. Aldericus, Ardericus, Ardricus de Sancto Romulo: 451. Faxiolus, eius filius: v. Oldradus Faxiolus. miles potestatis Ianue: 496. Stampa, eius filius: v. Guillelmus. Aldevrandus: v. Aldebrandus. Aldis (de): v. Rainaldus. Aldo (de): v. Bonusvassallus. Aldone (de): v. Guillelmus. Aldonus, Ardoinus de Porcharia: 598, 599, 601-603. Aldrado, Adarado, Odrardo (de): v. Nicola. Aldratus, de Alexandria: 651. Aledramus marchio: 497. Alegrame, Alerame (de): v. Iohannes. Alegroni: v. Iohannes, Matella. Alegrus de Castelleto, consil. Terdone: 623, 637, 639. de Milano, consil. Terdone: 623, 634. de Pagano o de Sancto Pagano, consil. Terdone: 617, 632; v. anche Alacer. de Porta, consil. Terdone: 632; v. anche Alacer. de Sancto Pagano: v. Alegrus de Pagano. de Sigebaldo, consil. Terdone: 617. Alentino (de): v. Balditio. Alerame (de): v. Iohannes de Alegrame. – 492 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Guillelmus Asinarius, Guillelmus Bavosus, Guillelmus Belletus, Guillelmus calegarius, Guillelmus capellarius, Guillelmus coclearius, Guillelmus de Feniculo, Guillelmus de Sezario, Guillelmus faber, Guillelmus Fichetus, Guillelmus Ianuensis, Guillelmus Ingrescus, Guillelmus Lançavegia o Lançavetula, Guillelmus Longus, Guillelmus Mancus, Guillelmus merçarius, Guillelmus Orius, Guillelmus Ravarius o Raverius, Guillelmus Selvagnus o Selvegnus, Guillelmus Toronus, Guillelmus Çinça, Henricus de Addara o Andara, Henricus de Casali, Henricus de Petro Nigro, Henricus Doiolus, Henricus Francescus, Henricus Glarolus, Henricus merçarius, Horabona Fison, Hugo Artaria, Hugo Belcaço, Hugo Butinus, Hugo Longus, Hugo Sclancarel o Sanctalcarel, Hugo Urtica, Iacobus de Oldrico, Iacobus de Sacco, Iacobus de Soçopilo, Iacobus Gat, Iacobus scutarius, Iacobus Tebaldonus, Iacobus tintor, Iacobus Trosel, Iddeçonus, Iohannes Bellaçolus, Iohannes de Alba, Iohannes de Guasco, Iohannes Guarcinus, Iohannes Lovastrus, Iohannes Pectenarius, Iohannes Pelatus o Platus, Iohannes Spongiolus, Iohannes Sulianus, Iohannes Vetulus, Lanfrancus, Laurentius, Lecavela, Leccacorvus, Leonardus, Maingos, Manfredus, Manfredus de Rocaldono o Roncadono, Manfredus de Valentia, Manfredus Pita, Marcius, Marinarius o Marinardus de Occimiano, Maçonus, Montanarius, Murrec, Murrus de Puteo, Mussus Capuanus o Capoanus, Mussus de Ioco, Mussus de Nigra, Mussus Obeçoni o de Ebbeçono, Nasus, Nicola, Nicola de Aldrado o Adarado o Odrardo, Nicola de Parma, Nicola de Paxiia o Paxua, Obertonus, Obertus Boiolus o Vivolus, Obertus Caresanus, Obertus de Copa, Obertus de Puteo, Obertus de Soldano, Obertus de Taiolis o Raiolis, Obertus Nata, Obertus – 493 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA maior: 651; potestas: 640, 648, v. Rambertinus de Gisleriis; preco: v. Anselmus de Campo, Rufinus; prepositus: v. Hugo Caneffus o Calephus; v. ecclesia Sancti Petri; (de): v. Aam, Abbas Fulco de Burgundione o Bergulio, Albericus de Petrorico, Albertus, Albertus Balbus, Albertus Balduini, Albertus Bassus, Albertus Desaxius, Albertus maonerius, Albertus Meriolus, Albertus Saona, Albertus Tomaria, Albertus Vaxel, Alburnus, Aldratus, Alinerius de Siot, Amedeus de Dodo, Amedeus de Paulo, Amietus, Amigonus, Amionus, Anfossus Baravagius, Anfossus de Elia, Anfossus de Traçano, Anfossus de Çerbo, Anriotus de Oter, Anselmus, Anselmus Calvus, Anselmus Crola, Anselmus de Amiraa, Anselmus de Anselmaç, Anselmus de Foro, Anselmus de Naçar, Anselmus de Populo, Anselmus de Rolando, Anselmus Nata, Anselmus Rasor, Anselmus Spelortius, Arditio de Anrico, Ariseus, Arnaldus Bec, Arnaldus Bucca, Arnaldus Civera, Arnaldus de Burgeto, Arnaldus Gambaldus, Arnaldus Longus, Arnaldus Nitarius, Arnaldus Scarabel, Arnaldus Testa, Ascherius Criculus, Aurantius, Balbus Caniorto, Balduinus, Balduinus de Gandulfo, Balduinus de Guala, Balduinus Guasonus, Balduinus Niger, Balernus, Barba Girardus, Barralia, Basiesus, Befurius, Belengerius Ceriolus, Belengerius Ciriolus, Belengerius de Campolino, Bentius Levaloculus, Bentius Pan et Vinum, Bentius Scenta, Bergognus Botinus, Bergungius de Gueca, Bernardus de Cantalupo, Bernardus de Grassa, Bernardus de Orano, Bernardus de Plovera, Bernardus Futivetula, Bernardus Lovastrus, Bernardus Malapunça, Bernardus Vascel, Bernardus Vaxel, Berthatus calegarius, Bertram de Urbis, Bessatia, Bonifatius, Bonusfilius, Bonusiohannes Nata, Bonusiohannes Valençanus, Bonussegnor, Botatius de – 494 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Capalo, Iohannes de Castronovo, Iohannes de Mediolano, Iohannes de Ottonebel, Iohannes de Ottonebono, Iohannes f. Iohannis Guarcini, Iohannes Malet, Iohannes Porcel, Iohannes Tresoldus, Iuvenomus, Laborinus, Lanfrancus Bruxatus, Lanfrancus de Comitibus, Lanfrancus de Diano, Lanfrancus de Ottone, Lanfrancus Tricopolus, Latrofus, Ligaboves, Lutherius, Lutius, Magnanus, Manfredus Cabut, Manfredus Cavasanctus, Manfredus Corsus, Manfredus de Carlata, Manfredus de Croso, Manfredus de Ionata, Manfredus de Maçuc, Manfredus de Vicentio, Manfredus Dionixius, Manfredus ferrarius, Manfredus Gat, Manfredus Littus, Manfredus Scamonia, Marcellinus, Martinus Bellasai, Maçucus notarius, Michiçonus, Musca, Mussus de Gamundio, Natonus, Nattinus, Niger Patara, Nolesus, Obertus, Obertus Calvarius, Obertus Curtus, Obertus de Casali, Obertus de Fiore, Obertus de Guala, Obertus de Matel, Obertus de Ranerdo, Obertus de Roba, Obertus Motius, Obertus Nanus, Obertus Nigerbonus, Obertus Nudus, Obertus Soldanus, Obertus Spanteadenar, Obertus Tercius, Occellus Fulcherius, Odditio Durcus, Oddonus, Ogerius, Ogerius de Elena, Ogerius de Iohanne, Ogerius de Peviano, Ogerius de Philipo, Ogerius Sarmaor, Oliverius, Oliverius de Naver, Oliverius Ligerius, Oliverius Tealdi, Opiço, Opiço Accarinus, Opiço Crava, Opiço de Castel, Opiço de Lomello, Opiço Foiarinus, Oricus de Ançano, Oricus de Oglerio, Otto Calvinus, Otto Cavasanctus, Otto Crispus, Otto de Amedeo, Otto Nanus, Otto Niblus, Otto Niger, Otto Ravaxius, Ottobas, Ottobonus, Passarus, Pavarinus, Pensaben, Peronel, Petrus Bellicanus, Petrus Brunus, Petrus Canis, Petrus Corsus, Petrus Cuia, Petrus de Corva, Petrus de Gavio, Petrus – 495 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Alfade: v. Rufinus. Alferius: v. Guillelmus. Algaria (de): v. Balbus. Algarissus: v. Anselmus. Alinerii: v. Marcus. Alinerius de Siot, de Alexandria: 651. Alinus de Valle, de Capriata: 518. saltarius, de Capriata: 518. Alitionus, de Massa: 564. Allavina: v. Lavina. Alleta: v. O. Allianum [Agliano]: 640. Alma [loc. pr. Miogliola-Pareto]: 506. Almannus, de Sancto Romulo: 451. Almasor: v. Rufinus. Aloa: v. Guillelmus. Aloica: v. Petrus. Alpexella, Arpexella [Alpicella, Valle Scrivia]: 526. Alphanus de Tignino o Tiginno, de Massa: 564. Alplianus, de Vernatia: 595. Alquata: v. Arquata. Aluixio (de): v. Manfredus. alumin: 645. Alverius: v. Arverius. Amatamal, de Naulo: 465. Amato (de): v. Guercius. Amatus Flerius de Ritorto, de Capriata: 518, 519. Ambert de Sexto: v. Ambrosius. Ambo Nuvelanus, de Sancto Romulo: 451. Ambronus: v. Embronus. Ambrosii [Rio d’Ambros, Pareto], rivus: 506. Ambrosii: v. Aimericus, Amicus, Guillelmus. Ambrosius, Ambroxius de Capriata: 518. de Cedrono, frater: 636. de Cravate: 621. o Ambert de Sexto, servitor comunis Me diolani: 640. de Vedano, servitor comunis Mediolani: 627-630. notarius: 467, 468, 471, 575-580. f. Petri Panati, de Mediolano: 625. scriba: 471, 571. scutarius, consil. Alexandrie: 652. Ambrosius: v. Iacobus. Ambroxius: v. Ambrosius. Amedeo (de): v. Otto. Amedeus de Dodo, de Alexandria: 651. de Paulo, de Alexandria: 651. Amico (de): v. Carlo. Amicus Ambrosii, consil. Terdone: 623. consil. Alexandrie: 651, 652. de Cavuçano, de Clavaro: 572. – 496 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA de Foro, consil. Alexandrie: 652. de Murta: 562. de Toiano, de Capriata: 519. de Vernatia: 595. gastaldus: 518. Grillus, consul Ianue: 590. Guercius: 578. Mafonus, consil. Alexandrie: 652. Mallonus: 580. Raffanus, consul Venguilie: 455. Suavis, consil. Terdone: 623. Turchius: 471; eius filius: v. Bonifatius. Amietus, de Alexandria: 651. Amigacius, Amigatius, Amigacii: 506; v. Arnaldus, Guillelmus, Iohannes, Otto, Petrus. Amigonus, de Alexandria: 651. Amigonus: v. Grimaldus. Amiliano (de): v. Henricus. Amionus, de Alexandria: 651. Amiraa (de): v. Anselmus. Amiço de Lecroçoris, eius filius: v. Petrus. de Rivalta, f. Iacobi de Rivolta, preco et tubator Mediolani: 640; eius frater: v. Rivolta. Ammanfredi: v. Hugolinus. ancille: 501, 553, 556. And. Papiensis, de Terdona: 618. Andalo, Andelo de Bononia, potestas Ianue: 498, 510, 512, 515, 547, 606-608, 610, 611, 648. Andalo, Andelo (de): v. Petrus. Andara (de): v. Henricus de Addara. Andelo (de): v. Andalo. Anderotus: v. Andriotus. Andoria, Andorie [Andora]: 456, 461, 473, 475, 478, 486, 487; castrum: 486-488; notarius: v. Syfredus; vallis: 456, 461, 477-479. Andreas Aurie, consul Ianue: 493. burgensis, de Portuveneris: 562. Corvarius, de Terdona: 618. o Arduinus de Cafaro, consil. Ianue: 480. de Carmadino, consil. Ianue. 480. de Laude, de Mediolano: 472. de Massa, f. Murruelli, marchio: 553, 554, 556. de Montebello, de Capriata: 519. de Passano, f. Stefani: 585. de Vernatia: 595. de Vogueria, consil. Terdone: 637, 639. Salvaticus, consil. Terdone: 623. serviens Bisacie: 647. Andriolus: 614. de Mezano, f. Bertholini, notarius: 527. de Veçano: 605. f. Symonis de Oledo, notarius: 527. Andriotus, Anderotus de Punçanno, consil. Terdone: 637, 639. Anestaxius magister: 570. Anfossus, Anfossius, Anfosus, Anfussus, Anfusius, Anfusus, Affossus Acatapanis o de Catapane, consil. Terdone: 623, 637, 639. bancherius: 562. Baravagius, de Alexandria: 651. Barliterius, consil. Albingane: 464. Bastardus, de Capriata: 519. Bergamus, consil. Alexandrie: 651, 652. consul Sancti Romuli: 451. de Catapane: v. Anfossus Acatapanis. de Elia, de Alexandria: 651. de Traçano, de Alexandria: 651. de Çerbo, de Alexandria: 651. Anfossus: v. Obertus. Anfusini: v. Runcinetus. Anfussus, Anfusius, Anfusus: v. Anfossus. angaria: 501, 515, 553, 556. Angelerius de Mari, consul Ianue: 589, 593. Angellellus, de Massa: 564. Angellus de Gualdo, magister, eius filius: v. Iohannes. Angelotus vicecomes: 562. Anivinus: v. Rubaldus. Anrico (de): v. Arditio. Anricus: v. Henricus. Anrigetus de Moris, de Capriata: 519. – 497 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . Anriinus: 652. Anriotus de Oter, de Alexandria: 651. Ansaldenghi, Ansaldengui: 640. Ansaldi de Nigro: v. Henricus. Ansaldus, Ansaldo, Ansaldonus: 560. Bolletus o Bulletus: 456, 475. Bufferius, consil., consul Ianue: 480, 589, 593. Bulletus: v. Ansaldus Bolletus. Butinus, de Portuveneris: 562. Caracapa: 466. Cebe o Çebe, senator Ianue: 560, 562. Crispinus: 568. de Auria: 596. de Brunite, consil. Terdone: 623. de Castro, eius filius: v. Iacobus. de Cella, de Levanto: 587. de Lanerio: 558, 559. de Mari, consul Ianue: 566, 582-584, 640. de Nigro: 508, 509, 538, 560, 562. de Portumauritii: 452. de Roperga: 459. de Sicca: 453. de Tanclerio o Tanclerii, consul Ianue: 562, 563, 647. de Toiano, de Capriata: 519. Embronus: 587. Fallamonica, consil. Ianue: 456, 475, 480, 503. Golias: 560, 562. Guapellus: 453. Guaracus: 450. Laumelinus: 608. Lavagius, de Portuveneris: 562. Lecanoça o Lecanoçe: 604. Malfantus, consil. Ianue: 480. Mallonus: 456, 475. Pollicinus: 571. Portonarius: 503. Sardena: 473, 534. Sporta: 571. Tanclerii: v. Ansaldus de Tanclerio. Çebe: v. Ansaldus Cebe. Anselmaç (de): v. Anselmus. Anselmo (de): v. Otto. Anselmus, Ansermus Aaratus, ex dominis Castelleti: 522. Algarissus, de Sancto Romulo: 451. Bavosus, consil. Alexandrie: 652. Beccus, de Pereto: 505. Belpel, de Pereto: 505. Brugne: 506. Buferius: 562. Burgue, de Pereto: 505. Calvus, de Alexandria: 651. Cocagna, consil. Alexandrie: 651, 652. Cocagna, de Palodo: 551. Coxa, consil. Alexandrie: 651, 652. Crola, de Alexandria: 651. Curtus, castellanus Brovie: 506. de Adam, consil. Alexandrie: 651, 652. de Alexandria: 541, 651. de Amiraa, de Alexandria: 651. de Anselmaç, de Alexandria: 651. de Arquada o Arquado, consul Terdone: 617, 618, 631. de Arquata: 519. de Bergamasco, consil. Alexandrie: 652. de Campo, preco comunis Alexandrie: 652. de Castro: 560. de Foro, de Alexandria: 640; eius filius: v. Rufinus. de Foro, de Terdona: 618. de Linguilia o Vinguilia, f. Bonifacii: 456, 457, 479. de Loigerio, de Capriata: 518. de Monterufo: 581. de Musso: 557. de Naçar, de Alexandria: 651. de Pagano, de Capriata: 519. de Peculo, de Capriata: 519. de Polver, de Palodo: 551. de Populo, de Alexandria: 651. de Porta o Porcha, servitor comunis Me diolani: 640. de Portu o Porta, consil. Alexandrie: 652. – 498 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA de Pratis: 472. de Rolando, de Alexandria: 651. de la Sala, consil. Terdone: 637, 639. de Servo: 453. de Vinguilia: v. Anselmus de Linguilia. de Ysa, de Capriata: 519. ex dominis de Mirbello: 520. Garrius, consul Ianue: 560, 562, 647, 650. Gofredus, consil. Alexandrie: 652. Grecus, de Sancto Romulo: 451. Grossus, de Pereto: 505. Gurrenguisus, de Sancto Romulo: 451. Impaçatus o Impançatus, consil. Alexandrie: 651, 652. f. Ite: 631. Lantius o Lannus, de Capriata: 519. Laçarus, consil. Terdone: 637, 639. Malrasus, de Pereto: 505. Marencus, de Pereto: 505. Merlonis, de Capriata: 518. Meçepreve, consil. Alexandrie: 651, 652. Nata, de Alexandria: 651. Obertus, de Albingana: 459. Ollarius, consil. Alexandrie: 652. Parentis, de Pereto: 505. Pecentus o Peçerutus, de Pereto: 505, 506. Quinquefaxi, consil. Alexandrie: 652. Rasor, de Alexandria: 651. Ratus, de Pereto: 505. Rovedus, consil. Terdone: 617-619, 632. Salamonus, de Pereto: 505. Scoferius o Scaferius, de Pereto: 505. Siccardus, de Pereto: 505. Spelortius, de Alexandria: 651. Vexosus, de Pereto: 505. Ansona, Ausona, Osona, Osono (de): v. Arverius, Guido, Iacobus. Ansuisius de Cartagenia, consil. Ianue: 480. de Sancto Ginesio, consil. Ianue: 624. Anthonius: v. Antonius. Antiochie, Antiochia (de): v. Bonusvassallus, Rubaldus. Antolinus: v. Atto. Antonius, Anthonius de Carreto, marchio Saone: 493. de Credentia, notarius et cancellarius Ia nue: 560, 597. de Vogueria, consil. Terdone: 637, 639. Anxatius: v. Guillelmus. Ançano (de): v. Oricus. Apianus: v. Henricus. Apillius, Apigius, consil. Terdone: 617, 619. Appilius: v. Arlotus. Appostolus: v. Rubaldus. Aprilis botarius, de Capriata: 518. Aquabella (de), Aquebelle: v. Iohannes, Pal merius, Petrus. Aquaria (de): v. Hospinellus. aquaricie: 474, 507-510, 512, 515, 520, 521. Aqua Marcida [Acquamarcia, rio, Pareto], fossatum: 506. aqueductus: 553, 556. Aquensis [Acqui] civitas o comune: 497, 498; episcopus: 522. Aquila [d’Arroscia]: 461. Ar. Buçolus, de Terdona: 618. Arabitus: v. Rainaldus. Aramanno (de): v. Iohannes. Aramengo (de): v. Arditionus, Rufinus. Arancaboscus: v. Rufinus. Arasensis de Luca: 500. Arbustus, loc. qui vocatur [in districtu de Gatorba]: 546. Arcantus: 571. Arcantus, Archantus: v. Bonusvassallus, Martinus, Rainaldus. Arcata: v. Arquata. Arcatore, Archatore (de), Archatoris: v. Obertus, Perutius, Petrinus. arcatores, archator: 461, 473; v. Guillelmus, Obertus de Archatore. Archantus: v. Arcantus. archator, Archatore: v. arcatores, Arcatore. Archerio (de): v. Bonusvassallus. Archerius fornaxarius, consil. Terdone: 637; v. anche Ardentius formaiarius. – 499 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 623, 637, 639. Archonii, Arconi: v. Iohannes. arciferi: 561, 647. Arcilia: v. Arditio. Arcola (de): v. Bonifatius, Hugolinus. Arconi: v. Iohannes Archonii. Ardentius formaiarius, consil. Terdone: 639; v. anche Archerius fornaxarius. Ardericus: v. Aldericus. Ardeçonus: v. Arditionus. Ardicio, Ardicionus: v. Arditio, Arditionus. Ardiellus, de Vernatia: 595. Ardigatius Polla, de Mediolano: 636. Arditio, Ardicio Arcilia, de Sancto Romulo: 451. consil. Alexandrie: 652. de Anrico, de Alexandria: 651. de Ricco, de Sancto Romulo: 451. de Tohenengo: 558, 559. Fotuitor, de Sancto Romulo: 451. Natalengus: 466. Arditionis: v. Comes. Arditionus, Ardicionus, Ardiçonus, Ardeçonus de Aramengo: 558, 559. de Montemerlo, consil. Terdone: 637, 639. de Trucho, consil. Saone: 471. de Vernatia: 595. Arditionus: v. Hugo. Arditus de Porta, de Vernatia: 595. Ardiçonis de Legnario: v. Accursus. Ardiçonus: v. Arditionus. Ardoinus: v. Arduinus. Ardricus: v. Aldericus. Arduinus, Ardoinus comes Lavanie, eius filius: v. Armannus. de Cafaro: v. Andreas. de Comitibus, potestas Terdone: 630. de Passiano: 555. de Porcharia: v. Aldonus. senator Ianue: 562. Arestolo (de): v. Segner Baldiçonus. Arexe (de): v. Obertus. Arfeçano (de): v. Lanfrancus. Aricus: v. Henricus. Arigetus de Petro Aguliario, de Capriata: 519. arimannie: 574. Ariseus, de Alexandria: 651. Arlot (de): v. Opiço. Arlotus, Arlottus Appilius, de Terdona: 618. calegarius: 632. Arlotus: v. Hugo. armamentum galearum: 456, 475. Armanini: v. Albertus. Armannus, Armanus, Armaninus f. Arduini, comes Lavanie: 575, 576, 579, 580; eius uxor: v. Agnes. Cavalarius, de Clavaro: 572. de Lagneto, eius filius: v. Guillelmus de Lagneto. de Nexeolo, de Clavaro: 572. de Taxonaria, de Levanto: 587. de Tealdo: 572. prepositus ecclesie Sancti Donati: 472. fr. Rainerii: 560. fr. Rainerii de Lagneto: 588. Taiaferri, dom. Veçani et Carpene: 608. Turrexanus, de Palodo: 552. arme: 450, 452-455, 462, 465, 466, 500, 608. Armeani [Armea], aqua: 473. Armegine: v. Fulco. Armeline Davier: v. Nicola. Armella (de): v. Martinus. Armeçanus: v. Rufinus. Armillina (de): v. Henricus. Arnaldi: v. Rufinus. Arnaldus, Arnaldinus Amigatius, de Pereto: 505. Bailia, de Pereto: 505. Batigaldus: 524. Bec, de Alexandria: 651. Bialde: v. Arnaldus Buelde. Bucca, de Alexandria: 651. Buelde o Bialde, consul Venguilie: 455. – 500 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Civera, de Alexandria: 651. consil. Alexandrie: 651, 652. de Burgeto, de Alexandria: 651. de Massonega o Massonego o Nissonego, serviens comunis Ianue: 647. de Porta o Prola, de Vernatia: 595. de Roboreto, consil. Alexandrie: 652. de Sancto Vitali, de Massa: 564. de Tradatei: 636. ex dominis de Mirbello: 520. Gambaldus, de Alexandria: 651. Gatus: 464. Iolta, consul Saone: 470, 471. iudex: 453. Longus, de Alexandria: 651. mulaterius, de Pereto: 505. Nitarius, de Alexandria: 651. Punctus: 472. Raxonerius, consil. Alexandrie: 652. Scarabel, de Alexandria: 651. Solimanus, consil. Albingane: 462, 464. Subtilis, de Terdona: 618. tabernarius, consil. Alexandrie: 652. Testa, de Alexandria: 651. Vexosus, de Pereto: 505. Arnulfus, de Palodo: 552. Arotia [Arroscia], vallis: 461, 477, 478. Aroxio (de): v. Gualterius. Arpexella: v. Alpexella. Arpini: v. Vegius, Vivianus. Arpinus de Contegno, de Palodo: 552. Arpinus: v. Bertholotus. Arquata [Scrivia], Arquada, Arquado, Arquate, Arcata, Alquata, burgus, castrum, villa: 507, 510, 512, 622, 625-631, 640; castellani: 622; consules: 622; v. anche Ramerum;( de): v. Anselmus, Bovetus, Famulus, Gofredus, Guillelmus (ser) f. Guillelmi, Hospinellus, Scorcia. Arratus Scaia, de Pereto: 505, 506. Artaria: v. Hugo. Arte (de): v. Rufinus de Aire. Artimonus: 562. Artono (de): v. Iohannes. Artonus Corsus, consil. Terdone: 617, 618. Granonus, consil., consul Terdone: 617, 618, 632. Artuxii: v. Guillelmus. Artuxus Rubus, consul mercatorum Papie: 621. Arulfo: v. Guido. Arverius, Alverius, Arverinus de Ansona o Ausona o Osona o Osono, consil., consul Terdone: 617-619, 622, 632. de Vigueria o Viqueria, consil. Terdone: 637, 639. notarius, scriba Terdone: 617, 622, 632. Arçhimbaldus: v. Bonifatius. Asalitus: v. Bulgarus. Asaxus: v. Rufinus. Ascherii: v. Girardus. Ascherius Bembratus: v. Ascherius Membrutus. Criculus, de Alexandria: 651. consil. Alexandrie: 651, 652. Malasemença: 464. Membrutus o Menbrutus o Bembratus, consil. Terdone: 623, 637, 639. Ascherius: v. Guido Cafarotus. Ascignano (de): v. Lambertus de Asquignano. Asinarii, Asinarius: v. Bergognonus, Guillelmus, Rufinus. Aspiramonte (de): v. Gobertus. Asquignano, Ascignano (de): v. Lambertus. Assalitus, Açalitus de Moniardino: 547, 634, 635, 640; eius filius: v. Guillelmus. de Palodo: 552. Ast, Asta [Asti]: 558, 559, 640; potestas: 640, v. Barocius de Burgo; (de), Astensis: v. Brexia, Guillelmus, Morandus, Otinus, Rodulfus de Berta, Rolandus, Rufinus. Astexana: v. Guillelmus, Nicola. – 501 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Astoraria [Astorera-Pontinvrea], nemus seu mons: 506. astures, eorum ova et pulli: 506. Attarus de Marliano: 620. Atto, Attone, Attus, Antolinus de Catio, dom. Veçani et Carpene: 601, 602, 608. notarius: 608. Piacentino, notaio: V, VI, VIII-X. Aucchia, Auccha: v. Guido. Aucellus Turrexanus, de Palodo: 552. Audebertus, de Palodo: 552. Augolasca (de): v. Albertus. Augusium [Uscio]: 571. Augustus: 462. Aurantius, de Alexandria: 651. Auria (de), Aurie: v. Andreas, Ansaldus, Bartolomeus, Daniel, Guillelmus, Henricus, Iacobus, Manuel, Martinus, Montanarius, Nicola, Obertus, Percivalis, Petrus, Sygembaldus, Symon. Auricula de Buxeto, consil. Terdone: 623. Ausona (de): v. Ansona. Avegnantus de Monte, de Levanto: 587. Avei [in curia Frascarii]: 590; (de): v. Girardus. avena: 460. Avenente, de Vernatia: 595. Aveçeta [Avera ?, loc. tra Mioglia e Giusvalla]: 506. Aviger, de Palodo: 552. Avogaria de Precipiano: 530. Avolasca (de): v. Aço. axunçia: 624. Aymelium: v. Aimelium. Aymericus: v. Aimericus. Açalitus: v. Assalitus. Açario (de): v. Guido. Açarius Rubaldi Burdoni, consil. Terdone: 639. Açinus Curolus, consil. Terdone: 637. Ruburdoni, consil. Terdone: 637. ..AçoBorel o Borrel, consil. Terdone: 617, 632. de Avolasca: 619. de Pavigiano o Polliano, consil. Terdone: 619, 632. Devo, consil. Terdone: 623. Rovedus, consil. Terdone: 617-619, 623, 632. Salvaticus, consil. Terdone: 618, 619. Açonis: v. Petrus. B. pelliparius, de Sancto Romulo: 451. B. prior Carrariensis: 600. Baalardus, Baialardus, Baiardus de Pallo, consil. Ianue: 624, 626. Baapici, Baapiço (de), Baapitius, Badapitius: v. Guillelmus, Manfredus, Ogerius, Rolandus. Baaxol: v. Tebaldus. Bacconus: v. Vassallus. Bacemus, Baçhemus, Baçhimus: v. Gandulfus, Lanfrancus. Badapitius: v. Baapici. Baddoinus: v. Balduinus. Badellus, de Clavaro: 572. Baginus, de Capriata: 519. Bagius, Bargius Paximasnata o Paxemasnata, consil. Terdone: 637, 639. Bagnaria [loc. nel territorio della Spezia]: 601 603. Baialardus: v. Baalardus. Baiamons, Baiamondinus: 558, 559. Isembardus, miles potestatis Ianue: 496. Baianus Calderinus, de Capriata: 518. Baianus: v. Rufinus Boianus. Baiardus: v. Baalardus. Baile: v. Obertus. Bailia: v. Arnaldus, Symon. Baio (de): v. Opiço. Baiona (de): v. Hugo. Baionercus: v. Henricus. Balarinus, de Capriata: 519. – 502 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Balbus Caniorto, de Alexandria: 651. de Algaria, de Capriata: 518. Peraldi: 557. Balbus: v. Albertus, Guido, Guillelmus, Iohannes, Ogerius, Otto, Petrus, Raimundus. Baldeçonus, Baldiçonus: v. Guido, Segner. Baldicionis: v. Iacobus. Balditio, Baldicio, Baldiço, Baudicio, Bauduonus cordoanerius: 562. o Baldo de Alentino: 453. ex dominis de Mirbello: 520. de Plano, consul Venguilie: 455. de Tramuntata, de Palodo: 552. Ususmaris, senator Ianue: 562, 578. Balditione, Baudicione (de): v. Hugo. Baldiço: v. Balditio. Baldiçonus: v. Baldeçonus. Baldo de Alentino: v. Balditio. Baldo (de): v. Girardus, Guido. Baldoinus: v. Balduinus. Balduini, Balduino (de), Baldovini: v. Albertus, Iacobus. Balduinus, Baldoinus, Baudoinus, Bauduinus, Baddoinus Baraba, de Sancto Romulo: 451. Bissatia: 578. Comes: 493. de Alexandria: 651. de Briunte, consil. Terdone: 623. de Gandulfo, de Alexandria: 651. de Guala, de Alexandria: 651. de Iupeclerio, consil. Terdone: 637, 639. de Marencho: 530. de Paverio, consul Mugnanici: 526. de Plebe: 461. o Baudus de Veçano: 605, 612, 614; eius filli: v. Paganellus, Raimundus. Grantius: 560. Guasonus, de Alexandria: 651. Guercius: 560, 561; eius domus: 536. Masconus, consil. Saone: 471. Mulferrius: 610. Mussus, castellanus Palodi: 557. Nicia o Nitra, consil. Alexandrie: 651, 652. Niger, de Alexandria: 651. Nitra: v. Balduinus Nicia. f. Ottolini: 582. Pilosus: 562. Çurra, de Sancto Romulo: 451. Baldus, Baudus de Cafara: 470. de Libia, de Clavaro: 572. de Montemerlo, consil. Terdone: 617, 632. de Veçano: v. Balduinus de Veçano. Macia, consil. Saone: 471. f. Maneti o Maineti: 602, 603. Vetulus, de Sancto Romulo: 451. Baldus: v. Robertus. Balenclusia, Dalenclusia, de Massa: 564. Balernus, de Alexandria: 651. Balia, Balii: 506; v. Albertus, Iohannes, Iordanus, Otto. Balianus, f. Guidonis Aucchie, de Serravalle: 546. Balionus de Dominico, consil. Terdone: 637, 639. Baltegaiugum, Baltigaiugum o de Baltegaiugum: v. Guilicio. Balçanus, Bauçanus de Carpena, dom. Veçani et Carpene: 601-603, 608. bancherius: v. Anfossus, Manfredus, Symon. bandire: 460. bandiçatus, bandeçatus: 450, 452-455, 462, 465, 466, 617, 623, 624, 632. bandum: v. bannum. Bandus: v. Obertus. bannum, bandum: 456, 460, 475, 478, 506510, 512, 515, 516, 520, 521, 548, 553, 556, 557, 625, 640. Baraba: v. Balduinus. Barata, consil. Alexandrie: 652. Barata: v. Albertus. Baratea: v. Albertus. – 503 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . Baravagius: v. Anfossus. Barba Girardus, de Alexandria: 651. Barbarinus: v. Orandus. Barbavara, Barbavaira, Barbavaria: v. Iohan nes, Nicola, Patrius. barberius: v. Gandulfus. Barcha: v. Guillelmus, Iohannes. Barchinonia [Barcellona]: 450, 452, 462, 465, 466. Bardus: v. Braidus Valfeneira. Bargagnetus, de Massa: 564. Bargius: v. Bagius Paximasnata. Barletarius, Barlitarius: v. Anfossus, Guillelmus. Barocii, Barutii, Barutius, Barociis, Barocio (de): v. Hugo, Lanfrancus, Obertus, Philippus. Barotius, Barocius de Burgo o Bulgo, miles potestatis Ianue: 451. de Burgo, potestas Astensium: 640. de Terdona: 618. Barralia, de Alexandria: 651. Barreria: v. Brexia de Ast. barrilarius: v. Guillelmus Gallus. barrile: 506, 624. Bartholotus: v. Bertholotus. Bartolomeus, Bartholomeus, Bertolomeus de Domoculta o Domusculte, consil., con sul placitorum Ianue: 465, 571, 587, 624. de Paiario, consul Diani: 453. de Volta: 546. Domusculte: v. Bartolomeus de Domo culta. Feldratus, Saonensis: 501; eius uxor: v. Agnes. Longus, consul Albingane: 454, 463, 464. magister, notarius et iudex ordinarius, scri ba comunis: IX, 478, 494, 495, 586, 587. Porcellus, castellanus Gavi: 532. Barutii, Barutius: v. Barocii. Basegnana: v. Basignana. Basiesus, de Alexandria: 651. Basignana, Basegnana, Bassegniana [Bassignana]: 530; domini: v. Albertus Canis, Henricus de Basignana, Henricus Infans; (de): v. Albertus, Bellengerii, Henricus. Basnere: v. Petrus Besnerius. Basneria: 506. Bassaretus, de Vernatia: 595. Bassegniana: v. Basignana. Bassus: v. Albertus, Obertus, Otto, Rubaldus. Bastardus de Golferio, de Capriata: 518. de Levanto, f. Philipi de Monelia: 587. Bastardus: v. Albertus, Anfossus, Lanfrancus. Batigaldus: v. Arnaldus. Batipalea, de Clavaro: 572. Batticagna (de): v. Bernardus. Baudantia: v. Lanfrancus. Baudicio: v. Balditio. Baudicione: v. Hugo de Balditione. Baudoinus, Bauduinus: v. Balduinus. Bauduonus: v. Balditio. Baudus: v. Baldus. Bauçanus: v. Balçanus. Bava: v. Iacobus. Bavosus: v. Anselmus, Girardus, Guillelmus. Baxiano (de): v. Rufinus. Baçacus: v. Iohannes. Baçanus de Serravalle: 631. Baçhemus, Baçhimus: v. Bacemus. bealum: 506. Beaqua dom. de Rivalta: 584. Beaqua: v. Rainaldus. Beatricis: v. Montanarius. Bec o de Bec: v. Arnaldus, Rufinus. Beccaria (de): v. Guasconus. beccarius, becharius: v. Albericus, Guillius, Rogerius. Becco (de): v. Carlo. Beccus, consil. Alexandrie: 652. Beccus: v. Anselmus, Obertus. becharius: v. beccarius. – 504 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Bedercio, Beerci (de): v. Otto. Bederexo (de): v. Girardus. Beerci (de): v. Otto de Bedercio. Befurius, de Alexandria: 651. Begali (de): v. Gregorius. Begastri (de): v. Martinus o Marinus. Begerrus, Beguira, Begurrus: v. Albericus, Bellentius, Rufinus. Begia (de): v. Niger. Beginus: 565; eius nepos: v. Guibertinus. Begnus, Belegnus, de Capriata: 519. Beguira, Begurrus: v. Begerrus. Belardus: v. Obertus Beleardus. Belbum [Belbo], fl.: 640. Belcaço: v. Hugo. Beleardus, Belardus: v. Obertus. Belegno (de): v. Toianus. Belegnus de Toiano, de Capriata: 519. Belegnus: v. Begnus. Belengerio (de): v. Nicola. Belengerius, Belenglerius Ceriolus, de Alexandria: 651. Ciriolus, de Alexandria: 651. de Abel, consil. Terdone: 632. consil. Alexandrie: 651, 652. de Campolino, de Alexandria: 651. de Cancello: 517. de Cançeta o Cançea, de Capriata: 519. de Iordano, de Capriata: 518. de Meliana, de Capriata: 518. de Nerbona, de Portuveneris: 562. de Turri: 648. Gros o Grossus: 652. guardator: 502. Malus Maniator, de Capriata: 519. Orius, consil. Alexandrie: 651, 652. Belenginus de Carla, de Capriata: 519. Belenglerius: v. Belengerius. Beliame: v. Ogerius. Beliça (de): v. Rainaldus. Bellamuto (de): v. Otto. Bellamutus: 524. consul Ianue: 562, 563. Bellandus consul Mugnanici: 526. de Massa: 564. Bellasai: v. Martinus. Bellatana (de): v. Albertus. Bellaçolus: v. Iohannes. Bellengerii: 530. Bellengerii de Bassegniana: 640. Bellentius Begerrus o Begurrus, consil. Terdone: 637, 639. Belletus de Grunda, de Massa: 564. de Massa: 564. Belletus: v. Guillelmus, Petrinus. Bellicanus: v. Petrus. Bellino (de): v. Bonensegna. Bellinus, de Massa: 564. Bello Amore de Portuveneri: 556. Bellonus de Draimo, consil. Alexandrie: 652. Bellotus: v. Rubaldus. Bellus de Galbençolo, de Massa: 564. Peregrina: 564. Bellus: v. Petrus. Bellusbonus f. Rainatii o Bonichi: 556. Bellusbrunus, de Portuveneris: 562. Bellutius, de Massa: 564. Belmi (de): v. Henricus, Rufinus. Belmustus: 560. castellanus Gavi: 537, 538. Lercarius, rector Ianue: 450, 452-455, 462, 466, 527, 528, 632. Belmustus: v. Rolandus. Belpel: v. Anselmus, Iohannes, Obertus. Beltram, Beltrames, Beltramus: v. Bertram. Belvilanus de Busnate, eius filius: v. Passaguadus. Bembratus: v. Ascherius Membrutus. Benagia (de): v. Gualterius. Benaie: v. Iohannes. Bencius: v. Bentius. Beneaxo (de): v. Henricus. Benedicti: v. Iohannes. – 505 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . de Campo: 562. de Fuçe, de Levanto: 587. Benenca, filie de: 451. Benencum [Banengo-Montiglio]: 558, 559. Beniaminus: v. Guillelmus. Bennasci (de): v. Bernardus. Bennatus de Portuveneri: 556. Bentius, Bencius, Benço, Benzo, Penço Crexentius, consil. Terdone: 617. Crosel o Trosel, consil. Alexandrie: 651, 652. de Fulcone, de Capriata: 519. de Portuveneris: 596. Galixigna, consil. Alexandrie: 652. Levaloculus, de Alexandria: 651. o Bercinus de Vairana, consil. Terdone: 637, 639. o Bixon Paximasnatam, consil. Terdone: 617. Pan et Vinum, de Alexandria: 651. Piscator, consil. Alexandrie: 652. Scenta, de Alexandria: 651. Trosel: v. Bentius Crosel. Bentivegne: v. Guillelmus. Benvenutus Capelli, de Levanto: 587. Benço, Benzo: v. Bentius. Bençone (de): v. Girardus. Beraboschi, Bruxaboschi, casana de: 506. Berardus de Braia, de Palodo: 552. de Garigiono, de Capriata: 518. de Valdenasci, de Palodo: 552. Bercinus: v. Bentius de Vairana. Beregola: v. Otto. Berfolium: v. Primus. Bergamasco (de): v. Anselmus. Bergamensis: v. Iohannes. Bergamus: v. Anfossus. Bergogno (de): v. Guillelmus. Bergognoni: v. Rufinus. Bergognonus Asinarius, de Pereto: 505. Canellus, consil. Terdone: 623, 637, 639. Canis, consil. Terdone: 637, 639. Merlonus, de Capriata: 518. Bergognonus: v. Iohannes. Bergognus Botinus, de Alexandria: 651. Bergomascus, Bregomaschus de Lomenno, servitor comunis Mediolani: 640. Bergulio (de): v. Abbas Fulco de Burgundione. Bergungius, Bergunçius de Gueca, de Alexandria: 651. de Sarçano, consil. Terdone: 619, 623. Beritictus faber, de Massa: 564. Bermonte (de): v. Petrus. Bermundus: v. Guillelmus. Bernardetus o Bernardetus f. Soveati, consil. Alexandrie: 651, 652. Bernardi Debel: v. Henricus, Rufinus. Bernardus, Bernardinus: 540. Alberti Bovis: 519. Albertus Mussus: 582. canonicus ecclesie Sancte Marie de Castello Saone: 470. clericus, consil. Terdone: 623, 637, 639. consil. Alexandrie: 652. de Batticagna, de Massa: 564. de Bennasci, de Palodo: 552. de Burgo, de Clavaro: 572. de Calveti, de Palodo: 552. de Cantalupo, de Alexandria: 651. de Grassa, de Alexandria: 651. de Guidobono o Guidobonis o Guidonisboni o Guidonisbelli, consil. Terdone: 617-619, 623, 632, 637, 639. de Orano, de Alexandria: 651. de Palençona o Palençono, consil. Terdone: 618, 623. de Plovera, de Alexandria: 651. de Rocha, de Nerbona: 645. de Talona, consil. Alexandrie: 652. de Vetrali: 602, 603. de Viviano o Vivianus, de Capriata: 518, 519. de Vulpilino, consil. Terdone: 623. frater hospitalis Sancti Iohannis: 502. – 506 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Futivetula, de Alexandria: 651. Gualdinus de Novaria, eius filius: v. Michol. Guidonisbelli, Guidonisboni: v. Bernardus de Guidobono. Iohannis Canis, de Capriata: 518. Lovastrus, de Alexandria: 651. Malapunça, de Alexandria: 651. Malerba, consil. Alexandrie: 651, 652. Menbratus, consil. Terdone: 623. Muninus, consil. Terdone: 637, 639. Otonis de Beroto, de Capriata: 519. Pesatus o Pensatus, consil. Terdone: 617, 618, 632. Petri Iohannis, consil. Terdone: 623. Provincialis, consil. Alexandrie: 652. f. Ricomani, de Vernatia: 595. Tonsus, de Pereto: 505, 506. Tromel, consil. Alexandrie: 651, 652. Vascel, de Alexandria: 651. Vaxel, de Alexandria: 651. Vivianus: v. Bernardus de Viviano. Bernate (de): v. Cortixius. Bernaço: v. Bernitio. Berninus Granonus, consil. Terdone: 637, 639. Bernitio, Berniço, Bernaço eius filius: v. Guibertinus. de Mari: 562. Bernoudi [San Bernardo-Ponzone] vallis: 506. Berno, de Sancto Romulo: 451. Bernus de la Porta: 631. Beroto (de): v. Bernardus Otonis. Berreta: v. Otto. Berrominus: v. Thomas. Berta (de): v. Rodulfus. Bertaldo (de): v. Henricus. Bertaldus, de Vernatia: 595. Berte: v. Massanellus, Vitalis Mussus. Berthatus calegarius, de Alexandria: 651. Bertholinus, Bertolinus de Mezano, eius filii: v. Andriolus, Quirichinus. draperius: 634, 635. Bertholotus, Bertolotus, Bartholotus Alberti, notarius: IX, 461, 465, 466, 527, 529, 542, 618-620, 622, 623, 632, 641. Arpinus de Taurino: 558, 559. f. Bertoloti: 452. de Capriata: 519. de Malerba, de Capriata: 518. de Mussis, de Terdona: 618. de Petra, consil. Alexandrie: 652. de Pilo, prepositus de Vogueria: 637. de Ramo, consil. Terdone: 623. de Vernacia: 555, 614. de Volta: 560, 577. Ganderii: v. Bertholotus Gualterii. Gondeu, consil. Terdone: 623. Gualterii o Ganderii, consil. Terdone: 637, 639. Navonus, consil. Terdone: 637, 639. scriba: 450. Berthonus de Urmea: 456. Bertolinus: v. Bertholinus. Bertolomeus: v. Bartolomeus. Bertolotus: v. Bertholotus. Bertram, Beltram, Bertrame, Bertrames, Beltrames, Bertramus, Beltramus: 560. Christianus, potestas Ianue: 450, 452-455, 462, 536, 622, 632. consil. Alexandrie: 652. de Clavaro: 572. de Gagnono o Guagnono, consil. Alexandrie: 651, 652. de Lagneto: 582, 604; eius frater: v. Albertus. de Urbis, de Alexandria: 651. Salinben, iudex Papie: 632. Bertrame (de): v. Otto. Bertrames, Bertramus: v. Bertram. Berugus: v. Castellus, Guillelmus, Henricus. Berçola (de): v. Ferrinus. Besacia: v. Bisacia. Besnerius, Basnere: v. Petrus. Bessatia: v. Bisacia. – 507 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Bevelinum, Beclinum [Beverino]: 565, 605; v. anche Corvara. Bevinus: v. Otto. Beçonus: v. Guillelmus. Bialde: v. Arnaldus Buelde. Biblius: v. Guillelmus. Bicchinus: v. Guillelmus. Bignotus, Bignotus de Çiminasco o Çuminasco, causidicus, iudex potestatis Ianue: 452, 455, 462, 632. Bilianda (de): v. Bonussegnor. Bindellus: v. Guillelmus. Bioniis [Bionzo-Costigliole d’Asti ?], castrum de: 640. Biroudus, de Pereto: 505. Bisacia, Bissacia, Bisatia, Bissatia, Besacia, Bessatia, Bisatius, Bissacinus : 522, 582. o Rubaldus Bisacia, consul Ianue: 473, 493, 534, 535, 647, 650; eius filius: v. Bisacia o Bisacinus; eius serviens: v. Andreas. de Alexandria: 651. o Bisacinus o Bissacius, f. Rubaldi Besacie: 458, 493. senator Ianue: 562. Xandalengus, consil. Saone: 471. Bisacia, Besacia, Bissatia: v. Balduinus, Rubaldus. Bisanne, Bisagnum [Bisagno], fl., planum de: 568; (de): v. Henricus. Bisatia, Bisacia, Bisatius, Bissacinus, Bissacius, Bissatia: v. Bisacia. Bissia: v. Bixia. Bivolus: v. Boiolus. Bixelli, Bixello (de): v. Henricus. Bixia, Bixie, Bissia: v. Fulco, Guillelmus, Henricus, Iacobus, Manfredus, Obertus. Bixon: v. Bentius Paximasnatam. Blancardo (de): v. Albertus. Blancardus de Prealono: 631. Blanci de Novis: 530. Blancus de Caço, de Levanto: 587. de Squignano, de Massa: 564. panaterius, Gavacanus: 557. Blancus: v. Ghecius, Guido, Henricus, Ober tus. blava: 461, 506, 590, 596, 617, 621, 623, 632. Bobonus de Costa, de Sancto Romulo: 451. Bobonus: v. Rainaldus. Bocardinus, de Capriata: 519. Bocardo (de): v. Morus. Bocatii: v. Nicola. Bocatii [pr. Valla-Pareto] clausa: 506. Bocca: v. Bucca. Boccafolis: v. Buccafolis. Boccasius, Boccassius Brema: 640. Boglerolius, Boglolius: 558, 559. Boiachensis: v. Iacobus. Boiamundus: 560. senator Ianue: 562. Boianus, Baianus: v. Rufinus. Boiolus, Boionus de Montemerlo, consil. Terdone: 618, 619, 632. Boiolus, Bivolus: v. Guillelmus, Obertus. Boionus de Montemerlo; v. Boiolus. Bolbera, Balberia [Borbera], val de: 530, 640. Boleus: v. Fulco. Bolletus, Bulletus: v. Ansaldus, Obertus; v. anche Buller. Bolognese: v. Martinus. Bombellus, de Palodo: 552. Bomerius, consil. Alexandrie: 652. Bomnici [pr. Pontinvrea] fossatum: 506. Bona (de): v. Guillelmus. Bonacursus f. Guillelmi, dom. de Ysola: 604, 607, 612. f. Henrici, de Massa: 564. f. Tedisii: 560. Bonafides de Levanto, f. Guillelmi de Legna rio: 587. Bonagente: 455. Bonahora, de Massa: 564. Bonanatus, consil. Alexandrie: 652. Bonardus: 540. Bonataca: v. Girardus. Bonatie: v. Michaletus. – 508 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Bonavia, Bonavita, Bonavitus de Casanego: 635. de Costa, de Sancto Romulo: 451. de Rustico: 466, 469. de Vernatia: 595. Rainaldus: 502. Bondaninus, Rondaninus, de Capriata: 519. Bonefacius: v. Bonifatius. Bonel, consul Alexandrie: 651, 652. Bonellus Carderinus o Cauderinus, de Capriata: 519. Bonense de Maiolo: 605. Bonensegna de Bellino: 605. de Vernatia: 595. Boni: v. Alberigi. Bonetus, civ. Ianue: 633. Bonichus, Bonicus o Rainatius, eius filius: v. Bellusbonus. Spandivinum, de Terdona: 618. Bonifacio, Bonifacium [Bonifacio-Corsica], castrum, portus: 450, 452-455, 461, 462, 465, 466, 474, 486; (de): v. Rogerius. Bonifatius, Bonifacius, Bonefacius: 574. f. Amici Turchii: 471. Arçhimbaldus, consul Sancti Romuli: 450. Constantinus, de Gavi: 530. consul Capriate: 516. corriçar, consil. Alexandrie: 652. de Alexandria: 651. de Arcola: 553. de Bosco, marchio, eius filii: 642. de Cravexana, marchio: 463, 464, 473, 474, 477, 481; eius sigillum: 473. de Enurardo, consil. Alexandrie: 652. de Grafagno: 558, 559. de Linguilia: v. Bonifatius de Quadraginta. de Montemerlo, consil. Terdone: 637. de Pereto, eius filii: 501. de Portumauricio: 491. de Quadraginta o Quaranta o de Linguilia o Vinguilia, dom. Venguilie 455-457, 460, 463, 464, 473, 474, 477, 482. de Stella: 499, 500. de Vinguilia: v. Bonifatius de Quadraginta. de Volta o de la Volta, consil. Ianue: 480, 570, 624, 640. ex dominis de Mirbello: 520. f. Guillelmi gastaldi: 472. f. Iacobi de Volta: 527, 574. minor: v. Bonifacius f. Oddonis de Cravexana. Montisferrati, marchio: 558, 559. o Bonifatius minor, f. Oddonis de Cravexana: 475. nep. Ottonis de Bosco: 508; eius filii: v. Conradus, Manfredus. Rigueça, de Sancto Romulo: 451. Riguetius: 451. Rubeus: 500. Taiaferrum o Talliaferrum de Cravexana, marchio: 474, 475, 480-483,485, 486, 488 492. Vescontus, de Pereto: 505. Bonifatius: v. Opiço. Bonihominis: v. Iohannes. Boninus consil. Alexandrie: 652. sartor, consil. Alexandrie: 651, 652. Bonivicini de Spigno: 506. Boniço, de Vernatia: 595. Bonmatus: 562. Bonmeior (de): v. Carlevarius. Bononia (de): v. Andalo, Hugolinus Marsi lii. Bonovicino (de): v. Gandulfus. Bonsegnorus: v. Bonussegnor. Bonus de Mercadellis, de Terdona: 618. de Sancto Vitali, de Massa: 564. Bonus: v. Hugo. Bonusfilius de Alexandria: 651. presbiter: 568. Bonusinfans notarius et cançellarius: 524, 567, 568. Pelatus: 459. – 509 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Buferius: 568. Capalia, notarius: 640. consil. Alexandrie: 652. de Murta: 635. Fulconis Surdi, consil. Terdone: 623. Iolta, consil. Saone: 467, 468, 471. Masconus: 467. Nata, de Alexandria: 651. Saccus: 468. Valençanus, de Alexandria: 651. Çullius, de Pereto: 505. Bonuspatus Paulengus, de Sancto Romulo: 451. Bonussegnor, Bonussenior, Bonsegnorus consil. Albingane: 464. de Alexandria: 651. de Bilianda, de Sancto Romulo: 451. de Rainerio o Raneço, de Palodo: 552. de Vinguilia: 459; eius frater: v. Obertus. Bonusvassallus: 562. Arcantus o Archantus: 504, 536. Bocca: 524. Caligepallii, notarius, scriba comunis Ianue: VIII, IX, 456, 460, 465, 474, 475, 480, 481, 485, 486, 488, 492, 496, 498, 501, 502, 507, 515, 521, 547, 554, 555, 575-580, 582, 585, 587, 598, 600, 605, 606, 610, 611, 623, 624, 626, 638, 642, 648. de Aldo, iudex Portusmauricii: 490, 491. de Antiochia, consul Ianue: 560, 561. de Archerio, senator Ianue: 562. Guetius: 562. Laumelinus, consil. Ianue: 624. Laçetus o Laçhetus: v. Vassallus. Magnonus, de Naulo: 465. Malfiliaster, de Portuveneris: 562. Sardena, consil. Ianue: 456, 475, 480, 624. Bonusvillanus de Bullito, consul Diani: 453. Bordini, Burdini, Bordinus, Bordonus, Burdinus, Burdino (de): 506; v. Facius, Guillelmus, Henricus, Iacobus, Manfredus, Obertus, Petrus, Rufinus. Borel, Borrel o de Borel o Borello: v. Aço, Rubaldus. Borgarinus, Borgarus iudex: 640. Boronus de Gavio: 631. Borratius de Paxano: 586. Borrel: v. Borel. Borrellus de Capriata: 518. Borroano, Borriano (de): v. Rolandus. Bos Spinola: v. Guillelmus. Boscatius Loterius, de Pereto: 505. boscatores: 506. Bosco [Marengo], Busco, castrum, villa: 507; marchiones: 497, 508, 548, v. Bonifatius, Guillelmus, Henricus, Otto; de): v. Guillelmus, Iohannes, Manfredus, Rufinus, Rufinus Peladus. Boscus, locus ubi dicitur [dipendenza del- l’abbazia di Tiglieto, pr. Gavi L.]: 542. Boso, Bosus eius filius: v. Gofredus. Cornaionus: 552. de Ideçone, consil. Alexandrie: 652. de Mugnanico, consul Mugnanici: 526. de Treça, de Levanto: 587. Petri Grassi, de Capriata: 519. Bosus: v. Fulco, Guillelmus. Botardono (de): v. Otto. botarius: v. Aprilis. Botatius Cambiator, consil. Alexandrie: 652. de Capriata: 519. de Draimo, de Alexandria: 651. Spandidenar, consil. Alexandrie: 652. Botellus: v. Otto. Botericus: 562. Boterii Plaçemalis: v. Albertus. Botinus: v. Bergognus. Bovarelli, Bovarello (de): v. Rambertinus Guidonis. Bovatius, de Alexandria: 651. Bovellus, de Capriata: 519. Boverius de Paterno o Patrino, de Palodo: 551. Garini o Gavarini, de Pereto: 505. – 510 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . Boverus, Bovorus Grassus, de Terdona: 634. Boveto (de): v. Petrinus. Bovetus de Arquate: 631. Bovis: v. Bernardus Alberti, Gandulfus Al berti. Bovorus: v. Boverus. Boxerius de Piro, consil. Terdone: 623. Boxono (de): v. Henricus. Boça: v. Petrus. Boçolum [Bozzolo-Brugnato]: 607, 608; ca stellani: 588; castrum: 588. Boçus, de Alexandria: 651. Bracca, consil. Alexandrie: 652. Bracherius: v. Petrus. Bragatus: v. Albertus, Iohannes, Rufinus. Bragiis [Braia, cas. di Pareto], in: 506. Braia (de): v. Berardus. braia, braida: 506, 530, 553, 556, 618-620, 623, 632. Braida (de): v. Obertus, Petrus. Braidus, Bardus Valfeneira, de Capriata: 552. Braimante de Capriata: 518. Braimante (de): v. Rufinus. Bramuntus: v. Gavarinus. Branchata: v. Rufinus. Brandus: 557. Brançullus: v. Oliverius. Brasia: v. Brexia de Ast. Braçageda, de Palodo: 552. Bregomaschus: v. Bergomascus de Lomenno. Breienascus: v. Rainaldus. Brelio (de): v. Petrus, Raimundus. Brema: v. Boccasius. Brencellia: v. Guillelmus. Breto (de): v. Guido. breve: 542, 574; v. anche Ianua, Terdona. Brexanus de Campo, consil. Terdone: 617. Brexia, Brasia, Barreria de Ast: 558, 559. Bricius: 557. Durantus, consil. Alexandrie: 652. Brignonus: v. Guillelmus. Briunte (de): v. Balduinus. Brixianus guardator: 502. Broccus: v. Lanfrancus, Rubaldus. Brotus, de Vernatia: 595. Brovia [Brovida-Dego], castellani: v. Anselmus Curtus, Cercatus de Brovia, Grimaldus de Brovia, Henricus de Brovia, Ruçenetus; domini de: 506; (de): v. Cercatus, Grimaldus, Henricus, Obertus. Bruersa [Benedicta-Bosio], mansio Ripealte: 541. Brugna, eius filius: v. Manfredus. Brugne: v. Anselmus. Brugnoleta [Brignole-Rezzoaglio ?]: 591. Brugnoletum [ loc. in Pareto]: 506. Brugnolus magister, de Alexandria: 651. Brugnus de Solerio, de Palodo: 551. Bruna, ux. Henrici de Uxecio: 501. Bruniatum [Brugnato], Ecclesia, eius advocator: v. Rainerius de Lagneto; castellani episcopi: 588; episcopus: v. Lanfrancus; v. anche Boçolum. Brunite (de): v. Ansaldus. Brunus: 562. de Carlaxio, consil. Terdone: 637. Brunus: v. Petrus. Bruxaboschi: v. Beraboschi. Bruxamantica: v. Henricus. Bruxatus: v. Lanfrancus, Petrus. Bruxeda [Bruceta-Cremolino], castrum, villa: 507, 508, 510, 512; (de): v. Guillelmus. Buarellus, de Portuveneris: 596. Bubium [Bubbio], castrum: 640. Bubulcus: v. Niger. Bucca, Bocca: v. Arnaldus, Bonusvassallus, Guido, Guillelmus, Pascalis, Rubaldus; v. anche Guillelmus Barca. Buccabella, consil. Terdone: 617, 618. Buccadordi, Buccaordei: v. Dominicus, Rubaldus. Buccafolis, Buccafollis, Boccafolis: v. Ober tus, Opiço. Buccanigra: v. Guillelmus. Buccaordei: v. Buccadordi. Buccatius de Alexandria: 651. Buccebelle, Buchebelle: v. Iohannes. – 511 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Buferius, Bufferius: v. Ansaldus, Anselmus, Bonusiohannes, Merlo, Symon. Buffus: v. Guascus. Bugerius, de Alexandria: 651. Buitollus, de Massa: 564. Bulboninus: 457. Bulgar: v. Bulgarus. (de): v. Symon. Bulgarus, Burgarus, Bulgar Asalitus, de Naulo: 465. consil. Alexandrie: 652. de Sala, consil. Terdone: 623, 637, 639. de Terdona: 618. Gavelii, consil. Terdone: 639. Suavis, consil., consul Terdone, castellanus Serravallis: 617, 621, 632. Bulgarus: v. Ogerius. Bulgo (de): v. Burgo. Buller, Bulletus: v. Marchio; v. anche Bolletus. Bullito (de): v. Bonusvillanus. Bullus de Marsilia, de Capriata: 519. Bultius: v. Hugolinus. Burcius: v. Petrus. Burdini, Burdino, Burdinus: v. Bordini. Burdononi: v. Açarius Rubaldi. Burel: v. Pullerus. Burgarus: v.Bulgarus. burgensis: v. Andreas. Burgeto (de): v. Arnaldus. Burgo, Bulgo (de): v. Barotius, Bernardus, Iohannes, Syrus. Burgue: v. Anselmus. Burgundione, Bergulio (de): v. Abbas Fulco. Burgus Fornariorum [Borgo Fornari-Ronco S.], castellani: 622; consules: 622. Burierius: v. Alcornerius. Burominus, de Alexandria: 651. Buronus Forellus: 503. Buronus: v. Guillelmus. Burrionus de Calcinaria, consil. Terdone: 623, 637, 639. de Capriata: 519. Burrola: v. Iacobus. Burçono (de): v. Rolandus. Busca, marchiones: 493. Busca, Buscha: v. Guillelmus, Petrus. Buscarinus: v. Fulco, Galafius, Guillelmus, Hugo, Otto. Buscesius, Buxesus: v. Odinus, Petrus. Buscha: v. Busca. Buscherius: v. Otto, Rufinus. Buscho (de ser): v. Buscus, Conradus. Buschus: v. Buscus. Busconis: v. Sygembaldus. Busco: v. Bosco. Buscus, Buschus consil. Terdone: 617; eius filius: v. Sy gembaldus. de ser Buscho, consil. Terdone: 637, 639. Busnardus de Granvilano o Granvillano, iu dex, consul Papie: 618, 532. Busnate (de): v. Passaguadus f. Belvilani. Busone (de): v. Rodulfus. Bussignolus: v. Ruffignolus. Buterium: v. Podium Buterium. Butiionus: v. Hugolinus. Butinus: v. Ansaldus, Hugo. Butius: v. Guillelmus. Butus, de Alexandria: 651. Buxedo (de): v. Buxeto. Buxesus: v. Buscesius. Buxeto, Buxedo (de): v. Auricula, Engelerius, Gregorius, Guillelmus, Henricus, Hugo, Obertus, Patutius, Rainerius, Remusus. Buxonus, de Capriata: 519. Buçala, Buçalla [Busalla]: 526. Buçolus: v. Ar., Philippus. Caballus, Cavallus: v. Marchisius. cabella, gabella salis: 474, 486. cabellaria: 632. Cabut: v. Manfredus. Cacaranus: v. Guillelmus. Caceta, de Sancto Romulo: 451. – 512 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Cacignanus: v. Michael Canchignanus. Cacolla: 501. Cafara, Caphara, Cafaro (de): v. Andreas, Baldus, Marchio, Otto. Cafaraina: v. Guillelmus. Cafarato, Cafaroto (de), Cafaratus, Cafarotus, Caforotus: v. Guido, Iohannes, Obertus, Rubaldus. Cafarinus, de Capriata: 519. Cafarinus, Caferinus: v. Guillelmus. Cafaro: v. Cafara. Cafaroto (de), Cafarotus: v. Cafarato. Caferinus: v. Guillelmus Cafarinus. Caforotus: v. Cafarotus. Cagnanega (de): v. Rogerius. Cagnolus: 564. Cairantio (de): v. Rubaldus. Calamandrana, castrum, homines de Ansaldenghis o Ansaldenguis: 640; homines de Corbellariis: 640; que appellatur Monfren [Monferrato]: 640; homines Ruffini Croce o Croze: 640; v. anche Garbazola. Calce (de): v. Pontius. Calcinaria (de): v. Burrionus, Gandus, Gilius, Guillelmus, Iohannes, Nata, Opiço, Pe trusbonus, Rainerius, Rodulfus, Rufinus. calcinaria: 506. calderarius: v. Iacobus. Calderinus: v. Baianus. Calega, Galega (de): v. Henricus. calegarius: v. Arlotus, Berthatus, Guido, Guil lelmus, Iohannes, Vitalis. Calem.: v. Opiço. Calephus: v. Canef. Caligepallii: v. Bonusvassallus, Guillelmus. Caligepallius, eius serviens: v. Rolandus. Calignanum [Carignano-Genova]: 568. Calignanus/i: v. Guillelmus. Callium [Caglia-Stellanello]: 456. Callozum [Calosso]: 640. Calona, Caloria: v. Obertus. Calvarius, de Alexandria: 651. Calvarius: v. Obertus. Calveti (de): v. Bernardus. Calvetus, de Alexandria: 651. Calvinus, de Alexandria: 651. Calvinus: v. Otto. Calvus de Pontaleone o Portaleone, consil. Ter done: 637, 639. senator Ianue: 562. Calvus: v. Anselmus, Guillelmus, Iohannes, Loysius, Marchisius, Rubaldus. Camardino: v. Carmadino. Cambiator: v. Botatius. Camergi: v. Dondedeus. Camilla (de): v. Symon. Caminadella (de): v. Oprandus f. Ottonis Ca pelli. Camixanus, hab. Ianue: 638, 639. Camodeia (de): v. Hugo. Camolariis [pr. Astorera-Pontinvrea], in: 506. Campal, Camparium [Campale-Molare], ca strum, villa: 507, 508-510, 512. Campaninus, de Capriata: 519. Camparium: v. Campal. Campastro (de): v. Guillelmus. Campilla [Campiglia-La Spezia]: 596. Campixio (de): v. Rainaldus. Campo (de): v. Albertus, Anselmus, Bene dictus, Brexanus, Ionathas, Petrus. Campo Surego (de): v. Albertus. Campolino (de): v. Belengerius. Campualli, Capualis, Capud Vallis [forse l’at tuale Campitelli, nel territorio della Spezia]: 601-603. Campus [Campoligure], castrum: 508-510, 512. Campus Iustonus [loc. pr. Gavi L.]: 537. Campus Loventinus [in curia Frascarii]: 590. Camulium [Camogli]: 571. canaba: 506. Canale [Canale-Fontanigorda ?]: 546; (de): v. Rubaldus. Canalis [Canale, cas. di Pareto], fossatum: 506. Canavarii: 506. – 513 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . Cancello (de): v. Belengerius. Canchignanus, Cacignanus: v. Michael. Cancus: v. Lanfrancus. Cane, Canis: v. Albertus, Bergognonus, Ber nardus Iohannis, Iohannes Petri, Manfredus de Iohanne, Obertus, Otto de Iohanne, Petrus, Raimundus, Rufinus. Canef, Caneffus, Calephus, Kalephus: v. Hu go, Petrus. Canel: v. Petrus. Canelis, Canellis [Canelli]: 640. Canella: v. Otto. Canellerius: v. Guillelmus. Canellis: v. Canelis. Canellus: v. Bergognonus. Caneto (de): v. Lanfrancus. Canevanova (de): v. Opiço. canevarius: v. Michael. Canevarius: v. Obertus. Canigia, Canigia de Vero, consul Alexandrie: 651, 652. Canigna, eius filii: 530. Caniorto: v. Balbus. Canis: v. Cane. canonica Sancte Marie de Vineis: v. ecclesia. Canovario (de): v. Martignonus. Cantalupo (de): v. Bernardus. cantarius: 568, 624. Cantellus: v. Pascalis. Cantonata [-Pareto]: 506. cantor: v. Otto de Laveis. Canus: v. Iohannes, Stondus. Cançea (de): v. Belengerius de Cançeta. cançellerius: v. cancellarius. Cançeta, Cançea (de): v. Belengerius. Capalia: v. Bonusiohannes. Capalinus, Capolinus, de Vernatia: 595. Capalo (de): v. Iohannes. Caparagia, de Capriata: 518. Caparella, Coparella [loc. nel territorio della Spezia]: 601-603. Caparronus, de Capriata: 518. Capellana (de): v. Solarolius. capellanus, Capellanus: v. Conradus, Guillelmus. capellarius: v. Guillelmus. Capelleça [pr. Serravalle]: 636. Capelli: v. Benvenutus, Guillelmus. Capellina [Capelletto-La Spezia]: 596. Capellinus: v. Manfredus. Capellus: v. Hugo, Obertus, Otto. Caphara (de): v. Cafara. Capharus, consul Ianue: 596. Capinus f. Iohannis Samarugue: 640. Capitaneus, de Clavaro: 572. Capite Iudei (de): v. Albertus. Capitis Magii: v. Guillelmus. capitulum et statutum: 471; v. anche Ianua, Terdona. Capoanus: v. Mussus Capuanus. Capoculi (de): v. Tecius. Capolinus: v. Capalinus. caponi: 596. Caponus: v. Hugo, Rolandus. Capra: v. Ido, Ogerius. Capriata [d’Orba], Cavriada, Craviada, castellani: 517, 518; castrum, villa: 507, 510, 512-519, 640; consules: 517, 518, v. Bonifatius, Gandulfus, Raimundus de Oddone, Rufinus de Burdino, Rufinus de Grilla; potestas: 517, 518; preco: 518; v. ecclesia Sancti Petri; (de): v. Aimerius de Rofino, Albertarius, Albertus de Bellatana, Albertus de Basignana, Albertus Malanocte, Albertus Scolaçucha, Alcornerius Burierius, Alinus de Valle, Alinus saltarius, Amatus Flerius de Ritorto, Ambrosius, Amicus de Toiano, Andreas de Montebello, Anfossus Bastardus, Anrigetus de Moris, Ansaldus de Toiano, Anselmus de Loigerio, Anselmus de Pagano, Anselmus de Peculo, Anselmus de Ysa, Anselmus Lantius, Anselmus Merlonis, Aprilis botarius, Arigetus de Petro Aguliario, Baginus, Baianus Calderinus, Balarinus, Balbus de Algaria, Bastardus de Golferio, Begnus, Belegnus de Toiano, Belengerius de Cançeta, Be – 514 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Guillelmus Petri Taramacii, Guillelmus Rubeus, Guillelmus saltarius, Guillelmus Segnor, Guillelmus Varidus, Guisulfus de Gandulfo, Henricus de Armillina, Henricus de Bertaldo, Henricus de Boxono, Henricus de Ecclesia, Henricus de Malanocte, Henricus de Mauro, Henricus de Roboreto, Henricus de Tauro o Toro, Henricus Ermiline, Henricus Taramaxius, Henricus Topa, Homodeus de Tornellis, Hugo de Petigia, Hugo Perida, Hugo Taramaxius, Iacobus de Pede Ursi o Pedis Ursi, Ioannardus, Iohannes Bergognonus, Iohannes Cafaratus o Cafarotus, Iohannes calegarius, Iohannes de Alegrame o de Alerame, Iohannes de Burgo, Iohannes de Piris, Iohannes de Septima, Iohannes Grillus o Ottonis Grilli, Iohannes Malerba, Iohannes Malvaxe, Iohannes Mancus, Iohannes Manfredi de Saporito, Iohannes molinarius, Lanfrancus de Monleone, Lanfrancus de Turdo, Lanfrancus de Valle, Lanfrancus Filastrus, Lanfrancus Piccus, Lanfrancus Sartorius, Lantelmus Matonus, Manfredus Burdinus, Manfredus Capellinus, Manfredus de Aluixio, Manfredus de Guasca, Manfredus de Guidatio, Manfredus de Libato, Manfredus ferrarius, Manfredus Merlonus, Manfredus Saporitus, Manfredus Ventrinus, Manfredus Willelmi Malenoctis, Marmur, Martinus de Armella, Martinus de Segnorando, Merlo magister, Morus de Bocardo, Murruel, Mussus de Nicolao, Mussus de Pede Ferrato, Nicola, Nicola de Manda, Nicola Oberti Dugi, Niger Bubulcus, Nigrinus, Obertus archator, Obertus Beleardus, Obertus Cafarotus o de Cafarato , Obertus Caçafocum, Obertus de Alberico, Obertus de Archatore, Obertus de Malanocte, Obertus de Rovereto, Obertus de Toiano, Obertus de Torsello, Obertus de Vivaldo, Obertus Dugus, Obertus Fulconis de Roca, Obertus Hugonis, Oddeconus, Oddoinus Buxe– 515 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA nus Henrici de Armillina, Toianus de Rubeo, Verrus Merlonus, Vivaldus de Rainaldo, Vivarius de Pede Ferrato, Vivianus de Minaldo. Capualis: v. Campualli. Capuanus, Capoanus: v. Mussus. Capud Vallis: v. Campualli. Capusio (de): v. Guido. Caput Agni: v. Guido. Caput Fari [Capodifaro-Genova]: 474, 486. Caput Galli, eius domus: 458. Caput Galli: v. Iohannes. Caput Magii: v. Guillelmus. Caputmallei: v. Vivaldus. Caput Mede [Capo di Vado]: 493, 494. Caput Vetelli de Savignono: 536. Cara [Carnea-Follo ?]: 601-603. Caracapa: v. Ansaldus. Cararia: v. Carraria. Carbo iudex: 470. Carbonara, Carbonaira [-Genova]: 568. Carbonus f. Guillelmi Malocelli: 575-580, 483. Carbonus: v. Siccamilica. Carderinus, Cauderinus: v. Bonellus. Cardinalis Voiadiscum: 535. Carefe: v. Carfe. Carefice: v. Gandulfus. Carena, Carenna, consil. Terdone: 623, 632. Carene: v. Obertus. Carenna: v. Carena. Carentina [Carentino], villa: 530. Careozius: v. Guillelmus Carroçius. Caresanus: v. Obertus. Carexedus, eius filius: v. Adam. Carfe, Carefe: 562. cargia: 558, 559. Cario, Cherio (de): v. Henricus, Otto. Carla (de): v. Belenginus. Carlata (de): v. Manfredus. Carlax, Carlaxi, Carlaxio, Carlaxo (de): v. Albertus, Brunus, Claputius, Ginata, Groçolus, Henricus, Ioculus, Obertus Porrata, Petrus, Porchel, Rufinus, Rufinus Bergognoni. – 516 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . Carlaxi, Carlaxio, Carlaxo (de): v. Carlax. Carlevarius de Bonmeior, de Alexandria: 651. de Pereto: 505. Ottonisboni, de Terdona: 618. Paniça o Pança, consil. Alexandrie: 651, 652. Carlo, Carlus de Amico, de Alexandria: 651. de Becco, de Alexandria: 651. de Enurardo, de Alexandria: 651. de Sancto Stephano, de Terdona: 618. o Carus de Mari, consul Albingane: 463, 464. Tetacapra o Tetacrapra, consil. Terdone: 617. Carlo (de): v. Guillelmus. Carlonis, Carlotus: v. Ottolinus. Carlus: v. Carlo, Raimundus. Carmadino, Camardino (de): v. Andreas, Ido, Nicola, Rolandus. Carnerius Pascimasnata, de Terdona: 618. carnes: 624. Carolfus: v. Hugo. Carpena [-Riccò del Golfo]: 565, 598, 601, 602, 604, 608; castellani: 608; castrum: 608; consules: 608; domini: v. Veçano, domini; potestas: 608; (de): v. Balçanus, Gofredus. Carpenedo, Carpeneto (de): v. Petrinus, Prosperius. Carraria, Cararia [Carrara], prior: v. B.; (de): v. Guido. Carreto, Garreto (de): v. Antonius, Henricus, Hugo, Iacobus, Otto. Carriada (de): v. Obertus. Carriocii: v. Guillelmus Carroçius. Carroxius: v. Ogerius. Carroxi [Carrosio]: 530. carroçata: 506. Carroçius, Carriocii, Careozius: v. Guillel mus. carta securitatis: 450, 452-455, 462, 465, 466; v. anche securitas. Cartagenia (de): v. Ansuisius. Carterium, Cartam [Cartari-Cesio]: 461, 475. Carus: v. Carlo de Mari. Casale , Casali [-Castiglione Chiavarese]: 593; Plagia de, locus ubi dicitur: 593; (de): v. Albertus, Henricus, Obertus. Casalili [Casarile, cas. di Ovada], in: 506. Casalis [Casale-Pignone], castellani: 588; ca strum: 588. Casalis, de Palodo: 551. Casanego (de): v. Bonavia. Casanova [Lerrone]: 456; v. anche Condegna, Maremum, Velegum; (de): v. Iacobus. Casaveteri (de): v. Henricus. Cascola (de): v. Martinellus. Casella (de): v. Rubaldus. Casellis [Casei Gerola], in : 530; (de): v. Al bertus, Lantelmus. caseum, caseus: 477, 506, 624. Cassiano, Caxano, Caxanno, Caxiano (de): v. Guido, Laurentius, Manfredus, Michael, Rainerius, Rufinus. Cassianus, Cassianus Mussus, consil. Terdo ne: 618, 619. Cassinascum [Cassinasco], castrum: 640. Cassinelle, Caxinelle, castrum: 507, 510, 512; v. anche Costa Longa. Cassinum [Cassino-Ronco S.]: 622; castellani: 622; consules: 622. Cassinus: v. Guillelmus. Cassitius, Caxitius: v. Pascalis. Cassus: v. Petrus. Castagna, de Portuveneris: 562. Castagna: v. Ingo. Castagnetum [Castagneto Po]: 558, 559. Castagni: 506. Castagnolus, de Massa: 564. Castaldo, Gastaldo, Gastaldione (de), Ga staldio: v. Gilius. castaldus: v. gastaldus. Castanea: v. Obertus. castanee, castanei: 591, 593, 596. Castegnola [Castagnole Monferrato]: 640. Casteioni [Castiglione] fl.: 593. – 517 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Castellanellum: v. Stalanelum. castellania: 456, 463, 464, 475, 479, 508-510, 512, 520, 521. Castellanus de Vignola, de Clavaro: 572; eius fratres: v. Aimericus, Petrus. Falavellus o Guidoti Faravelli, consil. Terdone: 623, 637, 639. castellaria: 463, 506, 561. Castellarium [Castellaro]: 456, 473, 474, 478480, 488; castrum: 460, 474, 482, 483; consules: 460. Castelleti [loc. in curia Pereti]: 506. Castelleto (de): v. Alegrus, archipresbiter, Henricus, Gilius, Guillelmus, Henricus, Hugo. Castelletum [Castelletto d’Orba]: 522; domini: v. Anselmus Aaratus, Iohannes Aaratus, Opiço Pegolotus, Rubaldus Aaratus; v. anche Castellum Vetus. Castelli Frascarii: v. Pelagius. Castellionum [Castiglione Torinese]: 558, 559. Castello (de): v. Iacobus, Merlo, Obertus; v. anche Castro. castellum/a: 497, 506, 581. Castellum, Castrum Blanchum [Castelbianco]: 461, 475; v. anche Verraxen. Castellum Vetus [Castelvero-Castelletto d’Orba]: 530. Castellus Berugus, consil. Terdone: 637. Castelnovo (de): v. Iacobus. Castiolus: v. Fulco, Morenus. Castro (de): v. Ansaldus, Anselmus, Fulco, Iacobus, Petrus, Vermilius, Çacharias; v. anche Castello. Castrono (de): v. Guillelmus. Castronovo (de): v. Iohannes. Castrum Blanchum: v. Castellum. Castrum Dalfinum [Pontinvrea]: 501, 503, 506; v. anche Astoraria. Castrum Novum [Castelnuovo Bormida]: 640. Catalana (de): v. Raimundus. Catanie: v. Rolandus. Catanius: v. Guido, Iohannes. Catapan, Catapane (de): v. Acatapanis. Catio (de): v. Atto. Caudarasa: v. Iohannes. Caudera Caudelarius, consil. Terdone: 637, 639. Cauderinus: v. Bonellus Carderinus. Cauriaco, Craviato (de): v. Gualoxus. causidicus: v. Albertus de Summaripa, Bignotus de Çuminasco, Dondedeus, Guarnerius, Petrus de Ramfredo, Petrus Niger, Rogerius de Cagnanega, Tebaldus, Urbicianus, Vicarius de Marliano. Cavalarius: v. Armannus. Cavalcaconte, Cavalcacomes, consil. Terdone: 618, 619, 632. cavalcata: 450, 452-456, 460-462, 465, 466, 473-475, 486, 501, 507-510, 512, 515, 517, 518, 520, 521, 549, 560, 561, 563, 582, 584, 605-608, 647. Cavalerius: v. Guillelmus, Rufinus. Cavallus: v. Marchisius Caballus. Cavanna, illi de: 530; v. Rainaldus, Rufinus. Cavartii Iusvalle, loc. qui dicitur [Giusvalla]: 506. Cavarunchus, Cavarunco: v. Cavaruncus. Cavaruncus, eius filius: v. Gandulfus. Cavaruncus, Cavarunchus, Cavarunco: v. Aicardus, Guillelmus, Hugo, Hugolinus, Phylipus. Cavasanctus: v. Manfredus, Otto. Cavaça, Cavaçam: v. Obertus. Caverneto (de): v. Vernaçol. Cavriada: v. Capriata. Cavuçano (de): v. Amicus, Guillelmus. Caxano, Caxanno (de): v. Cassiano. Caxenus, Caxonus: v. Guillelmus. Caxiano (de): v. Cassiano. Caxina: v. Hugo. Caxinelle: v. Cassinelle. Caxitius: v. Pascalis Cassitius. Caxolarius: v. Guidotus. Caxonus: v. Guillelmus Caxenus. – 518 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Caçafocus Merlonus, de Capriata: 519. Caçana [Cassana-Borghetto di Vara]: 608. Caço (de): v. Blancus, Guido, Henricus. Caçolinus: v. Ogerius. Caçul de Monte Maurexino: 542. Ceba, Cebe, Çebe: v. Ansaldus, Henricus, Marinus, Obertus, Rainaldus. Cecius, de Massa: 564. Cederius: v. Tedericus. Cedrono (de): v. Ambrosius. Celanisy [Ceranesi]: 522. Celardi, Cellardi: v. Iacobus. Celasco [Ridarolo-Levanto], burgenses, homines: 582, 583; consules: 581; domini: 561, 581, 582; (de): v. Ioseramus, Marabotus. Celiana (de): v. Paterna. Cella [loc. pr. Frascati-Castiglione Chiavarese]: 589; v. ecclesia; (de): v. Abbas, Ansaldus, Dominicus, Rubaldus. Cellardi: v. Iacobus Celardi. cendatarius: v. Petrus Bellus. Cepulla: v. Albertus. Cercatus de Brovia, castellanus Brovie: 506. Ceriolus: v. Belengerius. Cerratus, de Alexandria: 651. Cerredo, Cerretum [Cerreto Ratti-Borghetto Borbera]: 624; illi de: 530. Cerronus, de Alexandria: 651. Cervaria (de): v. Plevanus. Cervigius, de Clavaro: 572. Cervus, consil. Alexandrie: 652. Cesaria: v. Alexandria. Cesario (de): v. Guillelmus de Sezario. Cesta, Ceste: v. Manfredus. Cete [Borgo Fornari-Ronco S.], montana: 524. Cevolla, de Pereto: 505. Chacharmorinus, Chermorinus, Cachumorinum, Cumorinum, Cucharmorinus, Çucharmorinus, mons [Cremolino]: 508, 510, 512. Cherio (de): v. Cario. Chermorinus: v. Chacharmorinus. Christianis de Guidoranchis (de): v. Iacobus. Christianus: v. Bertram. Chunradus: v. Conradus. Cicada: v. Cigala. Cicobono (de): v. Vitaletus. Cicubinus de Lavagio, de Massa: 564. Ciculus de Morreto, de Massa: 564. Cigala, Cicada: v. Guillelmus, Thomas. Cigiardus: v. Iacobus. Cigognardus: v. Rubaldus. Cilius Blancus: v. Otto. Cincignonus, de Palodo: 552. Cintraci, cintragus: v. Iohannes. Cirimello (de): v.Philippus Zirimelli. Ciriolus: v. Belengerius. Ciris (de): v. Petrus. cirotecha, cyrotheca sive guantum: 578. ciroteche: 489-491. Cirulus: v. Gairavelus. Cisina (de): v. Rubaldus. Cispitellum, Cyspitellum [Sospello o Sospel]: 476; archipresbiter: 476; cintracus: 476; consul: v. Fulco Guasbertus, Guillelmus Gandulfus, Rainaldus Breienascus; parlamentum: 476; v. anche Topia o Topica. citainaticum: 566. Civera: v. Arnaldus. Ciça, Ciçus: v. Rodulfus. Clapa de Preori [loc. nel territorio della Spezia]: 601-603. Claputius, Clapucius consul Terdone: 640. de Carlax o Carlaxio, consil. Terdone: 617, 618, 623, 632. Clavarum, Clavari [Chiavari]: 572, 573, 578580, 605; murus burgi: 572; (de) o homines: v. Abbas de Cella, Aimericus fr. Castellani de Vignola, Albertus de Campo Surego, Albertus de Cuniolo, Albertus de Gavi, Aldebertus, Amicus de Cavuçano, Armannus Cavalarius, Armannus de Nexeolo, Badellus, Baldus de Libia, Batipalea, Bernardus de Burgo, Bertram, Capitaneus, – 519 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Clavesana: v. Cravexana. Clavica [Chiavica-Genova]: 567. claviger: v. Obertus Lucensis, Opiço, Opiço de Sauro, Paganus Simia. Clavo (de): v. Iordanus. clericus: v. Bernardus. Clermonte (de): v. Fredentio, Fulco. Coati [pr. Valla-Pareto] clausa: 506. Cobertus: v. Obertus. Cocagna: v. Anselmus. Cocallio (de): v. Aiulfus. Cocanum [loc. scomparsa, pr. Zuccarello o Cisano ?]: 475. Cocastello (de): v. Iacobus. coclearius: v. Guillelmus. Coconatum, Coconato, Coconito [Cocconato]: 558, 559; macellum: 558, 559; platea mercati: 558, 559; (de): v. Guillelmus, Obertus, Rainerius. Coctus: v. Iohannes. cocus: v. Iohannes. Cocus: v. Passaguadus. Codeferrus de loco Gavio: 631. Codegerius, de Clavaro: 572. Codemagio (de): v. Guillelmus Capitis Magii. Coirolus: v. Corol. Colerius: v. Raimundus. collecta, collecte: 450, 452-456, 462, 465, 466, 474, 475, 479, 560, 561, 565, 566, 574, 582, 584, 585, 607. Collo, Collosio (de): v. Hugolinus, Pelegrinus, Sabbatinus. Collum: v. Oliverius. Collum Gruis: v. Guillelmus. Collus, de Alexandria: 651. Collus: v. Lanfrancus, Oliverius, Rufinus. Colonia, archiepiscopus: v. Rainaldus. Colover [Grue], val de: 530. colta, tolta: 588, 617, 623, 632. Columba (de): v. Guillelmus, Iohannes. Columbi: v. Petrus. Columbus de Portuveneris: 562. de Terdona: 618. Columbus: v. Obertus, Philiponus. Comes Arditionis, dom. Veçani et Carpene: 601603, 608. f. Rastaldi o Rafaldi, de Massa: 564. comes: v. Arduinus, Armannus, Geveardus, Martinus, Rufinus. Comes: v. Balduinus. cometissa: v. Salumbra. Comitibus (de): v. Arduinus, Lanfrancus, Otto, Rainerius, Rufinus. comitus: 450, 452-455, 462, 465, 466. compagna: v. Grassa, Ianua. Compagnus, de Sancto Romulo: 451. Comparaldus, consul Unegie: 454. Comperatus Gambatorta, consul Sancti Romuli: 450. Cona: v. Rolandus, Rubaldus, Rufinus, Oliverius. – 520 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Condegna, Condegnum [Degna-Casanova Lerrone]: 456. Conetinus de Puteo, de Massa: 564. Confalonerius: v. Henricus. Conradetus, Conradinus: v. Conradus. Conrado, Cunrado (de): v. Ottolinus, Pe trus. Conradus, Chunradus, Cunradus, Cunrado, Conradetus, Conradinus, Curadus: 557. f. Bonifacii nepotis Ottonis de Bosco: 510-512, 515. capellanus: 548. Cornabarla, consul Nauli: 465. de Alexandria: 651. de Clavaro: 572. de Ecclesia, consil. Terdone: 637, 639. de Malaspina, marchio: 640. de Massa, f. Palodini, marchio: 553. de Massa, f. Rainerii, marchio: 553-556. de Mirbel o Mirbello: 510, 512, 515, 520. de Oldanis: 521. de Sarçano, consul Terdone: 623. de ser Buscho, consil. Terdone: 637, 639. de Vernatia: 595. Dolius de Ponçano o Punçanno, consil. Terdone: 637, 639. Conradus Gensor o Gençorii o Gençorius, consil. Terdone: 623, 633, 637, 639. Grilus o Gril, consil. Alexandrie: 651, 652. Guaracus, consil. Ianue: 480. f. Hugonis de Uxetio: 503. iudex et vicarius potestatis Ianue: 465. Oculi Capre, iudex: 481, 640. Remuschi, consul iusticie Terdone: 637, 639. Çopus: 634. Conradus: v. Guillelmus. Conselletus, de Vernatia: 595. conspiratio: 473. Constantinus: v. Bonifatius, Guido, Iacobus. consuetudo: 471, 474, 477, 498, 506, 526, 537, 549, 577, 581, 596, 602, 606, 647. consul: v. Abbus Maçalis, Aicardus Mantel, Ogerius Bulgarus, Sicardus Lantelmus. Contardus macellarius de Ianua, eius filius: v. Ingo. Contardus: v. Gontardus. Contegno, Tintegno (de): v. Arpinus, Obertus. contile, contilia: 460, 463, 474, 501. Contili (de): v. Rubaldus. contractus: 450, 452-456, 462, 465, 466, 474, 475, 497. contrata Sancti Andree [in districtu de Gatorba]: 546. Contus: v. Gandulfus. conventio: 450, 452-457, 461-463, 465, 466, 473-475, 477, 479, 493-495, 498, 507-512, 518, 522, 544, 547, 549-552, 558, 560-564, 574, 581, 582, 584-586, 588, 590, 604-609, 611, 614, 617, 618, 621-624, 632, 638-641, 647, 650, 651. Convertus, de Alexandria: 651. Copa (de): v. Gamundius, Obertus. Coparella: v. Caparella. Coper, de Palodo: 552. Coppus, de Vernatia: 595. Copus: v. Iohannes. Corbellarii: 640. cordoanerius: v. Balditio. coria: 506. Cornabarla: v. Conradus. Cornaionus: v. Boso. Cornali (de): v. Rubaldus. Cornalis: v. Nata. Cornarede, Cornaredo (de): v. Manfredus f. Uberti. Cornasca (de): v. Hugo, Hugolinus. Cornilia [Corniglia-Vernazza]: 565; (de): v. Rufinus. Cornu: v. Guillelmus. – 521 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Corrigio (de): v. Symon. corriçar: v. Bonifatius. Corsica: 556, 562: v. anche Lasala; (de) v. Murruel de Spironcara. Corsus Adalgerius: 648. consul Ianue: 548. de Palaçolo, senator Ianue: 562. serviens comunis Ianue: 647. Corsus: v. Albertus, Artonus, Guido, Iohannes, Manfredus, Petrus, Rufinus. Cortixius de Bernate: 621. Corva (de): v. Petrus. Corvaria [Corvara-Beverino], burgus, castrum: 565, 584, 608. Corvarius: v. Andreas, Flamengus. Corvetus: 561. Corvulo (de): v. Henricus. Corvus, de Capriata: 519. Costa [loc. nel territorio di Castiglione Chiavarese]: 593; (de): v. Bobonus, Bonavia, Grillus, Guillelmus, Lanfrancus, Obertus, Robertus, Rubeus. Costa de Novis (de): v. Guercius. Costa Longa [Costalunga, in frazione Bandito- Cassinelle]: 506. Costula (de): v. Opiço. Cota: v. Rainerius. Covolus: v. Guillelmus. Coxa: v. Anselmus. Coxano [Cossano Belbo], casana illorum de: 506; pratum de: 506; (de): v. Petrus. Coxanus: v. Ricobonus. Crava: v. Guillelmus, Iacobus, Opiço. Cravate (de): v. Ambrosius. Cravede (de): v. Petrus. Cravexana (de), Cravexane, Clavesana, castrum, pontile caminate: 492; marchiones: 456, 460, 473, 475, v. Bonifatius, Bonifatius Taiaferrum, Otto. Craviada: v. Capriata. Craviato (de): v. Gualoxus de Cauriaco. Credentia (de): v. Antonius, Nicola. Crescembene de Prato Albuino, iudex et assessor potestatis Mediolani: 640. Cresto (de): v. Manfredus. Crexentius: v. Bentius. Criculus: v. Ascherius, Guillelmus. Crispinus: v. Ansaldus, Guillelmus. Crispus: v. Otto, Vassallus. Crivello (de): v. Pes. Croce, Croze o de Cruce: v. Obertus, Otto, Ottobonus, Porcus, Rufinus. Croci, Crocia, Crotia: v. Aimericus, Albertus, Iacobus. Crocolinus: v. Croçolinus. Crola: v. Anselmus. Crollamonte, de Portuveneris: 562. Cropa, de Alexandria: 651. Crosel: v. Bentius. Crosetus: v. Obertus. Croso (de): v. Manfredus. Croti: v. Rolandus. Crotia: v. Croci. Croto (de): v. Gaudinus. Croçolinus, Crocolinus: v. Iacobus, Nicola. croçula: 513. Croze, Cruce (de): v. Croce. Crucis [Crocefieschi], castrum: 623, 632. Cuca: v. Henricus. Cucharmorinus: v. Chacharmorinus. cucurbitaria: 506. Cucurnum, Cucurno [Cogorno]: 560, 561, 576-578; castrum: 560: (de): v. Gusdentius, Paganus. Cuia: v. Petrus. Cuignardus, Cungnardus, Guignardus: v. Leo, Rubaldus. Cullellus: v. Martinus. Cumorinum: v. Chacharmorinus. Cunegum, Cunengum [Cunico]: 558, 559. Cuneum [Conio-Borgomaro]: 461. Cuneço, Cuniço: 568. Saccarellus: 562. – 522 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Cuniolo (de): v. Albertus. Cuniço: v. Cuneço. Cunrado (de): v. Conrado. Cunradus: v. Conradus. Cuntardus: v. Gontardus. Cupa de Meraldo, consil. Alexandrie: 652. Curadus: v. Conradus. Curarius: v. Symon. Curlator: v. Otto. Curolus: v. Corol. cursales: 450, 452-455, 462, 465, 466; v. anche lignum cursale. Curte (de o de la): v. Gualterius, Iohannes, Thomas. Curtina (de): v. Segnoretus. Curtismilia [Cortemiglia]: 472. Curtus de Alexandria: 651. de Capriata: 518. Curtus: v. Anselmus, Obertus, Petrus. Curulus: v. Corol. Curvaschinus: v. Gandulfus. Cutica: v. Paganus. cyrotheca: v. cirotecha. Cyspitellum: v. Cispitellum. dacitum, dacita: 474, 506, 553, 566-568, 582, 584, 585, 597, 607, 623, 624, 647. Dagentius de Morcula, de Levanto: 587. Dalenclusia: v. Balenclusia. Dalfino (de): v. Henricus. Dalfinus, Delfinus: 561. Dolius, de Ponçano, Dalfinus de Punçano, consil. Terdone: 637, 639. marchio: 506. Rufini de Grilla o Grula, de Capriata: 519. Dalmatius de Lenor, consil. Alexandrie: 652. Danese: v. Obertus. Daniel Aurie, consul Ianue: 565, 572, 573, 595. de Lavania, de Capriata: 519. de Portumauricio: 454. de Unegia, consul Portusmauritii: 452. Nacarus: 462. Pisanus: 462. o Danius o Donus Trencherius: 479, 486, 487. Danio, Namo (de): v. Guillelmus, Rodulfus. Danius de Guilia, de Sancto Romulo: 451. de Osenaygo, potestas Ianue: 450, 453455, 461, 462, 465, 466, 473, 479, 488, 498500, 513, 547, 558, 562, 565, 584, 585, 588, 616. de Pereto: 505. ex dominis de Passano, eius filius: v. Obertus. Trencherius: v. Daniel. Danius, Danii: 506; v. Guillelmus, Henricus, Iohannes. Dautus de Fossadello: 635. David, de Alexandria: 651. Davier: v. Nicola Armeline. Debel: v. Henricus Bernardi, Rufinus Bernardi. Deganus: v. Guidotus. Deghe: v. Rufinus. Dele: v. Guillelmus. Delfinus: v. Dalfinus. Demora (de): v. Albertus. denarii bruniti: 524; papienses: 528, 535, 537, 543, 544, 557, 623, 633-636, 640. Deo [Dego]: 506; v. anche Brovia. Desaxius: v. Albertus. Detesalve, Detesalvus de Platealonga: 500; eius nepos: v. Oliverius. o Obesalvus Taconus: 467, 470. Detesalve: v. Henricus, Rubaldus. Detesalvus: v. Detesalve. Deva [loc. pr. Astorera-Pontinvrea]: 506. devetum, deveta: 450, 452-456, 461, 462, 465, 466, 473-475, 486, 641. Devo: v. Aço. Devotus: v. Guillelmus. – 523 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Dicenellus, de Vernatia: 595. Dionisius: 562. Dionixius: v. Manfredus. Dodo, de Portuveneris: 562. Dodo (de): v. Amedeus. Doiolus: v. Henricus. Doliis (de): v. Dolius. Dolius de Ponçano o Punçanno, consil. Terdone: 637, 639. Dolius, Doliis (de): v. Albertus, Conradus, Dalfinus, Guilcius, Opiço, Raimundus, Rufinus. Dominicis (de): v. Henricus. Dominico (de): v. Balionus. Dominicus Buccadordi, de Massa: 564. de Cella: 589; eius nepos: v. Fredinus. de Fornachio, de Massa: 564. de Grillo, de Massa: 564. de Çullo, de Massa: 564. Raxonarius, de Terdona: 618. Dominicus: v. Otto. Domo (de): v. Marchisius Oberti. Domusculta, Domusculte, Domoculta (de): v. Bartolomeus, Henricus. Donandus, de Vernatia: 595. Donati: v. Symon. Donatus, eius filius: v. Nicola. Dondecus, de Portuveneri: 562. Dondedeus, Dondeus, Donumdei Camergi: 453. causidicus, de Placentia: 569. iudex: 536. Dondellus, f. (?) Alberti Teste: 557. Dondeus: v. Dondedeus. Donectitus, Donetictus, de Massa: 564. Donumdei: v. Dondedeus. Donus Trencherius: v. Daniel. Dou.: v. Henricus. Draimo (de): v. Bellonus, Botatius. draperius: v. Bertholinus. Drogo (de): v. Albertus . Drogus: v. Guillelmus. Drudus Marcellinus, potestas Ianue: 536, 618. Drumadinus, de Sancto Romulo: 451. Drumalis: v. Raimundus. Drunantus, de Sancto Romulo: 451. duellum: 460. Dugi: v. Nicola Oberti. Dugus: v. Obertus. Dulcedum, Dulcetum [Dolcedo]: 473, 474, 480. Dulçardus de Porta, consil. Terdone: 637. Dura Rovedus, consil. Terdone: 617, 632. Durandus de Ierusalem: 645. de Portuveneris: 562. de Vernatia: 595. Durantus: v. Bricius. Durbeccus, de Alexandria: 651. Durcus: v. Odditio, Otto. Dux Scopellus, consil. Terdone: 637, 639. Ebbeçono (de): v. Mussus Obeçoni. Ebbus Frigidus, de Alexandria: 651. ecclesia de Cella: 572. ecclesia Sancte Fidis [Genova], pontile: 496. ecclesia Sancte Marie [Oneglia]: 454. ecclesia Sancte Marie de Castello [Savona], archidiaconus: v. Henricus; archipresbiter: v. Petrus; canonicus: v. Bernardus, Gregorius de Papia, Henricus de Cario, Henricus de Treisio, Otto de Cairo, Otto de Laveis, Rubaldus presbiter; cantor: v. Otto de Laveis; capitulum: 468; prepositus: v. Gregorius. – 524 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 567. ecclesia Sancte Marie de Venguilia [Lingueglietta- Cipressa]: 455; prepositus: v. Vassallus. ecclesia, canonica Sancte Marie de Vineis [Genova]: 590; canonicus: v. Nicola Lercarius, Petrus; dormitorium: 647. ecclesia Sancti Albani [Sant’Albano di Bobbio ?], prepositus: v. Iohannes. ecclesia Sancti Ambrosii Novariensis [Novara], presbiter: v. Philippus. ecclesia Sancti Donati [Genova], canonicus: v. Guillelmus; prepositus: v. Armannus. ecclesia Sancti Iacobi [Gavi L.]: 519, 540, 621, 648. ecclesia Sancti Laurentii [Genova]: 452, 461, 524, 549, 567, 568, 574, 577; canonici: 549; claustrum: 472; domus canonicorum: 501; magiscola: v. Hugo; prepositus: 472. ecclesia, ecclesia maior Sancti o Beati Laurentii [Tortona]: 632, 619. ecclesia Sancti Martini [Pareto]: 506. ecclesia Sancti Martini [Serravalle], pontile: 633; minister: v. Patto. ecclesia Sancti Mauritii [Portomaurizio]: 490. ecclesia Sancti Michaelis [Albenga]: 462. ecclesia Sancti Naçarii [Genova]: 567. ecclesia Sancti Nicolai [Diano]: 489. ecclesia maior Sancti Petri [Alessandria]: 651, 652. ecclesia Sancti Petri [Capriata d’Orba]: 518. ecclesia Sancti Petri [Novi L.]: 472. ecclesia Sancti Stephani de Monte Acuto [Monte Acuto-Pareto]: 506. ecclesia Vallerani [Valeriano-Vezzano L.]: 612; presbiter: v. Guido. Ecclesia (de): v. Conradus, Gilius, Guillelmus, Henricus, Lanfrancus, Ubaldus. edi: 506. Elena o de Elena: v. Hugo, Ogerius, Rufinus. Elia (de), Elye: v. Anfossus, Otto, Pascalis, Rogerius. Elma [Lerma], castrum: 520, 521. Elye: v. Elia. Embriacetus, f. Hugonis Embriaci: 493. Embriacus: v. Guillelmus, Hugo, Nicola, Philippus. Embronus, Ambronus: 557. consil. Ianue: 480. de Sancto Romulo: 451. Embronus: v. Ansaldus, Symon. Emtus: v. Guido. Eneçan: v. Otto Meçan. Engelerio (de): v. Rufinus. Engelerius: v. Hengelerius. Engelinus, de Capriata: 519. Engicis (de): v. Girardus. Engus Spinula: 621. Enricus: v. Henricus. Enriguinus f. Ugueçonis, dom. Veçani et Carpene: 608. Enurardo (de): v. Bonifatius, Carlo. Enurardus: 557. Episcopellus, de Terdona: 618. Ermiline: v. Henricus. Erri, Herri [Erro] aqua: 506. Evice: v. Vitalis. Evigia [Diano Evigno ?]: 460, 474. exercitus: 456, 460-462, 474, 475, 486, 494, 499, 500, 506, 509, 512, 517, 518, 520, 536, 569, 582, 584, 605, 608, 617, 622-624, 632, 647. expeditio: 493, 494, 549, 584, 605-607, 647. Faba: v. Guillelmus. faber: v. Beritictus, Guillelmus, Petrus, Ubertonus. Fabrica, Fravega [-Lavagna]: 576, 578, 580. Faccus, Saccus: v. Fulco. Facio (de): v. Gandulfus Oberti. Facius Burdinus, de Capriata: 519. Factore (de): v. Guido. Fagus Bellus [loc. nel territorio di Pareto]: 506. – 525 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Falce, Faler (de): v. Aldebrandus. Falchetus, de Vernatia: 595. Falchi, Falconi, casana: 506. Falconus de Polveraria: 556. de Vernatia. 595. Falcus, Farcus: v. Otto, Petrus. Faler (de): v. Aldebrandus de Falce. Falexanus: v. Obertus, Otto. Fallamonica: v. Ansaldus, Ogerius. Fallavellus: v. Falavel. Famaldus: v. Obertus. Famulo (de): v. Paganellus. Famulus de Arquate: 631. Fantellus, Fancellus, de Vernatia: 595. Fantinus: v. Fantus. Fantonus Massacius, eius filius: v. Musa. Fantus, Fantinus, Fatinus consil. Alexandrie: 651, 652. Farascum: v. Faraxum. Faravellus de Perlis, f. Ianuyni: 527. Faravellus: v. Falavel. Faraxum, Farascum [Fara-Novi L.]: 530. Farcus: v. Otto Falcus. Fari: 506. Farulfa (de): v. Albertus. Fatinus: v. Fantus. Faulus, de Portuveneri: 562. Favarius: v. Robatus. Faxiolus, Faxolus: v. Aldericus, Gilius, Ol dradus. faxis: 460, 506, 645. Faxolus: v. Faxiolus. Feldratus: v. Bartolomeus. Felegaria (de): v. Symon. Feleito, Felleto, Feletto, Feleto plano [Fe retto pian, Valle Scrivia]: 526. Feltrerius: v. Guillelmus. Feniculo (de): v. Guillelmus. fenum: 506. Feregala (de): v. Guillelmus. Ferrabovis f. Iohannisbelli Ferrarii de Sancto Georgio in Palatio, notarius: 640. Ferragal: v. Gamundius. Ferrandus, de Alexandria: 651. Ferraocca, de Capriata: 519. Ferrarius de Villanova, consil. Alexandrie: 652. Paximasnata, consil. Terdone: 637, 639. ferrarius: v. Girardus, Guillelmus, Iohannes, Manfredus, Martinus, Murruel, Obertus, Ottonellus, Petrus. Ferrarius: v. Iohannesbellus, Petrus. Ferratus: v. Pes. Ferretus, de Massa: 564. Ferrinus de Berçola, de Massa: 564. Ferro (de): v. Petrus. Ferrum de Naula: 465. feudum: 458-460, 464, 474, 477, 483, 485, 497, 506, 509, 512, 513, 521, 530, 532, 533, 535, 537, 548-550, 560, 565, 574, 578-581, 583, 602, 640. Fibula, Sibula: v. Henricus. Fichetus: v. Guillelmus. ficus: 591, 596. Ficusmatarius, Ficusmaturus: v. Guillelmus. Fide (de): v. Lapaçolus. fidelitas: 456, 458-461, 463, 464, 481-484, 488-491, 501, 506-510, 512-516, 520, 521, 523, 527, 528, 531-533, 537, 538, 546, 548553, 556, 557, 560, 561, 565, 608, 617-620, 623, 632, 640, 647, 648, 652. fiducia, fidutia: 450, 452-455, 462, 465, 466, 641. Figarolum [Figarolo-Lorsica], castrum: 560, 561. Filalorus: v. Albertus Frevonie. Filastrus: v. Lanfrancus. Filipinus, Filipo, Filippi, Filippus; v. Philipinus, Philipo, Philipi, Philippus. Filosa: v. Guillelmus. Fimerri [Fumeri-Mignanego]: 526. – 526 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Finença, Finençam (de): v. Guigolotus. Fioga (de): v. Martinus. Fiore (de): v. Obertus. Fison Scuetus, de Alexandria: 651. Fison: v. Horabona. Fistogna (de): v. Fulco. Flaconum [Fiaccone, ora Fraconalto]: 524, 526, 557, 561; castellani: 526, 622; consules: 622. Flamengus Corvarius, consil. Terdone: 637, 639. Flerius: v. Amatus. Flisca, Fusca: v. Gandulfus, Guido, Hugo. Flissia (de): v. Fresia. Florana (de): v. Rusticus. fodrum, forum, foudrum, froudum: 473, 501, 506-510, 512, 515, 516, 520, 521, 530, 553, 556, 569, 574. Foiarinus: v. Opiço. Folarinus: v. Gamundius. Foldrellus: v. Martinus. Folum, Folo [Follo], castellani: 606; castrum: 606; consul: v. Guillelmus de Folo; (de): v. Albertus, Guillelmus. Fondico (de): v. Iohannes. Fons de Olmeto [forse l’attuale Madonna del- l’Olmo, nel territorio di Fabiano-La Spezia]: 601-603. Fons de Peroallo [Porale-Ronco S.]: 526. Fons de Sancto Laurentio [San Lorenzo, cas. di Pareto]: 506. Fontana (de): v. Hugolinus, Petrus. Fonticio (de): v. Albertus. Fontona (de): v. Guillelmus Rubeus, Guitonus, Rolandus, Rustiginus. Fopo (de): v. Rufinus de Foro. Forellus: v. Buronus. forestaria, forestare, forestatus: 450, 452-456, 460, 462, 465, 466, 475, 541, 557, 569, 617, 623, 624, 632. Foretus, de Vernatia: 595. Forigatus: v. Guiçanus. Formagiarius, consil. Alexandrie: 652. formaiarius: v. Ardentius. Formica: v. Guillelmus. Fornaca [-Ponzone]: 506. Fornachio (de): v. Dominicus. Fornarius, Fornarii, eorum domus, palatium: 460, 474, 481, 495, 498, 502, 506, 510, 512, 515, 521, 547, 553-555, 571, 586, 587, 605608, 626, 648; v. Guillelmus. Fornaxarius: v. Archerius. Foro, Fopo (de): v. Amicus, Anselmus, Manfredus, Pugnus, Rufinus. Fortis: v. Petrus. forum: v. fodrum. forum rei: 450, 452-455, 462, 465, 466, 617, 623, 624, 632. Forçano (de): v. Iohannes, Oricus. Forçonus, de Terdona: 618. Fossadello (de): v. Dautus. Fossato (de): v. Stephanus. Fotuitor: v. Arditio. foudrum: v. fodrum. Fracescus: v. Guillelmus Francescus. Fracta (de): v. Rufinus. Framericus, miles potestatis Ianue: 499. Framura, potestas: v. Guillelmus Ususmaris; v. anche Lagnetum.. Francescus, Franciscus, Francischus de Sancto Donato, notarius: 512. Maria Piaggius, notarius: 597. Provincialis, ex dominis de Paxano: 585. Francescus, Fracescus: v. Henricus, Guillelmus. Francigena: v. Rainaldus. Francischus, Franciscus: v. Francescus. Franguelli [Rio Franguel, Pareto] rivus: 506. Franscarium: v. Frascarium. Frascarii: v. Pelagius Castelli. Frascarium, Franscarium [Frascati-Castiglione Chiavarese]: 560, 589-591, 593; castellani: 588, 589, v. Obertus Achileus, Obertus Porcus; castrum: 588; potestas: v. Guillelmus Ususmaris. Frascharol, consil. Terdone: 632. – 527 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Frasetus, de Alexandria: 651. frater: v. Ambrosius de Cedrono, Bernardus. Fraudella: v. Guillelmus. Fravega: v. Fabrica. Freamol: v. Petrus. Fredentia, de Vernatia: 595. Fredentio, Fredentius, Freençonus de Alexandria: 651. de Clermonte, castellanus de Montaldo: 547. de Ysola: v. Fredericus. de Çoara o Zoaria: 562. Gontardus o Guntardus, senator Ianue: 562, 590, 591. Fredericus Albericus, consil. Ianue: 601, 624. de Alexandria: 651. I, imperator: 548, 549. o Fredentius f. Marchisii de Ysola, dom. de Insula: 604, 607, 612. Fredinus, nep. Dominici de Cella: 589. Freençonus: v. Fredentio. Fregarolio (de): v. Otto. Frenus, de Vernatia: 595. Freolius, de Clavaro: 572. Fresia, Fressia, Frixia, Flissia (de): v. Ingo, Raimundus. Frevonie: v. Albertus. Frexonus: v. Symon. Friconus: v. Fulco. Frigidus: v. Ebbus. Frigurolum [Frugarolo], castrum: 640. Frixia (de): v. Fresia. Frixus, de Pereto: 505. Friça: v. Iacobus. Froa (de): v. Thomas. froudum: v. fodrum. frumentum: 460, 506, 596, 645; v. anche granum. Frumentus, de Alexandria: 651. Fugacia, Fugatia: v. Fulco, Gandulfus. Fulcher, Fulcherius de Massa: 564. de Solerio, de Palodo: 551. Fulcherius: v. Occellus. Fulchinus: v. Fulco. Fulchius: v. Raimundus. Fulco, Fulcho, Fulcus, Fulchus, Fulchinus Armegine, de Palodo: 552. Bissia, de Sancto Romulo: 451. Boleus, de Sancto Romulo: 451. Bosus, de Sancto Romulo: 451. Buscarinus, de Sancto Romulo: 451. Castiolus, de Sancto Romulo: 451. de Burgundione: v. Abbas. de Castro: 452, 560, 561. de Castro, consil. Ianue: 480. de Castro, Fulco f. Fulconis de Castro, consil., consul Ianue: 480, 542. de Clermonte: 547. de Fistogna, de Palodo: 552. de Gavi: 542. de Guisulfo: 458. de Punaxo o Ponasco, de Palodo: 552, 557. de Saragoça, iudex potestatis Ianue: 648. de Serra: 557. de Spixa: 557. de Vairana o Vairanna, consil. Terdone: 637, 639. de Valdenasco o Valdenasci, de Palodo: 552. Faccus o Saccus, de Palodo: 551. Falavellus, consil. Terdone: 637, 639. Friconus, de Sancto Romulo: 451. Fugacia, de Sancto Romulo: 451. f. Fulconis de Castro: v. Fulco de Castro. Gaforius, consil. Terdone: 623, 637, 639. Gallus, de Capriata: 518. Gattus, de Sancto Romulo: 451. Guasbertus, consul Cispitelli: 476. f. Lanfranci de Palodo: 552. Marlonus o Merlonus, de Capriata: 518. Nuelonus, de Sancto Romulo: 451. – 528 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ) Paulengus, de Sancto Romulo: 451. Pugnator: 451. Reucalaventre o Tettalaventre: 552. Rubaldelli, de Terdona: 618. Rubeus, de Sancto Romulo: 451. Saccus: v. Fulco Faccus. Sevarolus: 635, 637, 639. Tettalaventre: v. Fulco Reucalaventre. Torcatus, eius uxor: 476. Tortagna, de Alexandria: 651. Ususmaris: 562. Villanus, de Palodo: 552. Çacaria: 457. Çhibolla, de Sancto Romulo: 451. Fulco: v. Abbas. Fulcone (de): v. Bentius, Rainaldus, Rufinus. Fulconis: v. Petrus. Fulconis de Roca: v. Obertus. Fulconis Surdi: v. Bonusiohannes. Fultronus: v. Opiço. Fulçonus: 632. Fumo (de): v. Iacobus. Furnus de Lista, de Palodo: 552. furtum: 460, 517, 518. Fusca: v. Flisca. Fuserius, de Sancto Romulo: 451. Futivetula: v. Bernardus. Fuçe (de): v. Benedictus. G. Infernus, de Sancto Romulo: 451. gabella: v. cabella. Gabernia: v. Guillelmus. Gafionus, consil. Alexandrie: 652. Gafor, Gaforii, Gaforius, Gaforus: v. Fulco, Guillelmus, Rubaldus. Gagnio (de): v. Ramponus. Gagnono (de): v. Bertram. Gaialdus, de Alexandria: 651. Gaiolus: v. Robertus. Gairavelus Cirulus, consil. Terdone: 637. Galafis (de): v. Philippus. Galafius Astexianus, consul Unegie: 454. Buscarinus, de Sancto Romulo: 451. Galbençolo (de): v. Bellus. Galdulfus: v. Gandulfus. galea: 450, 452-456, 462, 465, 466, 475, 526, 562, 615. Galea: v. Rufinus. Galega (de): v. Henricus de Calega. Galeo (de): v. Petrus. Galeotus de Liturfis, notarius: 462, 597. Galeta: v. Ingo. Galexagna, de Pereto: 505. Galganus de Balbo, de Capriata: 518. Galiana (de): v. Ansaldus, Ingo. Galivernus, Galverinus, de Capriata: 518, 519. Galixigna: v. Bentius. Gallerate (de): v. Iohannes. Galleta: v. Obertus. Galligus, de Massa: 564. Gallus, de Portuveneri: 562. Gallus: v. Fulco, Guillelmus, Petrus, Symon, Vassallus. Galvanus: 562. Galverinus: v. Galivernus. Gambaldus: v. Arnaldus. Gambatorta: v. Comperatus. Gamenelli de Saxello: 506. Gamundio, Gamundium [Castellazzo Bormi da]: 647, 650; (de): v. Mussus, Pugnus. Gamundius de Copa, consil. Alexandrie: 652. Ferragal, consil. Alexandrie: 652. Folarinus, consil. Alexandrie: 652. Malagaia, consil. Alexandrie: 651, 652. Paora, de Alexandria: 651. Çuc, consil. Alexandrie: 652. Ganderii: v. Bertholotus Gualterii. Gando: v. Gandus. Gando, Gangi, Gango (de): v. Obertus. Gandonus: v. Gandus. Ganducius: v. Gandulfus. Gandulfinus: v. Gandulfus. – 529 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Gandulfus, Galdulfus, Gandulfo, Gandulfinus Alaxie o Adalaxie o de Alaxia, consil. Al bingane: 458, 459, 464. Alberti Bovis: 518. Bacemus o Baçhemus, senator Ianue: 548, 562. barberius, de Capriata: 519. Baçhemus: v. Gandulfus Bacemus. Carefice: 562. f. Cavarunchi, de Massa: 564. consul Capriate: 518. Contus, de Capriata: 519. Curvaschinus, de Sancto Romulo: 451. de Alaxia: v. Gandulfus Alaxie. de Bonovicino: 568. de Guilia: 453. de Montemerlo: 625-629. de Mussis, consil. Terdone: 619, 632. de Pereta o Petra, consul Venguilie: 455. de Pisana: v. Guido. de Planello: 538. de Ripa, eius filii: 567. de Robero: v. Gandulfus de Rubeo. de Roneço, de Palodo: 552. de Rubeo o Robero o Rubero, de Capriata: 518, 519. de Vernatia: 595. Flisca: 557. Fugatia, de Sancto Romulo: 451. Ganducius, de Capriata: 519. Guercius, de Capriata: 518. Malum Servitium: 506. Muninus, consil. Terdone: 623. Mussus, consil. Terdone: 632. Oberti de Facio, de Capriata: 519. Ottonis Çopi: v. Gandulfus Çopus. Piscis, de Capriata: 518. Rufini, de Capriata: 518. scriba: 562. Tarramatius, de Capriata: 518. Ungar, consil. Alexandrie: 651, 652. o Gandus Çopus o Ottonis Çopi, consil. Terdone: 617-619, 632. Gandulfus: v. Guillelmus. Gandus, Gando, Gandonus o Gardus de Calcinaria, consil. Terdone: 623, 637, 639. de Guidobono o de Guidobonis, iudex: 625-630. Ottonis Çopi: v. Gandulfus Çopus. Gandutio (de): v. Rainerius. Gandutius, de Alexandria: 651. Gangi, Gango (de): v. Obertus de Gando. Garaiolus: v. Garobolus. Garbazola [Garbazzola-Calamandrana], castrum: 640. Gardinus: v. Guillelmus. Gardionus, de Sancto Romulo: 451. Gardus: v. Gandus de Calcinaria. Garexio, Garrexio (de): v. Otto, Rubaldus. Garfagninus, de Massa: 564. Garigiono (de): v. Berardus. Garimbaldo (de): v. Sygembaldus. Garini, Gavarini: v. Boverius. Gariofanus: v. Obertus Garofanus. Garlenda, Garlanda: 456. Garlexa (de): v. Guido. Garobolus, Garaiolus, consil. Alexandrie: 652. Garofalus, Garofolus: 568. speciarius, consil. Terdone: 637, 639. Garofanus, Gariofanus: v. Obertus. Garofolus: v. Garofanus. Garreto (de): v. Carreto. Garrexio (de): v. Garexio. Garrius: v. Anselmus. Garroxius: v. Rubaldus. Garsus: v. Philipus. Garvanus, Gavonus, de Terdona: 618. Gasalile de Regali [in districtu de Gatorba]: 546. Gasege: v. Rufinus. Gastaldio, Gastaldo, Gastaldione (de): v. Gilius de Castaldo. – 530 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Gat, Gattus, Gatus: v. Arnaldus, Fulco, Guido, Iacobus, Lanfrancus, Manfredus, Otto, Raimundus, Rufinus. Gato [Gatti, cas. di Martina d’Olba ?], vallis de : 546. Gatorba, Gaturba [Gattarba-Serravalle S.]: 530, 546, 623, 624, 632, 638-640. Gattolusius: v. Iacobus. Gattus: v. Gat. Gaturba: v. Gatorba. Gatus: v. Gat. Gaudemerio (de): v. Petrus. Gaudentii: v. Petrus. Gaudinus de Croto: 636. gaudum: v. guandum. Gaufridus: v. Gofredus. Gaute: v. Guillelmus. Gauterius, de Massa: 564. Gauxon, Gauxum: v. Rainaldus. Gauxonus: v. Villanus. Gauxum: v. Rainaldus Gauxon. Gavacanus: v. Gavaçanus. Gavarini: v. Boverius Garini. Gavarinus Bramuntus, de Capriata: 519. Gavaçanus, Guavaçanus, Gavacanus: v. Blancus panaterius, Grinda, Rainerius. Gavelii: v. Bulgarus. Gavi [Ligure], Gavio, Gavium, burgus, castrum: 461, 472, 503, 522, 523, 527, 528, 530-538, 540, 541, 543-549, 553-555, 607, 617-624, 631, 632, 638-640, 648, 652; burgus novus: 541; castellani: 522, 528, 538, 542, 543, 617-620, 622-624, 632, 652, v. Bartolomeus Porcellus, Belmustus, Henricus Detesalve, Iacobus de Marinis, Nicola Malabotti, Ottobonus de Cruce, Porcus, Sygembaldus Aurie, Symon de Camilla; consilium: 538; consules: 538, 622, v. Guillelmus de Campastro, Otto de Iohanne Cane, Taphonus de Gavi; domus Hugonis Tabie: 503; domus Rogerii de Paverio: 522; domus Tignosi: 541; hospitale: 541; marchiones: 522, 544, 548, 561, 618, 621623, 632, v. Albertus, Guillelmus, Odoardus, Rainerius; molendina: 543, 623, 632; pedagium: 530, 535, 536, 553-556, 618621, 623, 632, 640; platea Sancti Iacobi: 541; porticus Ugueçoni de Porta: 537; v. ecclesia Sancti Iacobi, hospitale Sancti Iohannis, monasterium Sancti Eusebii; v. anche Gnigna, Mons Cuchus, Mons Rotundus, Roboretum, Serra, Valle; (de): v. Albertus, Bonifatius Constantinus, Boronus, Codeferrus, Fulco, Gavius, Guido Constantinus, Guillelmus de Girardo, Guillelmus de Homodeo, Guillelmus de Laurentio, Guillelmus de Oglerio, Homodeus, Iacobus calderarius, Iacobus Constantinus, Lauçius, Mafonus, Minionus, Natalinus, Petrus, Rontius, Rufinus de Laveroce, Taphonus, Ugobonus notarius. Gavisus, de Vernatia: 595. Gavium: v. Gavi. Gavius de loco Gavio: 631. Gavonus: v. Garvanus. Gaxanum [Gassino Torinese]: 558, 559. Gaçar: v. Rufinus. Gaçegum [Gazzelli-Chiusanico]: 461. Gaçol (de): v. Rufinus. Genesius de Rapallo, notarius: 585. Gensor, Gençorii, Gençorius: v. Conradus. Georgio (de): v. Rufinus. Georgius de Alexandria: 651. de Massa: 564. de Papia: v. Gregorius. notarius, de Terdona: 618. Gerardinus , Gerardus: v.Girardus, Gercino (de): v. Rufinus. Geveardus comes: 548. Geçinus: v. Gheço. Ghecius Blancus, consil. Terdone: 637, 639. notarius: 636. – 531 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Gibertinus: v. Guibertinus. Gifredus: v. Gofredus. Gigna: v. Gnigna. Gilibertus: 600. Gilius, Çilius, Zilius de Calcinaria, consil., consul Terdone: 617619, 632. de Castaldo o Gastaldo o Gastaldione, Gilius Gastaldio, consil. Terdone: 617-619, 632. de Castelleto, magister: 637, 639. de Ecclesia, consil. Terdone: 637, 639. de Gastaldo o Gastaldione: v. Gilius de Castaldo. Faxolus, notarius: 640. Gastaldio: v. Gilius de Castaldo. Glarolus o Glarolius, consil. Alexandrie: 651, 652. Rovedus, consil. Terdone: 617. Ginamis, Ginammis (de): v. Iacobus. Ginata, Ginatha de Carlaxio, consil. Terdone: 637, 639. Opiçonis, consil. Terdone: 637, 639. Ginel (de): v. Guertius. Girardegi de Novis: 530. Girardellus: v. Girardus. Girardini: v. Pegolotus Ugueçonis. Girardini Glandonis: v. Laçarius. Girardinis, Girardino, Girardo (de): v. Guillelmus, Pegolotus Ugueçonis. Girardus, Girardinus, Girardellus, Gerardus, Gerardinus, Guirardus: 560. abbas monasterii Sancte Crucis de Tilieto: 542. Affatura, de Alexandria: 651. f. Alberti: 602, 603. f. Alberti de Lagneto: 582. Ascherii o Ascherius, consil. Terdone: 637, 639. Bavosus, consil. Alexandrie: 652. Bonataca: 593. Curulus, consil. Terdone: 639. de Alexandria: 651. de Avei: 590. de Baldo: 556. de Bederexo: 557. de Bençone, consil. Alexandrie: 652. de Engicis, consil. Alexandrie: 651, 652. de Grasso, consil. Alexandrie: 652. de Lacu: 453. de Massa: 564. de Murta: 518. de Oiono, de Alexandria: 651. de Platea, de Alexandria: 651. de Reco: 562. de Renagio, de Massa: 564. de Vernatia: 595. de Vernaçolo, dom. Veçani et Carpene: 608. ferrarius, eius filius: v. Nicola. f. Hugonis de Savignono: v. Guiscardus. hab. Ianue: 638, 639. iudex de Alexandria: 650. Penellus, de Clavaro: 572. f. Rufini comitis: 561. sartor, consil. Alexandrie: 652. Scotus: 524. Squarçaficus, de Alexandria: 651. fr. Symonis castellani de Stella: v. Girbaldus. f. Vescontis o Vescontini de Ysola, dom. Ysole: 604, 607, 612. Girardus: v. Barba. Girbaldus: 474. o Girardus, fr. Symonis castellani de Stella: 499, 500. Girolinus de Valentia, de Alexandria: 651. Gisleriis (de): v. Rambertinus. Gislerius, de Alexandria: 651. Gitigus: v. Iacobus de Modoecia. glandare, glandes: 526, 593. Glandonis: v. Laçarius Girardini. Glarolus: v. Gilius, Henricus. Gloria: v. Lanfrancus. Gnatus: v. Obertus. Gnigna, Gigna [Gnignano-Gavi L.]: 530. – 532 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Gofredus, Gaufridus, Gifredus, Gotefredus, Grifredus, Grifreotus, Guafredus, Gualfredus, Guarfredus, Guifredotus, Guifredus, Guifreotus Arquate: 631. f. Bosi, dom. Veçani et Carpene: 608. consil. Alexandrie: 651, 652. consul Sancti Romuli: 450. de Carpena: 598, 599, 601-603. de Murtedo, de Massa: 564. de Pirovano, potestas Ianue: 474, 475, 480-485, 492, 519, 631, 640. de Sancto Romulo: 451. de Turricella, consul Papie: 618. de Usa, de Capriata: 519. Grassellus, potestas Ianue: 461, 465, 466, 477, 478, 526-529, 532, 533, 537, 538, 543545, 569, 574, 576-580, 597, 621, 645. Gofredus: v. Anselmus. Goia: v. Rubaldus. Goide (de): v. Sygembaldus. Golferio (de): v. Bastardus. Golias: v. Ansaldus, Iohannes. Gollus, de Capriata: 519. Golta, Goltus, Golta (de): v. Petrus. Gombarana (de): v. Rufinus. Gondeu: v. Bertholotus. Gonella, Gonellus: v. Laurentius, Petrus, Rubaldus. Gonetinus, de Massa: 564. Gonselmus Luppus, de S. Romulo: 451. Gontardus, Guntardus, Contardus, Cuntardus: v. Fredentio, Henricus, Ido, Otto. Gorrinus Pastor, de Capriata: 518. Gosmaudus: v. Philippus. Gotefredus: v: Gofredus. Grafagno (de): v. Bonifatius. Graidano (de): v. Rodulfus. Grana: v. Obertus. Granaria, Granarius de Pinasca, notarius: IX, 526, 569, 575-580. Granderii: v. Henricus. Grando (de): v. Guercius. Grandus: v. Rufinus. Granella: v. Raimundus. Granonus: v. Artonus, Berninus, Guillelmus, Henricus, Hugo, Iacobus, Iohannes, Mus sus, Nicola, Rubaldus, Vescovus. Grantius: v. Balduinus. granum: 461, 506, 617, 621, 623, 624, 632, 648; v. anche frumentum. Granvilano, Granvillano (de): v. Busnardus. Gras: v. Rufinus. Grassa [Grasse]: 641; cintragus: 641; compa gna illorum de: 641; consul: v. Hugo Rai mundus; (de): v. Bernardus. Grassellus: v. Gofredus. Grassi: v. Boso Petri, Rainerius Petri. Grassis (de): v. Albertus. Grasso (de): v. Girardus. Grassus Maloura o Mala o Malaopera, consil. Ter done: 617-619, 632. Rovedus, consil. Terdone: 617. Grassus: v. Boverus, Guillelmus, Hugolinus, Obertus, Petrus, Vassallus, Vivaldus. Grecus: v. Anselmus, Obertus. Gregorius de Begali: 635. de Buxeto, consul iusticie Terdone: 637, 639. o Georgius de Papia, canonicus ecclesie Sancte Marie de Castello de Saona: 467, 470. IX, papa: 472. prepositus ecclesie Sancte Marie de Castello de Saona: 467-470. Grifredus, Grifreotus: v. Gofredus. Grignanum [Grognardo ?]: 624. Grilitioni: v. Sygembaldus. Grilla, Grula, Grulla (de): v. Dalfinus Rufini, Rufinus. Grilli: v. Iohannes Ottonis. Grillo (de): v. Dominicus. Grillonus, Orillonus Malopera, consil. Ter done: 637, 639. – 533 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA de Costa, de Palodo: 552. de Introcineto, de Massa: 564. Grillus, Grilus: v. Albertus, Amicus, Conra dus, Guillelmus, Iacobus, Iohannes, Lam bertus, Marchio, Marchisius, Vassallus. Grimaldo (de): v. Grimaldus, Ingo. Grimaldus: 548. Amigonus: 560. de Brovia, castellanus Brovie: 506. de Grimaldo, consil. Ianue: 480, 624. de Portuveneris: 562. Grimano (de): v. Rubaldus. Grinda Gavacanus: 557. Grocolo (de): v. Guillelmus. Grognus, de Portuveneris: 596. Grondona: 530, 622, 638, 639; castellani: 622; castrum: 624: consules: 622; v. anche Mon te;(de): v. Albertus, Petrus. Gropo (de): v. Poçolium. Groppus: v. Rubaldus. Groppus Martius o Marcius [Groppo-Sesta Godano]: 560, 561. Gropula: v. Martinus. Gros, Grossus: v. Anselmus, Belengerius, Henricus, Petrus. Grosetus: v. Otto. Grossus: v. Gros. Groçulus de Carlax, consil. Terdone: 617. Grugnutus, de Massa: 564; eius frater: v. Ma çonus. Grula: v.Grilla. Grulerio (de): v. Hugo. Grulla (de): Grilla. Grunda (de): v. Belletus. Guaagnus de Vivario, de Levanto: 587. guadum: v. guandum. Guafredus: v. Gofredus. Guagnonus de Mercadello, de Palodo: 551. Guala (de): v. Balduinus, Obertus. Gualanaxo (de): v. Guillelmus. Gualcus: v. Guido, Petrus. Gualdinus: v. Bernardus. Gualdo (de): v. Iohannes f. Angeli. Gualdus, de Palodo: 552. Gualfredo (de): v. Petrus. Gualfredus: v. Gofredus. Gualia, de Capriata: 519. Gualinus, de Capriata: 518. Gualnerius: v. Guarnerius. Gualoxus de Cauriaco o Craviato: 604. Gualterii, Ganderii: v. Bertholotus. Gualterius de Aroxio: 631. de Benagia, consil. Terdone: 637, 639. de Curte, potestas Terdone: 635, 637, 639. de Solerio, de Alexandria: 651. de Valentia, de Alexandria: 651. Falaver, de Terdona: 618. guandum, gaudum, guadum: 506. Guapellus: v. Ansaldus. Guaracus: v. Ansaldus, Conradus, Guillelmus, Otto. Guarcinus: v. Albertus, Iohannes, Rufinus. guardator: v. Aimericus, Belengerius, Brixia- nus, Iabus de Guiberto, Iacobus, Lanfrancus, Lantelmus, Nicola, Rolandus, Vassallus, Vassallus Laçhetus. Guardus: v. Guazardus. Guarfredus: v. Gofredus. Guarnerius, Gualnerius causidicus: 618. iudex: 522. Guarrinus, de Massa: 564. Guasbertus: v. Fulco. Guasca (de): v. Manfredus. Guaschus: v. Guascus. Guasco (de): v. Hugo, Iohannes, Montanarius. Guasconus de Beccaria, consul Papie: 618. Guasconus: v. Rainerius, Tebaldus. Guascus, Guaschus Buffus, de Mediolano: 640. de Naçano, consil. Terdone: 637, 639. Faravellus, consil., consul Terdone: 623, 632. Guascus: v. Guillelmus, Rufinus. – 534 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Guastapalea, de Alexandria: 651. Guastavino (de): v. Martinus. Guastavinum, Guastavinus: 530, 542. consul Alexandrie: 651, 652. Guasto, Guastis, illi de: 506; marchiones: 548. Guavaçanus: v. Gavaçanus. Guazardus o Guardus, consil. Alexandrie: 652. Guec: v. Petrus. Gueca (de): v. Bergungius. Guechis, Guetiis, Gueciis (de): v. Montanarius. Guelfus: v. Rubaldus. Guercius, Guertius, de Amato, de Capriata: 519. de Costa de Novis: 530. de Ginel, consil. Alexandrie: 652. de Grando, consil. Alexandrie: 652. de Ventura, consil. Terdone: 623. Rataldi, de Terdona: 618. Tignosus: 541. Guercius, Guertius: v. Aicardus, Albertus, Amicus, Balduinus, Gandulfus, Guillelmus, Henricus, Iohannes, Lambertus, Lanfrancus, Martinus, Nicola, Petrus, Rufinus. Guerra, de Alexandria: 651. guerra: 450, 452-455, 462-467, 469, 477, 478, 482, 493, 494, 497-500, 506, 509, 510, 512, 517, 518, 520-522, 547, 549, 560, 561, 563, 564, 584, 588, 605-608, 611, 617, 622-624, 632, 640, 641, 647. Guerrinus, de Pereto: 505. Guerrixius, de Vernatia: 595. Guertius: v. Guercius. Guetiis (de): v. Guechis. Guetius: v. Bonusvassallus, Lambertus. Gueço: v. Lambertus. Guglielmo: v. Guillelmus. Guibertinus, Gibertinus nep. Begini: 565. f. Berniçonis, dom. Veçani et Carpene: 601-603, 608. Guiberto (de): v. Iabus. Guibertus de Nervio, notarius: 580, 614, 652. Guidatio (de): v. Manfredus. Guido, Guidetus, Guiducius, Guidutius f. Abbatis de Ysola, dom. Ysole: 604, 607, 612. Arulfo, de Palodo: 552. Aucchia o Auccha, eius filius: v. Balianus. Balbus, de Capriata: 519. Baldeçonus: 557. Blancus, consil. Alexandrie: 652. Bucca, de Capriata: 519. Cafarotus o Cafarotus Ascherius, de Capriata: 518, 519. calegarius, consil. Alexandrie: 652. Caput Agni, de Portuveneris: 562. Catanius, iudex et assessor potestatis Ianue: 460. Coirolus: v. Guido Corol. Constantinus, de Gavi: 530. o Guidotus Corol o Corolus o Coirolus, consil., consul Terdone: 617, 618, 632, 634. Corsus, de Alexandria: 651. de Alexandria: 651. de Ausona o Osona, consil. Terdone: 618, 632. de Açario: 557. de Balbo: 540. de Baldo: 631. de Breto, de Capriata: 519. de Capusio, de Massa: 564. de Cararia, de Massa: 564. de Cassiano, de Terdona: 618. de Caço, de Levanto: 587. de Factore, de Massa: 564. de Garlexa, de Massa: 564. de Homodeo, de Capriata: 519. de Insula: 556, 612. de Landriano: 625-631. de Lelma, eius filius: v. Guillelmus Tonsus. de Lelma, de Palodo: 552. de Lelma, de Plumbedo, iudex: 535. de Mandello, Mediolanensis: 635; eius frater: v. Tedisius; eius pater: v. Pelliçarius. – 535 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA de Manfredo, de Massa: 564. de Naa, de Alexandria: 651. de Osona: v. Guido de Ausona. de Piora: 640. o Gandulfo de Pisana, de Portuveneri: 562. o Guieti de Ponasio, de Palodo: 552. de Preo, de Alexandria: 651. de Raude: 636. de Rollando, de Palodo: 552. de Statione, de Portuveneris: 562. de Tramuntana, de Palodo: 552. de Treblano: 501. de Uvada: 510, 512, 515. de Çerbo saltarius: 619. Emtus, de Capriata: 518. Flisca o Fusca: 557; eius filii: v. Guillelmus, Nicola. Gattus, de Palodo: 552. Gatus, de Capriata: 519. Gualcus: 557. f. Henrici de Uxecio: 501, 502, 504, 507; eius uxor: v. Sophia. Lupus: 589. Mocius, de Alexandria: 651. Moscollonus, de Portuveneris: 562. Namfus, de Portuveneris: 562. notarius: 648. Paparinus, consil. Alexandrie: 652. Papiensis: 502, 623. Paverius: 557. Pitio: 648. Policinus, consil. Ianue: 480. presbiter ecclesie Vallerani: 612. Redoxus, civ. Mediolani: 636. Ricia, consil. Alexandrie: 652. Rubeus, consil. Terdone: 637, 639. Silvagnus: 557. Spinola, consul Ianue: 527, 533, 566, 581, 585, 622. Ursus, consil. Alexandrie: 652. Vetulus, consil. Alexandrie: 652. Guidobono, Guidobonis, Guidonebono (de), Guidonisboni, Guidonisbelli: v. Alber tus, Bernardus, Gandus, Iohannes, Pagu tius. Guidogaço (de): v. Rufinus. Guidonebono (de): Guidobono. Guidonis: v. Rolandus. Guidonisbelli: v. Guidobono. Guidonis Bovarelli o de Bovarello: v. Rambertinus. Guidonis de Novaria: v. Symon. Guidonis Filippi: v. Ricius. Guidonis Spinule: v. Iohannes. Guidonisboni: v. Guidobono. Guidoranchis (de): v. Iacobus de Christianis. Guidoti: v. Iohannes. Guidotinus Falavellus o Fallavellus, consil. Terdone: 637, 639. Guidotus, Vuidotus Caxolarius, de Mediolano: 640. Corol: v. Guido. de Rodobio, potestas Ianue: 461, 479, 580, 614, 652. Deganus, de Palodo: 552. Falavel o Falavellus o Fallavellus o Faravellus, consil. Terdone, castellanus Serravallis: 617, 621, 623, 624, 637, 639; eius filius: v. Castellanus. Guiducius, Guidutius: v. Guido. Guieti de Ponasio: v. Guido. Guifredotus, Guifredus, Guifreotus: v. Gofredus. Guigenbaldus, de Capriata: 519. Guigentio, de Clavaro: 572. Guigerius, de Alexandria: 651. Guiginus, de Alexandria: 651. Guignardus: v. Rubaldus Cuignardus. Guigolotus de Finença o Finençam, de Palo- do: 551. Guiguerra (de): v. Rubaldus. Guilcius Dolius, consil. Terdone: 623. Ritius, consil. Terdone: 623. Guilerius: v. Guillius. Guilia (de): v. Danius, Gandulfus. – 536 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Guilielmus: v. Guillelmus. Guilienço, eius filli: 602, 603. Guiliençono (de), Guilliençoni: v. Guillelmus. Guiliençonus, de Vernatia: 595. Guiliçonus: v. Guilicio. Guillelmi de Taiolo: v. Petrus. Guillelmi Malenoctis: v. Manfredus. Guillelmus, Guilielmus, Guillelminus, Guillelmonus, Wilielmus, Willelmus, Willelminus, Willelmonus, Wlielmus, Guglielmo: 569. eius filius: v. Bonacursus. Agoiarius o Petri Agoiarii, de Capriata: 518, 519. Aimericus, consil. Albingane: 464. f. ser Alberti de Lomacio o Loman o Lo- mano, de vicinia Sancti Laurentii in Ciginta, notarius, civ. Mediolani: 630, 640. Alferius, de Sancto Romulo: 451. Aloa, de Alexandria: 651. Ambrosii, consil. Terdone: 618, 619. Amigacius, de Pereto: 505. Anxatius: 562. archator, de Capriata: 518, 519. f. Arderici Stampe, servitor comunis Mediolani: 640. Artuxii, consil. Terdone: 617. Asinarius, consil. Alexandrie: 651, 652. f. Assaliti de Moniardino: 547. Astexana, de Sancto Romulo: 451; eius domus: 451. Aurie, consul Ianue: 493, 560-562, 588, 590, 647. Baapitius o Badapitius: 462, 463. Balbus, de Portuveneris: 562. Balbus, de Sancto Romulo: 451. Baltigaiugum: v. Guilicio. Barcha o Bucca: 534. Barletarius, de Capriata: 518. Bavosus, consil. Alexandrie: 651, 652. Belletus, consil. Alexandrie: 652. Beniaminus, de Sancto Romulo: 451. Bentivegne, de Massa: 564. Bermundus iudex: 486-488. Berugus, consil. Terdone: 623. Beçonus, de Sancto Romulo: 451. Biblius, de Alexandria: 651. Bicchinus, de Alexandria: 651. Bindellus, consul Nauli: 465. Bixia, de Pereto: 505, 506. Bocca: 473. Boiolus, de Pereto: 505. Bordinus, Burdinus, de Capriata: 518, 519. Bos Spinula: 452, 546. Bosus, de Sancto Romulo: 451. Brencellia, consil. Terdone: 623. Brignonus, de Alexandria: 651. Bucca: v. Guillelmus Barcha. Bucca, claviger Ianue: 650. Buccanigra, consil. Saone: 471. Burdinus: v. Guillelmus Bordinus. Buronus, consul Ianue: 473, 534, 535. Buronus, de Sancto Romulo: 451. Busca, consil. Ianue: 480. Buscarinus, de Sancto Romulo: 451. Butius, Novariensis, iudex: 460. Cacaranus: 640. Cafaraina, notaio; VIII. Cafarinus o Caferinus, notarius: 587. calegarius, consil. Alexandrie: 652. calegarius, de Capriata: 519. calegarius, de Pereto: 505. Caligepallii, notarius: VIII, IX, 458, 459, 534, 535, 548, 589-591. Calignanus/i: 496. Calvus: 591. Canellerius: 569. canonicus ecclesie Sancti Donati: 472. Capellanus, consil. Ianue: 562. capellarius, consil. Alexandrie: 652. Capelli, consil. Terdone: 637, 639. Capitis Magii o de Codemagio, de Capriata: 518, 519. Caput Magii, de Capriata: 518. – 537 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Carroçius o Carriocii o Careozius: 640. Cassinus o Caxenus o Caxonus, iudex: 640. Cavalerius, de Alexandria: 651. Cavarunchus: 560. Caxenus, Caxonus: v. Guillelmus Cassinus. Cicada o Cigala, consil. Ianue: 480, 546, 624. coclearius, consil. Alexandrie: 652. Collum Gruis: 562. Conradus, de Sancto Romulo: 451. Cornu, de Capriata: 518. Covolus, de Alexandria: 651. Crava, de Alexandria: 651. Criculus, de Alexandria: 651. Crispinus, senator Ianue: 560, 562, 568. Danius, de Pereto: 505. de Alberico o Albrico, de Capriata: 519. de Aldone, consil. Ianue: 480, 610. de Alexandria: 651. de Arquate, eius filius: v. Guillelmus. de Ast, eius filius: v. Iohannes de Fondico. de Bergogno, de Alexandria: 651. de Bona, de Capriata: 519. de Bosco o Busco, consil. Terdone: 636, 637, 639. de Bosco, f. Ottonis, marchio: 510, 512, 515, 640. de Bruxeda, de Capriata: 518. de Busco: v. Guillelmus de Bosco. de Buxeto, consil. Terdone: 637, 639. de Calcinaria, consil. Terdone: 623. de Campastro: 648. de Campastro, consul Gavi: 522. de Carlo: 640. de Carlo, de Alexandria: 651. de Castelleto, consil. Terdone: 637, 639. de Castrono: 476. de Cavuçano, de Clavaro: 572. de Cesario: v. Guillelmus de Sezario. de Coconato: 558, 559. de Codemagio: v. Guillelmus Capitis Magii. de Columba, notarius: 596. de Costa, eius filius: v. Rainaldus. de Danio, de Alexandria: 651. de Ecclesia, de Capriata: 519. de Feniculo, consil. Alexandrie: 651, 652. de Feregala: 534. de Folo, consul Foli: 606. de Gavi, marchio: 527, 534. de Girardo de Gavi: 543. de Grocolo, de Clavaro: 572. de Gualanaxo, de Capriata: 519. de Guiliençono o Guilliençoni, iudex et assessor potestatis Ianue: 456, 457, 475, 527, 581, 583-585, 587-591, 593-597, 603, 604, 608, 611, 614, 647, 648, 650-652. de Homodeo de Gavi: 518. de Iugo, de Clavaro: 572. de Lagneto, f. Armanni: 581. de Laurentio, de loco Gavio: 631. de Legnario, eius filius: v. Bonafides de Levanto. de Libia, de Clavaro: 572. de Listri, de Palodo: 552. de Lomatio: v. Guillelmus f. ser Alberti. de Loterio: 470. de Manica, notarius: 510. de Marca, de Sancto Romulo: 451. de Mari: 553. de Massa: 564. de Massa, f. Alberti Corsi, marchio: 561 564. de Mauro, consul Ianue: 567, 568. de Medolico: 562. de Mombello: 557. de Monelia, de Levanto: 587. de Moniardino: 648. de Monteferrato, marchio: 548, 642. de Montemerlo, de Terdona: 618. de Mora, de Sancto Romulo: 451. de Mulaterio, de Palodo: 551. de Murro, consil. Terdone: 637, 639. de Murta: 645. de Nigro: 455, 582, 598, 599, 601-603. de Nigro, f. Oberti, consil. Ianue: 624. de Nigrone, consul Ianue: 562, 563. – 538 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA de Ogerio, de Capriata: 518. de Oglerio, eius filii: 530. de Orto, consil., consul Ianue de iusticia ex parte burgi: 594, 624. de Pallo, consul de iusticia Ianue: 622. de Pallo, de Capriata: 519. de Palodo, marchio: 533, 549-552, 554, 561. de Pisce o de Paxe, de Capriata: 518, 519. de Portuveneri: 556. de Prata de Monteferrato: 558, 559; eius frater: v. Albertus. de Quinto: 510, 515, 583, 648. de Roderico, claviger Ianue: 513, 514, 600, 603, 623. de Rodulfo: 622; eius domus: 527, 532, 565. de Romagno o Romagnano, consil. Terdone: 637, 639. de Salario notarius: IX; eius filius: v. Hugo. de Sancta Agnete, de Sancto Romulo: 451. de Sancto Ambrosio, consil. Terdone: 617, 632. de Sancto Georgio, notarius: 461, 479. de Sancto Stephano: 638. de Sezario o Cesario, consil. Alexandrie: 652. de Statione, notarius: 476. de Sturla, de Clavaro: 572. de Sygestro, iudex: 571. de Syla, de Alexandria: 651. de Taiolo, de Capriata: 519. de Terrasco, de Vernatia: 595. de Tintina: 557. de Uxecio, de Capriata: 519. de Valente: 645. de Varagine, scriba comunis Ianue: 479. de Vesigna, notarius domini imperatoris: 604, 605, 612, 614. de Veçano: 548. de Veçano, eius filius: v. Hugolinus Bu tiionus. de Vivaldo, consil. Ianue: 624. de Vivario: 640. de Volta, consul Ianue: 596. de Vulparia: 562. de Vultabio: 604, 610, 612, 648. de Çucaro: 557. Dele, de Alexandria: 651. Devotus, consil. Terdone: 618, 632. ex dominis de Mirbello: 520. dom. de Ysola: 607, 612. Drogus, claviger Ianue: 513, 514. Embriacus, consil., consul Ianue: 480, 513, 514, 571, 581, 622. Embriacus, f. Hugonis, ex octo nobilibus, consil., consul Ianue: 505, 572, 573, 581, 595, 624. Faba: 560. Faba, de Clavaro: 572. faber, consil. Alexandrie: 652. Falavellus o Faravellus, consil. Terdone: 623, 634, 637, 639. Feltrerius, de Sancto Romulo: 451. ferrarius, de Pereto: 505. Fichetus, consil. Alexandrie: 652. Ficusmatarius o Ficusmaturus: 536. Filosa, de Sancto Romulo: 451. Formica: 466. Fornarius, consil. Ianue: 480, 560, 562, 607. Francescus o Fracescus, consul Alexandrie: 651, 652. Fraudella, consil. Terdone: 623. Gabernia, consil. Ianue: 480. Gaforius, consil. Terdone: 623. Gallus: 557. Gallus, barrilarius: 502. Gandulfus, consul Cispitelli: 476. Gardinus: 640. gastaldus, eius filius: v. Bonifatius. Gaute: 560. Granonus, consil. Terdone: 617, 618, 632, 637, 639. Grassus, de Portuveneri: 562. Grillus, de Sancto Romulo: 451. Guaracus: 515. Guascus: 464. – 539 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ) Guercius: 510. Guercius, consil., consul Ianue: 522, 581, 624. Guercius de Vultabio: 538. Guercius Saonensis: 466. f. Guidonis Fusche: 557. ser, f. Guillelmi de Arquate: 631. Guilliençoni: v. Guillelmus de Guiliençono. fr. Guiscardi filii Hugonis de Savignono: 536. Henrici, potestas Ianue: 622. f. Henrici de Uxecio: 501, 502, 507. f. Henriguini de Ponsolo: 594. Ianuensis, consil. Alexandrie: 651, 652. Ingrescus, consil. Alexandrie: 652. iudex: 524, 604. Lanfranci, Lanfranchi, de Pereto: 505, 506. Lançavegia, Lançavetula, consil. Alexandrie: 651, 652. Leccavelum: 560, 562. Leo: 462. Lercarius, consil. Ianue: 451, 507, 624, 642. Longus, consil. Alexandrie: 651, 652. Longus, consul, senator Ianue: 560-562. Malanox, de Capriata: 519. Mallocellus, consul Ianue: 542; eius filius: v. Carbonus. Mallonus, consil. Ianue: 480, 528. Mallonus f. Nicolai, consil. Ianue: 480, 519. f. Malpaxuti o Malpaxutus, consil. Terdone: 617-619, 623, 632. Mancus, consil. Alexandrie: 651, 652. Manfredi, f. Alberti marchionis de Gavi: 648. Marlonus, de Capriata: 519. Martinus, de Pereto: 505. Membrodus, consil. Terdone: 619. merçarius, consil. Alexandrie: 652. Migacius, de Pereto: 505. Milanus, de Alexandria: 651. Modiusferri, consul Ianue: 493. Monaca, de Sancto Romulo: 451. Moriel, de Sancto Romulo: 451. f. Murruelli: 601-603; eius frater: v. Paganus. Muscetus: 458. o Petrus Muscula: 498, 510, 512, 515, 608. Nanus, de Alexandria: 651. Nanus, de Terdona: 618. Nata, de Alexandria: 651. Niger: 560, 562. notarius: 647, 650; v. anche Guillelmus Rapalli. Obstaliboi: 562. Orius, consil. Alexandrie: 652. Osbergerii o Osbergerius, consil. Terdone: 623, 637. Ottolani, de Capriata: 518. Pancinus: 453. Pancinus, de Portuveneri: 562. Papa: 562. Papaovum, de Alexandria: 652. Parasaccus, de Pereto: 505. Parpaionus, consil. Ianue: 624. Pasar, de Alexandria: 651. Pastor, de Palodo: 551. Pecia o Petia, consil. Ianue: 454, 461, 480, 624. Pelatus, de Alexandria: 651. Pellacia, de Pereto: 505. Perana, de Sancto Romulo: 451. Pes Ursi, de Capriata: 518, 519. Petia: v. Guillelmus Pecia. Petri Agoiarii: v. Guillelmus Agoiarius. Petri Sancti, de Capriata: 518. Petri Taramacii, de Capriata: 519. Pictavinus, iudex, consil. Ianue: 456, 474, 475, 480, 498, 501, 510, 512, 515, 517, 518, 558, 571, 608, 640, 648. Pilus, de Sancto Romulo: 451. Piper, consul Ianue: 560-562, 568, 590. Pitius: 554. Pivellonus, consil. Terdone: 623. Porcus: 524. Pregnus de Monte Alto: 519. – 540 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Provincialis: 453. Raimbaldus, de Sancto Romulo: 451. Rapalli, notarius: 463, 464; v. anche Guillelmus notarius. Ratus, de Alexandria: 651. Ravarius o Raverius, consil. Alexandrie: 651, 652. Rubeus, eius filii: 602, 603. Rubeus o Rubeus de Volta, consil., consul Ianue: 572, 573, 595, 624. Rubeus, de Alexandria: 651. Rubeus, de Capriata: 519 Rubeus, de Clavaro: 572. Rubeus de Fontona: 460. Rubeus, de Sancto Romulo: 451. Rubeus de Volta: v. Guillelmus Rubeus. Rubeus, scriba, consil. Terdone: 617. Sacherius, consul Diani: 453. Sallius, consil. Terdone: 637, 639. saltarius, de Capriata: 519. Saonensis, notarius: 470, 471. Saragus, consil. Saone: 471. Sardena, consil., consul Ianue: 480, 552, 587, 647. Sarracenus, marchio: 548. Scaia, de Pereto: 505. Scaliola o Staliola, consil. Terdone: 637, 639. Segnor, de Capriata: 518. Selvegnus o Selvagnus, consil. Alexandrie: 652. Sivolelus: 645. Spinola, consil., consul Ianue: 546, 601, 624. Spinola, f. Oberti: 547. Staliola: v. Guillelmus Scaliola. Starellus, de Sancto Romulo: 451. Streiaporcus, consil. Ianue: 624. Taconi, consil. Terdone: 637, 639. Taiatroia o Taliatroia, notarius: IX, 494, 499, 500. Testacanis, de Alexandria: 651. tinctor, de Alexandria: 651. Tonsus, f. Guidonis de Lelma: 532. Tornellus, consul Ianue: 528, 566, 582-584. Toronus, consil. Alexandrie: 652. Tracherius, de Alexandria: 651. Turcus, consil. Terdone: 617, 618, 632. Turensa, de Sancto Romulo: 451. Ungar, de Alexandria: 651. Ususmaris, consil. Ianue: 480, 624. Ususmaris, potestas Sygestri, Franscarii, Monasterii, Framure: 594. Varidus, de Capriata: 518. Ventus: 456. Vexosus, de Pereto: 505. Vicarius: 455. Vicecomes: 498, 510, 512, 515, 608. Vicecomes, iudex: 571, 586. Xamus, consul Unegie: 454. Çerbinus: 560. Çigerrius, de Alexandria: 651. Çinça, consil. Alexandrie: 652. Çucha o Zuca: 510, 512, 515, 640. Guilliençoni: v. Guillelmus de Guiliençono. Guillius, Guilerius becharius, consil. Terdone: 637, 639. Guirardus: v. Girardus. Guiscardo (de): v. Albertus. Guiscardus o Girardus f. Hugonis de Savignono: 536; eius frater: v. Guillelmus. Guiselbertus: v. Otto. Guisulfi, Guisulfo (de): v. Fulco, Iacobus, Nicola. Guisulfus Acerbus, de Alexandria: 651. de Gandulfo, de Capriata: 519. de Poçolasca, de Pereto: 505. Ravagnas, de Alexandria: 651. Guitonus de Fontona, de Levanto: 587. Guiçanus Forigatus, de Sancto Romulo: 451. Guntardus: v. Gontardus. Guntus, Guntius: 557. Gurrenguisus: v. Anselmus. Gusdentius de Cucurno, de Clavaro: 572. – 541 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Henrici: v. Guillelmus. Henricus, Enricus, Anricus, Aricus: eius filius: v. Bonacursus. Abelli o de Abello, consil. Terdone: 617, 632. Aldebrandi vicedomini de Treblano consanguineus: 611. Ansaldi de Nigro, potestas Albingane: 457, 479; v. anche Henricus de Nigro. Apianus, de Alexandria: 651. archidiaconus ecclesie Sancte Marie de Ca stello Saone: 469, 470. Aurie: 493, 561. Baionercus, de Vernatia: 595. Baraterius, consil. Ianue: 472, 480, 587, 624. Bernardi Debel, consil. Terdone: 619. Berugus o Berrugius, consil. Terdone: 637, 639. Bixelli, Bixello o Buxello (de), consil. Terdone: 623, 637, 639. Bixia, de Pereto: 505. Blancus: 560, 577. Bordinus, de Pereto: 505. Bruxamantica, potestas Ianue: 512. Ceba, consil. Ianue: 624. Confalonerius, potestas Ianue: 461, 580, 614, 652. Contardus, consil. Ianue: 480. Corolus o Curolus, consil. Terdone: 637, 639. Cuca, de Palodo: 551. Curolus: v. Henricus Corolus. Danius, de Pereto: 505, 506. de Abello: v. Henricus Abelli. de Addara o Andara, consil. Alexandrie: 651, 652. de Amiliano, consul Mediolani: 621. de Andara: v. Henricus de Addara. de Armillina, de Capriata: 518; eius filius: v. Toianus. de Basignana, dom. Basignane: 650, 652. de Belmi, de Terdona: 618. de Beneaxo: 557. de Bertaldo, de Capriata: 518. de Bisanne, notarius: 519. de Bixello: v. Henricus Bixelli. de Bosco, marchio: 516. de Boxono, de Capriata: 518. de Brovia, castellanus Brovie: 506. de Buxedo, consil. Terdone: 617, 618, 632. de Buxello: v. Henricus Bixelli. de Calega o Galega, de Palodo: 551. de Cario, canonicus ecclesie Sancte Marie de Castello Saone, magister: 467, 468. de Carlaxi o Carlax, consil. Terdone: 617 619. de Carreto, f. Henrici Guertii, marchio Saone: 493, 494, 496. de Casali, consil. Alexandrie: 652. de Casaveteri: 590. de Castelleto, consil. Terdone: 617, 637, 639. de Caço, de Levanto: 587. de Corvulo, de Portuveneri: 562. de Dalfino: 556. de Dominicis, consul iusticie Terdone: 637, 639. de Domoculta o Domusculta o Domusculte, consil., consul Ianue: 480, 513, 514, 536, 571, 583, 645. de Dou., consil. Terdone: 623. de Ecclesia, de Capriata: 518, 519. de Galega: v. Henricus de Calega. de Herberia o Herbena o Herbaria: 601 603. de Malanocte, de Capriata: 519. de Mauro, de Capriata: 518. de Milano, consil. Ianue: 637, 639. de Molaçana, consil. Ianue: 624. de Mompalono, consil. Terdone: 637, 639. de Naterio, eius filii: 634. de Nespolo, de Pereto: 505. de Nigro, consil., consul Ianue, ex octo nobilibus: 466, 495, 505, 506, 528, 532, 542, 572, 573, 624; v. anche Henricus Ansaldi de Nigro. – 542 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA de Petralata: 461. de Petro Nigro, consil. Alexandrie: 652. de Ponçono, marchio: 498. de Porronano: 557. de Poçolasca, de Pereto: 505, 506. de Roboreto, de Capriata: 518. de Sancto Martino, eius filius: v. Iohannes. de Serra, notarius: 556. de Sorexina: 521. de Tacono: v. Henricus Taconi. de Tanclerio: 562. de Tauro o de Toro, de Capriata: 518, 519. de Terrino, de Clavaro: 572. de Toro: v. Henricus de Tauro. de Treisio, presbiter, canonicus ecclesie Sancte Marie de Castello Saone: 469. de Uxecio, marchio: 501-503, 505, 507, 642; eius filii: v. Guido, Guillelmus, Manfredus; eius uxor: v. Bruna. de Vernatia: 595. de Vivario, de Levanto: 587. de Volta, consil. Ianue: 480, 577. de Çigio: 472. Detesalve, consul Ianue, castellanus Gavi: 493, 513, 514, 537, 538, 541. Detesalve, de Portuveneris: 562. Doiolus, consil. Alexandrie: 652. ex dominis de Mirbello: 520. Domusculta, Domusculte: v. Henricus de Domoculta. Ermiline, de Capriata: 519. Faravellus, consil. Terdone: 623. Fibula o Sibula: 523. Francescus, consil. Alexandrie: 652. Glarolus, consil. Alexandrie: 651, 652. Granderii, consul Terdone: 623. Granonus, consil. Terdone: 623. Gros, de Alexandria: 651. Guercius, consul Ianue: 566, 582-584. Guercius, marchio Saone: 493. VI, imperator: 621, 652. Infans, dom. de Basignana: 650. iudex: 560. Leccavellum: 562. Lovastrus, de Alexandria: 651. Mallonus, senator Ianue: 562. Malpaxutus, de Terdona: 634. marchio Saone: v. Henricus Guercius. Mascoius, notarius, de Alexandria: 636. merçarius, consil. Alexandrie: 652. Ottonis, de Terdona: 618. Parasaccus, de Pereto: 505, 506. Pennatius, de Alexandria: 651. Picamilium, consul Ianue: 591. Rogiatus: 553. Rovedus, consil. Terdone: 623, 637, 639. Rubeus o Rubeus de Volta, consil. Ianue: 480, 495. Scaia, de Pereto: 505, 506. Scoferius, consil. Terdone: 617, 618, 632. Scoferius, de Pereto: 505. Sibula: v. Henricus Fibula. Storteionus, de Alexandria: 651. f. Symonis de Camilla: 510. Taconi o Taconus o de Tacono, consil. Terdone: 618, 619, 632. Taramaxius o Taramaxus, de Capriata: 518, 519. fr. Tealdi: 561. Topa o Toupus, de Capriata: 518, 519. Torcus, consil. Terdone: 623. Toupus: v. Henricus Topa. Visagius, consul Alexandrie: 651, 652. Çopus, consil. Terdone: 623, 637, 639. Henricus: v. Rainaldus. Henrigotius, consil. Albingane: 464. Henriguinus de Ponsolo, eius filius: v. Guillelmus. Herberia, Herbena, Herbaria : v. Henricus. Herri, aqua: v. Erri. Hieronymus Logia, cancellarius Ianue: 456. homicidium: 451, 460, 477, 506, 517, 518, 569, 640. Homodeo (de): v. Guido, Guillelmus, Petrus. Homodeus de Gavi: 537, 541, 557. de Tornellis, de Capriata: 519. – 543 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . Horabona Fison, consil. Alexandrie: 652. Hospinellus, Hospinel de Aquaria, eius filli: 530. de Arquate: 631. de Clavaro: 572. Tartaro, consil. Ianue: 480. Hospinelli, Hospitanelli: 510, 512. hospitale Sancti Iohannis [Gavi L.]: 537. hospitale Sancti Iohannis de Ianua [Genova], frater: v. Bernardus. hospitale Sancti Stephani [Genova]: 567. Hospitanelli: v. Hospinelli. hostis, ostis: 450, 452-455, 461, 462, 465, 466, 473, 474, 493, 494, 497, 501, 507-510, 512, 515, 520, 521, 549, 560-563, 606, 607, 647. Hugo, Ugo: 542, 562. archiepiscopus Ianuensis: 588. Arditionus, de Palodo: 552. Arlotus, consil. Terdone: 617. Artaria, consil. Alexandrie: 652. Barucii o de Barociis, consil. Terdone: 637, 639. Belcaço, consil. Alexandrie: 652. Bonus, de Clavaro: 572. Buscarinus, de Sancto Romulo: 451. Butinus, consil. Alexandrie: 651, 652. Calephus: v. Hugo Caneffus. cancellarius o cançellerius, consil. Ianue: 474, 480, 481, 565, 640. Caneffus o Calephus o Kalephus, magister, prepositus Alexandrinus: 647. canonicus Ianuensis: 468. cançellarius: v. Hugo cancellarius. Capellus, de Pereto: 505. Caponus: 560. Carolfus, de Sancto Romulo: 451. Cavarunco: 621. Caxina: 562. de Alexandria: 651. de Baiona, de Alexandria: 651. de Balditione: 562. de Barociis: v. Hugo Barucii. de Buxeto, consil. Terdone: 637, 639. de Camodeia, Novariensis, iudex: 460. de Carreto, f. Ottonis marchionis, potestas Saone: 466, 501. de Castelleto: 517. de Castelleto, notarius: IX, 583, 584, 603, 623. de Cornasca, de Lavania: 519. de Grulerio, de Alexandria: 651. de Guasco, de Alexandria: 651. de Iacobo, de Clavaro: 572. de Monleone: 472. de Monterufo: 581. de Palençona, consil. Terdone: 617. de Panixi, de Clavaro: 572. de Petigia, de Capriata: 519. de Ponteiaco, de Clavaro: 572. de Porrata, de Alexandria: 651. de Rivarolio, de Clavaro: 572. de Savignono: 555; eius filius: v. Guiscardus. de Uxetio, eius filius: v. Conradus. Elena, de Sancto Romulo: 451. Embriacus, eius filii: v. Embriacetus, Guillelmus. Granonus, consil. Terdone: 637, 639. f. Guillelmi de Salario, notarius: 518, 566. Kalephus: v. Hugo Caneffus. Longus, consil. Alexandrie: 652. magiscola ecclesie Sancti Laurentii: 472. Mutius: 557. notarius (?): 542. Peire, de Sancto Romulo: 451. Perida, de Capriata: 518. Picius, eius filii: 530. Piguntius, de Palodo: 552, 557. Piscator, de Alexandria: 651. Polecinus: 645. Quelea, de Palodo: 552. Rabia: 631. Raimundus, consul Grasse: 641. Rubeus, de Sancto Romulo: 451. Sclancarel o Sanctalcarel, consil. Alexan drie: 652. Scotus: 560, 562. – 544 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ) Siccus, comes Lavanie: 561, 574-578, 580. Tabia: 503; eius domus: 503. Tanclerii, de Portuveneris: 562. Taramaxius, de Capriata: 518. Urtica, consil. Alexandrie: 651, 652. Hugolinus, Ugolinus, Ugolitus, Hugorinus, Hugoritus Ammanfredi, dom. Veçani et Carpene: 608. Bultius, de Massa: 564. Butiionus, f. Guillelmi de Veçano: 608; e- ius frater: v. Rolandus. Cavaruncus: 621. consil. Terdone: 637, 639. de Arcola: 553. de Bononia, iudex: v. Hugolinus Marsilii. de Collo, de Massa: 564. de Cornasca, de Clavaro: 572. de Fontana, de Massa: 564. de Martineto, eius frater: v. Vivianus. de Massa: 564. de Palogria: 631. de Turre: 560, 561. de Vernatia: 595. de Volta: 560. Grassus de Vultabio: 523. Mallonus, consul, senator Ianue: 562, 585, 589, 590, 593. Marsilii, de Bononia, iudex: 510, 512, 515, 519, 626, 633. Rubeus, potestas Ianue: 460. f. Rufini comitis: 561. Hugonis: v. Obertus. Hugonis de Volta: v. Paganus. Hugorinus, Hugoritus: v. Hugolinus. Humana: v. Obertus. Iabus de Guiberto, guardator, de Alexandria: 651. Iacob, Iacobinus: v. Iacobus. Iacobo (de): v. Hugo. Iacobus, Iacob, Iacobinus, Iacopinus Ambrosius, de Sancto Romulo: 451. Aurie, eius filius: v. Petrus. Baldicionis, de Portuveneris: 562. Baldovini: v. Iacobus de Balduino. Bava, de Alexandria: 651. Bixia, de Pereto: 505. Boiachensis, consil. Ianue: 624. Bordinus, de Pereto: 505. Burrola o Buirolla: 640. calderarius, de Gavi: 544. Cellardi o Celardi, consil. Terdone: 618, 632. Cigiardus, consil. Terdone: 619. Constantinus, de Gavi: 530. Crava, de Alexandria: 651. Crocia, consil. Terdone: 637, 639. Croçolinus, consil. Saone: 471. de Airaldinis, iudex et assessor potestatis Ianue: 479. de Albario, notarius: 450, 453-455, 461, 462, 465, 466, 473, 479, 488, 498-500, 513, 547, 558, 562, 565, 584, 585, 588, 616. de Ausona, consil. Terdone: 623. de Balduino o Baldovini, potestas Ianue: V, 495, 586, 587. de Carreto, f. Henrici, marchio Saone: 494. de Casanova: 456, 460, 474, 479, 484-488. de Castello, de Alexandria: 651. de Castelnovo, de Terdona: 618. de Castro f. Ansaldi: 527. de Catapan, consil. Terdone: 618, 619. de Christianis de Guidoranchis, o Iacobus de Raghis, consil. Terdone: 637, 639. de Cocastello de Montilio: 558, 559. de Fumo, de Terdona: 618. de Ginamis o Ginammis, Parmensis: 460. de Iustarino: v. Iacobus de Vistarino. de Levar, de Terdona: 618. de Madio: 648. de Marinis, castellanus Gavi: 522. de Marino: 608. de Martino: 546. de Mercadello, de Palodo: 551. – 545 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA de Modoecia, dictus Gitigus, civ. Mediolani: 636. de Niça: 506. de Oldrico, consil. Alexandrie: 652. de Palençona o Palençone, consil. Terdone: 637, 639. de Paverio: 504. de Pede Ursi o Pedis Ursi, de Capriata: 518, 519. de Piçamilio: v. Iacobus Picamilium. de Porta, consil. Terdone: 623. de Poçolasca, de Pereto: 505. de Raghis: v. Iacobus de Christianis. de Rivolta, eius filii: v. Amiço, Rivolta. de Runco, consil. Terdone: 623. de Sacco, consil. Alexandrie: 652. de Sancto Sebastiano: 558, 559. de Sarçano, consil. Terdone: 619. de Septem, consil. Ianue: 480. de Sexto, Iacobus f. Symonis de Sexto, notarius Mediolani: 626, 628; v. anche Iacobus f. ser Moxonis. de Soçopilo, consil. Alexandrie: 651, 652. de Terciago o Treciaugo, potestas Ianue: 577, 580, 640-642, 645. de Vice, de Pereto: 505. de Vistarino o Iustarino, iudex et vicarius potestatis Ianue: 526, 569, 574. de Volta, eius filius: v. Bonifatius. ex dominis de Mirbello: 520. Friça, de Alexandria: 651. Gat, consil. Alexandrie: 652. Gattolusius: 504. Granonus, consil. Terdone: 617, 618, 632, 637, 639. Grillus: 500. guardator: 496. Guisulfi, consil. Ianue: 480, 606. Isembardus o Ysembardus, potestas Terdone: 618, 620. Lanzavegia, de Alexandria: 640. Leçarius o Laçarius o Lerçarius, de Pereto: 505, 506. Maloura, de Alexandria: 651. f. ser Moxonis de Sexto, notarius Mediolani: 631; v. anche Iacobus de Sexto. Murruellus de Petra Mola: 492. Nanus, de Alexandria: 651. notarius: 502. Obertus, consanguineus Gandulfi Alaxie: 458. Oglerii de Saxello: 506. Paisani, consil. Terdone: 637, 639. Palençone: v. Iacobus de Palençona. Pançanus, consil. Ianue: 480. Pastor: 510, 512, 515. Pectenarius: 640. Pedis Ursi: v. Iacobus de Pede Ursi. Pegolotus, consil. Terdone: 623. f. Petri Belli cendatarii, de Mediolano: 625. Picamilium o Piçamilium o de Piçamilio, consil. Ianue: 547, 624, 640. Pignolus: 498, 604, 606, 607, 610, 612. Piçamilium: v. Iacobus Picamilium. f. Quartani, notarius: 457. Ricius: 469. Rodenscauda o Rodecauda: 647. scutarius, consil. Alexandrie: 651, 652. Stecca, de Terdona: 618. f. Symonis de Sexto: v. Iacobus de Sexto. Tebaldonus, consil. Alexandrie: 652. tintor, consil. Alexandrie: 652. Trosel, consil. Alexandrie: 651, 652. Varel, de Alexandria: 651. Vitius: 469. Ysembard.us: v. Iacobus Isembardus. Çopus, consil. Terdone: 623. Iamdonis: v. Laçarius Girardini Glandonis. Ianua [Genova] archiepiscopatus, episcopatus: 497, 569. archiepiscopus: 561; v. Hugo. archivum publicum: 456. breve compagne: 473, 581, 582, 585, 609; breve consulum: 473; v. anche capitulum, statutum. cancellarius, cançellarius: v. Antonius de Credentia, Bonusinfans notarius, Hiero – 546 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA sius Calvus, Nicola de Credentia. canonicus: v. Hugo. cançellarius: v. cancellarius. capitulum: 450, 453, 465, 466, 473, 493, 523, 528, 533-535, 542, 545, 546, 572, 576, 578, 580, 584, 585, 589, 591, 593, 597, 641, 650, custos: v. Martinus; capitulum canonice Sancti Laurentii: 596; capitulum consulum: 560, 561, 581. capitulum, capitula sive statutum: 480, 547; capitulum comunis: 498, 554, 560, 622. causidicus potestatis: 569; v. Petrus de Ramfredo, Rogerius de Cagnanega; v. anche iudex potestatis, vicarius potestatis. cintracus, cintragus: 461, 480, 499, 500, 641, 647, 650; v. Iohannes. claviger: v. Guillelmus Bucca, Guillelmus de Roderico, Guillelmus Drogus, Obertus Porconus. compagna: 493, 494, 497, 560, 561, 574, 581, 582, 585, 595, 602, 605, 607, 608; compagna nova: 527. confalonerius militum et peditum: 499, 500. consiliatores, consiliarii, senatores: 456, 475, 480, 482, 509, 510, 512, 542, 566, 573, 582, 585, 597, 606, 607, 618, 638, 640-642, 647; v. Andreas de Cafaro, Andreas de Carmadino, Ansaldus Bufferius, Ansaldus Fallamonica, Ansaldus Malfantus, Ansaldus Çebe, Ansuisius de Cartagenia, Ansuisius de Sancto Ginesio, Arduinus, Baalardus de Pallo, Balditio Ususmaris, Bartolomeus Domusculte, Bisacinus, Boiamundus, Bonifatius de Volta, Bonusvassallus de Archerio, Bonusvassallus Laumelinus, Bonusvassallus Sardena, Calvus, Conradus Guaracus, Corsus de Palaçolo, Embronus, Fredentio Guntardus, Fredericus Albericus, Fulco de Castro, Gandulfus Baçhemus, Grimaldus de Grimaldo, Guido Policinus, Guillelmus Busca, Guillelmus Cigala, Guillelmus Crispinus, Guillelmus de Aldone, Guillelmus de Orto, Guillelmus de Vivaldo, Guillelmus Embriacus, Guillelmus Fornarius, Guillelmus Gabernia, Guillelmus Guercius, Guillelmus Hugonis Embriaci, Guillelmus Lercarius, Guillelmus Longus, Guillelmus Mallonus, Guillelmus Nicolai Malloni, Guillelmus Oberti de Nigro, Guillelmus Parpaionus, Guillelmus Pecia, Guilelmus Pictavinus, Guillelmus Rubeus de Volta, Guillelmus Sardena, Guillelmus Spinula, Guillelmus Streiaporcus, Guillelmus Ususmaris, Henricus Baraterius, Henricus Ceba, Henricus Contardus, Henricus de Molaçana, Henricus de Nigro, Henricus de Volta, Henricus Domusculte, Henricus Mallonus, Henricus Rubeus, Hospinellus Tartaro, Hugo cançellerius, Hugolinus Mallonus, Iacobus Boiachensis, Iacobus de Septem, Iacobus Guisulfi, Iacobus Pançanus, Iacobus Picamilium, Ido Stanconus, Ingo Castagna, Ingo de Grimaldo, Ingo de Porta, Ingo de Volta, Ingo Tornellus, Iohannes Guidonis Spinule, Iohannes Piccamilium, Ionathas de Campo, Lanfrancus Baçhimus, Lanfrancus de Turcha, Lanfrancus de Volta, Lanfrancus Mallocellus, Lanfrancus Rubeus, Marchisius Calvus, Marchisius Grillus, Martinus Tornellus, Merlo Vicecomes, Modiusferri, Nicola Aurie, Nicola Barbavaria, Nicola de Carmadino, Nicola de Guisulfo, Nicola de Maraboto, Nicola Embriacus, Nicola Lucensis, Obertus Advocatus, Obertus Aurie, Obertus de Cruce, Obertus de Volta, Obertus ferrarius, Obertus Galleta, Obertus Gariofanus, Obertus Recalcatus, Obertus Spinola, Ogerius Ventus, Oliverius de Platealonga, Otto de Cafaro, Otto Mallonus, Otto Peçullus, Ottobonus, Paganus de Rodulfo, Paganus Ventus, Pascalis Bucca, Pascalis Cantellus, Pascalis Marçhonus, Pellis, Petrus, Petrus Advocatus, Petrus Guercius, Philippus Cavaruncus, Pontius Ricius, Por – 547 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA consilium, credentia: 456, 460, 474, 475, 480, 494, 498-500, 510, 511, 515, 517-519, 521, 542, 547, 554, 561, 563, 582, 584, 585, 597, 601, 603, 605, 616, 618, 623, 626, 640, 641, 650. consules: 450, 452-455, 458, 461, 462, 465, 466, 473, 477, 478, 480, 482, 493, 494, 497, 505, 507-510, 512-514, 517, 518, 520-524, 528, 531, 538, 542, 546-552, 554, 560-569, 572, 581, 582, 584, 585, 588-591, 593, 595, 596, 605, 606, 608, 618, 622-624, 632, 640, 647, 652; v. Advocatus, Albericus, Amicus Grillus, Andreas Aurie, Angelerius de Mari, Ansaldus Bufferius, Ansaldus de Mari, Ansaldus de Tanclerio, Anselmus Garrius, Bellamutus, Bisatia, Bissacinus, Bonusvassallus de Antiochia, Capharus, Corsus, Daniel Aurie, Fulco f. Fulconis de Castro, Guido Spinula, Guillelmus Aurie, Guillelmus Buronus, Guillelmus de Mauro, Guillelmus de Nigrone, Guillelmus de Volta, Guillelmus Embriacus, Guillelmus Embriacus f. Hugonis, Guillelmus Guercius, Guillelmus Longus, Guillelmus Mallocellus, Guillelmus Modiusferri, Guillelmus Piper, Guillelmus Rubeus, Guillelmus Sardena, Guillelmus Spinola, Guillelmus Tornellus, Henricus de Nigro, Henricus Detesalve, Henricus Domusculte, Henricus Guercius, Henricus Picamilium, Hugolinus Mallonus, Ido Cuntardus, Ido de Carmadino, Ido Picius, Ingo de Flissia, Iohannes Rubeus de Volta, Iordanus Richerius, Iterius Pedicula, Lambertus Grillus, Lanfrancus Albericus, Lanfrancus Piper, Lanfrancus Vetulus, Malocellus, Marchio de Caphara, Nicola de Rodulfo, Nicola Embriacus, Nicola Mallonus, Nicola Rocia, Nuvelonus, Obertus Porcus, Obertus Turris, Obertus Ususmaris, Ogerius Piper, Ogerius Ventus, Otto Canella, Otto de Cafaro, Otto Gontardus, Otto Vicecomes, Ottobonus, Philippus de Lamberto, Philippus Embriacus, Piccamilium, Raimundus de Frexia, Raimundus de Volta, Rubaldus Guelfus, Rubeus de Volta, Speçapreda, Symon , Symon de Camilla. consules de placitis, placitorum, de iusticia: 554; v. Bartolomeus de Domoculta, Guillelmus de Orto, Guillelmus de Pallo, Ido Picius, Iohannes Straleria, Nicola Leccanoce, Obertus Porcus, Ogerius Maçanellus, Otto Peçullus, Philippus Cavaruncus, Porconus, Rolandus de Carmadino, Rubaldus Lercarius, Symon Pignolus, Çacharias de Castro. credentia: v. consilium. curia: 461. custos privilegiorum: v. Nicola de Credentia. domus Balduini Guercii: 536. domus Capitis Galli: 458. domus o palatium Fornariorum: 460, 474, 481, 495, 498, 502, 506, 510, 512, 515, 521, 547, 553-555, 571, 586, 587, 605-608, 626, 648. domus Guillelmi de Rodulfo: 527, 532, 565. domus illorum de Volta: 456, 475. domus Iohannis Siccobiberi: 567. domus Madii scribe: 638. domus Ogerii Panis: 566. domus Oliverii Merende de Loculi: 582. domus potestatis: 455. emendatores, emendatores capitulorum sive statutorum: 480, 565, 581, 582, 585. episcopatus: v. archiepiscopatus. – 548 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA executor comunis: v. Iohannes de Lavagna. guardator: v. Vassallus o Bonusvassallus Laçetus. habitaculum: 493, 494, 497. hora Rainaldi Archanti: 504. insigna comunis: 461. iudex potestatis, iudex et assessor o vicarius potestatis: v. Albertus de Summaripa, Bignotus de Çiminasco, Conradus, Fulco de Saragoça, Guido Catanius, Guillelmus de Guiliençono, Iacobus de Airaldinis, Iacobus de Vistarino, Iohannes de Gallerate, Nicola, Obertus de Gando; v. anche causidicus, vicarius potestatis. iuramentum o sacramentum compagne: 493, 497, 608; compagne nove: 527; consulatus: 582, 585; potestatis: 574, 582, 585. liber consulum callegarum: 597. libri privilegiorum et conventionum: 456. macellum: 567. marca: 581. miles potestatis: v. Aldericus, Baiamons Isembardus, Barotius de Burgo, Framericus, Rubaldus de Panigali. murus civitatis. 568. octo nobiles: 608; v. Guillelmus Embriacus, Henricus de Nigro, Iohannes Streiaporcus. palacium novum: 527. palacium, palacium vetus archiepiscopi o episcopi: 458, 517, 524, 568, 598, 600, 601, 623, 624. palatium: 570. palatium Fornariorum: v. domus Fornariorum. parlamentum: 461, 574, 575, 641. pontile novum capituli, pontile superior capituli: 462, 507-509, 526, 569, 642, 645. porta castri: 568. portus: 450, 452, 462, 465, 466. potestas: 450, 452-455, 458, 461, 462, 465, 466, 472, 477, 478, 480, 482, 494, 499, 505, 507-510, 512-514, 517, 518, 520-522, 528, 531, 536, 538, 542-544, 546, 547, 552, 554, 563-566, 570, 574, 581, 582, 584, 585, 595, 605-608, 614, 616, 618, 621-624, 632, 638, 640, 642, 648; v. Albertus de Mandello, Andalo de Bononia, Bertram Christianus, Danius de Osenaygo, Drudus Marcellinus, Gofredus de Pirovano, Gofredus Grassellus, Guidotus de Rodobio, Guillelmus Henrici, Henricus Bruxamantica, Henricus Confalonerius, Hugolinus Rubeus, Iacobus de Balduino, Iacobus de Terciago, Iohannes Strucius, Laçarius Girardini Glandonis, Lotarengo di Martinengo, Manegoldus, Obertus Boccafolis, Paganus de Petrasancta, Pegolotus Ugueçonis de Girardo, Petrus de Andalo, Rainerius Cota, Rambertinus Guidonis Bovarelli, Rodulfus de Graidano, Romedeus Rusca, Spinus de Sorexina. rector: 458; v. Belmustus Lercarius, Ingo Longus, Manfredus Picamilius, Nicola Mallonus, Obertus Malocellus, Symon de Camilla. sacramentum compagne, consulatus, potestatis: v. iuramentum. scriba comunis: v. Albertus de Casali, Bartolomeus notarius, Bonusvassallus Caligepalii, Guillelmus de Varagine, Ianuinus Osbergerius, Madius, Oliverius, Rubeus de Orto. senatores: v. consiliatores. servicium/a, servitium/a comunis Ianue: 486, 497, 505, 517, 518, 520, 522, 547, 582, 584, 585, 588, 605; servitiam civile civitatis: 582. serviens comunis: v. Arnaldus de Massonega, Corsus, Nobilinus, Petrus faber, Rubaldus de Sancto Ursicino. sigillum: 450, 452-455, 461, 462, 465, 466, 473, 482, 509, 512, 521, 542, 549, 560, 561, 563, 605-607, 650. societas: 614. statutum civitatis Ianue et compagne: 480; volumen magnum statutorum: 493. – 549 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA vicario imperiale: v. Gobertus de Aspiramonte. vicarius potestatis: v. Iohannes magistri Angelli de Gualdo; v. anche causidicus, iudex potestatis. vicarius salle prime potestatis: 585. volumen magnum statutorum: v. statutum. v. ecclesia Sancte Fidis, ecclesia Sancte Marie de Castro, ecclesia Sancte Marie de Vineis, ecclesia Sancti Donati, ecclesia Sancti Laurentii, ecclesia Sancti Naçarii, hospitale Sancti Iohannis, hospitale Sancti Stephani. v. anche Calignanum, Caput Fari, Carbonara, Clavica, Luculum, Platealonga, Pontedecimo, Ponticellus, Sanctus Donatus, Sanctus Pancracius, Sarçanum. (de), Ianuensis, civ. o hab. Ianue: v. Camixanus, Girardus, Guillelmus, Ingo f. Contardi macellarii, Raimundus iudex, Rufinus. Ianuinus, Ianuynus de Perlis, eius filius: v. Faravellus. de Vesigna: 556. Osbergerius, scriba comunis Ianue: 461, 479, 580, 614, 652. Iddeçonus, consil. Alexandrie: 652. Ideçone (de): v. Boso. Ido: 652. Capra, de Portuveneris: 562. Cuntardus o Guntardus, consul Ianue: 560, 561. de Carmadino o Camardino, consul Ianue: 466, 523, 560, 569, 572, 573, 578, 591, 595, 619, 620, 622. de Terdona: 618. Guntardus: v. Ido Cuntardus. Lercarius: 605. Picius, consul, consul placitorum Ianue: 473, 535, 564, 569, 647, 650. Sinistrarius, consil. Saone: 471. Stanconus, consil. Ianue: 624. Suavis, consil., consul Terdone: 617-619, 621, 622, 632. Idonis: v. Philippus. Ierusalem (de): v. Durandus. Imbertus, de Clavaro: 572. Imbravatus, Inblavadus de Scoto, de Alexandria: 651. dom. de Mandello, civ. Mediolani: 628. Impaçatus: v. Anselmus. imperator: 534, 569, 617, 625, 647, 648; v. Fredericus, Henricus. Imperium: 625; imperiale sigillum: 535. Inblavadus: v. Imbravatus. incendium: 477, 517, 518, 640. Incisa (de): v. Albertus. Infans: v. Henricus. Infantibus, Infantis (de): v. Obertus. Infernus: v. G. Ingo, Ingonus Castagna, consil. Ianue: 480, 498. f. Contardi macellarii de Ianua: 486, 489, 490, 492. de Fresia, Flissia, Frixia o de Volta, consil., consul Ianue: 493, 562, 563, 605, 624. de Galiana: 450. de Grimaldo o de Grimaldis, consil. Ianue: 471, 480, 640. de Volta: v Ingo de Fresia. Galeta: 524. Longus, rector Ianue: 450, 452-455, 462, 500, 508, 509. Rubeus, de Portuveneris: 562. Tornellus, consil. Ianue: 548, 560, 624. Ingrescus: v. Guillelmus. Innocentius notarius, consil. Terdone: 637, 639. IIII, papa: 616. Insula [loc. nella Riviera di Ponente]: 456. Insula, Ysola [Isola-La Spezia]: 604, 612; castellani: 588; castrum: 588, 607; consules: 607; domini: v. Aicardus, Albertus f. Abbatis, Anriginus, Bonacursus f. Guillelmi, Fredericus o Fredentio f. Marchisii, Girardus f. Vescontis, Guido f. Abbatis, Guillelmus, Odeçonus, Philipinus, Ursus, Valentinus f. Marchisii; potestas: 607; – 550 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Insula [Isola-Sestri L.: cfr. R. PAVONI, Genova e i Malaspina nei secoli XII e XIII, in La Storia dei genovesi, VII, Genova 1987, pp. 305-306, n. 32]: 560. Insula, Insulis (de): v. Odionus. Introniceto (de): v. Grillus. Ioannardus, de Capriata: 519. Ioannes: v. Iohannes. Iocius: v. Ioculus. Ioco (de): v. Mussus. ioculator: v. Obertus. Ioculus, Iocius de Carlaxo o Carlaxi, consil. Terdone: 618, 619. Iohanardus, Iohardus Paisani, consil. Terdone. 637, 639. Iohanelli, Iohannavellis (de): v. Opiço. Iohanne (de): v. Ogerius. Iohanne Cane (de), Iohannis Canis: v. Bernardus, Manfredus, Otto. Iohannes, Ioannes, Iohanninus, Iohannonus: 562. Aaratus, ex dominis Castelleti: 521. Advocatus: 569-571. f. Alberti marchionis de Gavi: 648. f. Alberti Teste: 557. Alegroni, consil. Terdone: 623. Amigacius, de Pereto: 505. Angelli de Gualdo magistri, vicarius potestatis Ianue: 527. Archonii o Arconi o de Artono, consil. Terdone: 617, 619, 623, 632. Balbus, de Savignono: 533. Balia, de Pereto: 505. Barbavaira o Barbavara: 587. Barcha: 524. Baçacus, consil. Terdone: 617. Bellaçolus, consil. Alexandrie: 652. Belpel, de Pereto: 505, 506. Benaie, de Terdona: 618. Benedicti, de Terdona: 618. Bergamensis, Iohannes notarius: 472. Bergognonus, de Capriata: 518. Bonihominis, cancellarius comunis Ianue: 450, 453-455, 461, 462, 465, 466, 473, 479, 488, 498-500, 513, 547, 558, 562, 565, 584, 585, 588, 616. Bragatus, consil. Terdone: 617. Buccebelle o Buchebelle, consil. Terdone: 637, 639. Cafaratus o Cafarotus, de Capriata: 518, 519. calegarius, de Capriata: 518, 519. Calvus, de Pereto: 505. Canus: 648. Caput Galli: 535. Catanius, de Alexandria: 651. Caudarasa, f. Martini de Gropula: 591. Cintraci o cintracus o cintragus: 459, 473, 533, 534, 584, 650. Coctus, consil. Terdone: 617. cocus, de Portuveneris: 562. Copus: v. Iohannes Çopus. Corsus, consil. Terdone: 617, 618, 632. Danius, de Pereto: 505, 506. de Alba, consil. Alexandrie: 652. de Alegrame o Alerame, de Capriata: 518, 519. de Alexandria: 651. de Aquabella, consil. Terdone: 623. de Aramanno, magister: 636. de Artono: v. Iohannes Archonii. de Bosco, consil. Terdone: 623. de Burgo, de Capriata: 519. de Calcinaria, consil. Terdone: 617-619, 632. de Capalo, de Alexandria: 651. de Castronovo, de Alexandria: 651. de Clavari: 588. de Columba, de Clavaro: 572. de Curte, de Mediolano: 636. de Fondico, f. Guillelmi de Ast, venditor grani: 527. de Forçano, scriba comunis Terdone: 623. de Gallerate, iudex et assessor potestatis Ianue: 460. – 551 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA de Guasco, consil. Alexandrie: 651, 652. de Guidonebono, consil. Terdone: 632. de Lavagna, executor comunis Ianue: 638. de Lucheta, de Levanto: 587. de Malendrana: v. Iohannes de Melendrana. de Marola, eius filii: 602, 603. de Mediolano, de Alexandria: 651. de Mediolano o Milano, consil. Terdone: 617, 621. de Melendrana o Malendrana, Terdonensis: 633, 635, 637, 639. de Milano: v. Iohannes de Mediolano. de Monte Alferio, consil. Terdone: 623. de Ottonebel, de Alexandria: 651. de Ottonebono, de Alexandria: 651. de Papia, de Terdona: 618. de Piris, de Capriata: 519. de Plana o Planis, de Pereto: 505, 506. de Plumbedo, presbiter: 535. de Prina o Prima: 562. de Pulvino, consil. Terdone: 637, 639. de Puteo: 631. de Roxano, de Terdona: 618. de Sala o de la Sala, consil. Terdone: 617, 623. de Savignono: 533. de Septima o Septimana, de Capriata: 519. de Syrena, de Terdona: 618. de Tintina: 557. de Tramuntana, de Palodo: 552. de Turcha, dom. Veçani et Carpene: 601, 608. de Vernatia: 595. de Viacava, de Massa: 564. de Viviano, eius filii: 530. Falavelus o Falavellus, consil. Terdone: 623, 637. ferrarius, de Pereto: 505. Golias: 562. Granonus, consil. Terdone: 618, 637, 639. Grillus o Ottonis Grilli, de Capriata: 518, 519. Guarcinus, consil. Alexandrie: 651, 652; eius filius: v. Iohannes. Guercius: 456, 475. Guidonis Spinule, consil. Ianue: 624. Guidoti, consil. Terdone: 637, 639. f. Henrici de Sancto Martino, de Clavaro: 572. f. Iohannis Guarcini, de Alexandria: 651. iudex, consil. Terdone: 617-619, 622, 632. Lovastrus, consil. Alexandrie: 652. magister: 454. Malaparabola, consil. Terdone: 618, 619, 632, 637, 639. Malerba, de Capriata: 518, 519. Malet, de Alexandria: 651. Malvaxe, de Capriata: 518. Mancus, de Capriata: 518. Manfredi de Saporito, de Capriata: 519. Maniante, de Clavaro: 572. Mançius, de Pereto: 505. molinarius, de Capriata: 519. molinarius, de Sancto Romulo: 451. Mortuussitis, de Portuveneris: 562. Noe, consil. Terdone: 637. notarius: v. Iohannes Bergamensis. f. Opiçonis de Costula: 591. Ottonis Grilli: v. Iohannes Grillus. Paximasnata o Pascimasnata, consil., con sul Terdone: 618, 619, 622, 632. Pectenarius, consil. Alexandrie: 652. Pegasepe, consil. Terdone: 617, 632. Pelatus o Platus, consil. Alexandrie: 651, 652. Petri Canis, de Terdona: 618. Petri Iohannis, consil. Terdone: 637, 639. Petri Regis, de Portuveneris: 562. Peçerutus, de Pereto: 505. Piccamilium, consil. Ianue: 624. Platus: v. Iohannes Pelatus. Porcel, de Alexandria: 651. Pregnus, de Pereto: 505. prepositus Sancti Albani: 492. Ricii, de Pereto: 505. Rubeus, de Clavaro: 572. – 552 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ) Rubeus de Volta, consul Ianue: 566, 582 584. Samarugua o Samaruga, eius filius: v. Capinus. f. Siccamilice Carboni, de Mediolano: 625. Siccusbiber o Siccobiber: 568; eius domus: 567. Sorbola, de Levanto: 587. Spinola: 555. Spinola, potestas Saone: 467, 468, 471. Spongiolus, consil. Alexandrie: 652. Straleria, consul placitorum Ianue: 466. Streiaporcus, ex octo nobilibus Ianue: 471, 515. Streiaporcus, potestas Vintimilii: 476. Strucius, potestas Ianue: 523. Sulianus, consil. Alexandrie: 651, 652. Testa, de Clavaro: 572. textor, de Pereto: 505. Tresoldus, de Alexandria: 651. Vacca, consil., consul Saone: 470, 471. Vetulus, consil. Alexandrie: 652. Çopus o Copus, consil. Terdone: 623, 634, 637, 639. Iohannesbellus Ferrarius de Sancto Georgio in Palatio, eius filius: v. Ferrabovis. Iohanninus: v. Iohannes. Iohannis: v. Bernardus Petri, Iohannes Petri. Iohannis Canis: v. Iohanne Cane. Iohannonus: v. Iohannes. Iohardus: v. Iohanardus. Iolta: v. Arnaldus, Bonusiohannes. Ionata (de): v. Manfredus. Ionathas de Campo, consil. Ianue: 480. Iordanis: v. Iordanus. Iordano (de): v. Belengerius. Iordanus, Iordanis: 557. Balia, de Pereto: 505. de Clavo, eius filius: v. Petrus. de Michaele: 562. de Porta: 562. de Porta Bosadra, de Sancto Romulo: 451. de Rivarolia, de Clavaro: 572. f. Iterii Iordani de Puteobonello, civ. Mediolani: 626. iudex: 468. Mautius o Naucius, de Palodo: 552. Merenda: 459. Minister: 462. Musator, de Pereto: 505. Naucius: v. Iordanus Mautius. peagerius: 543. Richerius, consul Ianue: 553, 555, 581. Scaia, de Pereto: 505. Iordanus: v. Iterius. Iosbertus: 562. Ioseramus de Celasco: 581. Isacardus: 562. Isembardus Papiensis: 548. Isembardus, Ysembardus: v. Baiamons, Iacobus. Italia, archicancellarius: v. Rainaldus archiepiscopus Coloniensis. Ita, eius filius: v. Anselmus. Iterius Iordanus de Puteobonello, eius filius: v. Iordanus. Pedicula, consul Ianue: 524. Iudei: 568. Iudex de Vallechia o Vallegia: 564, 601-603. iudex: v. Aiulfus de Cocallio, Albertus de Summaripa, Arnaldus, Bertram Salinben, Bignotus de Çiminasco, Bonusvassallus de Aldo, Borgarinus, Busnardus de Granvillano, Carbo, Conradus Oculi Capre, Crescembene de Prato Albuino, Dondedeus, Gandus de Guidobono, Girardus, Guarnerius, Guido de Lelma, Guillelmus, Guillelmus Bermundus, Guillelmus Butius, Guillelmus Caxenus, Guillelmus de Sygestro, Guillelmus Pictavinus, Guillelmus Vicecomes, Henricus, Hugo de Camodeia, Hugolinus Marsilii de Bononia, Iacobus de Vistarino, Iohannes, Iordanus, Mudalbergus, Nicola, Nicola de Turri, Nicola Guercius, Obertus, Obertus de Gan- do, Obertus Paxius, Opiço Tartaro, Otto, – 553 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Iudex: v. Raimundus. Iugi Placi [pr. Astorera-Pontinvrea] aqua: 506. Iugo (de): v. Guillelmus. Iugulator: v. Lambertus. Iuncta, Iunta de Vallerano: 606. de Vernatia: 595. Iupeclerio (de): v. Balduinus. iura: 450, 452-456, 461, 462, 465, 466, 473, 475, 477, 478; v. anche rassa. iuris peritus: v. Thomas de Froa. Iusta (de): v. Philippus, Rogerius. Iustarino (de): v. Iacobus de Vistarino. Iusvalla [Giusvalla]: 506; v. anche Cavartii. Iuvenomus, de Alexandria: 651. Kalephus: v. Canef. Labeose [Labbioso, Labiosa, rivo tra Pontinvrea e Giusvalla], aqua: 506. Laborinus, de Alexandria: 651. Laca (de): v. Obertus. Lactoani, Laxoani [pr. Montechiaro d’Acqui], aqua sive fossatum: 506. Lacu [L’Ago-Borghetto di Vara], burgenses: 582; (de): v. Girardus, Otto. Lacus Rotundus [loc. nel territorio di Pareto]: 506. Lafrancus: v. Lanfrancus. Lagnetum, Lagneto [Monte Sant’Agata-Framura], burgenses o homines: 582, 583; consules: 581; domini: 561, 581, 582; (de): v. Albertus, Armannus, Bertram, Guillelmus, Marinus, Rainerius, Tealdus, Tignosus. Lainerium [villaggio distrutto, pr. Nizza Mon ferrato]: 640. Lamberti [pr. Valla-Pareto] vallis: 506. Lambertinus: v. Lambertus. Lamberto (de): v. Philippus. Lambertus, Lambertinus, Lambertucius de Asquignano o Ascignano, de Massa: 564. de Clavaro: 572. de Massa: 564. de Rubaldello o Rubaldelli o Rubaldi, consil., consul Terdone: 618, 623, 637, 639. de Vesigna: 605. Grillus, consul Ianue: 561. Guercius: 568. Guetius: 568. Gueço: 524. Iugulator: 627, 629, 630. Rubaldelli o Rubaldi: v. Lambertus de Ru baldello. Lambrexiario [in curia Frascarii], in: 590. Lamfredus: v. Obertus. lana: 645. Landriano (de): v. Guido. Landulfus de Levagio: 576. Lanerio (de): v. Ansaldus. Lanfranci, Lanfranchi, casana de: 506; v. Guillelmus. Lanfrancus, Lanfranchinus, Lafrancus: 570. Albericus, consul Ianue: 562, 563. Barutius, de Portuveneris: 562. Bastardus: 533. Baudantia, de Palodo: 552. Baçhemus o Baçhimus, consil. Ianue: 480, 562. Broccus, de Portuveneris: 562. Bruxatus, de Alexandria: 651. Cancus, consil. Terdone: 619. Collus: 540, 541. consil. Alexandrie: 652. de Arfeçano, de Portuveneris: 562. de Caneto: 501. de Comitibus, de Alexandria: 651. de Costa: 557. – 554 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ) de Diano, de Alexandria: 651. de Ecclesia, consil. Terdone: 623, 637, 639. de Monleone, de Capriata: 519. de Ottone, de Alexandria: 651. de Palodo: 552, 557; eius filius: v. Ful-co; eius fratres: v. Paverius, Ritius, Rolandus. de Ponte Carrali o Canale o Canali, potestas Mediolani: 640. de Savignono o Savigniano: 562, 652; eius filius: v. Ogerius. de Serravelle, consil. Terdone: 623. de Turcha, consil. Ianue: 601, 608, 624. de Turdo, de Capriata: 519. de Valle, de Capriata: 519. de Volta: v. Lanfrancus Rubeus. de Ymelda, consil. Terdone: 623. episcopus Bruniatensis: 588. Filastrus, de Capriata: 519. Gatus, de Palodo: 552. Gloria, consil., consul Saone: 470, 471. guardator: 494. Guercius: 524. Mallocellus, consil. Ianue: 480, 495. notarius: V, 537, 538, 540, 541, 557. Paxemasnata o Paximasnata, consil. Ter done: 637, 639. Piccus, de Capriata: 518, 519. Piper, consul Ianue: 562, 589, 591, 593, 596. Rovedus, consil., consul Terdone: 617, 618, 623, 632, 637, 639. Roça: 524. Rubeus o Rubeus de Volta, consil., consul Ianue: 480, 507-509, 542, 553, 582, 624, 640, 642. Rufini Rubei o de Rubeo, consil. Terdone: 637, 639. Sartorius, de Capriata: 518. Tricopolus, de Alexandria: 651. Turcus, consul Terdone: 617. Vetulus, consul Ianue: 567, 568. Langascum, Langasco [-Campomorone]: 522; (de): v. Obertus, Rainaldus. Lannus: v. Anselmus Lantius. Lantelmus de Casellis, consil. Terdone: 623, 637 639. de Serravalle, de Terdona: 618. guardator: 460, 570. Matonus, de Capriata: 518. notarius: V-X, 450, 452-466, 468-478, 485, 488, 492, 494-504, 507, 509-519, 521-524, 526, 527, 529, 532-536, 538, 540-542, 545, 546-548, 552, 555-562, 564-566, 568-573, 580, 581 583-585, 587-591, 593-597, 603, 604, 608, 611, 614, 647, 648, 650-652. Lantelmus: v. Sicardus. Lanterius, de Sancto Romulo: 451. Lantius, Lannus: v. Anselmus. Lança: v. Petrus. Lançavegia: 523. Lançavegia, Lanzavegia, Lançavetula: v. Guillelmus, Iacobus, Ogio. Lapaçolus, Lavizollus de Fide, servitor co munis Mediolani: 640. Lasala, plagia que dicitur [Corsica]: 556. Latraria (de): v. Rainerius, Rolandus. Latrofus, de Alexandria: 651. Laude (de): v. Andreas. Laudola: v. Marchio. Laumelinus: v. Ansaldus, Bonusvassallus. Laurentio (de): v. Guillelmus. Laurentius, Lorentius consil. Alexandrie: 651, 652. de Caxano, consil. Terdone: 617. Gonella, consil. Terdone: 623, 637, 639. Lauretum [Loreto-Costigliole d’Asti], comitatus: 640. Lauçius de Gavio: 631. Lavagio (de), Lavagius: v. Ansaldus, Cicubinus, Vivaldus. Lavagna, Lavania: 560, 561, 580, 606; comites: 574, 580, v. Arduinus, Armannus, Hugo Siccus; consulatus: 580; flumen: 572; v. anche Fabrica;(de) o Lavagninus o Lava – 555 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA hannes, Obertus, Raimundus, Ricaldus. Lavagninus: 557. Lavandaria: 621. Lavania, Lavaninus: v. Lavagna. Lavazollum, Lovazolum [Lavezzole-San Da miano d’Asti], castrum: 640. Laveis (de): v. Otto. Laveroce (de): v. Rufinus. Lavina, Allavina [-Rezzo]: 456, 461. Lavizollus: v. Lapaçolus. Laxo [torrente Laccio-Torriglia], pons de: 530. Laxoani: v. Lactoani. Laçarius Girardini Glandonis o de Iamdonis, potestas Ianue: 465, 494, 500, 510, 515, 547, 640. Laçarius: v. Leçarius. Laçarus: v. Anselmus. Laçetus, Laçhetus: v. Vassallus. Lecanoça, Lecanoçe, Leccanoce, Lecanuptias: v. Ansaldus, Nicola. Lecavela, consil. Alexandrie: 652. Leccacorvus, consil. Alexandrie: 651, 652. Leccalossum: 560. Leccalossus: v. Obertus. Leccanoce: v. Lecanoça. Leccavellum, Leccavelum: v. Guillelmus, Henricus. Lecroçoris (de): v. Petrus, f. Amiçonis. Legenda: v. Rubaldus. Legnario (de): v. Accursus Ardiçonis, Guil lelmus. legumina: 506, 621. Leitus, Teitus textor, de Terdona: 618. Lelma (de): v. Guido. Lemora [loc. pr. Gavi L.], burgus: 530. Lemore (de): v. Petrusbonus. Lemoris [Lemme], fl.: 537. Lenor (de): v. Dalmatius. Leo, Leonus Cuignardus: 464. de Naula: 465. Strever., consil. Terdone: 623. Leo: v. Guillelmus. Leonardus consil. Alexandrie: 652. Rovedus, consil. Terdone: 637. Leonus: v. Leo. Lercarius: v. Belmustus, Guillelmus, Ido, Nicola, Rubaldus. Leronum, Vellomi vallis [Lerrone], fl.: 456. Lerçarius: v. Leçarius. Levagio (de): v. Landulfus. Levaloculus: v. Bentius. Levanto, Levantum: 585, 587; potestas: 586, 587; vallis: 582; v. anche Montalis;(de) o homines: v. Accursus Ardiçonis de Legnario, Albertus de Murcula, Ansaldus de Cella, Armannus de Taxonaria, Avegnantus de Monte, Bastardus, Benedictus de Fuçe, Benvenutus Capelli, Blancus de Caço, Bonafides, Boso de Treça, Dagentius de Morcula, Guaagnus de Vivario, Guido de Caço, Guillelmus de Monelia, Guitonus de Fontona, Henricus de Caço, Henricus de Vivario, Iohannes de Lucheta, Iohannes Sorbola, Mafonus de Maiola, Marchisius de Podio, Martignonus de Canovario, Martinus de Fioga, Martinus de Taxonaria, Michaletus Bonatie, Obertus de Pechignam, Palemus de Vivario, Paxetus de Maiola, Petrus Taiacarne, Philippus Garsus, Ricobonus Paxie, Rolandus de Fontona, Rubaldus de Cella, Rubaldus Porcarolii, Runcinetus Anfusini, Rustichinus de Morcula, Rustiginus de Fontona, Rustiginus Pagane, Valentinus Roellarius, Vivianus Mantelli. Levapons magister: 636. Levar (de): v. Iacobus. Levata (de): v. Loterius. lex: 450, 452-455, 462, 465, 466, 471, 492. Leçarius, Laçarius, Lerçarius: v. Iacobus, Petrus, Rodulfus. Libato (de): v. Manfredus. libellaria: 565; ius libellarium: 591. Libia (de): v. Baldus, Guillelmus. libre papienses: v. denarii. – 556 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Ligerius: v. Oliverius. Ligna (de): v. Murrus. lignamen, lignum: 506, 526, 567. lignum: 450, 452, 462, 465, 466; lignum cur- sale: 450, 452-455, 462, 465, 466, 473; v. anche cursales. Linguilia, Venguilia, Vinguilia [Lingueglietta- Cipressa]: 455, 456, 458, 459, 478, 479; centracus: 455; consiliatores: 455; consules: 455, v. Amicus Raffanus, Arnaldus Buelde, Balditio de Plano, Gandulfus de Petra; domini: 456, v. Anselmus f. Bonifacii, Bonifatius de Quadraginta; potestas: 455; v. ecclesia Sancte Marie; (de): v. Bonussegnor. Liores: v. Petrus. Lista (de): v. Albertus, Furnus. Listra (de): v. Albertus, Sorleonus. Listri (de): v. Guillelmus, Petrus. Litterio (de): v. Opiço. Littus: v. Manfredus. Liturfis (de): v. Galeotus. Loco (de): v. Mussus. Locoli (de): v. Oliverius Merenda. Locus Longus [pr. Miogliola-Pareto]: 506. Logia: v. Hieronymus. Loigerio (de): v. Anselmus. Loisius: v. Loysius. Lomacio, Loman, Lomano (de): v. Albertus. Lombardia: 478, 506, 520, 557, 640, 647. Lombardus: v. Medius. Lomello (de): v. Opiço. Lomenno (de): v. Bergomascus. Longorola (de): v. Albertus. Longus: v. Arnaldus, Bartolomeus, Guillelmus, Hugo, Ingo, Opiço. Lorascaço: 615. Lorentius: v. Laurentius. Lormannus: v. Otto. Lotarengo di Martinengo, podestà di Genova: 570. Loterii: v. Loterius. Loterio (de): v. Guillelmus. Loterius, Lotherius, Lutherius: 623. de Alexandria: 651. de Levata, clavarius Terdone: 637, 639. magister, de Massa: 564. Loterius, Loterii: 506; v. Boscatius, Obertus, Vassallus, Vitalis. Lotherius: v. Loterius. Lothethum: v. Teuchum. Lovastrus: v. Bernardus, Henricus, Iohannes. Lovazolum: v. Lavazollum. Loxius, de Massa: 563. Loysius, Loisius Calvus, cancellarius comunis Ianue: 450, 453-455, 461, 462, 465, 466, 473, 479, 488, 498-500, 513, 547, 558, 562, 565, 584, 585, 588, 616. Luar de Pereto: 557. Luca [Lucca]: 563, 564; consules: 563, 564; (de) o Lucanus o Lucensis: v. Arasensis, Nicola, Obertus, Urbicianus causidicus. Lucheta (de): v. Iohannes. Luculum [Luccoli-Genova]: 568. Lugarus, de Palodo: 552. Lugdunum [Lione]: 616. Lunensis [Luni] episcopatus: 607, 608. Luppus, Lupus: v. Gonselmus, Guido. Lutherius: v. Loterius. Lutius, de Alexandria: 651. Lutius: v. Rolandus. Mabilia, ux. Oddonis de Cravexana: 474, 492. Macaborra, Macabura: v. Taphonus. Macagnanus: v. Albertus. macellarius: v. Contardus. Macellos: v. Otto. Maciarasa, Macierasa de Vallerano: 606. Macia: v. Baldus. Macierasa: v. Maciarasa. Madio (de): v. Iacobus. Madius, scriba comunis Ianue, notarius: IX, 521, 547, 569, 571, 638; eius domus: 638. Madonum [Mattone-La Spezia]: 601-603. – 557 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA de Gavi: 528. de Maiola, de Levanto: 587. Picamilius: v. Manfredus. Mafonus: v. Amicus. magister: v. Albertus de Casali, Anestaxius, Angellus de Gualdo, Bartolomeus, Brugnolus, Gilius de Castelleto, Hugo Caneffus, Iohannes, Iohannes de Aramanno, Levapons, Loterius, Merlo, Parianus, Pascalis, Ursus. magistri: v. magistro. magistri lignaminis: 647. magistro (de), magistri: v. Iohannes, Petrus, Symon Ottonis. Magnanus, de Alexandria: 651. Magnonus: v. Bonusvassallus. Magra, fl. 606. Maimonus: v. Obertus. Mainetus: v. Manetus. Maingos, consil. Alexandrie: 651, 652. Maiola (de): v. Mafonus, Paxetus. Maiolo (de): v. Bonense. Mairus: v. Marcus Miracapite. Malabotti (de): v. Nicola de Maraboto. malacolta, malatolta: 474, 558, 559. Malagaia: v. Gamundius. Malandrana (de): v.Iohannes de Melendrana. Malanocte o de Malanocte, Malanox, Malenoctis: v. Albertus, Guillelmus, Henricus, Manfredus Guillelmi, Obertus. Malaparabola: v. Albertus, Iohannes, Obertus. Malapunça: v. Bernardus. Malasementis, Malasemença: v. Ascherius, Otto. Malaspina, Malaspina (de), marchiones: 509, 547, 548, 583; v. Conradus, Murruel, Opiço. malatolta: v. malacolta. Malavolta: v. Raimundus. maleficium: 460, 474, 477, 506, 541, 565, 569, 609, 622-624, 632, 640. Malenoctis: v. Malanocte. Malepoçatus: v. Rubaldus. Malerba, Malerba (de): v. Bernardus, Bertholotus, Iohannes. Malet: v. Iohannes. Malfantus: v. Ansaldus. Malfiliaster: v. Bonusvassallus. Mallocellus: v. Malocellus. Mallonus: v. Amicus, Ansaldus, Guillelmus, Guillelmus f. Nicolai, Henricus, Hugolinus, Nicola, Otto. Maloaucellus: v. Malocellus. Malocellus, Maloucellus, consul Ianue: 507, 513, 514, 642. Malocellus, Mallocellus, Maloaucellus, Malusaucellus: v. Guillelmus, Lanfrancus, Obertus. Malonus: v. Michael. Malopera, Maloura: v. Grassus, Grillonus o Orillonus, Iacobus. Maloucellus: v. Malocellus. Maloura: v. Malopera. Malpaxuto (de): v. Malpaxutus. Malpaxutus, de Terdona: 618; eius filius: v. Guillelmus. Malpaxutus, Malpaxuto (de): v. Guillelmus, Henricus, Obertus, Obertus Marescotus, Rubaldus, Rufinus, Salvagius. Malrasus: v. Anselmus, Rodulfus. Malta: 615; (de): v. Rufinus. Malum Servitium: v. Gandulfus. Malus Maniator: v. Belengerius. Malusaucellus: v. Malocellus. Malvaxe: v. Iohannes. Malvicinus, Malvinus: v. Rubaldus. Mancus: v. Guillelmus, Iohannes. Manda (de): v. Nicola. Mandello, domini: v. Imbravatus, Menadragus; (de): v. Albertus, Guido. Manegoldus, potestas et consul Ianue: 458, 459. Manetus, Mainetus, eius filius: v. Baldus. Manfredi: v. Manfredus. Manfredi de Saporito: v. Iohannes. Manfredi Çopi: v. Petrinus. – 558 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Manfredus, Manfredinus, Manfredi bancherius, de Portuveneris: 562. Bandus de Sancto Michaele ad Clusam, e- ius filius: v. Obertus. Bixie, de Pereto: 505. f. Bonifacii nepotis Ottonis de Bosco: 510-512, 515. Bordinus: 503. f. Brugne, de Palodo: 551. Burdinus, de Capriata: 519. Cabut, de Alexandria: 651. Capellinus, de Capriata: 518, 519. Cavasanctus, de Alexandria: 651. Cesta o Ceste, de Pereto: 505. consil. Alexandrie: 652. Corsus, de Alexandria: 651. de Aluixio, de Capriata: 519. de Baapiço: 557. de Bosco: 500. de Carlata, de Alexandria: 651. de Caxanno, consil. Terdone: 637, 639. de Cornarede o Cornaredo, f. Uberti, notarius: 640. de Cresto, consil. Terdone: 623. de Croso, de Alexandria: 651. de Foro, consul Cesarie: 650. de Guasca, de Capriata: 519. de Guidatio, de Capriata: 518. de Iohanne Cane: 557. de Ionata, de Alexandria: 651. de Libato, de Capriata: 518. de Marina, de Sancto Romulo: 451. de Maçuc, de Alexandria: 651. de Monaco de Montilio: 558, 559. de Percis, de Terdona: 618. de Platea: 648. de Rocaldono o Roncadono, consil. Alexandrie: 652. de Savignono: 555. de Stulto, consul Alexandrie: 651, 652. de Sulberico: 558, 559. de Valentia, consil. Alexandrie: 651, 652. de Vicentio, de Alexandria: 651. Dionixius, de Alexandria: 651. ex dominis de Mirbello: 520. ferrarius: 557. ferrarius, de Alexandria: 651. ferrarius, de Capriata: 518. Gat, de Alexandria: 651. Guillelmi Malenoctis, de Capriata: 519. f. Henrici de Uxecio: 501-503; eius uxor: v. Purpura. patruus Henrici et Ottonis de Carreto: 493. Littus, de Alexandria: 651. Margaritus, de Pereto: 505. Merlonus, de Capriata: 518. f. Pascalis, eius filii: 506. o Mafonus Picamilius, rector Ianue: 450, 452-455, 462. Pita, consil. Alexandrie: 652. Rovedus, de Terdona: 618. Saporitus, de Capriata: 519. Scamonia, de Alexandria: 651. Ventrinus, de Capriata: 519. Çacarel, consul Alexandrie: 651, 652. Maniante: v. Iohannes. Maniavacca, de Massa: 564. Manica (de): v. Guillelmus. Mantel: v. Aicardus. Mantelli: v. Vivianus. Mantellus, de Pereto: 505. Manuel Aurie: 456, 475, 519. Manuellus, f. Oddonis de Cravexana: 475. Mançius: v. Iohannes. maonerius: v. Albertus. Marabitinus: v. Marabutinus. Maraboto (de), Marabotis, Malabotti: v. Ni cola, Rogerius. Marabotus de Celasco: 588. Marabutinus, Marabitinus dom. de Rivalta: 584. Maraç (de): v. Rufinus. Marca (de): v. Guillelmus. marca: v. marcha. Marcellinus, de Alexandria: 651. Marcellinus: v. Drudus. – 559 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Marchese, de Vernatia: 595. Marchio Alinerii: v. Marcus. Buller o Bulletus, de Portuveneri: 562. de Caphara, consul Ianue: 524. de Nigrone o Nigronis: 568. Grillus, castellanus Palodi: 557. Laudola: 562. Nigronis: v. Marchio de Nigrone. scriba: 554. marchio: v. Albertus de Gavi, Albertus de Incisa, Albertus de Ponçono, Aledramus, Andreas de Massa, Antonius de Carreto, Bonifatius de Cravexana, Bonifatius Montisferrati, Bonifatius Taiaferrum, Conradus de Massa f. Palodini, Conradus de Massa f. Rainerii, Conradus Malaspina, Dalfinus, Guillelmus de Bosco, Guillelmus de Gavi, Guillelmus de Massa, Guillelmus de Monteferrato, Guillelmus de Palodo, Guillelmus de Uxecio, Guillelmus Sarracenus, Henricus de Bosco, Henricus de Carreto, Henricus de Ponçono, Henricus de Uxecio, Henricus Guertius, Manfredus patruus Henrici et Ottonis de Carreto, Murruel de Massa, Murruel Malaspina, Odoardus de Gavi, Opiço de Massa, Opiço Malaspina, Otto de Bosco, Otto de Carreto, Otto de Cravexana, Palodinus de Massa, Petrus de Ponçono, Pontius de Ponçono, Rainerius de Gavi, Rainerius de Massa, Rainerius de Palodo. Marchisius Caballus o Cavallus, notarius: VIII, 479. Calvus, consil. Ianue: 480, 624. Cavallus: v. Marchisius Caballus. de Podio, de Levanto: 587. de Ysula, eius filii: v. Fredentio, Valentinus. Grillus, consil. Ianue: 624. f. Oberti de Domo, notarius, scriba: IX, 498, 501, 502, 504, 509-515, 517, 518, 521, 547, 565, 584, 585. Marcii: v. Albertus. Marcius, consil. Alexandrie: 652. Marcus o Mairus Miracapite: 640. o Marchio Alinerii: 562. Maremum [Maremo-Casanova Lerrone], ca strum: 456. Marencho (de): v. Balduinus. Marencus: v. Anselmus. Marescot (de), Marescotus: v. Obertus, Te baldus. Maretus, de Vernatia: 595. Margariti: 506. Margaritus: v. Manfredus. Mari (de): v. Angelerius, Ansaldus, Bernitio, Carlo, Guillelmus, Ogerius. Maricolda (de): v. Rufinus. Marina (de): v. Manfredus. Marinardus: v. Marinarius. marinarius: 450, 452, 462, 465, 466. Marinarius, Marinardus de Occimiano, consil. Alexandrie: 651, 652. Marincum [Marengo o Spinetta Marengo]: 548. Marinis (de): v. Iacobus. Marino (de): v. Guillelmus, Iacobus, Petrus. Marinus: 567, 568. Ceba: 461. de Begastri: v. Martinus. de Lagneto: 582. de Porta: v. Martinus. de Portuveneri: 556. Tornellus: 560. Marionus: v. Pascalis Marçhonus. Marithimi [Maritani-Calizzano], castrum: 479. Marliano (de): v. Attarus, Vicarius. Marlonus: v. Fulco, Guillelmus, Opiço. Marmur, de Capriata: 518. Marola [-La Spezia]: 598, 599, 601-603; (de): v. Iohannes. Marruianus: v. Obertus. Marsilia: v. Massilia. Marsilii: v. Hugolinus. – 560 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA 587. Martinellus de Cascola, de Massa: 564. de Parriana, de Massa: 564. Martinengo (di): v. Lotarengo. Martineto (de): v. Hugolinus. Martino (de): v. Iacobus. Martinus Adulufinus: 562. Archantus: 504. Bellasai, de Alexandria: 651. Bolognese, de Portuveneris: 562. comes: 560. Cullellus, de Massa: 564. custos capituli: 535. de Armella, de Capriata: 519. de Auria: 524. o Marinus de Begastri, de Portuveneris: 562. de Fioga, de Levanto: 587. de Gropula, eius filius: v. Iohannes Caudarasa. de Guastavino: 560. de Petra, de Palodo: 552. o Marinus de Porta: 524. de la Sala, civ. Mediolani: 626. de Segnorando, de Capriata: 518. de Serro, de Massa: 564. de Taxonaria, de Levanto: 587. ferrarius, de Massa: 564. Foldrellus: 542. Guercius, de Palodo: 552. saltarius: 619, 620. Scaçarius, de Terdona: 618. Tornellus, senator Ianue: 562. Martinus: v. Guillelmus, Obertus, Otto. Marum, Maurum [Maro Castello-Borgomaro]: 461, 478. Marçhonus, Marionus: v. Pascalis. Mascarus de Plumbeto: 524. Mascernonus, de Vernatia: 595. Mascoius: v. Henricus. Masconus: v. Balduinus, Bonusiohannes. Masonus, Massonus [Masone], castrum: 508510, 512. Massa 549, 563, 564; marchio: v. Andreas, Conradus f. Palodini, Conradus f. Rainerii, Guillelmus, Murruel, Opiço f. Rainerii, Rainerius; (de) o homines: v. Albertus Armanini, Albertus de Fonticio, Albertus de Guiscardo, Albertus de Montanino, Alcharinus, Aldebrandus de Falce, Alitionus, Alphanus de Tignino, Angellellus, Arnaldus de Sancto Vitali, Balenclusia, Bargagnetus, Bellandus, Belletus, Belletus de Grunda, Bellinus, Bellus de Galbençolo, Bellus Peregrina, Bellutius, Beritictus faber, Bernardus de Batticagna, Blancus de Squignano, Bonacursus f. Henrici, Bonahora, Bonaventura, Bonus de Sancto Vi- tali, Buitollus, Castagnolus, Cecius, Cicubinus de Lavagio, Ciculus de Morreto, Comes f. Rastaldi, Conetinus de Puteo, Dominicus Buccadordi, Dominicus de Fornachio, Dominicus de Grillo, Dominicus de Çullo, Donectitus, Ferretus, Ferrinus de Berçola, Fulcher, Galligus, Gandulfus f. Cavarunchi, Garfagninus, Gauterius, Georgius, Girardus, Girardus de Renagio, Gonetinus, Gotefredus de Murtedo, Grillus de Introcineto, Grugnutus, Guarrinus, Guido de Capusio, Guido de Factore, Guido de Garlexa, Guido de Manfredo, Guillelmus, Guillelmus Bentivegne, Hugolinus, Hugolinus Bultius, Hugolinus de Collo, Hugolinus de Fontana, Iohannes de Viacava, Lambertus, Lambertus de Asquignano, Loterius magister, Loxius, Maniavacca, Martinellus de Cascola, Martinellus de Parriana, Martinus Cullellus, Martinus de Serro, Martinus ferrarius, Massanellus Berte, Massanellus de Puteo, Maçollus, Maçonus fr. Grugnuti, Niger de Sancto Vitali, Paganus, Parianus magister, Pascutus, Pelegrinus, Pelegrinus de Collo, Pelegrinus notarius, Pellatius, Plevanus de Cervaria, Rainerius de Latraria, – 561 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Massacius: v. Fantonus. Massanellus Berte, de Massa: 564. de Puteo, de Massa: 564. Massilia, Marsilia [Marsiglia]: 645; (de): v. Bullus. Massonega, Massonego, Nissonego (de): v. Arnaldus. Massonus: v. Masonus. Matarolus, Matarellus: v. Obertus. Matel (de): v. Obertus. Matella Alegroni, consil. Terdone: 637. Matonus: v. Lantelmus. Matreiatus: v. Uberçonus. Mauro (de): v. Guillelmus, Henricus. Maurum: v. Marum. Maurus de Platealonga: 568. Mautius, Naucius: v. Iordanus. Maxium [Masio], castrum, villa: 640. Maça: 516. Maçalis: v. Abbus. Maçanellus: v. Ogerius. Maço (de): v. Ritius. Maçollus, de Massa: 564. Maçollus: v. Obertus. Maçonus consil. Alexandrie: 652. fr. Grugnuti, de Massa: 564. Maçuc (de): v. Manfredus. Maçucus notarius, de Alexandria: 651. Mecetus, de Vernatia: 595. Mediamanica: v. Petrus. Mediobello (de): v. Pastor. Mediola: v. Mioiola. Mediola: v. Mioiola. Mediolanum, Mediolano, Milano: 625, 626, 628-631, 638-640; archiepiscopus: 468, 469, 569; brolietum novum, broisetum: 626-630; consiliarii: 625; consilium: 625, 635, 640; consul: v. Henricus de Amiliano; consul mercatorum: v. Stondius Canus; contrata Sancti Georgii in Pallacio: 636; iudex et assessor potestatis: v. Aiulfus de Cocallio, Crescembene de Prato Albuino, Petrus de Fontana; notarius: v. Albertus Palvalli, Iacobus de Sexto, Obertus Bandus; palatium, palacium vetus comunis: 625, 640; potestas: 626-630, 633, 635, 636, v. Lanfrancus de Ponte Carrali, Petrus Ventus; preco et tubator: v. Amiço de Rivalta, Petrus f. Amiçonis de Lecroçoris, Rivolta f. Iacobi de Rivolta; servitor comunis: v. Ambrosius de Sexto, Ambrosius de Vedano, Anselmus de Porta, Bergomascus de Lomenno, Guillelmus f. Arderici Stampe, Lapaçolus de Fide, Rainerius Salvanus; vicinia Sancti Laurentii in Ciginta: 640; vicinia Sancti Pauli in Compito: 626; (de) o Mediolanensis o civis: v. Alegrus, Ambrosius f. Petri Panati, Andreas de Laude, Ardigatius Polla, Guascus Buffus, Guido de Mandello, Guido Redoxus, Guidotus Caxolarius, Guillelmus f. ser Alberti de Lomacio, Henricus, Iacobus de Modoecia, Iacobus f. Petri Belli, Imbravatus dom. de Mandello, Iohannes, Iohannes de Curte, Iohannes f. Siccamilice Carboni, Iordanus f. Iterii Iordani de Puteobonello, Martinus de la Sa- la, Menadragus dom. de Mandello, Musa f. Fantoni Massacii, Obertus, Obertus de Stoto, Obertus f. Stephani speciarii, Oldradus Faxiolus, Pancia Prealonus, Passaguadus f. Belvilani de Busnate, Petrus f. Ramponi de Gagnio, Philippus Gosmaudus, Resonatus de Puteobonello, Rodulfus, Rufinus. Medius Lombardus: 562. Medolico (de): v. Guillelmus. – 562 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Rufinus. Meioretus, de Vernatia: 595. Meivolum/a: v. Mioiola. mel: 506, 624. Melegosus: v. Obertus. Melendrana, Malendrana (de): v. Iohannes. Meleto (de): v. Ramicinus Ottonis. Meliana (de): v. Belengerius. Melioratus de Portuveneri: 556. Mellus, de Vernatia: 595. Mellus: v. Albericus. Melone (de): v. Alda. Membrodus: v. Guillelmus. Membrutus: v. Ascherius. Menadragus, dom. de Mandello, civ. Me diolani: 628. Menbratus: v. Bernardus. Menbrutus: v. Ascherius Membrutus. mensura: 461, 506, 568. Meogia, Meoiola: v. Miogia, Mioiola. Meraldo (de): v. Cupa. Mercadante: v. Petrus. Mercadellis, Mercadello (de): v. Bonus, Gua gnonus, Iacobus, Recucus. mercatio, mercatum: 450, 452-455, 461, 462, 477, 568, 617, 621-624, 632, 648. Mercato (de): v. Obertus. mercatum: v. mercatio. Merenda: v. Iordanus, Oliverius. Meriolus: v. Albertus. Merlo, Merlus Buferius: 576. de Castello: 640. magister, de Capriata: 519. Vicecomes, consil. Ianue: 480. Merlonis: v. Anselmus, Opiço Marlonus. Merlonus: v. Bergognonus, Caçafocus, Fulco Marlonus, Manfredus, Verrus Merlus: v. Merlo. mermancia, mermarcia: 505, 531. merçarius: v. Guillelmus, Henricus. Meçan, Meçanus, Eneçan: v. Otto. Meçarla, Meçarola de Naula: 465. Meçepreve: v. Anselmus. Meçobello (de): v. Ogerius. Mezano (de): v. Andriolus, Quirichinus. Michael, Micael, Michellus Canchignanus o Cacignanus, consil. Terdone: 637, 639. canevarius, de Pereto: 505. de Caxano o Coxanno, consil. Terdone: 634, 637, 639. de Portuveneris: 564. Malonus: 527. Nacarius o Vacarius: 562. notarius: 594. Vacarius: v. Michael Nacarius. Michaele (de): v. Iordanus. Michaletus Bonatie, de Levanto: 587. Michellus: v. Michael. Michiçonus, de Alexandria: 651. Michol f. Bernardi Gualdini de Novaria: 472. Migacius: v. Guillelmus. Milano (de): v. Mediolano. Milanus: v. Guillelmus. Miletus: 557. miliarium: 472, 473, 506, 553, 556. Millus: 562. mina: 460, 506, 567, 568, 624. Minaldo (de): v. Vivianus de Rainaldo. Minimus: v. Albertus. Minionus de loco Gavio: 631. de Pratolongo: 631. Minister: v. Iordanus. Miogia, Miolia, Meogia [Mioglia]: 501, 503, 507; castrum: 501. Mioiola, Mioiala, Meoiola, Mediola, Megiva, Megivola, Megoia, Meivolum/a [Miogliola- Pareto]: 501, 503, 506, 507; aqua: 506; casana illorum de: 506. Miolia: v. Miogia. Miracapite: v. Marcus. Miranus f. Passaguadi Cochi, notarius: 640. Mirbellum [Morbello], castrum: 510, 520, 521; domini: v. Albertus, Anselmus, Arnaldus, – 563 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA mirtum: 624. Miserere, Misererii: v. Opiço, Rubaldus. Misererius, Miserertus, consil. Terdone: 617, 618. Miçanum [Mizzano-Castiglione Chiavarese]: 593. Mocius: v. Guido. modium: 506, 623. Modiumferri, Modiusferri, senator Ianue: 560, 562. Modiusferri: v. Guillelmus. Modoecia (de): v. Iacobus. Mofonus, Mufonus, Musonus: v. Rufinus. Mola Rupta [loc. tra Giusvalla e Pontinvrea]: 506. Molaçana (de): v. Henricus. molendinum, molinum: 501, 506, 543, 553, 556, 618-620, 623, 632; v. anche Gavi, Valla. molinarius: v. Iohannes. molinum: v. molendinun. Mombello (de): v. Guillelmus. Mompalono (de): v. Henricus. Monaca: v. Guillelmus. Monaco, Monacum, Monachum: 486, 549, 607; portus: 473; (de): v. Manfredus. monasterium Sancte Crucis de Tilieto [Tiglieto]: 542; abbas: v. Girardus. monasterium Sancti Eusebii [Gavi L.]: 542, claustrum: 622. monasterium Sancti Fructuosi [San Fruttuoso- Camogli]: 593. monasterium Sancti Quintini de Spigno [Spigno Monferrato], abbas: 506. Monasterium [Monastero-Sestri L.], potestas: v. Guillelmus Ususmaris. Monelia (de): v. Guillelmus, Philippus. Monellus, de Vernatia: 595. Monfren [Monferrato]: v. Calamandrana, Monteferrato. Moniardinum, Moniardino [Mongiardino- Tagliolo], castrum: 547; (de): v. Assalitus, Guillelmus. Moninus, Muninus: v. Bernardus, Gandulfus, Pontius. Monleone: v. Mons Leo. Mons Acutus, [Monte Acuto-Pareto]: 506; castrum: 501, 503, 507; v. ecclesia Sancti Stephani; (de): v. Tedisius. Mons Altus, Monte Alto, Montaldum, Montaltum, Montaldo [castello distrutto, pr. Rigoroso-Arquata S.], burgus, castrum, villa: 530, 546, 622-624, 632, 637-640, 652; castellanus: v. Fredentio de Clermonte; domini de: 530; (de): v. Guillelmus Pregnus. Mons Altus, Montaltum [loc. scomparsa, nella Riviera di Levante]: 582; domini: 561. Mons Cabriani [Caprione ?]: 561. Mons Calvus [Monte Calvo-Ubaga]: 456. Mons Clarus [Montechiaro d’Acqui]: 506; v. anche Monteclarii. Mons Corvus [Corvo, sopra Ameglia]: 561. Mons Cuchus, Monte Cuco [Montecucco- Gavi L.], castellani: 622; consules: 622; crenna: 622-624, 632; domini: 530. Mons Curti [loc. nel territorio di Pareto]: 506. Mons de Tigiis [forse Montigia, tra Ronco S. e Isola del Cantone]: 526. Mons Leo, Monleone: 560; (de): v. Hugo, Lanfrancus. Mons Minalis [Monte Minale-Pareto]: 506. Mons Morixinus, Monte Maurexino [Montemarzino]: 530, 622; (de): v. Caçul. Mons Rotundus [Monterotondo-Gavi L.]: 530, 545. Mons Rubeus [Monterosso]: 582. Mons Ursalis [Monte Orsaro-Pareto]: 506; nemus: 501. Montaldo, Montaldum: v. Mons Altus. Montaletus: 602, 603. Montalis [Montale-Levanto], vallis: 582. Montaltum: v. Mons Altus. – 564 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Aurie: 546. Beatricis, de Sancto Romulo: 451. consil. Alexandrie: 652. de Guasco, consil. Saone: 471. de Guechis o Gueciis o Guetiis, potestas Saone: 467-469, 471. de Passiano: 555 de Sarçano, consil., consul Terdone: 617619, 621. ex dominis de Mirbello: 520. spadarius, consil. Terdone: 623. Montanino (de): v. Albertus. Montaninus de Perosecco, dom. Veçani et Carpene: 608. Montarosum, Mortarosum [Monte Arosio, Montarosi]: 461, 478. Monte [cas. di Grondona], in: 546; (de): v. Avegnantus, Nicola. Monte Alferio (de): v. Iohannes. Monte Alto: v. Mons Altus. Montebello (de): v. Andreas, Petrus. Montecellus [loc. pr. Monterotondo-Gavi L.]: 545. Monteclar de Vesigna: 605. Monteclarii, Monteiarii, Monteliarii, Montelliarii, Montellari, Montellarii, Monteliare, Montellani [Montegià, Montereale- Ronco S.] castrum: 624, 633, 635, 636, 640; v. anche Mons Clarus. Monte Cuco: v. Mons Cucus. Monte Curti: v. Mons Curtus. Monteferrato, Montisferrati [Monferrato], castellani: 558, 559; marchiones: 549; v. Bonifatius, Guillelmus; (de): v. Guillelmus de Prata; v. anche Calamandrana. Montegium [Monteggio, cas. di Ovada, o nel territorio di Cremolino]: 508, 510, 512. Monteiarii, Monteliare, Monteliarii, Montellari, Montelliarii: v. Mons Clarus. Monte Maurexino: v. Mons Morixinus. Montemerlo (de): v. Ardeçonus, Baldus, Boiolus, Bonifatius, Gandulfus, Guillelmus, Rubaldus, Rufinus. Montenarius: v. Montanarius. Monterufo (de): v. Anselmus, Carlaxarius, Hugo, Richardus. Montilio (de): v. Iacobus de Cocastello, Manfredus de Monaco, Obertus de Paltacio, Rubaldus. Montisferrati: v. Monteferrato. Montobium, Montobio [Montoggio]: 566; (de): v. Obertus. Montpellier: VI. Mora (de): v. Guillelmus. Morandus: 560. de Asta: 473. Morandus: v. Albertus. Morcula, Murcula (de): v. Albertus, Dagen tius, Rustichinus. Morenus Castiolus, de Sancto Romulo: 451. Moriel: v. Guillelmus. Moris (de): v. Anrigetus. Moriçaschum, Morixascum, Muriiascum, Mu riçascum [Morsasco], castrum: 510, 512, 636, 640. Morreto (de): v. Ciculus. Mortarosum: v. Montarosum. Morticio, Mortitio [pr. Miogliola-Pareto], pratum de: 506; (de): v. Rainaldus. Mortuussitis: v. Iohannes. Morus de Bocardo, de Capriata: 519. Moscollonus: v. Guido. Motius: v. Obertus. Movacha (de): v. Obertus. Moxon de Sexto, eius filius: v. Iacobus. Muardo (de): v. Meiardis. Muasca [Moasca], castrum, villa: 640. Mudalbergus iudex: 636. Mufonus: v.Rufinus Mofonus. Mugnanicum, Mugnanico [Mignanego], con sul: v. Albertus Prosperi, Balduinus de Paverio, Bellandus, Boso de Mugnanico, Prosperius de Carpeneto; plebs: 526; v. anche Fimerri, Paverium; (de): v. Boso. Mulaterio (de): v. Guillelmus. mulaterius: v. Arnaldus, Petrinus. Mulferrius: v. Balduinus. – 565 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . Murcula (de): v. Morcula. Muriiascum, Muriçascum: v. Moriçaschum. Murrec, consil. Alexandrie: 652. Murrinus, Murrinus Paximasnata, consil., consul Terdone: 617, 622, 632. Murro (de): v. Guillelmus. Murruel, Murruellus, Murruelus eius filius: v. Guillelmus. de Capriata: 518. de Massa, marchio, eius filius: v. Andreas. de Spironcara o Speroncara de Corsica: 556. de Vernatia: 594, 595. ferrarius: 557. Malaspina, f. Opiçonis, marchio: 560-562. Murruellus: v. Iacobus. Murrus de Ligna: 557. de Puteo, consil. Alexandrie: 651, 652. Murta (de): v. Amicus, Bonusiohannes, Gi rardus, Guillelmus, Rolandus. Murtedo (de): v. Gotefredus. Musa f. Fantoni Massacii, de Mediolano: 625. Musator: v. Iordanus, Petrus. Musca, de Alexandria: 651. Muscetus: v. Guillelmus. Musco, Rausço (de): v. Rufinus. Muscula: v. Guillelmus o Petrus. Musonus: v. Rufinus Mofonus. Mussi: 506. Mussis, Musso (de), Mussus: v. Aideicetus, Anselmus, Bertholotus, Gandulfus, Obertus, Petratius, Rubaldus, Rufinus; v. anche Mussus. Mussus: 506. Capuanus o Capoanus, consil. Alexandrie: 651, 652. de Ebbeçono: v. Mussus Obeçoni. de Gamundio, de Alexandria: 651. de Ioco, consil. Alexandrie: 652. de Nicolao, de Capriata: 519. de Nigra, consil. Alexandrie: 652. de Pede Ferrato, de Capriata: 519. de Porta, de Portuveneris: 562. de Vernatia: 595. Granonus, consil. Terdone: 637, 639. Obeçoni o de Ebbeçono, consil. Alexandrie: 651, 652. Ymeie, de Pereto: 505. Mussus: v. Balduinus, Bernardus Albertus, Cassianus, Gandulfus, Rufinus; v. anche Mussis. Mussus Berte: v. Vitalis. Muticano (de): v. Rusticucius. Mutius: v. Hugo. Naa (de): v. Guido. Nacarius, Vacarius: v. Michael. Nacarus: v. Daniel. Naesini [Nasino] vallis: 461. Namfus: v. Guido. Namo (de): v. Rodulfus de Danio. Nantelda (de): v. Otto. Nanus: v. Guillelmus, Iacobus, Obertus, Otto, Petrus, Rainerius. Nassium [Nasci-Nè], castrum: 560, 561. Nasus, consil. Alexandrie: 651, 652. Nasus: v. Ogerius. Nata Cornalis, de Terdona: 618. de Calcinaria, consil. Terdone: 637, 639. Nata: v. Anselmus, Bonusiohannes, Guillelmus, Obertus. Natalengus: v. Arditio. Natalinus de Gavi: 542. Naterio (de): v. Henricus. Natonus, de Alexandria: 651. Nattinus, de Alexandria: 651. Naucius: v. Iordanus Mautius. nauclerius, nauclerii: 450, 452-455, 462, 465, 466. Naulum, Naulo, Naula [Noli]: 465, 470; cintracus: 465; consiliatores: 465; consules: 465, v. Conradus Cornabarla, Guillelmus Bindellus, Rubaldus Pellatius; episcopatus: 470; potestas: 465; scriba: v. Secundus; si – 566 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Naver (de): v. Oliverius. Navonus f. Philippi: 602, 603. Navonus: v. Bertholotus. Naçano (de): v. Guascus. Naçar (de): v. Anselmus. Nebula: v. Rufinus. Nei (de): v. Petrus, Tedisius. Nemolium, loc. qui dicitur [nella Riviera di Levante]: 585. nemus: 474, 501, 506, 515, 553, 556, 617-620, 623, 624, 632; v. anche Astoraria, Mons Ursalis, Roboretum. Nerbona (de): v. Belengerius, Bernardus de Rocha. Nervio (de): v. Guibertus. Nespolo (de): v. Henricus. Nexeolo (de): v. Armannus. Niblus: v. Otto. Nicanus: v. Petrus. Nichola, Nicholaus: v. Nicola. Nicia, Niça, Nitra (de): v. Balduinus, Iacobus. Nicola, Nichola, Nicolaus, Nicholaus, Nicolinus, Nicolosus: 562. Armeline Davier, consil. Terdone: 632. Astexana, de Sancto Romulo: 451. Aurie, consil., consul Ianue: 527, 533, 542, 546, 569, 574, 581, 585, 601, 624. Barbavaria, consil. Ianue: 466, 507, 624, 642. Bocatii, de Portuveneris: 562. Crocolinus, de Sancto Romulo: 451. de Aldrado o Adarado o Odrardo, consil. Alexandrie: 651, 652. consil. Alexandrie: 652. de Belengerio, eius domus: 620. de Carmadino, consil. Ianue: 606, 608, 624. de Craviada: 513. de Credentia, notarius et cancellarius Ia nue, custos privilegiorum: 474. de Guisulfo, consil. Ianue: 624. de Manda, de Capriata: 518. de Maraboto, consil. Ianue: 453, 462, 528, 621, 624; v. anche Nicola Malabotti o Marabotis. de Monte, consil. Terdone: 623, 637, 639. de Odrardo: v. Nicola de Aldrado. de ser Pagano, consil. Terdone: 637, 639. de Parma, consil. Alexandrie: 651, 652. de Paxiia o Paxua, consil. Alexandrie: 652. de Pegorilio, consil. Terdone: 623. de Pobleto, consil. Terdone: 617, 621. de Porta, notarius: 580, 614. de Portuveneris: 562. de Rodulfo, consul Ianue: 562, 563. de Sancto Laurentio, notarius: V, VIII, X, 461, 479, 580, 614, 652. de Turri, iudex: 479. ex dominis de Mirbello: 520. f. Donati, dom. Veçani et Carpene: 608. Embriacus, consul, senator, Ianue: 562, 588. f. Girardi ferrarii: 623, 624. Granonus, consil. Terdone: 637, 639. guardator: 451. Guercius, iudex: 512. f. Guidonis Fusche: 557. iudex potestatis Ianue: 598. Lecanuptias o Leccanoce, consul placito- rum Ianue: 461, 466. Lercarius, canonicus ecclesie Sancte Marie de Vineis: 472. Lucensis, consil. Ianue: 480. Malabotti o Marabotis, castellanus Gavi: 624; v. anche Nicola de Maraboto. Mallonus, consul, rector comunis Ianue: 450, 452-455, 462, 466, 493, 580, 581. Marabotis: v. Nicola Malabotti. notarius: VII, 604, 610-612. Oberti Dugi, de Capriata: 519. Panis, f. Ogerii, notarius: 517, 584, 623, 624. Piçonus: 638. Rocia, consul Ianue: 552. Spaerius, notarius: 479. – 567 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ) Spana, de Sancto Romulo: 451. Spinula: 471. Squarçaficus: 618, 622. Nicolai, Nicolao (de): v. Mussus, Thomas. Nicolinus, Nicolosus: v. Nicola. Niger Bubulcus, de Capriata: 519. de Begia, de Vernatia: 595. de Sancto Vitali, de Massa: 564. Patara, de Alexandria: 651. Niger: v. Balduinus, Guillelmus, Otto, Petrus. Nigerbonus: v. Obertus. Nigra (de): v. Mussus. Nigrarium, ubi dicitur ad [in districtu de Gatorba]: 546. Nigrinus, de Capriata: 518. Nigris (de): v. Oliverius. Nigro (de): v. Ansaldus, Guillelmus, Guillelmus Oberti, Henricus, Henricus Ansaldi, Rufinus. Nigrone (de), Nigronis: v. Guillelmus, Marchio. Nioreger, de Sancto Romulo: 451. Nissonego (de): v. Arnaldus de Massonega. Nitarius: v. Arnaldus. Nitia: v. Rubaldus. Nitra: v. Balduinus Nicia. Nivelonus: v. Nuvelonus. Nivelotus: 562. Niça (de): v. Nicia. Niçola: v. Albertus. Nobilinus, serviens comunis Ianue: 647. Noe: v. Iohannes. Nolesus, de Alexandria: 651. Norandus de Pontecorono, consil. Terdone: 632. de Porta, consil. Terdone: 637. tavernarius, consil. Terdone: 623. notarius: v. Aicardus, Albertus de Tavernago, Albertus Palvalli, Ambrosius, Andriolus de Mezano, Andriolus f. Symonis de Oledo, Antonius de Credentia, Arverius, Atto, Attone Piacentino, Aimericus Taconi, Bartolomeus, Bartolomeus magister, Bertholotus Alberti, Bonusinfans, Bonusiohannes Capalia, Bonusvassallus Caligepallii, Ferrabovis f. Iohannisbelli, Francescus de Sancto Donato, Francescus Maria Piaggius, Galeotus de Liturfis, Genesius de Rapallo, Georgius, Ghecius, Gilius Faxolus, Granaria de Pinasca, Guglielmo Cafaraina, Guibertus de Nervio, Guido, Guillelmus, Guillelmus f. ser Alberti de Lomacio, Guillelmus Cafarinus, Guillelmus Caligepallii, Guillelmus de Columba, Guillelmus de Manica, Guillelmus de Salario, Guillelmus de Sancto Georgio, Guillelmus de Statione, Guillelmus de Vesigna, Guillelmus Rapalli, Guillelmus Saonensis, Guillelmus Taiatroia, Henricus de Bisanne, Henricus de Serra, Henricus Mascoius, Hugo, Hugo de Castelleto, Hugo f. Guillelmi de Salario, Iacobus, Iacobus de Albario, Iacobus de Sexto, Iacobus f. ser Moxonis de Sexto, Iacobus Quartani, Iacobus f. Symonis de Sexto, Innocentius, Iohannes Bergamensis, Lanfrancus, Lantelmus, Madius scriba, Manfredus de Cornaredo, Marchisius Caballus, Marchisius f. Oberti de Domo, Maçucus, Michael, Miranus f. Passaguadi Cochi, Nicola, Nicola de Credentia, Nicola de Porta, Nicola de Sancto Laurentio, Nicola Panis, Nicola Spaerius, Obertus, Obertus de Langasco, Obertus de Mercato, Obertus f. Manfredi Bandi de Sancto Michaele ad Clusam, Oddoinus, Ogerius Panis, Oldradus Faxiolus, Oliverius, Oprandus f. Ottonis Capelli de Caminadella, Otto, Pelegrinus, Petrus, Petrus Ferrarius, Petrus Liores, Petrus f. Ramponi de Gagnio, Philippus de Scarmundia, Pomus, Quirichinus de Mezano, Rainaldus de Langasco, Ricobonus Coxa- nus, Rolandus de Richardo, Rufinus, Ru– 568 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Novaria [Novara]: 472; (de) o Novariensis: v. Guillelmus Butius, Hugo de Camodeia, Michol f. Bernardi Gualdini, Obertus, Philippus, Symon Guidonis; v. ecclesia Sancti Ambrosii. Nove, Novo, Novis [Novi Ligure], castrum, villa: 472, 507, 530, 622; castellani: 622; consules: 622; v. ecclesia Sancti Petri; v. anche Faraxum; (de): v. Blanci, Girardegi, Guercius de Costa, Petrus Stranius, Vermilius. Noxeolo (de): v. Armannus, Petrus. Nudus: v. Obertus. Nuelonus: v. Nuvelonus. nundina: 461. Nuvelanus: v. Ambo. Nuvelonus, Nivelonus, consul Ianue: 560 562, 647, 650. Nuvelonus, Nuelonus: v. Fulco, Obertus. O. Alleta: 451. O. Rasca: 451. Obertanus: v. Obertus. Obertar, de Palodo: 552. Oberti de Facio: v. Gandulfus. Oberti de Nigro: v. Guillelmus. Oberti Dugi: v. Nicola. Obertus, Obertinus, Obertanus, Obertonus, Ubertus, Ubertonus: 557. Achia, de Sancto Romulo: 451. Achileus, castellanus Frascarii: 589, 593. Advocatus, consil. Ianue: 480. Agacia, consul Albingane: 462. Aicardus, de Sancto Romulo: 451. Aimericus, consil. Albingane: 464. Anfossus, de Sancto Romulo: 451. archator: v. Obertus de Archatore. Aurie, consil. Ianue: 480, 497, 575-580, 583, 640. Baile: 506. Bandus, f. Manfredi Bandi de Sancto Michaele ad Clusam, notarius comunis Mediolani: 625. Barocii o de Barocio, consil. Terdone: 623, 637, 639. Bassus, consul Albingane: 462-464. Beccus, consil. Terdone: 617, 637, 639. Beleardus o Belardus, de Capriata: 519. Belpel, de Pereto: 505. Bivolus: v. Obertus Boiolus. Bixia, de Pereto: 505. Blancus, de Sancto Romulo: 451. Boccafollis, potestas Ianue: 451, 496, 507509, 642. Boiolus o Bivolus, consil. Alexandrie: 652. Bolletus: 461. fr. Bonisegnoris de Vinguilia: 459. Bordinus o Bordonus, de Pereto: 505, 506. Cafarotus o de Cafarato o Cafaroto, de Capriata: 518, 519. Calona o Caloria, de Terdona: 618. Calvarius, de Alexandria: 651. Canevarius, de Sancto Romulo: 451. Canis: 652. Capellus: 568. Carene, consil. Terdone: 637, 639. Caresanus, consil. Alexandrie: 652. Castanea: 645. Cavaça o Cavaçam, de Palodo: 552. Caçafocum, de Capriata: 518. Ceba: 461. Cobertus, de Sancto Romulo: 451. Columbus, de Pereto: 505. consil. Alexandrie: 651, 652. Crosetus, de Sancto Romulo: 451. Curtus, de Alexandria: 651. – 569 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ) f. Dalfini, ex dominis de Passano: 585. Danese, de Terdona: 618. de Alberico o Albrico, de Capriata: 518, 519. de Alexandria: 651. de Archatore o archator, de Capriata: 480, 518, 519. de Arexe: 631. de Augolasca: v. Albertus. de Barocio: v. Obertus Barocii. de Braida, de Palodo: 552. de Brovia, de Pereto: 505. de Buxeto, consil. Terdone: 637, 639. de Cafarato o Cafaroto: v. Obertus Cafarotus. de Carriada, de Terdona: 618. de Casali, de Alexandria: 651. de Castello, de Clavaro: 572. de Coconato: 558, 559. de Contegno o Tintegno, de Palodo: 552. de Copa, consil. Alexandrie: 652. de Cornaredo, eius filius: v. Manfredus de Cornaredo. de Costa, de Sancto Romulo: 451. de Cruce, consil. Ianue: 480. de Domo, eius filius: v. Marchisius. de Fiore, de Alexandria: 651. de Gando o Gango o Gangi, iudex et vicarius potestatis Ianue: 494, 499, 515. de Guala, de Alexandria: 651. de Infantibus o Infantis, consil. Terdone: 617, 632. de Laca, de Clavaro: 572. de Langasco, notarius, scriba: IX, 461, 569, 580, 614, 652. de Malanocte, de Capriata: 519. de Matel, de Alexandria: 651. de Mercato, notarius: 467, 468, 471. de Milano, consil. Terdone: 637, 639. de Montobio: 554, 555, 566. de Movacha: 524. de Musso: 557. de Novaria: 510, 512, 515, 608. de Paltacio de Montilio: 558, 559. de Pechignam, de Levanto: 587. de Petralata: 474. de Porta, consil. Terdone: 623. de Poçolo, consil. Terdone: 632. de Pulliano, consil. Terdone: 637, 639. de Punaxo: 557; eius frater: v. Petrus de Punaxo. de Puteo, consil. Alexandrie: 651, 652. de Raiolis: v. Obertus de Taiolis. de Ranerdo, de Alexandria: 651. de Roba, de Alexandria: 651. de Rovereto o Roveto, de Capriata: 518. de Sarçano, consil. Terdone: 637, 639. de Soldano, consil. Alexandrie: 652. de Stoto, de Mediolano: 631. de Taiolis o Raiolis, consil. Alexandrie: 651, 652. de Teco, consil. Terdone: 637, 639. de Tintegno: v. Obertus de Contegno. de Toiano, de Capriata: 519. de Torsello, de Capriata: 518. de Vivaldo, de Capriata: 518. de Volta, consil. Ianue: 480, 546, 624. de Vultabio, eius heredes: 523. ex dominis de Mirbello: 520. Dugus, de Capriata: 519. faber, de Terdona: 618. Falexanus, de Sancto Romulo: 451. Famaldus, de Sancto Romulo: 451. ferrarius: 587. ferrarius, consil. Ianue: 480, 624. Fulconis de Roca, de Capriata: 519. Galleta, consil. Ianue: 480. Gangi: v. Obertus de Gando. Garofanus o Gariofanus, consil. Ianue: 459, 480, 560. Gnatus: 562. Grana, de Sancto Romulo: 451. Grassus, de Portuveneris: 562. Grecus, de Sancto Romulo: 451. Hugonis, de Capriata: 518. Humana, de Sancto Romulo: 451. ioculator, de Pereto: 505. – 570 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA iudex: 623, 624. Lamfredus: 464. Lavaninus o Lavagninus, consil., consul Albingane: 462-464, 479. Leccalossus: 561; eius filii: v. Aldebrandus, Paganus, Xauretus. Loterius, de Pereto: 505, 506. Lucensis, claviger: 561, 588. Maimonus, de Sancto Romulo: 451. Malaparabola, consil. Terdone: 617. Malocellus quondam (1214): 583. Malocellus o Maloaucellus o Malusaucellus, rector Ianue: 450, 452-455, 462, 524, 565, 569. Malpaxutus: v. Obertus Marescotus. Malpaxutus, de Terdona: 618. Malusaucellus: v. Obertus Malocellus. f. Manfredi Bandi: v. Obertus Bandus. Marescotus o Malpaxutus: 640. Marruianus: 506. Martinus, de Pereto: 505. Matarolus o Matarellus, de Portuveneris: 562. Maçollus: 451. Melegosus, consul Diani: 453. Motius, de Alexandria: 651. Nanus, de Alexandria: 651. Nata, consil. Alexandrie: 651, 652. Nigerbonus, de Alexandria: 651. notarius: 650. Nudus, de Alexandria: 651. Nuvelonus, de Sancto Romulo: 451. Oldoinus, de Sancto Romulo: 451. Opiçonis, consil. Terdone: 637, 639. Panicia, de Sancto Romulo: 451. Passius: v. Obertus Paxius. Paulengus, de Sancto Romulo: 451. Paxius o Passius, iudex, iudex potestatis Saone: 460, 467, 468, 471, 510, 512, 515, 638. Pectenarius, consil. Alexandrie: 652. Pellacia, de Pereto: 505, 506. Pensator, de Sancto Romulo: 451. Porconus, claviger Ianue: 534, 650. Porcus, castellanus Frascarii: 589, 593. Porcus o Porrus, consul placitorum Ianue: 465, 466, 618. Porrata de Carlax, consil. Terdone: 632. Porrus: v. Obertus Porcus. Privatus: 557. Rascherius: 492. Raviol, de Palodo: 552. Raxon: 523. Recalcatus, senator Ianue: 557, 560, 562. Ricolfus, de Sancto Romulo: 451. Rovedus, consil. Terdone: 637, 639. Rubeus, consil. Terdone: 623. Saccus: 557. Sachetus, eius domus: 557. Salanius, de Sancto Romulo: 451. Salican, de Palodo: 552. Salvaticus, consil. Alexandrie: 652. Sardus, de Pereto: 505, 506. sartor, consil. Alexandrie: 652. Obertinus Scopellus, consil. Terdone: 637, 639. Scopellus, consil., consul Terdone: 618, 619, 632, 637, 639. Scuguça Preve, de Pereto: 505. Siccus de Vigneate: 640. Soldanus, de Alexandria: 651. Spanteadenar, de Alexandria: 651. Spinola (1204-1228): 480, 498, 507, 546, 547, 553, 569, 598, 599, 606, 640, 642. Spinola, consul Ianue (1207, 1214): 542, 566, 582-584. Spinola, senator Ianue (1173-1182): 493, 560, 562. Squarçonis o Squarçoni, consil. Terdone: 637, 639. f. Stephani speciarii, de Mediolano: 625. Straçanus, de Terdona: 530. Tercius, de Alexandria: 651. Turris, consul Ianue: 567, 568. Uguo, de Sancto Romulo: 451. Ususmaris, consul Ianue: 473, 523, 534, 535, 568, 572-574, 585, 650. – 571 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ) Vescunte, de Pereto: 505, 506. Çacha: 503. Çucha: 510, 512, 515. Obertus: v. Anselmus, Iacobus. Obesalvus Taconus: v. Detesalve. Obeçoni, Ebbeçono (de): v. Mussus. Obizio, Obizo: v. Opiço. obsides, ostagii: 478, 563, 618. Obstaliboi: v. Guillelmus. Occellus Fulcherius, de Alexandria: 651. Occimiano (de): v. Marinarius. Octuber, de Vernatia: 595. Oculi Capre: v. Conradus. Oddeconus, de Capriata: 518. Oddetus de Solerio, consil. Alexandrie: 652. Odditio, Oddicio, Odditino, Odditinus de Paxiliano, consil. Alexandrie: 652. Durcus, de Alexandria: 651. Punça, consil. Alexandrie: 652. Oddoinus, Odoinus, Odinus Buxesus, de Capriata: 519. notarius, consil. Terdone: 623. Oddone (de): v. Raimundus. Oddo, Oddonus: v. Otto. Odetio: 453. Odeçonus de Ysola f. Albertini f. Abbatis, dom. Ysole: 604, 607, 612. Odinus: v. Oddoinus. Odionus: v. Oionus. Odoardus ex marchionibus Gavi: 527. Odoinus: v. Oddoinus. Odo, Odonus: v. Otto. Odrardo (de): v. Nicola de Aldrado. Odutius de Toiano, de Capriata: 519. Ogerio, Oglerio (de), Oglerii: v. Guillelmus, Iacobus, Oricus, Rufinus. Ogerius, Oglerius, Oglerinus f. Alberti de Lagneto: 588. Baapitius, consil. Albingane: 464. Balbus: 542. Beliame, consil. Saone: 471. Bulgarus, consul: 461. Capra: 524, 567, 568. o Rogerius Carroxius: 640. Caçolinus, consil. Albingane: 463, 464. de Alexandria: 651. de Elena, de Alexandria: 651. de Filipo: v. Ogerius de Philipo. de Insula, de Portuveneris: 562. de Iohanne, de Alexandria: 651. de Mari: 568. de Mari, consul Albingane: 462. de Meçobello, consil. Terdone: 623. de Pallo: 458. de Pasturello, consil. Terdone: 623. de Peviano, de Alexandria: 651. de Philipo o Filipo, de Alexandria: 651. de Poero o Porro, de Portuveneris: 562. de Rapallo: 556. de Serravallo, consil. Terdone: 637, 639. de Vernatia: 594, 595. Fallamonica: 504. f. Lanfranchi de Savignono: 536. Maçanellus, consul de placitis Ianue: 618. Nasus, consul Terdone: 617. Panis, notarius: IX, 453, 473, 523, 533, 534, 566, 582, 623, 624; eius domus: 566; eius filius: v. Nicola. Piper, consul Ianue: 508, 536, 566, 582-584. Quatuor Ova, de Portuveneris: 562. Sarmaor, de Alexandria: 651. Scotus: 523. scriba: 562. Staragiolus, de Portuveneri: 562. Ventus, consul, senator Ianue: 473, 534, 535, 560, 562, 588, 650. Ysmael: 528. Ogio, Oto Lançavegia: 640. Oglerii, Oglerinus, Oglerio (de), Oglerius: v. Ogerio, Ogerius. Oiono (de): v. Girardus. Oionus, Odionus de Insulis o Insula: 560, 562. de Solerio, de Palodo: 551. Oldanis (de): v. Conradus. Oldoinus: v. Obertus. Oldradus, Oldrandus Faxiolus, f. Alderici, – 572 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Georgii in Pallacio: 630, 631, 636, 640. Oldrico (de): v. Iacobus. Oledo (de): v. Symon. oleum: 506, 568, 582, 585, 593, 596, 624. Oliverius, Oliverus, Uliverius Brançullus, de Portuveneri: 562. Collum: 562. Collus: 459. Cona, consil. Alexandrie: 652. de Alexandria: 651. de Naver, de Alexandria: 651. de Nigris, consil. Alexandrie: 652. de Platealonga, consil. Ianue: 480, 624. nep. Detesalve de Platealonga: 500. Ligerius, de Alexandria: 651. Merenda de Locoli, eius domus: 582. notarius: 455, 570, 571. scriba comunis Ianue: IX, 521. Tealdi, de Alexandria: 651. Olivetum [loc. nel territorio di Cogorno]: 577, 579, 580. olive: 596. Ollarius: v. Anselmus. Olmeto (de): v. Fons. Omutii: v. Rodulfus. Onradus Taxus, de Sancto Romulo: 451. Opiço, Opicio, Opicinus, Opicellus, Obizio, Obizo: 506. Accarinus, de Alexandria: 651. Bonifatius, scriba, de Capriata: 519. Buccafollis: 548. claviger: 462. Crava, de Alexandria: 651. de Alexandria: 651. de Arlot, consil. Alexandrie: 652. de Baio, consil. Terdone: 617. de Calcinaria, consil. Terdone: 632, 637, 639. de Calem., consil. Terdone: 623. de Canevanova, potestas Terdone: 631. de Castel, de Alexandria: 651. de Costula, eius filius: v. Iohannes. de Doliis: v. Opiço Dolius. de Iohannavellis: v. Opiço Iohanelli. de Litterio, consil. Alexandrie: 652. de Lomello, de Alexandria: 651. de Massa, f. Rainerii, marchio: 553-556. de Paucasale o Pocasal: v. Opiço Paucasal. de Portuveneris: 562. de Sauri o Sauro, claviger: 452, 453. de Tealdo: v. Opiço Tealdi. Dolius o de Doliis, consil. Terdone: 637, 639. ex dominis Castelleti: 522. dom. Veçani et Carpene: 608. Foiarinus, de Alexandria: 651. Fultronus: 561; eius frater: v. Tedisius. Iohanelli o de Iohannavellis, consil. Terdone: 617, 618. Longus, consil. Alexandrie: 652. Malaspina, marchio: 548, 560-562, 640; e- ius filius: v. Murruel. Marlonus o Merlonis, de Capriata: 518, 519. Miserere, consul Terdone: 623. Opiçonis, consil. Terdone: 637, 639. Paximasnata, consil. Terdone: 618, 632. Paucasal o Pocasal o de Paucasale o Pocasal, consil. Terdone: 617-619, 632. Scaramangus: 562. Sygembaldi Busconis, consil. Terdone: 623. Tartaro o Tartarus, iudex: 472, 474, 481, 627, 629, 630, 633, 640. Tealdi o de Tealdo: 601-603. Opiçones, casana: 506. Opiçonis: v. Ginata, Obertus, Opiço, Rubal dus, Tedisius. Oprandus f. Ottonis Capelli de Caminadella, notarius: 627-630. Orandinus, Oradinus, dom. de Rivalta: 584. Orandus Barbarinus, de Sancto Romulo: 451. de Vernatia: 595. Orano (de): v. Bernardus. ordeum: 596. – 573 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Oricus de Ançano, de Alexandria: 651. de Forçano, consil. Alexandrie: 651, 652. de Oglerio, de Alexandria: 651. de Petrobello, consil. Alexandrie: 652. Orillonus: v. Grillonus. Orius: v. Belengerius, Guillelmus. Orto (de): v. Guillelmus, Rubeus. Ortus Vetus [Ortovero], castrum: 461. Osbergarius, de Terdona: 618. Osbergerii, Osbergerius: v. Guillelmus, Ia nuinus. Osenaygo (de): v. Danius. Osona, Osono (de): v. Ansona. ostagii: v. obsides. ostis: v. hostis. Oter (de): v. Anriotus. Otinus, Ottinus de Ast: 558, 559. Otonis de Beroto: v. Bernardus. Otta Çopa (de): v. Petrinus. Ottinus: v. Otinus. Otto, Ottonus, Oddo, Odo, Oddonus, Odonus, Ottus Amigatius, de Pereto: 505. Balbus, consil. Alexandrie: 652. Balia, de Pereto: 505. Bassus: 464. Beregola, de Sancto Romulo: 451. Berreta, consil. Terdone: 623. Bevinus, de Sancto Romulo: 451. Botellus, de Sancto Romulo: 451. Boverius: 493. Buscarinus, de Sancto Romulo: 451. Buscherius, de Capriata: 518. Calvinus, de Alexandria: 651. Canella, consul Ianue: 567, 568. Capellus de Caminadella, eius filius: v. Oprandus. Cavasanctus, de Alexandria: 651. Cilius Blancus: 460, 568. consil. Alexandrie: 651, 652. Crispus, de Alexandria: 651. Curlator, de Sancto Romulo: 451. de Affrica, consil. Alexandrie: 652. de Alexandria: 651. de Amedeo, de Alexandria: 651. de Anselmo, consil. Alexandrie: 652. de Bedercio o Beerci, consil. Terdone: 617, 618. de Bellamuto: 562. de Bertrame, de Capriata: 519. de Bosco, marchio: 501, 508-512, 515, 516, 520, 642; eius filii: 642; eius filius: v. Guil lelmus; eius nepos: v. Bonifatius. de Botardono, de Capriata: 519. de Cafaro o Cafara, consul, senator Ianue: 493, 549, 550, 552, 560-562. de Cairo o Cherio, canonicus ecclesie Sancte Marie de Castello Saone: 467, 469, 470. de Carreto o Garreto, f. Henrici, marchio Saone: 493, 494, 500, 640. de Cherio: v. Otto de Cairo. de Comitibus, consil. Alexandrie: 651, 652. de Cravexana, marchio: 474, 475, 480-483, 485, 486, 488-492; eius filii: v. Bonifatius, Manuellus, Petrinus; eius uxor: v. Mabilia. de Cruce o Vice, de Pereto: 505. de Fregarolio, consil. Terdone: 623. de Garreto: v. Otto de Carreto. de Garrexio: 492. de Iohanne Cane, consul Gavi: 522. de Lacu, consil. Alexandrie: 652. de Laveis, canonicus, cantor ecclesie Sancte Marie de Castello Saone: 469. de Nantelda, consil. Alexandrie: 652. de Portuveneris: 562. de Pratis, de Pereto: 505. de Rausço o Rauscho, de Capriata: 519. de Vice: v. Otto de Cruce. Dominicus, de Sancto Romulo: 451. Durcus, consil. Alexandrie: 651, 652. Elye: 562. Eneçan: v. Otto Meçan. Falavellus o Fallavellus, consil. Terdone: 637, 639. Falcus o Farcus, de Pereto: 505, 506. Falexanus, de Sancto Romulo: 451. – 574 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ) Fallavellus: v. Otto Falavellus. Farcus: v. Otto Falcus. Gattus, de Sancto Romulo: 451. Gontardus, consul Ianue: 453, 524, 567, 568. Grosetus, de Sancto Romulo: 451. Guaracus: 458. Guiselbertus, de Sancto Romulo: 451. iudex: 585. iudex, consul Diani: 453. Lançavegia: v. Ogio. Lormannus: 453. Macellos, de Sancto Romulo: 451. Malasementis, consul Albingane: 462. Mallonus, senator Ianue: 562. Martinus, de Pereto: 505. Meçan o Meçanus o Eneçan, de Palodo: 552, 557. Nanus, de Alexandria: 651. Niblus, de Alexandria: 651. Niger, de Alexandria: 651. Niger, de Pereto: 505, 506. notarius: 647, 650, 652. Peçullus o Pecollus, consul placitorum, senator Ianue: 465, 466, 493, 560, 562, 590. presbiter, de Sancto Romulo: 451. Rafficota, consul Sancti Romuli: 451. Rana: 510, 512, 515. Ravaxius, de Alexandria: 651. Rubeus: 640. Terrus, consil. Terdone: 623. Tortus, consil. Terdone: 637. Ususmaris: 453. vicecomes, consul Ianue: 524. Çopus, consil. Terdone: 637, 639. Ottobas, de Alexandria: 651. Ottobel, consil. Alexandrie: 652. Ottobel (de): v. Rufinus. Ottobonus consul, senator Ianue: 560-562, 588. de Alexandria: 651. de Cruce, castellanus Gavi: 532, 540, 541. de Vernatia: 595. Ruatus, de Capriata: 518. Ottolani: v. Guillelmus. Ottolinus eius filius: v. Balduinus. Carlonis o Carlotus, de Capriata: 519. de Cunrado, de Capriata: 519. Ottone (de): v. Lanfrancus, Rufinus, Syrus. Ottonebel (de): v. Iohannes. Ottonebono (de): v. Iohannes. Ottonellus ferrarius, de Capriata: 519. Ottonis: v. Henricus. Ottonis de Meleto: v. Ramicinus. Ottonis Grilli: v. Iohannes Grillus. Ottonis magistri: v. Symon. Ottonis Çopi: v. Gandulfus. Ottonisboni: v. Carlevarius. Ottus: v. Otto. Ovada, Uvada, castrum: 501, 508-510, 512; v. anche Casalili;(de): v. Guido, Symon. Oçinus, consil. Alexandrie: 652. Pagane: v. Rustiginus. Paganelli: v. Rodulfus. Paganellus f. Balduini de Veçano: 605, 614. de Famulo: 631. Pagani, Pagano (de): v. Alacer, Alegrus, Anselmus. Paganinus: v. Paganus. Pagano (de ser): v. Nicola, Symon. Paganus, Paganinus Cutica: 562. de Cucurno, iudex: 460, 472. de Massa: 553, 554. de Petrasancta, potestas Ianue: 460, 626, 630, 636. de Rodulfo, consil. Ianue: 480, 553, 624, 640. de Volta: 576. Hugonis de Volta: 453. iudex: 640. – 575 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA f. Murruelli, dom. Veçani et Carpene: 601603, 608; eius frater: v. Guillelmus. f. Oberti Leccalossi: 561. Simia o Symia, claviger: 517, 600. Ventus, consil. Ianue: 624. Paginus, consil. Alexandrie: 651, 652. Pagutius, Pagucius consil. Terdone: 623. de Guidobonis, clavarius Terdone: 637, 639. Paiario (de): v. Bartolomeus. Paisani: v. Iacobus, Iohanardus. Paitinus, consil. Alexandrie: 652. Palaçolo (de): v. Corsus. palea: 460. Palemus de Vivario, de Levanto: 587. Palençona, Palençono, Palençone (de): v. Bernardus, Hugo, Iacobus, Petrus. Pallar, Pellar (de): v. Albertus. Pallo (de): v. Baalardus, Guillelmus, Ogerius. Palma: v. Rubaldus. Palmerius Aquebelle, consil. Terdone: 637, 639. de Vernatia: 595. Palodinus de Massa, marchio, eius filius: v. Conradus. Palodo, Palodum, Paloudum [Parodi Ligure]: 461, 493, 494, 513, 522, 533, 546, 548552, 607, 618, 619, 623; burgus: 623, 632; castellani: 522, 557, 622, v. Balduinus Mussus, Marchio Grillus; castrum: 493, 514, 531, 548-557, 619, 620, 623, 632; consules: 622; domus Oberti Sacheti: 557; marchiones: 522, 530, 618, 623, 632, v. Guillelmus, Rainerius; pedagium: 533; (de) o homines: v. Accus, Albertus de Lista, Albertus de Valdenasci, Albertus Macagnanus, Albertus Niçola, Albertus f. Rollandi, Alcherinus, Anselmus Cocagna, Anselmus de Polver, Armannus Turrexanus, Arnulfus, Arpinus de Contegno, Aucellus Turrexanus, Audebertus, Aviger, Assalitus, Balditio de Tramuntata, Baudantia, Berardus de Braia, Berardus del Valdenasci, Bernardus de Bennasci, Bernardus de Calveti, Bombellus, Bonussegnor de Rainerio, Boso Cornaianus, Boverius de Paterno, Braidus Valfeneira, Braçageda, Brugnus de Solerio, Casalis, Cincignonus, Coper, Fulcher de Solerio, Fulco Armegine, Fulco de Fistogna, Fulco de Ponasco, Fulco de Valdenasco, Fulco Faccus o Saccus, Fulco f. Lanfranci de Palodo, Fulco Reucalaventre, Fulco Villanus, Furnus de Lista, Gandulfus de Roneço, Grillus de Costa, Guagnonus de Mercadello, Gualdus, Guido Arulfo, Guido de Lelma, Guido de Ponasio, Guido de Rollando, Guido de Tramuntana, Guido Gattus, Guidotus Deganus, Guigolotus de Finença, Guillelmus de Listri, Guillelmus de Mulaterio, Guillelmus Pastor, Henricus Cuca, Henricus de Calega, Hugo Arditionus, Hugo Piguntius, Hugo Quelea, Iacobus de Mercadello, Iohannes de Tramuntana, Iordanus Mautius, Lanfrancus, Lanfrancus Gatus, Lugarus, Manfredus f. Brugne, Martinus de Petra, Martinus Guercius, Obertar, Obertus Cavaça, Obertus de Braida, Obertus de Contegno, Obertus Raviol, Obertus Salican, Oionus de Solerio, Otto Meçan, Paverius, Petrus de Braida, Petrus de Castro, Petrus de Galeo, Petrus de Listri, Petrus de Predo, Petrus de Çucalo, Porronan, Raimundus de Solerio, Rainaldus Arabitus, Rainaldus de Tramuntata, Rainaldus Peronar, Recucus de Mercadello, Relecatus, Ricaldus Lavaninus, Richardus de Turnegno, Ritius fr. Lanfranci de Palo- do, Robertus de Costa, Rolandus, Rolandus de Borroano, Rolandus de Çucalo, Rubaldus de Valdenasci, Rubaldus gastaldus, Rubeus de Costa, Rufinus Gasege. Palogria (de): v. Hugolinus. Paloudum: v. Palodo. Paltacio (de): v. Obertus. Palvalli, Polvarius: v. Albertus. – 576 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Pan et Vinum: v. Bentius. Panaterius: v. Blancus. Panatus: v. Petrus. Pancia Prealonus, de Mediolano: 640. Pancinus: v. Guillelmus. Panicia: v. Obertus. Panigal, Panigali (de): v. Rubaldus, Tealdus. panigum: 596. Panis: v. Nicola, Ogerius. Panixi (de): v. Hugo. Paniça, Pança: v. Carlevarius. Pantaleo Pedicula, de Portuveneris: 562. Pança: v. Carlevarius Paniça. Pançanus: v. Iacobus. Paora: v. Gamundius. papa: 600; v. Gregorius, Innocentius. Papa: v. Guillelmus. Papaovum: v. Guillelmus. Paparinus: v. Guido. Papia [Pavia]: 548, 618, 625, 632, 638, 639; consul: v. Albertus de Casellis, Busnardus de Granvilano, Gofredus de Turricella, Guasconus de Beccaria, Rainaldus de Campixio; consul mercatorum: v. Artuxus Rubus; iudex: v. Bertram Salinben, Busnardus de Granvillano; (de) o Papiensis: v. And., Gregorius, Guido, Henricus Bruxamantica, Iohannes, Isembardus. Papinus, consil. Alexandrie: 652. Paragio (de): v. Aicardus. parangarie: 501, 515, 553, 556. Parasacchi, Parasaccus: 506; v. Guillelmus, Henricus. Parens: 564. Parentis: v. Anselmus. Paretum, Peretum, Pereto [Pareto], castellani: 505, 506; castrum, villa: 501, 503507, 642; pedagium: 506; v. ecclesia Sancti Martini; v. anche Ambrosii rivus, Aqua Marcida, Bragiis, Brugnoletum, Canalis, Cantonata, Fons de Sancto Laurentio, Franguelli rivus, Mioiola, Mons Acutus, Mons Minalis, Mons Ursalis, Rocha Grassi, Surdus; (de) o homines: v. Albertus Balia, Albertus Restagnus, Anselmus Beccus, Anselmus Belpel, Anselmus Burgue, Anselmus Grossus, Anselmus Malrasus, Anselmus Marencus, Anselmus Parentis, Anselmus Peçerutus o Pecentus, Anselmus Ratus, Anselmus Salamonus, Anselmus Scoferius, Anselmus Siccardus, Anselmus Vexosus, Arnaldus Amigatius, Arnaldus Bailia, Arnaldus mulaterius, Arnaldus Vexosus, Arratus Scaia, Bergognonus Asinarius, Bernardus Tonsus, Biroudus, Bonifatius, Bonifatius Vescontus, Bonusiohannes Çulius, Boscatius Loterius, Boverius Garini, Carlevarius, Cevolla, Danius, Frixus, Galexagna, Guerrinus, Guillelmus Amigacius, Guillelmus Bixia, Guillelmus Boiolus, Guillelmus calegarius, Guillelmus Danius, Guillelmus ferrarius, Guillelmus Lanfranci, Guillelmus Martinus, Guillelmus Migacius, Guillelmus Parasaccus, Guillelmus Pellacia, Guillelmus Scaia, Guillelmus Vexosus, Guisulfus de Poçolasca, Henricus Bixia, Henricus Bordinus, Henricus Danius, Henricus de Nespolo, Henricus de Poçolasca, Henricus Parasaccus, Henricus Scaia, Henricus Scoferius, Hugo Capellus, Iacobus Bixia, Iacobus Bordinus, Iacobus de Poçolasca, Iacobus de Vice, Iacobus Laçarius, Iohannes Amigacius, Iohannes Balia, Iohannes Belpel, Iohannes Calvus, Iohannes Danius, Iohannes de Planis, Iohannes ferrarius, Iohannes Mançius, Iohannes Peçerutus, Iohannes Pregnus, Iohannes Ricii, Iohannes textor, Iordanus Balia, Iordanus Musator, Iordanus Scaia, Luar, Manfredus Bixie, Manfredus Cesta, Manfredus Margaritus, Mantellus, Michael canevarius, Mussus Ymeie, Obertus Belpel, Obertus Bixia, Obertus Bordinus, Obertus Columbus, Obertus de Brovia, Obertus ioculator, Obertus Loterius, Obertus Martinus, Obertus Pellacia, Obertus Sardus, Ober – 577 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Parianus magister, de Massa: 564. Parma (de), Parmensis: v. Iacobus de Ginamis, Nicola, Rufinus, Thomas. Parpaionus: v. Guillelmus. Parriana (de): v. Martinellus. particeps, participes: 450-452, 462, 465, 466. Pasar: v. Guillelmus. Pascalis, Paschalis, Pascalinus eius filius: v. Manfredus. Bucca, consil. Ianue: 571, 624. Cantellus, consil. Ianue: 480. Cassitius o Caxitius: 566, 582, 584. consil. Alexandrie: 652. de Clavaro: 572. Elye: 560, 562. magister: 626. Marçhonus o Marionus, consil. Ianue: 582, 624. Pascalis: v. Albericus. Paschalis: v. Pascalis. Pascimasnata: v. Paximasnata. pascua: 474, 501, 506, 515, 553, 556. Pascutus, de Massa: 564. Passafangus, consil. Alexandrie: 652. Passaguadus f. Belvilani de Busnate, de Mediolano: 626. Cocus, eius filius: v. Miranus. Passano [-Deiva Marina], Passiano, Passia num, Paxano, Paxanum: 560, 561, 582; domini: 582, 585, v. Andreas, Arduinus, Borratius, Francescus Provinciali, Montanarius, Obertus f. Dalfini, Rolandus, Rubaldagia; potestas: 586. Passarus, de Alexandria: 651. Passavante de Vesigna: 605. Passiano, Passianum: v. Passano. Passius: v. Paxius. Pastino (de): v. Rolandus. Pastor de Mediobello o Mediobelo, consil. Terdone: 637, 639. Pastor: v. Gorrinus, Guillelmus, Iacobus, Raidonus. Pastorana [Pasturana]: 530, 640, 652. Pastorchius: v. Rufinus. Pastores de Ritorto: 640. Pasturello (de): v. Ogerius. Patara: v. Niger. Paterna de Celiana, de Sancto Romulo: 451. Paterno, Patrino (de): v. Boverius. Patrius Barbavaria, de Portuveneris: 562. Patto, minister ecclesie Sancti Martini de Ser ravalle: 633. Patutius de Buxeto, consil. Terdone: 617. Paucasal, Pocasal Paucasale (de): v. Opiço. Paucidrapi, consil. Alexandrie: 652. Paulengus: v. Bonuspatus, Fulco, Obertus. Paulo (de): v. Amedeus. Pausa [loc. nel territorio della Spezia]: 601 603. Pausinus, consil. Terdone: 623. Pavarinus, de Alexandria: 651. Pavelionus, Pavellionus: v. Tedisius. Pavellionus, consil. Terdone: 637. Pavellionus: v. Tedisius Pavelionus. Paverium [Paveto-Mignanego]: 526. Paver, Paverio (de), Paverius: v. Balduinus, Guido, Iacobus, Rogerius. – 578 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Paverius: v. Paver. Pavigiano (de): v. Aço. pax: 450, 452-455, 462-467, 469, 477, 478, 482, 493, 494, 498, 509, 510, 512, 517-522, 547, 549, 553, 554, 556, 560-562, 584, 588, 605-609, 611, 615, 618, 621-624, 632, 640, 641. Paxamasnate: v. Paximasnata. Paxano, Paxanum: v. Passano. Paxe (de): v. Guillelmus de Pisce. Paxemasnata: v. Paximasnata. Paxetus de Maiola, de Levanto: 587. Paxia, Paxiia, Paxua (de), Paxie: v. Nicola, Petrus, Ricobonus, Rolandus. Paxianum: v. Precipianum. Paxie, Paxiia (de): v. Paxia. Paxiliano (de): v. Odditio. Paximasnata, Paximasnatam, Paxamasnate, Paxemasnata, Pascimasnata: v. Bagius, Bentius, Carnerius, Ferrarius, Iohannes, Lanfrancus, Murrinus, Opiço, Tedisius. Paximus: v. Raimundus. Paxius, Passius: v. Obertus, Rubaldus. Paxua (de): v. Paxiia. Paçolum: v. Poçolum. peagerius: v. Iordanus. Peceruti, Peçerutus, Pecentus: 506; v. Anselmus, Iohannes. Pechignam (de): v. Obertus. Pecia, Petia: v. Guillelmus. Pecollus: v. Otto Peçullus. pecora: 477. Pectenarius: v. Iacobus, Iohannes, Obertus. Pectrus: v. Pelegrinus. Peculo (de): v. Anselmus. pedagium: 474, 501, 508-510, 512, 515, 517, 518, 547, 558, 559, 617, 621, 623, 624, 632, 640; v. anche Gavi, Palodum, Peretum, Stella, Vultabium. Pede Ferrato (de): v. Mussus, Vivarius. Pede Ursi (de), Pedis Ursi, Pes Ursi: v. Guillelmus, Iacobus. Pedecinus, dom. de Rivalta: 584. Pedicula: v. Iterius, Pantaleo. Pedis Ursi: v. Pede Ursi. Pedonus: 614. Pegasepe: v. Iohannes. Pegerius f. Teiani o Triani, de Capriata: 518. Pegolotus ex dominis Castelleti: 522. Ugueçonis o Uguiçonis o Ugutionis de Girardo o Girardino o Girardini o Girardinis, potestas Ianue: 450, 452-466, 468-475, 479, 485, 492, 494-504, 507, 509-512, 514519, 521-524, 526, 527, 529, 533-536, 538, 540-542, 545, 548, 555-557, 559-562, 564566, 568-573, 575-580, 583. Pegolotus: v. Iacobus. Pegorilio, Pegorilo (de): v. Nicola, Rubeus. Peire: v. Hugo. Peladus: v. Petrus, Rufinus. Pelagius Castelli Frascarii: 591. pelagus: 450, 452, 462, 465, 466, 568. Pelatus: 557. de Portuveneris: 596. Pelatus, Platus: v. Bonusinfans, Guillelmus, Iohannes. Pelegrino (de): v. Rufinus. Pelegrinus, Peregrinus consil. Alexandrie: 652. de Collo, de Massa: 564. de Massa: 564. de Plovera: 648. notarius, de Massa: 564. Pectrus: 469. Pelertius, de Clavaro: 572. Pellacia: v. Guillelmus, Obertus. Pellanus: v. Pellatius. Pellar (de): v. Albertus de Pallar. Pellatius, Pellanus de Massa: 564. Pellatius: v. Rubaldus. pelliparius: v. B. Pellis, consil. Ianue: 624. Pelliçarius: 635; eius filius: v. Guido de Mandello. Penellus: v. Albertus, Girardus. – 579 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Pensaben, de Alexandria: 651. Pensator: v. Obertus. Pensatus: v Bernardus Pesatus. Penço: v. Bentius. Peornaxium [Pornassio]: 461. Peraldi: v. Balbus. Perana: v. Guillelmus. Percepianum: v. Precipianum. Perci, Perici [Persi-Borghetto Borbera]: 530; castrum: 624. Percipianum, Perciplanum: v. Precipianum. Percis (de): v. Manfredus. Percival Aurie: 495, 607. Perdolascum [loc. nel territorio di Frascati- Castiglione Chiavarese]: 593. Peregrina: v. Bellus. Peregrinus: v. Pelegrinus. Pereta (de): v. Gandulfus de Petra. Pereto, Peretum: v. Paretum. Perfectus, de Vernatia: 595. Pergamum [Bergamo]: 638-640. Perici: v. Perci. Perida: v. Hugo. periurium: 460, 506. Perlasius, de Vernatia: 595. Perlis (de): v. Faravellus, Ianuinus. Peroallo (de): v. Fons. Peronar, Porronar: v. Rainaldus. Peronel, de Alexandria: 651. Perosecco (de): v. Montaninus. Pertuso (de): v. Rubaldus. Perutius de Arcatore, de Capriata: 519. Pes de Crivello, consil. Alexandrie: 652. Pes Ferratus, de Capriata: 518. Pes Ursi: v. Pede Ursi. Pesatus, Pensatus: v. Bernardus. Petia: v. Guillelmus Pecia. Petigia (de): v. Hugo. Petra [Pietra Ligure]: 473; (de): v. Bertho lotus, Gandulfus de Pereta, Martinus. Petra Colex [Monte San Nicolao, pr. il passo del Bracco]: 607. Petralata [Prelà]: 474, 478; domini: 477; vallis: 461; (de): v. Henricus, Obertus. Petra Mola (de): v. Iacobus Murruellus. Petrasancta (de): v. Paganus. Petra Tecta [sul Bracco, sopra Moneglia]: 560, 561; castrum: 560. Petratius de Musso: 472. Petri Agoiarii, Petro Aguliario (de): v. Arigetus, Guillelmus. Petri Canis: v. Iohannes. Petri Grassi: v. Boso, Rainerius. Petri Iohannis: v. Bernardus, Iohannes. Petri Regis: v. Iohannes. Petri Sancti: v. Guillelmus. Petri Taramacii: v. Guillelmus. Petrinus Archatoris, de Capriata: 518. Belletus, de Capriata: 518. de Boveto, de Capriata: 518. de Carpenedo, de Capriata: 518. de Otta Çopa, de Capriata: 519. de Raidono, de Capriata: 519. de Scuserolo, de Capriata: 519. Manfredi Çopi, de Capriata: 519. mulaterius, de Pereto: 505. f. Oddonis de Cravexana: 475. Petro Aguliario (de): v. Petri Agoiarii. Petrobello (de): v. Oricus. Petrorico (de): v. Albericus. Petrus Advocatus, consil. Ianue: 480. Aloica, de Sancto Romulo: 451. Amigacius, de Pereto: 505. f. Amiçonis de Lecroçoris, preco et tuba- tor Mediolani: 640. archipresbiter ecclesie Sancte Marie de Castello Saone: 467, 468. Aurie: 546, 558. Aurie, f. Iacobi: 607. Açonis, consil. Terdone: 623. Balbus, de Pereto: 505. Basnere: v. Petrus Besnerius. Bellicanus, de Alexandria: 651. – 580 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Bellus: 557. Bellus, cendatarius, eius filius: v. Iacobus. Besnerius o Basnere, de Pereto: 505, 506. Bordinus, de Pereto: 505. Boça, consil. Alexandrie: 652. Bracherius, de Pereto: 505, 506; eius consanguineus: v. Pisanus. Brunus, de Alexandria: 651. Bruxatus, consil. Alexandrie: 651, 652. Burcius, de Pereto: 505. Buscesius, de Capriata: 519. Buscha, de Capriata: 518. Canef, consil. Alexandrie: 652. Canel, consil. Terdone: 617. Canis, de Alexandria: 651. canonicus ecclesie Sancte Marie de Vineis: 600. Cassus, consil. Alexandrie: 651, 652. fr. Castellani de Vignola, de Clavaro: 572. Columbi, de Pereto: 505, 506. consil. Ianue: 480. Corsus, de Alexandria: 651. Cuia, de Alexandria: 651. Curolus, consil. Terdone: 637, 639. Curtus, de Capriata: 519. Curtus, de Pereto: 505. de Andalo o Andelo, potestas Ianue: 476, 478, 546, 547, 617, 618, 620-626, 630 639. de Aquabella, de Terdona: 618. de Bermonte, consil. Alexandrie: 652. de Braida, de Palodo: 552. de Brelio, de Sancto Romulo: 451. de Campo, consil. Terdone: 617, 619. de Carlax o Carlaxi, consil. Terdone: 617619, 632. de Castro, de Palodo: 552. de Ciris, de Terdona: 618. de Conrado, de Capriata: 519. de Corva, de Alexandria: 651. de Coxano, de Pereto: 505. de Cravede, consil. Terdone: 623. de Ferro, consil. Alexandrie: 652. de Fontana, iudex et assessor potestatis Mediolani: 640. de Galeo, de Palodo: 518. de Gaudemerio, de Capriata: 518. de Gavio, de Alexandria: 651. de Golta: v. Petrus Golta. de Grondona, de Alexandria: 651. de Gualfredo, de Alexandria: 651. de Homodeo, de Capriata: 519. de Listri, de Palodo: 552. de magistro Uberto: 652. de Marino: 560. de Meiardo o Muardo, de Capriata: 518, 519. de Montebello, consil. Terdone: 637, 639. de Muardo: v. Petrus de Meiardo. de Nei, de Clavaro: 572. de Noxeolo, de Clavaro: 572. de Palençona, consil. Terdone: 637, 639. de Paxia, de Capriata: 519. de Piredo: v. Petrus de Predo. de Ponçono, marchio: 498. de Predo o Piredo, de Palodo: 552. de Puliano: v. Petrus de Pulliano. de Pulleço, consil. Alexandrie: 652. de Pulliano o Puliano, consil. Terdone: 637, 639. de Punaxo: 557; eius frater: v. Obertus de Punaxo. de Ramfredo, causidicus potestatis Ianue: 569. de Tafono, de Capriata: 519. de Taurino: 464. de Tebaldo, consil., consul Saone: 470, 471. de Varcio, consil. Terdone: 623, 637, 639. de Çucalo, de Palodo: 552. ex dominis de Mirbello: 520. episcopus Saonensis: 467-469, 471. episcopus Terdonensis: 524. faber, serviens comunis Ianue: 647. Falcus, de Pereto: 505. Faravellus, consil. Terdone: 623. ferrarius, consil. Alexandrie: 651, 652. – 581 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ) ferrarius, de Pereto: 505. qui dicor Ferrarius, notarius: 647, 650. Fortis, de Capriata: 518. Freamol, de Alexandria: 651. Fulconis, de Terdona: 618. Gallus, consil. Terdone: 617, 632. Gaudentii, de Clavaro: 572. Golta o de Golta o Goltus: 582, 583. Gonella, de Terdona: 618. Grassus, de Capriata: 518, 519. Grossus de Sancto Stephano, de Terdona: 618. Gualci: 557. Guec, de Alexandria: 651. Guercius, consil. Alexandrie: 651, 652. Guercius, consil. Ianue: 480. Guillelmi de Taiolo, de Capriata: 519. f. Iordani de Clavo: 635. Lança, de Alexandria: 651. Leçarius, de Pereto: 505 Liores, notarius: 516. Mediamanica, consil. Terdone: 637, 639. Mercadante, de Portuveneris: 562. Musator, de Capriata: 519. Muscula: v. Guillelmus. Nanus, de Capriata: 519. Nicanus: 569. Niger, causidicus: 618. Niger, consil. Alexandrie: 651, 652. notarius: 652. Panatus, eius filius: v. Ambrosius. Peladus, de Terdona: 618. Porcus, de Capriata: 519. f. Ramponi de Gagnio, notarius, de Mediolano: 625. Sagius, de Terdona: 618. Sanctus, de Capriata: 518. Sanctus: v. Roatus. Sauseramus, de Sancto Romulo: 451. Saxius o Saxus, consil. Terdone: 617, 618, 632, 637, 639. Scaçarius, consil. Terdone: 637, 639. Seccaldos, de Alexandria: 651. Segafenum, de Alexandria: 651. Seteuri: 516. Spelta, de Alexandria: 518. Stolti, consil. Terdone: 623. Stranius de Novis, consil. Terdone: 637, 639. Taiacarne, de Levanto: 587. Taramaxius o Taramacius, de Capriata: 518, 519. Tavanus, consil. Terdone: 637, 639. Tercius, de Alexandria: 651. Tigna: 557. Ventus: 500, 640. Ventus, potestas Mediolani: 625. Vincentii: 635. Çucus, de Alexandria: 651. Petrusbonus de Calcinaria, consil. Terdone: 637, 639. de Lemore: 537. Peviano (de): v. Ogerius. Peçerutus: v. Peceruti. Peçullus, Pecollus: v. Otto. Philipinus, Filipinus, dom. de Ysola: 607, 612. Philipi, Philippi, Filippi: v. Ricius Guidonis, Tanclerius. Philiponus Columbus, de Pereto: 505. Philipo, Filipo (de): v. Ogerius. Philippi: v. Philipi. Philippus, Philipus, Phylippus, Filippus eius filius: v. Navonus. Baraterius: 618. Barutii: 588. Buçolus, de Terdona: 618. Cavaruncus, consil., consul placitorum Ianue: 466, 601, 624. de Cirimello: v. Philippus Zirimelli. de Galafis: 451. de Iusta: 548. de Lamberto, consul Ianue: 596. de Monelia, eius filius: v. Bastardus de Levanto. de Scarmundia notarius: 469, 471. de Villano: 468. – 582 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ) ex dominis de Mirbello: 520. Embriacus, consul Ianue: 546. Garsus, de Levanto: 587. Gosmaudus Mediolanensis: 519. Idonis, consil. Terdone: 623. Portuveneris: 562. presbiter Sancti Ambrosii, Novariensis: 472. Rubaldini, de Vernatia: 595. Zirimelli o de Cirimello: 640. Piaggius: v. Francescus Maria. Picamilium, Piccamilium, Piçamilium: v. Henricus, Iacobus, Iohannes, Manfredus. Piccamilium, consul Ianue: 493. Piccinellus, Picinellus: 594. de Portuveneri: 556. Piccus: v. Lanfrancus, Rufinus. Picinellus: v. Piccinellus. Picius, Pitius de Alexandria: 651. Moninus: v. Pontius. Picius, Pitius, Piçus: v. Guillelmus, Hugo, Ido, Rolandus, Rufinus. Picolium: v. Poçolum. Pictavinus: v. Guillelmus. Pignolus: v. Bartolomeus, Iacobus, Symon. Piguntius: v. Hugo. Pilo (de): v. Bertholotus. Pilosus, de Alexandria: 651. Pilosus, Piolus: v. Balduinus, Rufinus. Pilus: v. Guillelmus. Pinasca, Pinascha (de): v. Granaria, Rubaldus. Pinça, de Alexandria: 651. Piolus: v. Pilosus. Piora (de): v. Guido. Piper: v. Guillelmus, Lanfrancus, Ogerius, Rubaldus, Sorleonus, Soço. Pipinus, de Alexandria: 651. Piredo (de): v. Petrus de Predo. Piris (de): v. Iohannes. Piro (de): v. Boxerius. Pirovano (de): v. Gofredus. Pisana (de): v. Guido o Gandulfo. Pisanus, consanguineus Petri Bracherii: 506. Pisanus: v. Daniel, Tedisius. piscationes: 474, 501, 515, 553. Piscator, de Alexandria: 651. Piscator: v. Bentius, Hugo. Pisce, Paxe (de): v. Guillelmus, Rufinus. Piscis: v. Gandulfus, Richardus, Tebaldus. Pise [Pisa]: 562-564, 641; consul: 562, 563. Pita: v. Manfredus. Pitio: v. Guido. Pitius: v. Picius. Pivellonus: v. Guillelmus. Pixavinus: v. Rubaldus. Piçamilium: v. Picamilium. Piçonus: v. Nicola. Piçus: v. Picius. Placentia [Piacenza]: 640; consilium: 640; (de) o Placentinus: v. Atto, Dondedeus causidicus, Rogerius de Bonifacio. placitare, placitum: 460, 493, 494, 536, 540, 561, 581, 582, 584, 631. Pladio, illi de: 506. Plana, Planis (de): v. Iohannes. Planello (de): v. Gandulfus. Planis (de): v. Plana. Plano (de): v. Balditio. Platea (de): v. Girardus, Manfredus. Platealonga [Piazzalunga-Genova]: 567; (de): v. Detesalve, Maurus, Oliverius. Platus: v. Iohannes Pelatus. Plaxani [tra Morsasco e Visone] castrum, villa: 507. Plaçemalis: v. Albertus Boterii. Plebe (de): v. Balduinus. Plecania [Cicagna], loc., plebeium: 560, 561. Plevanus de Cervaria, de Massa: 564. Plobeto, Plumbeto, Plumbedo, Pobleto (de): v. Aimericus, Albertus, Guido de Lelma, Iohannes, Mascarus, Nicola, Rubaldus. Plovera (de): v. Bernardus, Pelegrinus. Plumbedo, Plumbeto, Pobleto: v. Plobeto. Pocasal (de): v. Opiço Paucasal. Pocolium: v. Poçolum. Podii [loc. nel territorio di Pareto]: 506. – 583 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . Podio de Careto, [in districtu Gatorbe]: 546. Podium Buterium [PoggioBottaro-Testico]: 456. Podisius: v. Thomas. Poençola [Ponzò-Riccò del Golfo]: 565. Poero, Porro (de): v. Ogerius. Polecinus, Policinus, Pollicinus: v. Ansaldus, Hugo, Guido. Polla: v. Ardigatius. Polliano: v. Aço de Pavigiano. Pollicinus: v. Polecinus. Polvarius: v. Albertus Palvalli. Polver (de): v. Anselmus. Polveraria: v. Pulveraria. Pomus notarius: 648. notarius, de Capriata: 517, 518. Pomus Aureus o Auri, consil. Terdone: 637, 639. Ponasco (de): v. Punaxo. Ponasio (de): v. Guido. Poncius: v. Pontius. pondus: 461, 506, 549. Ponscuronus, Pontecorono [Pontecurone]: 530; domini: 530; (de): v. Norandus, Te disius. Ponsolo (de): v. Henriguinus. Pontaleone , Portaleone (de): v. Calvus. Ponte Carrali o Canale o Canali (de): v. Lan francus. Pontecello (de): v. Albertus. Pontecorono: v. Ponscuronus. Pontedecimo [-Genova], castellani: 622; con sules: 622. Ponteiaco (de): v. Hugo. Ponticellus [Ponticello, Genova]: 567. Pontius, Poncius de Calce: 645. de Ponçono, marchio: 498. o Picius Moninus, de Terdona: 618. Ricius, consil. Ianue: 480. Pontius: v. Raimundus. Ponçano, Punçano, Punçanno (de): v. Albertus Dolius, Anderotus, Conradus Dolius, Dalfinus Dolius, Dolius. Ponçonum, Ponçono [Ponzone]: 506; marchiones: 497, 506, 508, 548, v. Albertus, Henricus, Petrus, Pontius; v. anche Abrexis, Bernoudi vallis, Fornaca, Ravinelli, Vignale. Populo (de): v. Anselmus. Porcaria, Porcharia, (de): v. Aldonus o Arduinus, Rolandus. porcaritium: 506. Porcarolii: v. Rubaldus. Porcel: v. Iohannes. Porcellinus, de Vernatia: 595. Porcellus, de Vernatia: 595. Porcellus: v. Bartolomeus. Porcha (de): v. Anselmus de Porta. Porcharia (de): v. Porcaria. Porchel de Carlax, consil. Terdone: 632. Porchetus Streiaporcus: 456, 475, 626. Porcis (de): v. Porcus. Porconus, consul placitorum Ianue: 453. Porconus: v. Obertus. Porcus castellanus Gavi: 538, 540, 541. de Cruce, consil. Ianue: 480. de Porcis: 519. de Sancto Laurentio, consil. Ianue: 624. Taphonus: 537. Porcus, Porrus: v. Guillelmus, Obertus, Petrus. Porrata, de Terdona: 618. Porrata (de): v. Hugo, Obertus. Porro (de): v. Ogerius de Poero. Porronan, de Palodo: 552. Porronano (de): v. Henricus. Porronar: v. Rainaldus Peronar. Porrus, de Sancto Romulo: 451. Porrus: v. Obertus Porcus. Porta, Porcha, Prola, illi de: 506; (de o de la): v. Alacer, Alegrus, Anselmus, Arditus, Arnaldus, Bernus, Dulçardus, Iacobus, Iordanus, Martinus, Mussus, Nicola, – 584 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Porta Bertramis [pr. la torre del Salto della Quercia, Montignoso]: 473, 493, 494, 607. Porta Bosadra (de): v. Iordanus. Portaleone (de): v. Calvus de Pontaleone. Portonarius: v. Ansaldus. Portu (de): v. Anselmus de Porta. Portusmauritius, Portusmauritii, Portumauricio [Portomaurizio-Imperia]: VI, 452, 473, 474, 477, 478, 480, 486, 488, 490; centracus: 452; consiliarii, consiliatores: 452; consules: 452, v. Daniel de Unegia; iudex: v. Bonusvassallus de Aldo; parlamentum: 490; potestas: 452; sigillum: 452; v. ecclesia Sancti Mauritii; (de): v. Ansaldus, Bonifatius, Daniel. Portusveneris, Portuveneri [Portovenere]: 461, 581, 582, 584, 596, 597, 607, 608; castellani: 588, 596, 608; castrum: 588, 608; consiliatores: 452; (de) o homines: v. Aicardus, Andreas burgensis, Ansaldus Butinus, Ansaldus Lavagius, Belengerius de Nerbona, Bello Amore, Bellusbrunus, Bennatus, Bentius, Bonusvassallus Malfiliaster, Buarellus, Castagna, Columbus, Crollamonte, Dodo, Dondecus, Durandus, Faulus, Gallus, Grimaldus, Grognus, Guido Caput Agni, Guido de Pisana, Guido de Statione, Guido Moscollonus, Guido Namfus, Guillelmus, Guillelmus Balbus, Guillelmus Grassus, Guillelmus Pancinus, Henricus de Corvulo, Henricus Detesalve, Hugo Tanclerii, Iacobus Baldicionis, Ido Capra, Ingo Rubeus, Iohannes cocus, Iohannes Mortuussitis, Iohannes Petri Regis, Lanfrancus Barutius, Lanfrancus Broccus, Lanfrancus de Arfeçano, Manfredus bancherius, Marchio Buller, Marinus, Martinus Bolognese, Martinus de Begastri, Melioratus, Michael, Mussus de Porta, Nicola, Nicola Bocatii, Obertus Grassus, Obertus Matarolus, Ogerius de Insula, Ogerius de Poero, Ogerius Quatuor Ova, Ogerius Staragiolus, Oliverius Brançullus, Opiço, Otto, Pantaleo Pedicula, Patrius Barbavaria, Pelatus, Petrus Mercadante, Philippus, Piccinellus, Rodulfus, Rolandus de Insula, Rubaldus de Casella, Rubaldus Rubeus, Rubeus, Symon Guidonis de Novaria, Thomas Sardena, Tignosus, Vassallus de Sarçano, Vassallus Grassus. Poçolasca [nel territorio di Pareto], aqua: 506; illi de: 506; (de): v. Guisulfus, Henricus, Iacobus, Uberçonus. Poçolum, Poçolo, Poçolium de Gropo, Paçolum, Picolium, Pocolium [Pozzol Groppo]: 530, 624; domini de: 530; (de): v. Obertus. Prata (de): v. Guillelmus. Pratis (de): v. Anselmus, Otto. Prato Albuino (de): v. Crescembene. Pratolongo (de): v. Minionus, Rubeus. Prealono (de): v. Blancardus. Prealonus: v. Pancia. Precipianum, Precipiano, Precepanum, Percepianum, Percipianum, Perciplanum, Paxianum: 617, 622-624, 632; castellani: 617, 622-624, 632; consules: 622; (de): v. Avogaria. Predosia [Predosa]: 546. Predo, Piredo (de): v. Petrus. Predus: v. Rubaldus. Pregnus: v. Guillelmus, Iohannes. Premum [Premio, cas. di Martina d’Olba]: 506. Preo (de): v. Guido. Preonatio (de): v. Rufinus. presbiter: v. Bonusfilius, Guido, Henricus de Treisio, Iohannes de Plumbedo, Otto, Rubaldus, Rufinus. Preve Accular, de Alexandria: 651. prexonerii: 618, 640. Prima (de): v. Iohannes de Prina. Primus Berfolium: 560, 562. Prina, Prima (de): v. Iohannes. principes Romani: 603. Privatus: v. Obertus. – 585 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . Prosperi: v. Albertus. Prosperius de Carpeneto, consul Mugnanici: 526. Provincia [Provenza]: 568. Provincialis: v. Albertus, Bernardus, Francescus, Guillelmus. Pugnator: v. Fulco. Pugnus de Foro, de Alexandria: 651. de Gamundio: 648. Pulexel, de Alexandria: 651. Pulfino (de): Pulvino. Puliano (de): v. Pulliano. Pulixel: v. Rainerius. Pulleço (de): v. Petrus. Pullerus Burel, de Alexandria: 651. Pulliano, Puliano (de): v. Obertus, Petrus. Pulveraria, Polveraria [Polverara-Riccò del Golfo]: 605; (de) v. Falconus. Pulvino, Pulfino (de): v. Iohannes, Rufinus. Punaxo, Ponasco (de): v. Fulco, Obertus, Petrus. Punctus: v. Arnaldus. Punça: v. Odditio. Punçano, Punçanno (de): v. Ponçano. Punçivena, de Alexandria: 651. Purpura ux. Manfredi de Uxecio: 503. Puteo (de): v. Conetinus, Iohannes, Massanellus, Murrus, Obertus, Rubaldus. Puteobonello (de): v. Iordanus f. Iterii Iordani, Resonatus. Quadraginta, Quaranta (de): v. Bonifatius. Quargnento, Quargento (de): v. Soldanus. Quartanus, eius filius: v. Iacobus. quartinus: 460, 567, 568. Quatuor Ova: v. Ogerius. Quelea: v. Hugo. Quilichinus: v. Quirichinus. Quinquefaxi: v. Anselmus. Quintino (de): v. Rubaldus. Quinto (de): v. Guillelmus. Quirichinus, Quilichinus de Mezano, f. Bertholini, notarius: 527. Rabia: v. Hugo. Racis, terra de: 506. Racone (de): v. Aimericus. Racus: 645. Rafagnus, Raffagnus, consil. Terdone: 637, 639. Rafaldus: v. Rastaldus. Raffagnus: v. Rafagnus. Raffanus: v. Amicus. Rafficota: v. Otto. Rafficotus, Raficotus: 451. Vicecomes, consul Sancti Romuli: 450. Raghis (de): v. Iacobus de Christianis. Raidono (de): v. Petrinus. Raidonus Pastor, de Capriata: 518. Raimbaldus: v. Guillelmus. Raimundatius, de Sancto Romulo: 451. Raimundino (de): v. Sorracus. Raimundus, Raimundinus: 589. Aianna, de Sancto Romulo: 451. Balbus: 506. f. Balduini de Veçano: 605. Canis: 451. Carlus, consil. Albingane: 463, 464. Colerius, de Sancto Romulo: 451. de Alba, iudex potestatis Saone: 466-469. de Brelio, de Sancto Romulo: 451. de Catalana, de Capriata: 519. de Fressia o de Volta, consul Ianue: 452, 546, 590, 591, 608. de Oddone, consul Capriate: 517, 518. de Rapallo: 562. de Rustico: 468. de Solerio, de Palodo: 551. de Veçano: 553-555, 612. de Volta: v. Raimundus de Fressia. Dolius, consil. Terdone: 637, 639. Drumalis, de Sancto Romulo: 451. – 586 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Fulchius: 459. Gattus, de Sancto Romulo: 451. Granella, consul Sancti Romuli: 451. iudex de Ianua: 625-631. iudex potestatis Saone: v. Raimundus de Alba. Iudex, de Vintimilio: 456. Lavagninus: 464. Malavolta, de Alexandria: 651. Paximus, consil. Terdone: 623. Pontius, de Sancto Romulo: 451. Sala, de Sancto Romulo: 451. Saxus: 476. Scannabeccus, consil. Terdone: 623. Scoferius, de Pereto: 505. Viduus, de Pereto: 505. Raimundus: v. Hugo. Rainaldinus: v. Rainaldus. Rainaldo, Minaldo (de): v. Vivianus. Rainaldus, Rainaldinus, Raynaldus: 557. Arabitus, de Palodo: 552. Archantus, eius hora: 504. archiepiscopus Coloniensis, archicancellarius Italie: 548; eius sigillum: 548. Beaqua, consil. Saone: 471. Bobonus, de Sancto Romulo: 451. Breienascus, consul Cispitelli: 476. Ceba, consil. Ianue: 624. de Aldis: 541. de Alexandria: 651. de Beliça: 557. de Campixio, consul Papie: 621. de Capriata: 519. de Cavanna, consil. Terdone: 637, 639. de Fulcone, de Alexandria: 651. de Langasco, notarius: 522. de Morticio, de Alexandria: 651. de Sancto Romulo: 469. de Tramuntata o Tramuntan, de Palodo: 552. Francigena, de Sancto Romulo: 451. Gauxum o Gauxon: 524. f. Guillelmi de Costa, de Clavaro: 572. Henricus, consul Sancti Romuli: 450. Peronar o Porronar, de Palodo: 552. Rossus, de Sancto Romulo: 451. Sefredus, consul Sancti Romuli: 450. Rainaldus: v. Bonavia. Rainatius: v. Bonichus. Rainerio, Raneço (de): v. Bonussegnor. Rainerius, Raynerius eius frater: v. Armannus. Cota, potestas Ianue: 565, 585. de Alberico o Albrico, de Capriata: 519. de Buxeto, consil. Terdone: 637, 639. de Calcinaria, consil. Terdone: 637, 639. de Caxano, consil. Terdone: 623. de Coconito: 558, 559. de Comitibus, consil. Alexandrie: 651, 652. de Gandutio, de Capriata: 519. de Gavi, marchio: 527. de Lagneto, advocator, advocatus Ecclesie Bruniatensis: 588; eius frater: v. Armannus. de Latraria, de Massa: 564. de Massa, marchio, eius filii: v. Conradus, Opiço. de Palodo, marchio: 549-552. de Sancto Quintino, consil. Terdone: 637, 639. de Sancto Sebastiano: 558, 559. de Vernatia: 595. ex dominis de Mirbello: 520. Gavacanus: 557. Guasconus: 523. Nanus, de Alexandria: 651. Petri Grassi: 519. Pulixel, de Alexandria: 651. Salvanus, servitor comunis Mediolani: 640. Sanctus, de Alexandria: 651. Vesontis, de Pereto: 505. Rainulfi: v. Symon. Rainuntinus: v. Ramicinus. Raiolis (de): v. Obertus. Rambertinus de Bovarello: v. Rambertinus Guidonis Bovarelli. de Gisleriis, potestas Alexandrie: 640. – 587 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Guidonis Bovarelli o de Bovarello, Rambertinus de Bovarello, potestas Ianue: 517, 598-603, 623, 624. Ramerum, Ramum, Rame [Radmei, cas. di Arquata S.]: 530, 624. Ramfredo (de): v. Petrus. Ramicinus, Rainuntinus Ottonis de Meleto, de Capriata: 519. Ramingus, de Massa: 564. Ramo (de): v. Bertholotus. Ramponus de Gagnio, eius filius: v. Petrus. Ramum: v. Ramerum. Rana: v. Otto. Ranerdo (de): v. Obertus. Raneço (de): v. Bonussegnor de Rainerio. Rapallum, Rapalli, Rapallo: 587, 588; potestas: 587; (de): v. Genesius, Guillelmus, Ogerius, Raimundus. Rasca: v. O. Rascherius: v. Obertus. Rascus: v. Rausçus. Rasor: v. Anselmus. rassa: 450, 452-456, 462, 465, 466, 473, 475; v. anche iura. Rastaldus, Rafaldus, eius filius: v. Comes. Rataldi: v. Guercius. Rataldus: 557. Ratius: v. Aicardus. Ratus: v. Anselmus, Guillelmus, Rodulfus. Raude (de): v. Guido. Rauquinteaiast, Rauquintevast, de Vernatia: 595. Rauscho (de): v. Rausço. Rausclus: v. Rausçus. Rausço, Rauscho (de): v. Otto, Rufinus de Musco. Rausçus, Rascus, Rausclus consil. Alexandrie: 652. de Capriata: 519. Ravagnas: v. Guisulfus. Ravarius, Raverius: v. Guillelmus. Ravaxius: v. Otto. Ravelius, de Alexandria: 651. Raverius: v. Guillelmus Ravarius. Ravinelli [Ravetta-Ponzone]: 506. Ravinus, de Capriata: 518, 519. Raviol: v. Obertus. Raxon: v. Obertus. Raxonarius, Raxonerius: v. Arnaldus, Dominicus. Raynaldus: v. Rainaldus. Raynerius: v. Rainerius. Recalcatus: v. Obertus. Recho, Rechum [Recco]: 570, 571; consules: 570; (de): v. Girardus. Recucus de Mercadello, de Palodo: 551. Redoxus: v. Guido. Redulfus: v. Rodulfus. Redus: v. Rubaldus. regalie: 507-510, 512, 515, 520, 521, 553, 556. Regis: v. Iohannes Petri. Regnaterra, eius heredes: 506. Reitatius, consil. Terdone: 632. Relecatus, de Palodo: 552. Remedeus: v. Romedeus. Remolfengum, Remulfengum [Remorfengo- Montiglio]: 558, 559. Remuschi: v. Conradus. Remusus, Remussus de Buxedo, consil., consul Terdone: 617-619, 632. Renagio (de): v. Girardus. Resonatus de Puteobonello, civ. Mediolani: 627-630, 636. Restagni, Restagnus: 506; v. Albertus. Reucalaventre, Tettalaventre: v. Fulco. Reversatus: v. Sapa. Reça (de): v. Torsellus. Reçacatus, consil. Alexandrie: 651, 652. Reçum, Rezum [Rezzo]: 461; vallis: 461; v. anche Lavina. Ribaldus: v. Rubaldus. Ricaldus Lavaninus, de Palodo: 552. Ricco (de): v. Arditio. Richardo (de): v. Rolandus. Richardus de Monterufo: 581. – 588 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA de Turnegno o Trenego, de Palodo: 552. Piscis, consil. Terdone: 637, 639. Richerius, de Sancto Romulo: 451. Richerius: v. Iordanus. Ricia: v. Guido. Ricii, Ricius: v. Albertus, Iacobus, Iohannes, Pontius; v. anche Ritius. Ricobonus: 510, 512, 515. Coxanus, notarius: 503, 504, 510, 515, 547, 633. iudex: 460, 474, 475, 481, 498. Paxie, de Levanto: 587. Ricolfus: v. Obertus. Ricomagnus, Ricomanus, de Vernatia: 594, 595; eius filius: v. Bernardus. Riguetia, de Sancto Romulo: 451. Riguetius: v. Bonifatius. Rigueça: v. Bonifatius. Ripa (de): v. Gandulfus. Ripalta, Ripaalta [Rivalta Scrivia], illi de: 537; mansio de Bruersa: 541. riperia: v. riveria. Risturbidum, Rivus Turbidus, [Rivotorbido, Genova], aqua: 567, 568. Ritius, Ricius de Maço, de Massa: 564. Guidonis o Guidoni Filippi, consil. Terdone: 637, 639. fr. Lanfranci de Palodo: 552. Stultus: 561. Ritius: v. Guilcius. Ritorto (de): v. Amatus Flerius, Pastores. Rivalta [Ripalta-Borghetto di Vara]: 565; castrum: 584; consules: 584; domini: v. Bea- qua, Marabutinus, Orandinus, Pedecinus; (de): v. Amiço. Rivarolia (de): v. Iordanus. Rivarolio (de): v. Hugo. riveria, riperia: 450, 452-456, 461, 462, 465, 466, 474, 475, 477, 478, 486, 499, 500. Rivernate [Rivernario-Arnasco]: 461. Rivolta de Rivolta f. Iacobi, preco et tubator Mediolani: 640. Rivolta (de): v. Iacobus, Rivolta. Rivus Turbidus: v. Risturbidum. Roatius, de Sancto Romulo: 451. Roatus Petrus Sanctus, de Capriata: 519. Roba (de): Obertus. Robatus Favarius, de Alexandria: 651. Robero (de): v. Gandulfus de Rubeo. Robertus Baldus, de Capriata: 518. de Costa, de Palodo: 552. Gaiolus, de Sancto Romulo: 451. Roboreto (de): v. Arnaldus, Henricus. Roboretum, Roveleta [Rovereto-Gavi L.], nemus: 540, 542. Roca, Rocha (de): v. Albertus, Bernardus, Obertus Fulconis. Rocaldono, Roncadono (de): v. Manfredus. Rocha (de): v. Roca. Rocha Corvaria [Rocca Crovara-Villanova d’Albenga], castrum: 456, 461, 463, 464, 475. Rocha Grassi [Grossi-Pareto]: 506. Rocheta de Pallafea o Pelaphea [Rocchetta Palafea]: 640. Rocia: v. Nicola. Rodenscauda, Rodecauda: v. Iacobus. Roderico (de): v. Guillelmus. Rodericus: 453. de Tabia: 491. Rodobio (de): v. Guidotus. Rodulfinus: v. Rodulfus. Rodulfo (de): v. Guillelmus, Nicola, Paganus. Rodulfus, Rodulfinus, Redulfus Ciça o Ciçus, de Pereto: 505, 506. de Berta de Ast, consil. Alexandrie: 652. de Busone, consil. Alexandrie: 652. de Calcinaria, consil. Terdone: 632. de Danio o de Namo, consil. Alexandrie: 652. de Graidano, potestas Ianue: 479. de Milano, consil. Terdone: 632, 637, 639. de Namo: v. Rodulfus de Danio. de Portuveneri: 562. Falavel, Falavellus, Faravellus, consil., consul Terdone: 617-619, 622, 632, 637, 639. – 589 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA ) Leçarius, de Pereto: 505. Malrasus, de Pereto: 505. Omutii, consil. Terdone: 623. Paganelli, dom. Veçani et Carpene: 608. Ratus, de Pereto: 505. serviens potestatis Terdone: 620. Çugius, de Pereto: 505. Roellarius: v. Valentinus. Rofino, Rofinus: v. Rufino, Rufinus. Rogerius, Roglerius, Rugerius f. Alberti Taberne: 640. beccarius, de Capriata: 518. Carroxius: v. Ogerius. de Bonifacio de Placentia: 640. de Cagnanega, causidicus potestatis Ianue: 585. de Iusta: 560, 562. de Maraboto o Marabotis: 461, 560, 561, 621, 622. de Paver o Paverio: 537, 541, 557; eius domus: 522. ex dominis de Mirbello: 520. Elye: 466. Marabotis: v. Rogerius de Maraboto. Tigna, de Alexandria: 651. Rogiatus: v. Henricus. Roglerius: v. Rogerius. Rolando, Rollando (de): v. Anselmus, Guido. Rolandus, Rollandus, Rollandinus: 564. eius filius: v. Albertus. Baapici o de Baapiço: 557. Belmustus: 450. Caponus, de Capriata: 518. Catanie, de Pereto: 505. Cona, consil. Alexandrie: 651, 652. Croti: 546. de Airaldo, de Clavaro: 572. de Ast, de Alexandria: 651. de Baapiço: v. Rolandus Baapici. de Borroano o Borriano, de Palodo: 552. de Burçono: 601-603. de Carmadino, consul placitorum Ianue: 459, 622. de Fontona, de Levanto: 587. de Insula, de Portuveneris: 562. de Latraria, de Massa: 564. de Murta, consil. Ianue: 480. de Palodo: 552, 557; eius fratres: v. Lanfrancus de Palodo, Paverius, Ritius. de Pastino, de Clavaro: 572. de Paxano: 585, 586. de Paxia, de Capriata: 519. de Porcaria: 608. de Richardo, notarius: 450, 453-455, 461, 462, 465, 466, 473, 479, 488, 498-500, 513, 547, 558, 562, 565, 584, 585, 588, 616. de Sigifredo o Signifredo, consil. Alexandrie: 652. de Vernatia: 595. de Çucalo, de Palodo: 552. guardator: 494, 501. Guidonis, dom. Veçani et Carpene: 608. fr. Hugolini Butiioni, dom. Veçani et Carpene: 608. Lutius, consil. Alexandrie: 652. Pitius: 462. Scaça: 540. serviens Caligepallii: 588. f. Stulti: 561. Vetulus, de Alexandria: 651. Rollandinetus: 561. Rollandinus, Rollando, Rollandus: v. Rolando, Rolandus. Romagno (de): v. Guillelmus. Romani principes: 603. Romedeus, Remedeus Ruscha o Rusca, potestas Ianue: 456, 457, 475, 527, 581, 583585, 587-591, 593-597, 603, 604, 608, 611, 614, 647, 648, 650-652. Roncadono (de): v. Manfredus de Rocaldono. Rondaninus: v. Bondaninus. Roneço (de): v. Gandulfus. Rontius de Gavi: 541. Roperga (de): v. Ansaldus. Rossilionus, Rusilionus [Rossiglione], ca strum: 508-510, 512. – 590 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA rosum: 624. Rovedus, consil., consul Terdone: 617, 639. Rovedus: v. Albericus, Anselmus, Aço, Dura, Gilius, Grassus, Henricus, Lanfrancus, Leonardus, Manfredus, Obertus, Rufinus. Roveleta : v. Roboretum. Roverem Bellam [loc. tra Monte Orsaro e Giusvalla], in: 506. Rovereto, Roveto (de): v. Obertus. Roxano (de): v. Iohannes. Roça: v. Lanfrancus. Ru. Boverius, de Terdona: 618. Ruatus: v. Ottobonus. Rubaldagia, Rubaldalia de Passiano: 555, 585, 586. Rubaldelli, Rubaldello (de): v. Fulco, Lambertus. Rubaldi: v. Lambertus. Rubaldi Burdoni: v. Açarius. Rubaldini: v. Philippus. Rubaldus, Rubaldinus, Ribaldus: 562. Aaratus, ex dominis Castelleti: 522. Albericus: 576, 577. Anivinus, consil. Ianue: 480, 575-580. Antiochie, consil. Ianue: 480. Appostolus, consil. Alexandrie: 652. Bassus, consil. Albingane: 464. Bellotus, consil. Alexandrie: 652. Besacia: v. Bisacia. Broccus, consil. Terdone: 617. Bucca, de Alexandria: 651. Buccaordei: 466. Cafarotus, de Capriata: 518. Calvus, consil. Alexandrie: 652. Cigognardus: 462. Cona, de Alexandria: 651. Cuignardus o Cungnardus o Guignardus, consul Albingane: 463, 464. de Borel, de Massa: 564. de Borello, consul Diani: 453. de Cairantio: 547. de Canale: 545. de Casella, de Portuveneris: 562. de Cella, de Levanto: 587. de Cisina: 557. de Contili, de Capriata: 518. de Cornali: 557. de Garexio: 474. 481, 486-488. de Grimano, de Alexandria: 651. de Guiguerra, de Alexandria: 651. de Malpaxuto o Malpaxutus, consil., consul Terdone: 617, 621-623. de Montemerlo, consil. Terdone: 617-619, 632. de Montilio: 558, 559. de Musso, de Alexandria: 651. de Panigali, miles potestatis Ianue: 598. de Pertuso, de Terdona: 618. de Pinasca, senator Ianue: 560, 562. de Plumbeto, consil. Terdone: 623. de Porta, de Pereto: 505. de Puteo, consil. Alexandrie: 652. de Quintino, de Capriata: 519. de Sancto Ursicino, serviens comunis Ianue: 647. de Valdenasci o Valdenasco, de Palodo: 552. de Vivaldo, senator Ianue: 562, 578; eius filius: v. Vivaldus. Detesalve: 458, 461, 493. Gafor o Gaforii o Gaforius o Gaforus, consil. Terdone: 617-619, 632, 637, 639. Garroxius, consil. Albingane: 464. gastaldus, de Palodo: 552. Goia, consil. Terdone: 637, 639. Gonella o Gonellus, consil. Terdone: 618, 619. Granonus, consil. Terdone: 637, 639. Groppus, de Terdona: 618. Guelfus, consul Ianue: 549, 550, 552. Guignardus: v. Rubaldus Cuignardus. Legenda, de Alexandria: 651. Lercarius, consul placitorum Ianue: 560, 562, 564. Malepoçatus, de Terdona: 618. Malpaxutus: v. Rubaldus de Malpaxuto. – 591 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Malvicinus o Malvinus, consil. Terdone: 618, 619, 632. Misererii, consil. Terdone: 623, 637, 639. Nitia, consil. Alexandrie: 651, 652. Opiçonis, consil. Terdone: 623, 637, 639. Palma, de Sancto Romulo: 451. Pan, de Alexandria: 651. Paxius: 565, 585, 622. Pellatius, consul Nauli: 465. Piper: 562. Piper, consil. Alexandrie: 652. Pixavinus: 463, 464. Porcarolii, de Levanto: 587. Predus: 462. presbiter, canonicus ecclesie Sancte Marie de Castello Saone: 467-470. Rubeus, de Portuveneris: 562. Squarçaficus, consil. Alexandrie: 652. Taxius: 462. Ususmaris, senator Ianue: 562. Vexosus o Vexonus, de Pereto: 505, 506. Rubeo, Robero, Rubero (de): v. Gandulfus, Lanfrancus Rufini, Toianus. Rubeus: 534. de Costa, de Palodo: 552. de Orto, scriba comunis Ianue: 461, 479, 580, 614, 652. de Pegorilo, consil. Terdone: 637, 639. de Portuveneris: 562. de Pratolongo: 631. de Volta, consul Ianue: 452, 493, 527, 532, 533, 547, 560, 574, 576, 577, 589, 593. Rubeus: v. Albertus, Bonifatius, Fulco, Guido, Guillelmus, Henricus, Hugo, Hugolinus, Ingo, Iohannes, Lanfrancus, Obertus, Otto, Rubaldus, Samuel. Ruburdoni: v. Açinus. Rubus: v. Artuxus. Ruffignolus, Bussignolus, consil. Terdone: 637, 639. Ruffinus, Ruffus, Rufinetus: v. Rufinus. Rufini: v. Gandulfus. Rufini de Grilla: v. Dalfinus. Rufini de Rubeo: v. Lanfrancus. Rufininus: v. Rufinus. Rufino, Rofino (de): v. Aimerius. Rufinus, Ruffinus, Rofinus, Ruffus, Rufinetus, Rufininus Abeli, consil. Terdone: 617. Alfade, de Capriata: 518. Almasor, consil. Terdone: 637, 639. f. Anselmi de Foro: v. Rufinus de Foro. Arancaboscus, notarius: 558, 559. Armeçanus, de Alexandria: 651. Arnaldi, consil. Terdone: 637, 639. Asaxus, de Capriata: 519. Asinarius: 640. Astensis: v. Rufinus de Ast. Baianus: v. Rufinus Boianus. Beguira, consil. Terdone: 623. Bergognoni de Carlaxio: 637, 639. Bernardi Debel, consil. Terdone: 619. Boianus o Baianus, consil. Alexandrie: 652. Bragatus, de Terdona: 618. Branchata, de Capriata: 518, 519. Buscherius, de Capriata: 518. Canis, consil. Terdone: 623, 637, 639. castaldus, consil. Terdone: 623. Cavalerius, de Capriata: 519. Collus, consil. Alexandrie: 652. comes: 561; eius filii: v. Girardus, Hugolinus. Cona, consil. Alexandrie: 652. consil. Alexandrie: 651, 652. Corolo, consil. Terdone: 632. Corsus, consil. Terdone: 617, 618. Croce o Croze: 640. de Aimeli, de Alexandria: 651. de Aire o Arte, consil. Alexandrie: 652. de Alberico o Albrico, de Capriata: 518, 519. de Aramengo: 558, 559. de Arte: v. Rufinus de Aire. de Ast o Astensis, iudex: 461, 486, 486, 488-492, 580, 614, 652. de Baxiano: 648. de Bec, de Alexandria: 651. – 592 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA de Belmi, de Terdona: 618. de Bosco, consil. Alexandrie: 652. de Braimante, de Capriata: 518. de Burdino, consul Capriate: 513, 518. de Calcinaria, notarius: 637-639. de Carlaxio, consil. Terdone: 623. de Cavanna, consil. Terdone: 623. de Caxano, consil. Terdone: 623. de Comitibus, de Alexandria: 651. de Cornilia, consil. Alexandrie: 651, 652. de Elena, de Capriata: 518. de Engelerio, da Capriata: 519. de Foro o Fopo, f. Anselmi, consil. Alexandrie: 640, 651, 652. de Fracta, de Alexandria: 651. de Fulcone, de Capriata: 518. de Gaçol, consil. Alexandrie: 652. de Georgio, consil. Terdone: 623. de Gercino, de Capriata: 519. de Gombarana, consil. Terdone: 623. de Grilla o Grulla, consul Capriate: 517 519. de Guidogaço, de Capriata: 519. de Homuciis, consil. Terdone: 637, 639. de Laveroce de loco Gavio: 631. de Malta, consil. Alexandrie: 652. de Maraç, de Alexandria: 651. de Maricolda, de Capriata: 518. de Mediolano, consul de Terdona: 618, 621. de Meiardis, de Capriata: 519. de Montemerlo, consil. Terdone: 637, 639. de Musco o Rausço, de Capriata: 519. de Mussis, consil. Terdone: 623, 634. de Nigro, de Capriata: 519. de Ogerio, de Capriata: 518. de Ottobel, de Alexandria: 651. de Ottone, de Alexandria: 651. de Parma, consil. Alexandrie: 652. de Pelegrino, de Capriata: 519. de Pisce, de Capriata: 518, 519. de Porta, consil. Terdone: 637, 639. de Porta, iudex: 553, 554. de Preonatio, de Capriata: 518. de Pulfino o Pulvino, consil. Terdone: 637, 639. de Rausço: v. Rufinus de Musco. de Soçopilo, consil. Alexandrie: 652. de Spixa: 557. de Taber., consil. Terdone: 623. de Valentia: 548. Deghe, de Capriata: 519. Dolius, consil. Terdone: 637, 639. Galea, de Alexandria: 651. Gasege, de Palodo: 551. Gaçar, consil. Alexandrie: 652. Grandus, consil. Alexandrie: 651, 652. Gras, de Alexandria: 651. Guarcinus, de Alexandria: 651. Guascus: 640. Guascus, de Capriata: 519. Guercius, de Alexandria: 651. Ianuensis, de Capriata: 519. iudex: v. Rufinus de Porta. Malpaxutus: 640. Mofonus o Musonus o Mufonus, consil. Terdone: 617, 623, 632. Mussus, de Capriata: 519. Nebula, de Alexandria: 651. notarius: 633. Pastorchius: 541. Peladus de Bosco, de Terdona: 618. Piccus, de Capriata: 518. Pilosus o Piolus, consil. Alexandrie: 652. Pitius o Piçus, de Alexandria: 651, 652. preco Alexandrie: 651. presbiter, de Alexandria: 651. Rovedus, consil. Terdone: 637, 639. Scacavel, consil. Alexandrie: 651, 652. Scopel o Scopellus o Scupellus, consil. Ter done: 617-619, 621, 623. scriba, de Alexandria: 651. Scupellus: v. Rufinus Scopel. Stancatus, de Capriata: 518. Stracha o Straca, consil. Alexandrie: 651, 652. Supinus, de Terdona: 618. – 593 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Varolus, de Alexandria: 651. Vena, de Alexandria: 651. Veneram, de Alexandria: 651. Vetulus, consil. Alexandrie: 652. Villanus, consil. Terdone: 623. Rugerius: v. Rogerius. Runchum, Runco [Ronco Scrivia]; 524; castrum Spinolorum: 640; v. anche Burgus Fornariorum, Cete montana, Cassinum, Fons de Peroallo, Monteclarii;(de): v. Iacobus. Runcinetus Anfusini, de Levanto: 587. Runco: v. Runchum. Rusca, Ruscha: v. Romedeus. Rusilionus: v. Rossilionus. Rustichellus, consil. Terdone: 623. Rustichinus de Morcula, de Levanto: 587. Rustico (de): v. Bonavia, Raimundus. Rusticucius de Muticano, de Massa: 564. Rusticus de Florana, de Clavaro: 572. de Sancto Romulo: 451. Rustiginus de Fontona, de Levanto: 587. Pagane, de Levanto: 587. Ruçenetus, castellanus Brovie: 506. Ruçollo (de): v. Albertus. Sabbatinus, Saubatinus de Collosio o Collo, de Massa: 564. Saccarellus: v. Cuneço. Sacco (de): v. Iacobus. Saccus: v. Bonusiohannes, Fulco Faccus, Obertus. Sacherius: v. Guillelmus. Sachetus, de Vernatia: 595. Sachetus: v. Obertus. Sagius: v. Petrus. sal: 456, 474, 475, 486, 506, 568. Sala, Sala (de o de la): v. Albertus, Anselmus, Bulgarus, Iohannes, Martinus, Raimundus. Saladinus, Saldinus de Pereto: 505. de Vernatia: 595. de Veçano: 614. Salamonus: v. Anselmus. Salanius: v. Obertus. Salario (de): v. Guillelmus, Hugo f. Guillelmi. Saldinus: v. Saladinus. Salican: v. Obertus. Salinben: v. Bertram. Sallius: v. Guillelmus. Salmonus notarius: 486-492. Salomon: 506. Saltarius, de Terdona: 618. saltarius: v. Alinus, Guido de Çerbo, Guillelmus, Martinus. Saltellus, de Vernatia: 595. Saluciarum [Saluzzo] marchiones: 493. Salumbra cometissa: 506. Salvagius Malpaxutus, de Terdona: 634. Salvanus: v. Rainerius. Salvaticus, consil. Terdone: 632. Salvaticus: v. Andreas, Aço, Obertus. Salvus, Salvetus, de Vernatia: 595. Samarugua, Samaruga: v. Iohannes. Samuel Rubeus, consil. Alexandrie: 651, 652. Sancta Agnete (de): v. Guillelmus. Sancta Savina, terra: 540. Sanctalcarel: v. Hugo Sclancarel. Sancti: v. Guillelmus Petri. Sancti Albani, prepositus: v. Iohannes. Sancto Ambrosio (de): v. Albertus, Guillelmus. Sancto Donato (de): v. Francescus. Sancto Georgio (de): v. Guillelmus. Sancto Georgio in Palatio (de): v. Ferrabovis f. Iohannisbelli Ferrarii. Sancto Ginesio (de): v. Ansuisius. Sancto Laurentio (de): v. Nicola, Porcus, Thomas. Sancto Martino (de): v. Henricus. Sancto Michaele ad Clusam (de): v. Obertus Bandus. – 594 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA dus. Sancto Pagano (de): v. Alegrus de Pagano. Sancto Quintino (de): v. Rainerius. Sancto Romulo: v. Sanctus Romulus. Sancto Sebastiano (de): v. Iacobus, Rainerius. Sancto Stephano (de): v. Carlo, Guillelmus, Petrus Grossus. Sancto Sylo (de): v. Symon. Sancto Ursicino (de): v. Rubaldus. Sancto Vitali (de): v. Arnaldus, Bonus, Niger. Sanctus: v. Petrus, Rainerius, Roatus Petrus. Sanctus Albanus [Sant’Albano di Bobbio ?], prepositus: v. Iohannes. Sanctus Donatus [San Donato-Genova]: 567. Sanctus Fructuosus [San Fruttuoso-Camogli]: v. monasterium. Sanctus Georgius [San Giorgio-Vezzi Portio]: 474, 480. Sanctus Marzanus [San Marzano Oliveto]: 640. Sanctus Pancracius [Genova]: 568. Sanctus Rafeus [San Raffaele Cimena]: 558, 559. Sanctus Romulus, Sancto Romulo [Sanremo]: 450, 451, 478; capitulum: 451; centracus: 450; consiliatores: 450; consules: 450, v. Anfossus, Bonifatius Arçhimbaldus, Comperatus Gambatorta, Gofredus, Otto Raficota, Rafficotus Vicecomes, Raimundus Granella, Rainaldus Sefredus, Rainaldus Henricus; domus Guillelmi Astexane: 251; potestas: 450; sigillum: 450, 452; turris: 451; (de) o homines: v. Aicardus Ratius, Alcherius, Aldericus, Almannus, Ambo Nuvelanus, Anselmus Algarissus, Anselmus Grecus, Anselmus Gurrenguisus, Archimbaldus, Arditio Arcilia, Arditio de Ricco, Arditio Fotuitor, B. pelliparius, Balduinus Baraba, Balduinus Çurra, Baldus Vetulus, Berno, Bobonus de Costa, Bona- via de Costa, Bonifatius Rigueza, Bonuspatus Paulengus, Bonussegnor de Bilianda, Caceta, Compagnus, Danius de Guilia, Drumadinus, Drunantus, Embronus, Fulco Bissia, Fulco Boleus, Fulco Bosus, Fulco Buscarinus, Fulco Castiolus, Fulco Friconus, Fulco Fugacia, Fulco Gattus, Fulco Nuelonus, Fulco Paulengus, Fulco Rubeus, Fulco Çhibolla, Fuserius, G. Infer- nus, Galafius Buscarinus, Gandulfus Curvaschinus, Gandulfus Fugatia, Gardionus, Girardus, Gofredus, Gonselmus Luppus, Guillelmus Alferius, Guillelmus Astexana, Guillelmus Balbus, Guillelmus Beniaminus, Guillelmus Beçonus, Guillelmus Bosus, Guillelmus Buronus, Guillelmus Buscarinus, Guillelmus Conradus, Guillelmus de Marca, Guillelmus de Mora, Guillelmus de Sancta Agnete, Guillelmus Feltrerius, Guillelmus Filosa, Guillelmus Grillus, Guillelmus Monaca, Guillelmus Moriel, Guillelmus Perana, Guillelmus Pilus, Guillelmus Raimbaldus, Guillelmus Rubeus, Guillelmus Starellus, Guillelmus Turensa, Guiçanus Forigatus, Hugo Buscarinus, Hugo Carolfus, Hugo Elena, Hugo Peire, Hugo Rubeus, Iacobus Ambrosius, Iohannes molinarius, Iordanus de Porta Bosadra, Lanterius, Manfredus de Marina, Montanarius Beatricis, Morenus Castiolus, Nicola Astexana, Nicola Crocolinus, Nicola Spana, Nioreger, Obertus Achia, Obertus Aicardus, Obertus Anfossus, Obertus Blancus, Obertus Canevarius, Obertus Cobertus, Obertus Crosetus, Obertus de Costa, Obertus Falexanus, Obertus Famaldus, Obertus Grana, Obertus Grecus, Obertus Humana, Obertus Maimonus, Obertus Nuvelonus, Obertus Oldoinus, Obertus Panicia, Obertus Paulengus, Obertus Pensator, Obertus Ricolfus, Obertus Salanius, Obertus Uguo, Onradus Taxus, Orandus Barbarinus, Otto Beregola, Otto Bevinus, Otto Botellus, Otto Buscarinus, Otto Curlator, Otto Dominicus, Otto Falexanus, Otto Gattus, Otto Gro – 595 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Sanctus Stephanus [Sancto Stefano Belbo]: 640. Sanguinus: 560. Saona [Savona]: 466-471, 474, 494, 499, 500; capitulum: 471; cintracus: 466; consiliarii, consiliatores: 466, 471, v. Arditionus de Trucho, Balduinus Masconus, Baldus Macia, Bissacia Xandalengus, Bonusiohannes Iolta, Guillelmus Buccanigra, Guillelmus Saragus, Iacobus Croçolinus, Ido Sinistrarius, Iohannes Vacca, Lanfrancus Gloria, Montanarius de Guasco, Ogerius Beliame, Petrus de Tebaldo, Rainaldus Beaqua; consilium: 471; consules: 466, v. Arnaldus Iolta, Iohannes Vacca, Lanfrancus Gloria, Petrus de Tebaldo, Vivaldus Caputmallei; Ecclesia: 467; episcopatus: 461, 467-471; episcopus: 471, v. Albertus, Petrus; iudex potestatis: v. Obertus Paxius, Raimundus de Alba; lobia palacii episcopi: 468; marcha: 493, 494; marchiones: 495, v. Antonius de Carreto, Henricus de Carreto, Henricus Guercius, Iacobus de Carreto, Hugo de Carreto, Otto de Carreto; miles potestatis: v. Albertus; palatium episcopi: 467, 469, 470; parlamentum: 466; potestas: 466, v. Hugo de Carreto, Iohannes Spinola, Montanarius de Guechis; sigillum: 466; v. ecclesia Sancte Marie de Castello; Saonensis: v. Bartolomeus Feldratus, Guillelmus, Guil lelmus Guercius. Saona: v. Albertus. Sapa Reversatus, consil. Alexandrie: 651, 652. Saporito (de): v. Iohannes Manfredi, Man fredus. Saragoça (de): v. Fulco. Saragus, de Vernatia: 595. Saragus: v. Guillelmus. sarcia, sartia: 450, 452-455, 462, 465, 466. Sardena: v. Ansaldus, Bonusvassallus, Guil lelmus, Thomas. Sardinea [Sardegna]: 450, 452, 462, 465, 466, 568. Sardus de Çucaro. 557. Sardus: v. Obertus. Sarmaor: v. Ogerius. Sarracenus, de Massa: 564. Sarracenus: v. Guillelmus. sartia: v. sarcia. sartor: v. Boninus, Girardus, Obertus. Sartorius: v. Lanfrancus. Sarçano (de): v. Bergungius, Conradus, Iacobus, Montanarius, Obertus, Sygembaldus, Vassallus. Sarçanum [Sarzana]: 605. Sarçanum [Sarzano-Genova]: 568. Saubatinus: v. Sabbatinus. sauma, soma, souma: 500, 506, 536, 640. Sauri, Sauro (de): v. Opiço. Sauseramus: v. Petrus. Savignono, Savigniano [Savignone], domini, vicecomites: 530; (de): v. Caput Vetelli, Hugo, Iohannes, Iohannes Balbus, Lanfrancus, Manfredus, Ubaldus o Vivaldus. Saxamen, Zesamum [Sessame], castrum: 640. Saxello [Sassello]: 506; illi de: 506; (de): v. Gamenelli, Iacobus Oglerii. Saxus, Saxius: v. Petrus, Raimundus. Scacavel: v. Rufinus. Scacoerrus: v. Vassallus. Scaferius: v. Scoferius. Scagii, Scaii, Scaia: 506; casana: 506; v. Arra tus, Guillelmus, Henricus, Iordanus. – 596 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Scamonia: v. Manfredus. Scanforgius: v. Vivaldus. Scannabeccus: v. Raimundus. Scançatus: v. Scaçatus. Scarabel: v. Arnaldus. Scaramangus: v. Opiço. Scarmundia (de): v. Philippus. Scaça: v. Rolandus. Scaçarius: v. Martinus, Petrus. Scaçatus, Scançatus, de Capriata: 519. Scenta: v. Bentius. Schene [pr. Astorera-Pontinvrea] costa: 506. Sclancarel, Sanctalcarel: v. Hugo. Scoferius, Scaferius: v. Anselmus, Henricus, Raimundus. scogoçaria: 506. Scolaçucha: v. Albertus. Scopel, Scopellus, Scupellus: v. Albertus, Dux, Obertinus, Obertus, Rufinus. Scorcia de Arquate: 631. Scorçus, de Clavaro: 572. Scoto (de): v. Imbravatus. Scotus: v. Girardus, Hugo, Ogerius. scriba: v. Aimericus de Racone, Albertus de Casali, Ambrosius, Arverius notarius, Bartolomeus magister, Bertholotus, Bonusvassallus Caligepalii, Gandulfus, Guillelmus de Varagine, Guillelmus Rubeus, Ianuinus Osbergerius, Iohannes de Forçano, Madius, Marchio, Marchisius, Obertus de Langasco, Ogerius, Oliverius, Opiço Bonifatius, Rubeus de Orto, Rufinus, Secundus, Ugobonus, Valente, Vassallus Gallus. Scrignellus, de Massa: 564. Scrivia, fl., vallis: 527, 530, 561, 623, 624, 632. Scuarius: v. Symonetus. Scuetus: v. Fison. Scuguça Preve: v. Obertus. Scupellus: v. Scopel. Scurlaçuca, de Capriata: 519. Scuserolo (de): v. Petrinus. Scusorolus, Scuzorolus, consil. Alexandrie: 651, 652. scutarius: v. Ambrosius, Iacobus, Symon. Scuzorolus: v. Scusorolus. Seccaldos: v. Petrus. Secodinus: v. Aicardus. Secundus, scriba Nauli: 465. securitas: 569, 618, 633; v. anche carta securitatis. Sedacius, consil. Terdone: 617. Sefredus: v. Rainaldus. Segafenum: v. Petrus. segetes: 593. Segner Baldiçonus de Arestolo, de Sancto Romulo: 451. Segnor: v. Guillelmus. Segnorando (de): v. Martinus, Tebaldus. Segnoretus de Curtina, de Massa: 563. segnoria: 460, 474. sellarius: v. Symon. Selvegnus, Selvagnus: v. Guillelmus. Septem (de): v. Iacobus. Septem Montes [alle spalle di Savona]: 497. September, de Clavaro: 572. Septima, Septimana (de): v. Iohannes. Serra [La Serra o Serra di Gavi L.]: 530; (de): v. Fulco, Henricus. Serralta, Serraalta [Seratta o Serrata rio, Valle Scrivia]: 526. Serravalle [Scrivia], Serravelle, Serravallo, Serravallum: 617, 622-624, 632, 636; burgus, castrum: 624, 633, 638, 639; castellani: 617, 622-624, 632, v. Bulgarus Suavis, Guido Faravellus; consules: 622; domini: 530; v. ecclesia Sancti Martini; v. anche Arbustus, Gatorba; (de): v. Balianus f. Guidonis Aucchie, Baçanus, Lanfrancus, Lantelmus, Ogerius. Serro (de): v. Martinus. servi: 501, 553, 556. servientes: 549, 563, 647. Servo, Servum, [Cervo]: 473, 478; (de): v. Anselmus. Seteuri: v. Petrus. – 597 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . Sexto (de): v. Ambrosius, Iacobus, Iacobus f. ser Moxonis, Iacobus f. Symonis. Sezario, Cesario (de): v. Guillelmus. Sibula: v. Henricus Fibula. sicalis: 506. Sicardi, Siccardus: 506; v. Anselmus. Sicardus de Clavaro: 572. Lantelmus, consul: 461. Sicca (de): v. Ansaldus. Siccamilica Carbonus, eius filius: v. Iohannes. Siccardus: v. Sicardi. Siccobiber: v. Iohannes Siccusbiber. Siccus: v. Hugo, Obertus. Siccusbiber, Siccobiber: v. Iohannes. Sigebaldo (de): v. Alegrus. Sigelbaldus, Sigembaldus: v. Sygembaldus. Sigestro, Sigestrum: v. Sygestro, Sygestrum. Sigifredo, Signifredo (de): v. Rolandus. Silvagnus: v. Guido. Silvanus [Silvano d’Orba], castrum: 508-510, 512. Silvester, de Sancto Romulo: 451. Simia, Symia: v. Paganus. Simon: v. Symon. Sinistrarius: v. Ido. Siot (de): v. Alinerius. Sivolelus: v. Guillelmus. Soiolii: 506. Soiranum, Soyranum [Soglio ?], castrum: 640. Solarolius de Capellana, de Clavaro: 572. Soldano (de): v. Obertus. Soldanus, Soldonus: 516. de Quargnento o Quargento, consil. Alexandrie: 651, 652. Soldanus: v. Obertus. soldi astenses: 558, 559. Soldonus: v. Soldanus. Solerio (de): v. Brugnus, Fulcher, Gualterius, Oddetus, Oionus, Raimundus. Solimanus: v. Arnaldus. soma: v. sauma. Sophia ux. Guidonis de Uxetio: 504. Sorbola: v. Iohannes. Sorexina (de): v. Henricus, Spinus. Sorleonus, Surlionus de Listra: 557. Piper, consil. Ianue: 456, 475, 480, 498, 519, 547, 584, 585, 605, 608. Sorracus de Raimundino, de Massa: 564. souma: v. sauma. Soveatus, eius filius: v. Bernardetus. Soyranum: v. Soiranum. Soço, Sutius Piper, consil. Ianue: 480, 624. Soçopil, Soçopilus, Suçopil consil. Alexandrie: 652. de Taxarolio: 537. Soçopilo, Suçopilo (de): v. Iacobus, Rufinus. spadarius: v. Montanarius. Spaerius: v. Nicola, Symon. Spana: v. Nicola. Spandidenar: v. Spanteadenar. Spandivinum: v. Bonichus. Spanteadenar, Spandidenar: v. Botatius, Ober tus. Spanus: 589. Spatianus: 562. speciarius: v. Garofalus, Stephanus. Spelortius: v. Anselmus. spelta: 506. Spelta: v. Petrus. Speroncara (de): v. Murruel de Spironcara. Speçapreda, consul Ianue: 493. Spignum, Spigno [Monferrato]: 506; v. mona sterium Sancti Quintini; (de): v. Bonivicini. Spinola, Spinula: 508; v. Engus, Guido, Guillelmus, Guillelmus Bos, Iohannes, Iohannes Guidonis, Nicola, Obertus; eorum castrum in Runcho: 640. Spinus de Sorexina, potestas Ianue: 474, 501, 505, 506, 520, 521, 553, 555, 570, 571, 605, 608. Spironcara, Speroncara de Corsica (de): v. Murruel. Spixa (de): v. Fulco, Rufinus. Spolturnum [Spotorno], castrum: 467-469. – 598 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Sporta: v. Ansaldus. Spurolus, de Alexandria: 651. Squarçaficus: v. Girardus, Nicola, Rubaldus. Squarçapartem, consil. Terdone: 623. Squarçonis, Squarçoni: v. Obertus. Squignano (de): v. Blancus. Stabilis: 562. Stafolum [loc. nel territorio della Spezia]: 601-603. Stalanelum, Stallanellum, Castellanellum [Stellanello]: 456, 461, 474, 475, 486, 487; v. anche Callium. Staliola: v. Guillelmus Scaliola. Stallanellum: v. Stalanelum. stallum: 450, 452-455, 462, 465, 466. Stampa, Stanpa (de): v. Ardericus, Thomas. Stancatus: v. Rufinus. Stanconus: v. Ido, Symon. Stanpa (de): Stampa. Staragiolus: v. Ogerius. Starellus: v. Guillelmus. starium: 506. Statione (de): v. Guido, Guillelmus. statutum, statuta: 471; v. anche Ianua. Staçano (de): v. Accursus. Stecca: v. Iacobus. Stefanus: v. Stephanus. Stella, castrum, cassarum, turris: 499, 500, 506; castellanus: v. Symon; pedagium: 500; (de): v. Bonifatius, Syrus. Stephanus, Stefanus de Fossato: 635. de Terdona: 618. de Vernatia: 595. speciarius, eius filius: v. Obertus. Testera, notarius: 585. Stolti: v. Petrus. Stoltus: v. Stultus. Stondus Canus, consul mercatorum Mediolani: 621. Storteionus: v. Henricus. Stoto (de): v. Obertus. Stracha, Straca: v. Rufinus. Straleria: v. Iohannes. Stranius: v. Petrus. Straçanus: v. Obertus. Streiaporcus, consil. o senator Ianue: 562, 624. Streiaporcus: v. Guillelmus, Iohannes, Por chetus, Symon. stremita: 595, 622. Strever.: v. Leonus. Strucius: v. Iohannes. Stulto (de): v. Stultus. Stultus, Stoltus eius filius: v. Rolandus. consil. Terdone: 623. de Capriata: 519. Stultus, Stulto (de): v. Manfredus, Ritius. Sturla (de): v. Guillelmus. Suavis: v. Albericus, Amicus, Bulgarus, Ido. Subtilis: v. Arnaldus. Sulberico (de): v. Manfredus. Sulianus: v. Iohannes. Summaripa (de): v. Albertus. Supinus: v. Rufinus. Surdi: v. Bonusiohannes Fulconis. Surdus [Sardi-Pareto], fossatus: 506. Surego: v. Albertus de Campo. Surex: v. Tebaldus. Surlionus: v. Sorleonus. Sutius: v. Soço. Suçopil, Suçopilo: v. Soçopil, Soçopilo. Syfredus, notarius Andorie: 488-491. Sygembaldus, Sygebaldus, Sigelbaldus, Si gembaldus: 572. Aurie, castellanus Gavi: 477, 522, 533. f. Buschi, consil. Terdone: 617. Busconis, consul Terdone: 623; eius filius: v. Opiço. de Garimbaldo, de Clavaro: 572. de Goide, consil. Terdone: 623. de Sancto Nichola o Nicolao, de Terdona: 618, 632. de Sarçano, consil. Terdone: 618, 619, 637, 639. Grilitionis, de Terdona: 618. f. Tedisii de Pontecorono: 561. – 599 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Sygestro, Sygestrum, Sigestrum [Sestri Levante]: 582, 584, 587; castellani: 588; consularia o consulatus: 574; potestas: 587, v. Guillelmus Ususmaris; (de): v. Guillelmus, Vicedominus; v. anche Monasterium. Syla (de): v. Guillelmus. Sylus: v. Syrus. Symia: v. Paganus Simia. Symon, Simon Aurie: 493, 560, 561. Bailia, consil. Terdone: 623. bancherius: 532. Buferius, consil. Ianue: 532, 574, 624, 645. castellanus de Stella: 499, 500; eius frater: v. Girbaldus. consul Ianue: v. Symon de Bulgaro. Corolus o Curolus, consil. Terdone: 637, 639. Curarius, consil. Terdone: 637, 639. Curolus: v. Symon Corolus. , consul Ianue: 546. de Camilla, consil., consul , rector Ianue, castellanus Gavi: 450, 452-455, 462, 480, 510, 513, 514, 522, 622; eius filius: v. Hen ricus. de Corrigio: 648. de Felegaria: 506, 583. de Oledo, eius filius: v. Andriolus. de ser Pagano, consil. Terdone: 637, 639. de Sancto Sylo: 635. de Sexto, eius filius: v. Iacobus. de Uvada: 510, 512, 515. de Vernatia: 595. de Verro, de Alexandria: 651. de Vultabio: 557. Donati, notarius: V-VII, 474. Embronus: 494. Frexonus, consil. Ianue: 480. Guidonis de Novaria, de Portuveneris: 562. Ottonis magistri, de Sancto Romulo: 451. Pignolus, consul placitorum Ianue: 465, 466. Rainulfi, de Terdona: 618. scutarius, consil. Alexandrie: 652. sellarius, Terdonensis: 633. Spaerius notarius: 471. Stanconus: 498. Stanconus, iudex Diani: 489. Streiaporcus, consil. Ianue: 480. Ventus, consil. Ianue: 480, 587, 605. Ventus, f. Symonis o iunior: 508, 509, 518. Symonetus de Vernatia: 595. Scuarius: 633. Syrena (de): v. Iohannes. Syrus, Sylus de Burgo, consil. Alexandrie: 652. de Ottone, de Alexandria: 651. de Stella, de Alexandria: 651. Taber. (de): v. Rufinus. Taberna: v. Albertus. tabernarius, tavernarius: v. Arnaldus, Norandus. Tabia [Taggia]: 473, 474, 478, 480, 488, 491; parlamentum: 491; plebs: 491; turris: 474; (de) o Tabia: v. Hugo, Rodericus. Taconi, Taconus, Tacono (de): v. Aimericus, Detesalve, Guillelmus, Henricus. Tafono (de): v. Petrus. Taiacarne: v. Petrus. Taiaferri: v. Armannus. Taiaferrum, Taliaferrum: v. Bonifatius. Taiatroia, Taliatroia: v. Guillelmus. Taiolis, Taiole, Taiolo, Taiolle [Tagliolo], castrum, villa; 507-510, 512; v. anche Moniardinum; (de): v. Guillelmus, Obertus, Petrus Guillelmi. Taliaferrum: v. Bonifatius Taiaferrum. Taliatroia: v. Guillelmus Taiatroia. Talona (de): v. Bernardus. Tanclerii, Tanclerio (de): v. Ansaldus, Henricus, Hugo. Tanclerius Philipi o Philippi, senator Ianue: 560, 562. – 600 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA de Gavi, consul Gavi: 522, 530. Macaborra o Macabura, de Capriata: 519. Taphonus: v. Porcus. Taponus: v. Taphonus. Taramaxius, Taramaxus, Taramacius, Tarramatius: v. Gandulfus, Henricus, Hugo, Petrus. Tartaro, Tartarus: v. Hospinellus, Opiço. Taurino, Taurinum [Torino]: 558, 559, 640; (de): v. Bertholotus Arpinus, Petrus. Tauro, Toro (de): v. Henricus. Tavanus: v. Petrus. Tavernago (de): v. Albertus. tavernarius: v. tabernarius. taxarie: 618-620, 623, 632. Taxarolio, Taxarolium, Taxarolum [Tassarolo]: 530, 622-624, 632, 640, 652; burgus, castrum: 623, 632; (de): v. Soçopil. Taxius: v. Rubaldus. Taxonaria (de): v. Armannus, Martinus. Taxus, de Alexandria: 651. Taxus: v. Onradus. Tealdi, Tealdo (de): v. Armannus, Oliverius, Opiço. Tealdus: 561; eius frater: v. Henricus. de Lagneto: 582. de Panigal, de Clavaro: 572. de Vernatia: 595. Tebaldinus: v. Tebaldus. Tebaldo (de): v. Petrus. Tebaldonus: v. Iacobus. Tebaldus, Tebaldinus, Tebeldus Baaxol, consil. Alexandrie: 652. causidicus, consul Cesarie: 650. de Marescot, de Alexandria: 651. de Segnorando, de Capriata: 519. Guasconus o Guasonus, consul Alexandrie: 651, 652. Piscis, consil. Alexandrie: 652. Surex, de Pereto: 505. Tecius de Capoculi, de Massa: 564. Teco (de): v. Obertus. Tedericus, Tedricus, Cederius de Villa: 625-631. Tedisii: v. Albertus. Tedisius eius filius: v. Bonacursus. consil. Albingane: 464. de Monte Acuto, consil. Terdone: 618, 619. de Nei, de Clavaro: 572. de Pontecorono: 548; eius filius: v. Sy gembaldus. fr. Guidonis de Mandello: 635; eius pater: v. Pelliçarius. Opiçonis, consil. Terdone: 637, 639. fr. Opiçonis Fultroni: 561. Pavelionus o Pavellionus, consil. Terdone: 637, 639. Paximasnata, consil. Terdone: 637, 639. Pisanus, de Pereto: 505, 506. Tedricus: v. Tedericus. Teianus, Trianus, eius filius: v. Pegerius. Teitus: v. Leitus. Terciago, Treciaugo (de): v. Iacobus. Tercius: v. Obertus, Petrus. Terdona [Tortona]: 536, 547, 617-640; breve sequimenti potestatis vel consulum: 623; capitulum comunis: 622; clavarii: Loterius de Levata, Pagutius de Guidobonis; consiliarii, consiliatores: 619, 620, 623, 630, 635, 637, v. Aimericus Crocia, Aimericus de Sancto Ambrosio, Alacer Pagani, Albericus beccarius, Albericus Begerrus o Beguira, Albericus Mellus, Albericus Rovedus, Albericus Suavis, Albertus Barata, Albertus Boterii Plaçemalis, Albertus Bragatus, Albertus Corolius, Albertus Crocia, Albertus de Augolasca, Albertus de Campo, Albertus de Carlaxi, Albertus de Grassis, Albertus de Guidonebono, Albertus de la Sala, Albertus de Pontecello, Albertus de Rocha, Albertus Dolius de Ponçano, Albertus Faravellus, Albertus Minimus, Albertus Rubeus, Albertus Vernus, Alegrus de Castelleto, Alegrus de Milano, Alegrus de Pagano, Alegrus de Porta, Alegrus de Sigebaldo, Amicus Ambrosii, Amicus Suavis, Anderotus de Pun – 601 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Ponçano, Conradus Gençorii, Dalfinus Dolius de Ponçano, Dolius de Ponçano, Dulçardus de Porta, Dura Rovedus, Dux Scopellus, Engelerius de Buxeto, Ferrarius Paximasnata, Flamengus Corvarius, Frascharol, Fulco de Vairana, Fulco Falavellus, Fulco Gaforius, Gairavelus Cirulus, Gandulfus de Mussis, Gandulfus Muninus, Gandulfus Mussus, Gandulfus Çopus o Ottonis Çopi, Gandus de Calcinaria, Garofalus speciarius, Ghecius Blancus, Gheço Corol, Gilius de Calcinaria, Gilius de Castaldo, Gilius de Ecclesia, Gilius Rovedus, Ginata de Carlaxio, Ginata Opiçonis, Girardus Ascherii, Girardus Corol, Grassus Maloura, Grassus Rovedus, Grillonus o Orillonus Malopera, Groçolus de Carlax, Gualterius de Benagia, Guascus de Naçano, Guascus Faravellus, Guercius de Ventura, Guido Corol, Guido de Ausona, Guido Rubeus, Guidotinus Falavellus, Guidotus Falavel, Guilcius Dolius, Guilcius Ritius, Guilicio o Guillelmus de Baltegaiugum, Guillelmus Ambrosii, Guillelmus Artuxii, Guillelmus Berugus, Guillelmus Brencellia, Guillelmus Capelli, Guillelmus de Bosco, Guillelmus de Buxeto, Guillelmus de Calcinaria, Guillelmus de Castelleto, Guillelmus de Murro, Guillelmus de Romagno, Guillelmus de Sancto Ambrosio, Guillelmus Devotus, Guillelmus Faravellus, Guillelmus Fraudella, Guillelmus Gaforius, Guillelmus Granonus, Guillelmus f. Malpaxuti o Malpaxutus, Guillelmus Membrodus, Guillelmus Osbergerii o Osbergerius, Guillelmus Pivellonus, Guillelmus Rubeus, Guillelmus Sallius, Guillelmus Scaliola, Guillelmus Taconi, Guillelmus Turcus, Guillius becharius, Henricus Abelli, Henricus Bernardi Debel, Henricus Berugus, Henricus Bixelli, Henricus Corolus, Henricus de Buxeto, Henricus de Carlaxi, Henricus de Castelleto, Henricus de Dou., Henricus de – 602 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA cola de ser Pagano, Nicola de Pegorilio, Nicola de Pobleto, Nicola Granonus, Norandus de Pontecorono, Norandus de Porta, Norandus tavernarius, Obertinus Scopellus, Obertus Barocii, Obertus Beccus, Obertus Carene, Obertus de Buxeto, Obertus de Infantibus o Infantis, Obertus de Milano, Obertus de Porta, Obertus de Poçolo, Obertus de Pulliano, Obertus de Sarçano, Obertus de Teco, Obertus Mala- parabola, Obertus Opiçonis, Obertus Porrata de Carlax, Obertus Rovedus, Obertus Rubeus, Obertus Scopellus, Obertus Squarçonis, Oddoinus notarius, Ogerius de Meçobello, Ogerius de Pasturello, Ogerius de Serravallo, Opiço de Baio, Opiço de Calcinaria, Opiço de Calem., Opiço Dolius, Opiço Iohanelli o de Iohannavellis, Opiço Opiçonis, Opiço Paucasal, Opiço Paximasnata, Opiço Sygembaldi Busconis, Otto Berreta, Otto de Bedercio, Otto de Fregarolio, Otto Falavellus, Otto Terrus, Otto Tortus, Otto Çopus, Pagutius, Palmerius Aquebelle, Pastor de Mediobello, Patutius de Buxeto, Pausinus, Pavellionus, Petrus Açonis, Petrus Canel, Petrus Curolus, Petrus de Campo, Petrus de Car- lax, Petrus de Cravede, Petrus de Montebello, Petrus de Palençona, Petrus de Pulliano, Petrus de Varcio, Petrus Faravellus, Petrus Gallus, Petrus Mediamanica, Petrus Saxius, Petrus Scaçarius, Petrus Stolti, Petrus Stranius de Novis, Petrus Tavanus, Petrusbonus de Calcinaria, Philippus Idonis, Pomus Aureus, Porchel de Carlax, Rafagnus, Raimundus Dolius, Raimundus Paximus, Raimundus Scannabeccus, Rainaldus de Cavanna, Rainerius de Buxeto, Rainerius de Calcinaria, Rainerius de Caxano, Rainerius de Sancto Quintino, Reitatius, Remussus de Buxeto, Richardus Piscis, Ritius Guidonis Filippi, Rodulfus de Calcinaria, Rodulfus de Milano, Rodulfus Falavel, Rodulfus Omutii, Rovedus, Ru – 603 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA o Musonus o Mufonus, Rufinus Rovedus, Rufinus Scopel, Rufinus Villanus, Rustichellus, Salvaticus, Sedacius, Stultus, Sygembaldus f. Buschi, Sygembaldus de Goide, Sygembaldus de Sarçano, Symon Bailia, Symon Corolus, Symon Curarius, Symon de ser Pagano, Tedisius de Monteacuto, Tedisius Opiçonis, Tedisius Pavelionus, Tedisius Paximasnata, Thomas Nicolai, Ubaldus de Ecclesia, Ursatus, Vescovus Granonus, Zuivinus notarius; consilium, credentia: 617, 618, 627, 630, 635, 637, 639, 640; consules: 617, 621-624, 632, 640, v. Aimericus Ambrosii, Albertus de Carlax, Albertus Falavel, Anselmus de Arquado, Artonus Granonus, Arverius de Ausona, Bulgarus Suavis, Claputius, Conradus de Sarçano, Gilius de Calcinaria, Guascus Falavellus, Guido Corol, Henricus Granderii, Ido Suavis, Iohannes iudex, Iohannes Paximasnata, Lambertus Rubaldelli, Lanfrancus Rovedus, Lanfrancus Turcus, Montanarius de Sarçano, Murrinus Paximasnata, Obertus Scopellus, Ogerius Nasus, Opiço Miserere, Remussus de Buxeto, Rodulfus Falavellus, Rovedus, Rubaldus de Malpaxuto, Rufinus de Mediolano, Squarçapartem, Sygembaldus Busconis; consul iusticie: v. Conradus Remuschi, Gregorius de Buxeto, Henricus de Dominicis; domus Nicolai de Belengerio: 620; consul mercatorum: 621; credentia: v. consilium; episcopatus: 623, 632; episcopus: 638, 639, v. Petrus; palacium comunis, palacium novum comunis: 623, 635, 637; potestas: 618, 622-624, 632, 633, v. Arduinus de Comitibus, Gualterius de Curte, Iacobus Isembardus, Opiço de Canevanova; scriba: v. Aimericus de Racone, Arverius notarius, Iohannes de Forçano; serviens potestatis: v. Rodulfus; sigillum: 617, 618, 622, 630; v. ecclesia Sancti Laurentii; (de) o Terdonensis o homines: v. Aideicetus de Mussis, Alacer de Porta, Alacer Pagani, Albertus Boverius, Albertus Frevonie, Albertus Malaparabola, Albertus Marcii, Albertus Çota, And. Papiensis, Andreas Corvarius, Anselmus de Foro, Ar. Buçolus, Arlotus Appilius, Arnaldus Subtilis, Barotius, Bernardus Guidonisboni, Bertholotus de Mussis, Bonichus Spandivinum, Bonus de Mercadellis, Boverus Grassus, Bulgarus, Carlevarius Ottonisboni, Carlo de Sancto Stephano, Carnerius Pascimasnata, Columbus, Dominicus Raxonarius, Episcopellus, Forçonus, Fulco Rubaldelli, Garvanus, Georgius notarius, Gualterius Fa- laver, Guercius Rataldi, Guido de Cassia- no, Guillelmus de Montemerlo, Guillelmus Nanus, Henricus de Belmi, Henricus de Buxeto, Henricus Malpaxutus, Henricus Ottonis, Iacobus Celardi, Iacobus de Castelnovo, Iacobus de Fumo, Iacobus de Levar, Iacobus Stecca, Ido, Iohannes Benaie, Iohannes Benedicti, Iohannes de Melendrana, Iohannes de Papia, Iohannes de Roxano, Iohannes de Syrena, Iohannes Petri Canis, Lantelmus de Serravalle, Leitus textor, Malpaxutus, Manfredus de Per- cis, Manfredus Rovedus, Martinus Scaça– 604 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA terra vineata: v. vinea. Terrasco (de): v. Guillelmus. Terrino (de): v. Henricus. Terrus: v. Otto. Testa: v. Albertus, Arnaldus, Iohannes. Testacanis: v. Guillelmus. Testa Fera, de Pereto: 505. Testera: v. Stephanus. Testonus: 506. Tetacapra, Tetacrapra: v. Carlo. Tettalaventre: v. Fulco Reucalaventre. Teuchum, Truchum, Lothethum [Teco, ora Pieve di Teco], castrum: 461,475. Teutius, de Massa: 564. textor: v. Iohannes, Leitus. Thoenengo, Thoenengum, Tohonegum, Tohonengum [Tonengo]: 558, 559; (de): v. Arditio, Vercellinus. Thomas, Tomas, Tomasius, Thomaxius, Thomaus Berrominus, consil. Ianue: 624. Cigala: 453. consil. Alexandrie: 652. de la Curte: 640. de Froa, Parmensis, iuris peritus: 460. de Sancto Laurentio, notarius: V, X, 577, 580, 617, 618, 620-626, 630, 642, 645. de Stanpa, notarius domini Henrici impe ratoris: 621. Nicolai, consil. Terdone: 623. notarius: 536. Podisius, consil. Ianue: 480. Sardena, de Portuveneris: 562. Ventus, consil. Ianue: 506, 508, 509, 555, 624. Tiburius: v. Aicardus. Tiginno: v. Alphanus de Tignino. Tigna, de Alexandria: 651. Tigna: v. Petrus, Rogerius. Tignino, Tiginno (de): v. Alphanus. Tignosus eius domus: 541. de Lagneto: 582. de Portuveneris: 562. Tignosus: v. Guercius. Tilieto [Tiglieto]: v. monasterium Sancte Crucis. Tinaçarium, ad locum[in districtu de Gator ba]: 546. tinctor, tintor : v. Guillelmus, Iacobus. Tintegno (de): v. Obertus de Contegno. Tintina (de): v. Guillelmus, Iohannes. tintor: v. tinctor. Tiratius, de Massa: 564. Toderada: 497. Todeschinus f. Aldebrandini, de Massa: 564. Togianus: v. Toianus. Tohonegum. Tohonengum: v. Thoenengo. Toiano (de): v. Amicus, Ansaldus, Belegnus, Obertus, Odutius. Toianus, Togianus, Tolianus de Belegno, de Capriata: 519. de Capriata: 519. de Rubeo, de Capriata: 518. Henrici de Armillina, de Capriata: 518. Tolaria [Tollara-Lumarzo]: 561. Tolcanus: 562. Tolianus: v. Toianus. tolta: v. colta. Tomaria: v. Albertus. Tomas, Tomasius: v. Thomas. – 605 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA . Topa, Toupus: v. Henricus. Topia, Topica [Sospello], pratum de: 476. Torcatus: v. Fulco. Torcignani: 506. Torcus: v. Henricus. Tornellis (de), Tornellus: v. Guillelmus, Ho modeus, Ingo, Marinus, Martinus. Toro (de): v. Henricus de Tauro. Toronus: v. Guillelmus. Torricellis [loc. nei pressi di Pareto] in: 506. Torsello (de): v. Obertus. torsellus: 558, 559. Torsellus de Reça, de Clavaro: 572. Tortagna: v. Fulco. Tortus: v. Otto. Toscanus, Toscani: 506; casana: 506. Toupus: v. Henricus Topa. Tracherius: v. Guillelmus. Tradatei (de): v. Arnaldus. Tramuntana, Tramuntan, Tramuntata (de): v. Balditio, Guido, Iohannes, Rainaldus. Trancherius: v. Trencherius, Traçano (de): v. Anfossus. Trebla: v. Treblea. Treblanum, Treblano [Trebiano-Arcola]: 610; castrum: 611; vicedominus: v. Aldebrandus; (de): v. Guido. Treblea, Trebla [loc. tra Tonengo e Castagneto Po]: 558, 559. Treciaugo (de): v. Iacobus de Terciago. Treisio (de): v. Henricus. Trencherius, Trancherius, Trencerius: 648. Alavenne o de Alavenna, consul Albinga ne: 454, 463, 464. de Alexandria: 651. Trencherius: v. Daniel, Danius. Trenego (de): v. Richardus de Turnegno. Tresobium [Trisobbio], castrum, villa: 507, 508, 510, 512. Tresoldus: v. Iohannes. treugua: 463-465, 498, 607, 611, 618, 623, 624, 632, 640. Treça (de): v. Boso. Trianus: v. Teianus. Tricopolus: v. Lanfrancus. Triginta Bastonus, consil. Alexandrie: 652. Triola, Troiola [Triora]: 461, 477. Troia, de Alexandria: 651. Troiola: v. Triola. Tromel: v. Bernardus. Trosel: v. Bentius Crosel, Iacobus. Truchi, Trucho (de): v. Arditionus, Trucus. Truchum: v. Teucum. Trucus, Truchus: 562. de Trucho: v. Trucus Truchi. episcopus Albinganensis: 454. Truchi o de Trucho: 467-469. Truffa: 564. Turcha (de): v. Iohannes, Lanfrancus. Turchius: v. Amicus. Turcus: v. Guillelmus, Lanfrancus. Turdo (de): v. Lanfrancus. Turensa: v. Guillelmus. Turnegno, Trenego (de): v. Richardus. Turrexanus: v. Armannus, Aucellus. Turri, Turre (de): v. Belengerius, Hugolinus, Nicola. Turricella (de): v. Gofredus. Turrioccus, de Sancto Romulo: 451. Turris: v. Obertus. Ubaldus de Ecclesia, consil. Terdone: 623, 637, 639. o Vivaldus de Savignono: 555. Uberto (de): v. Petrus de magistro. Ubertonus, Ubertus: v. Obertus. Uberçonus de Alexandria: 651. de Poçolasca, de Pereto: 505. Matreiatus, de Pereto: 505. Ugo: v. Hugo. Ugobonus notarius, de loco Gavio: 631. scriba: 503. Ugolinus, Ugolitus: v. Hugolinus. – 606 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Ugueçonis, Uguiçonis, Ugutionis: v. Pegolotus. Ugueçonus de Porta, eius porticus: 537. Uguiçonis: v. Ugueçonis. Uguo: v. Obertus. Ugutionis: v. Ugueçonis. Uliverius: v. Oliverius. Ulmus Sancti Martini [Martini-Pareto]: 506. Unegia, Unelia [Oneglia-Imperia]: 454, 461, 478; centracus: 454; consiliatores: 454; consules: 454, v. Comparaldus, Galafius Astexianus, Guillelmus Xamus; parlamentum: 454; potestas: 454; vallis: 461, 477, 478; v. ecclesia Sancte Marie; (de): v. Daniel. Ungar: v. Gandulfus, Guillelmus. Untium [Onzo]: 461. Unurardo (de): v. Bonifatius. Urbicianus, causidicus Lucanus: 564. Urbis [Orba] vallis: 510, 512; (de): v. Bertram. Urmea (de): v. Berthonus. Ursatus, consil. Terdone: 637, 639. Ursus de Alexandria: 651. de Ysola, dom. Ysole: 604, 607, 612. magister: 627, 629, 630. Ursus: v. Guido. Ursusmaris: v. Ususmaris. Urtica: v. Hugo. Usa (de): v. Gofredus. Usceç: v. Uxetium. usus, usus boni: 450, 452-455, 462, 465, 466, 617, 623, 624, 632, 641. Ususmaris, de Clavaro: 572. Ususmaris, Ursusmaris: v. Balditio, Fulco, Guillelmus, Obertus, Otto, Rubaldus. utris: 645. Uvada: v. Ovada . Uxetium, Uxecium, Uxecio, Uxeç, Usceç [Belforte Monferrato], castrum, villa: 501, 506, 507, 510, 512; (de): v. Conradus f. Hugonis, Guido f. Henrici, Guillelmus, Henricus, Hugo. Vacarius: v. Michael Nacarius. Vacca: v. Iohannes. Vaesalegum: v. Vesalegum. Vairana (de): v. Bercinus, Fulco. Valdenasci, Valdenasco (de): v. Albertus, Berardus, Fulco, Rubaldus. Valente scriba: 503. Valente (de): v. Guillelmus. Valentia (de): v. Girolinus, Gualterius, Man fredus, Rufinus. Valentinus f. Marchisii de Ysula, dom. de Ysola: 604, 607, 612. Roellarius, de Levanto: 587. Valençanus: v. Bonusiohannes. Valfeneira: v. Braidus. Valla [-Pareto]: 506; aqua: 506; molendinum de: 506. Valle [-Gavi L.], in: 530, 618; (de): v. Alinus, Lanfrancus. Vallechia, Vallegia (de): v. Iudex. Valle Malaria [loc. nel territorio di Castiglione Chiavarese], calmus de: 593. Valleranum, Vallerano [Valeriano-Vezzano L.]: 612; castellani: 606; castrum: 606; consul: 606, v. Albertus de Abbate; ecclesia: 612, presbiter: v. Guido; potestas: 606; (de): v. Iuncta, Maciarasa. Vallibus [loc. nel territorio di Pareto] in: 506. Varaginum, Varaçinis, Varagine [Varazze]: 472, 497, 498; castrum: 497; (de): v. Guillelmus. Varcio (de): v. Petrus. Varel: v. Iacobus. Varidus: v. Guillelmus. Varolus: v. Rufinus. Vasallus: v. Vassallus. Vascel, Vaxel: v. Albertus, Bernardus. Vassallus, Vasallus Bacconus: 455. Crispus, de Sancto Romulo: 451. de Sarçano, de Portuveneris: 562. de Vernatia: 595. Gallus, scriba: 517, 520, 624. – 607 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Grassus, de Portuveneris: 562. Grillus: 560, 562. guardator: 480. o Bonusvassallus Laçetus o Laçhetus, guardator Ianue: 518, 570. Loterius, de Pereto: 505. notarius: 583. prepositus ecclesie Sancte Marie de Venguilia: 455. Scacoerrus: 568. vassallus: 455, 458, 460, 463, 464, 474, 481, 482, 501, 512-514, 520, 521, 523, 527, 528, 530-533, 537, 546, 548, 549, 552, 553, 556, 561, 588, 607. Vaxel: v. Vascel. Vedano (de): v. Ambrosius. Vegius Arpini: 557. Velegum, Velagum [Vellego-Casanova Lerrone], castrum: 456. Vellomi vallis: v. Leronum. venationes: 474, 501, 515, 553, 556. Vena: v. Rufinus. venditor grani: v. Iohannes de Fondico. Veneram: v. Rufinus. Venguilia: v. Linguilia. Veniatius, de Vernatia: 595. Ventrinus: v. Manfredus. Ventura (de): v. Guercius. Ventus: v. Guillelmus, Ogerius, Paganus, Petrus, Symon, Thomas. Ventusportus [Vento Porto, sulla dorsale Monte Calvo, Monte Cavetti, tra il passo della Bocchetta e Fraconalto]: 526. Vercellensis [Vercelli] episcopus: 510. Vercellinus de Thoenengo: 558, 559. Verlasca [Borlasca-Isola del Cantone]: 530. Vermilius, Virmilius de Castro: 454. de Novo o Novis: 528, 529, 537, 544. Vernacia, Vernatia [Vernazza]: 565; castrum: 594; potestatia: 582; v. anche Cornilia; (de) o homines: v. Adam, Aguesianus, Aicardus, Aicardus Guercius, Alplianus, Ami cus, Andreas, Ardiellus, Arditus de Porta, Ardiçonus, Arnaldus de Porta, Avenente, Bassaretus, Bernardus f. Ricomani, Bertaldus, Bertholotus, Bonavia, Bonensegna, Boniço, Brotus, Capalinus, Conradus, Conselletus, Coppus, Dicenellus, Donandus, Durandus, Falchetus, Falconus, Fantellus, Foretus, Fredentia, Frenus, Gandulfus, Gavisus, Girardellus, Guerrixius, Guiliençonus, Guillelmus de Terrasco, Henricus, Henricus Baionercus, Hugolinus, Iohannes, Iuncta, Marchese, Maretus, Mascernonus, Mecetus, Meioretus, Mellus, Monellus, Murruel, Mussus, Niger de Begia, Octuber, Ogerius, Orandus, Ottobonus, Palmerius, Perfectus, Perlasius, Philippus Rubaldini, Porcellinus, Porcellus, Rainerius, Rauquinteaiast, Ricomanus, Rolandus, Sachetus, Saladinus, Saltellus, Salvetus, Salvus, Saragus, Stephanus, Symon, Symonetus, Tealdus, Vassallus, Veniatius, Vernaçol, Vernaçol de Caverneto, Vivaldus, Vivaldus Scanforgius, Vivus, Voltura. Vernaçol, Verneço de Caverneto, de Vernatia: 595. de Vernatia: 595. Vernaçolo (de): v. Girardus. Verneço: v. Vernaçol. Vernus: v. Albertus. Vero (de): v. Canigia. Verraxen [Veravo-Castelbianco ?]: 461. Verro (de): v. Symon. Verrubli, aqua que venit de [in Val Bisagno]: 568. Verrus Merlonus, de Capriata: 519. Vesalegum, Vaesalegum [Vessalico]: 456. Vesconte, Vescontinus de Ysola, eius filius: v. Girardus. Vesconti: 506. Vescontinus: v. Vesconte. Vescontus: v. Bonifatius. Vescovus Granonus, consil. Terdone: 637, 639. – 608 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Vesigna [-La Spezia], Vexigna 565, 605; castrum: 605, 614; (de): v. Albertus, Guillelmus, Ianuinus, Lambertus, Monteclar, Passavante. Vesontis: v. Rainerius. Vetrali (de): v. Bernardus. Vetulus: 562. Vetulus: v. Baldus, Guido, Iohannes, Lanfrancus, Rolandus, Rufinus. Vexigna: v. Vesigna. Vexosi, Vexosus, Vexonus: 506; casana: 506; v. Anselmus, Arnaldus, Guillelmus, Rubaldus. Veçano, Veçanum [Vezzano Ligure], loc., plebs: 472, 601, 602, 605, 606, 608; castellani: 608; castrum: 608; consul: 608; domini: v. Atto de Catio, Armannus Taiaferri, Balçanus de Carpena, Comes Arditionis, Enriguinus f. Ugueçonis, Girardus de Vernaçolo, Guibertinus f. Bernaçoni, Gofredus f. Bosi, Hugolinus Ammanfredi, Hugolinus Butiionus, Iohannes de Turcha, Montaninus de Perosecco, Nicola f. Donati, Opiço, Paganus f. Murruelli, Rodulfus Paganelli, Rolandus Guidonis, Rolandus fr. Hugolini Butiioni; potestas: 608; v. anche Valleranum; (de): v. Alcherinus, Andriolus, Balduinus, Guillelmus, Paganellus, Raimundus, Saladinus. Via Regia [Viareggio]: 549. Viacava (de): v. Iohannes. vianda, victualia, victus: 450, 452-455, 461, 462, 465, 466, 473, 506, 512, 522, 547, 561, 582, 584, 605-608, 622, 623, 647. Vicarius de Marliano, causidicus: 619, 620. Vicarius: v. Guillelmus. Vice (de): v. Iacobus, Otto de Cruce. Vicecomes: v. Guillelmus, Merlo, Rafficotus. vicecomites, vicecomes: 624, 640, 650; v. Al bertus, Ald., Angelotus, Otto. Vicedominus de Sygestro, notarius: 490. vicedominus: v. Aldebrandus. vicedominus de Treblano: v. Aldebrandus. Vicentio (de): v. Manfredus. Victimilium: v. Vintimilium. victualia, victus: v. vianda. Videlanerio, de Alexandria: 651. Videsiotro, de Alexandria: 651. Viduus: v. Raimundus. Viençera, de Alexandria: 651. Viginti [Vinchio], castrum, villa: 640. Vignaleti, [Vignaretto, rio, tra Giusvalla e Pontinvrea] costa: 506. Vignale [-Ponzone] 530. Vigneate (de): v. Obertus Siccus. Vignola (de): v. Castellanus. Vigueria: v. Vogueria. Villa [-Pignone], castellani: 588; castrum: 588; (de): v. Tedericus. Villa [Villafranca, castello a est di Moneglia: cfr. R. PAVONI, Genova e i Malaspina nei secoli XII e XIII, in La Storia dei genovesi, VII, Genova 1987, pp. 305-306, n. 32], castrum: 560. Villano (de): v. Philippus. Villanova (de): v. Ferrarius. Villanus de Alexandria: 651. de Massa: 564. Gauxonus: 562. Villanus: v. Fulco, Rufinus. Villetus, de Massa: 564. Vincentii: v. Petrus. Vinciguerra f. Aldebrandi vicedomini de Treblano: 610. vinea, terra vineata: 506, 546, 591, 596, 618620, 623, 632. Vinguilia: v. Linguilia. Vintimilium, Vintimilio, Victimilium [Ventimiglia]: 450, 452-455, 462, 474, 478, 493, 494; comitatus: 461, 476, 477: comites: 456, 477; potestas: v. Iohannes Streiaporcus; (de): v. Raimundus Iudex. vinum: 582, 585, 596. Viqueria: v. Vogueria. Virmilius: v. Vermilius. Visagius: v. Henricus. – 609 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Vitaletus de Cicobono, de Massa: 564. de Massa: 564. Vitalis calegarius, de Pereto: 505. Evice, de Pereto: 505. Loterius, de Pereto: 505. Mussus Berte, de Pereto: 505. Vitius: v. Iacobus. Vivaldo (de): v. Guillelmus, Obertus, Rubaldus. Vivaldus Caputmallei, consul Saone: 470, 471. de Rainaldo: v. Vivianus. de Savignono: v. Ubaldus. de Vernatia: 595. Grassus: 455. Lavagius, consil. Ianue: 480. f. Rubaldi de Vivaldo: 594. Scanforgius, de Vernatia: 595. Vivanus: v. Vivianus, Vivus. Vivario (de): v. Guaagnus, Guillelmus, Henricus, Palemus. Vivarius de Pede Ferrato, de Capriata: 519. Viventius, de Massa: 564. Viviano (de): v. Vivianus. Vivianus Arpini: 557. o Vivanus o Vivaldus de Rainaldo o Minaldo, de Capriata: 518, 519. fr. Hugolini de Martineto, de Massa: 564. Mantelli, de Levanto: 587. Vivianus, Viviano (de): v. Bernardus, Iohannes. Vivolus: v. Obertus Boiolus. Vivus, Vivanus, de Vernatia: 595. Vogueria, Vigueria , Viqueria[Voghera], prepositus: v. Bertholotus de Pilo; (de): v. Andreas, Antonius, Arverius. Voiadiscum: v. Cardinalis. Volastra [-Riomaggiore]: 565. Volta (de o de la): v. Bartolomeus, Bertholotus, Bonifatius, Bonifatius f. Iacobi, Guillelmus, Guillelmus Rubeus, Henricus, Henricus Rubeus, Hugolinus, Ingo, Iohannes Rubeus, Lanfrancus, Lanfrancus Rubeus, Obertus, Paganus, Paganus Hugonis, Raimundus, Rubeus; eorum domus: 456, 475. Voltura, de Vernatia: 595. Vouçicantum: 451. Vuidotus: v. Guidotusa Vulparia [Volpara-Albera L.]: 546; (de): v. Guillelmus. Vulpilino (de): v. Bernardus. Vultabium, Vultabio [Voltaggio]: 493, 524, 546, 561, 617, 622-624, 632, 638, 639, 647; castellani: 617, 622-624, 632; castrum: 514; consules: 622; pedagium: 647; (de): v. Guillelmus, Guillelmus Guercius, Hugolinus Grassus, Obertus, Symon. Willelmi: v. Guillelmi. Willelmus, Wilielmus, Willelminus, Willelmonus, Wlielmus: v. Guillelmus. Xamus: v. Guillelmus. Xandalengus: v. Bissacia. Xaurecus, Xauretus f. Oberti Leccalossi: 560, 561. Ylicis [Lerici] castrum: 560, 561; podium: 560, 561. Ymeie: v. Mussus. Ymelda (de): v. Lanfrancus. Ysa (de): v. Anselmus. Ysembardus: v. Isembardus. Ysmael: v. Ogerius. Ysola: v. Insula. – 610 – I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA I LIBRI IURIUM DELLA REPUBBLICA DI GENOVA Çacaria: v. Fulco. Çacha: v. Obertus. Çacharias de Castro, consil., consul placito- rum Ianue: 461, 480. Çebe: v. Ceba. Çerbinus: v. Guillelmus. Çerbo (de): v. Anfossus, Guido. Çibolla: v. Fulco. Çigerius, consil. Alexandrie: 652. Çigerrius: v. Guillelmus. Çigio (de): v. Henricus. Çilius: v. Gilius. Çiminasco, Çuminasco (de): v. Bignotus. Çinça: v. Guillelmus. Çoara (de): v. Fredentio. Çopi: v. Gandus Ottonis, Petrinus Manfredi. Çopus: v. Conradus, Gandulfus, Henricus, Iacobus, Iohannes, Otto. Çota: v. Albertus. Çuc: v. Albertus, Gamundius. Çucalo, Çucaro (de): v. Albertus, Guillelmus, Petrus, Rolandus, Sardus. Çucha: v. Zuca. Çucharellum [Zuccarello]: 475. Çucharmorinus: v. Chacharmorinus. Çucus: v. Petrus. Çugius: v. Rodulfus. Çullius: v. Bonusiohannes. Çullo (de): v. Dominicus. Çuminasco (de): v. Bignotus de Çiminasco. Çurra: v. Balduinus. Çuvinus: v. Zuivinus. Zesamum: v. Saxamen. Zilius: v. Gilius. Zirimelli, Cirimello (de): v. Philippus. Zuca, Çucha: v. Guillelmus, Obertus. Zuivinus, Çuvinus notarius, consil. Terdone: 637, 639. – 611 – I N D I C E I N D I C E